بنياد تاريخ معاصر ايران

[deltang]

بنياد تاريخ معاصر ايران، با هدف تأليف دوره‌ی کامل تاريخ نوگرايی ايران، نزديک به يک‌سال است که فعاليت پژوهشی - گروهی خود را در حوزه‌ی تاريخ و مبانی نظری آن آغازکرده و بر اين امید است که بتواند نخستين مجلّد از رشته‌تألیفات خود را با نام پيشا‌صفوی به دست نگارش بسپارد.
بنياد، مستقل از تعبير و تفسيری که تا حال از مقوله‌ی "معاصر" در حوزه‌ی تاريخ ايران شده است، بر اين باور تکيه دارد که توضيح علمی "معاصر" ممکن نيست، مگر اين‌که پايه‌های پيدايی آن آشکارگی گيرند. "معاصربودن" با ظهور بورژوازی در دل فئوداليسم و سمت‌گيری‌های توليدی و ذهنی و آينده‌نگری‌های هدفمند و با برنامه‌ی چنين فرماسيونی آغاز نشده است، بلکه به سطحی از کمال رسيده است. هدف ما کاويدن درپی، و سپس در درون مؤلفه‌هايی است که اين تحول را پايه‌ريزی کرده‌اند.
نگاه امروزی بنياد متمرکز بر سه عاملی است که زمینه‌ساز عينی و درعين‌حال پريمیتيو اين تحول بزرگ بوده‌اند. اين عوامل به اجمال چنين موضوع‌بندی می‌شوند: دادو‌ستد به‌نسبت پرپيشینه، ديپلماسی نوپا، مدرنيسم ابتدايی در امور نظامی؛ که مبانی نوين آن‌ها نيز کم‌و‌بيش از میانه‌های عهد مغول پيدايی می‌گيرند و به روزگار تيموريان و بعدها در زمان صفويان، به‌حدی از قوام و کمال می‌رسند که تا امروز بی‌وقفه گسترش و تعمیق داشته‌اند.
بنياد چون براين باور تاريخی است، میان "معاصر بودن" و گرايش به "نوگرايی" قائل به رابطه‌ی علّی است و بر آن است تا مناسبات متقابل میان اين علّت و معلول را مستند بر اسناد فراوان به اثبات برساند و اين نظريه را تحکيم بخشد که دو نهال "نوگرايی" و "معاصر" ريشه در يک خاک دارند، هم‌روزگارند، و نيز درهم‌تنیده و تفکيک‌ناپذيرند؛ و هم از اين روست که بنياد، خود را بنياد تاريخ معاصر ايران نامیده، اما برنامه‌ی تأليفی خود را به عمق مناسبات پيش‌از صفوی کشانده است. امیدمان اين است که در تبارشناسی اقوام اين دوران نيز غوری علمی داشته باشیم.
اين نگاه و اين برنامه تا حال با مطالعه‌ی اکثر منابع و مدارک پيشاصفوی، شامل متون مکتوب و اسناد غيرمکتوب و آثار به‌جامانده از مغولان و تيموريان و آل‌جلاير و آل‌مظفر و سربه‌داران و مماليک مصر و بغداد و دمشق و بقايای سلجوقيان و مجموعه‌ی مناسبات عثمانی‌ها و رومیان و يونانيان در آسيای صغير و گرايش نوينی که در عرصه‌های بازرگانی و ديپلماسی و نظامی‌گری مدرن پديد آمده است، به درجه‌ای از اشراف انتقادی رسيده است، اما مطالعاتمان هم‌چنان ادامه دارد و با جرأت علمی اعتراف می‌کنيم که لرزاننده و هراس‌آور نيز هست، اما بر جسارت و کاوندگی پژوهندگانمان تکيه داريم و امیدمان دم‌به‌دم شکوفاتر می‌شود.
ما درکنار آثار مکتوب بنياد، مجموعه‌ای را نيز که به اسناد و مدارک تاريخی اختصاص داده خواهد شد و هر سند برای خود شماره‌ای خواهد داشت، چاپ و هم‌زمان و همراه با نشر آثار مکتوب بنياد منتشر خواهيم کرد تا مشاهده و پی‌گيری اسناد آسان‌تر باشد.
بنياد تا حال دستاوردهای اجرايی چندی نيز داشته است که بعضاً و فهرست‌وار چنين‌اند:
تعيين نسبی اعضای مؤسس، شخصيت‌های ذی‌صلاح برای به‌ثبت‌رساندن بنياد در آينده‌ی نزديک، و نيز توجه به سمتی که بنياد بتواند هيأت امنای خود را برگزيند؛
پايه‌ريزی و آغاز کار يک سيستم رايانه‌ای مدرن و پاسخ‌گو برای فعاليت‌های پژوهشی در حال حاضر و طراحی سايت مطالعاتی بنياد؛
دعوت از پژوهشگران، مؤلفان و جست‌و‌جوگران علاقه‌مند به همکاری با بنياد، با اين فرض تعريف‌شده در بنياد که همه‌ی حقوق مالی و معنوی هر اثری، در هر سطح و حجمی، برای پديدآورنده‌ی آن اثر و به نام خود او محفوظ خواهد بود. هم‌چنين بنياد از کسانی که مايل بوده‌اند در توسعه‌ی بنياد سهمی تدارکاتی يا مالی داشته باشند دعوت به همکاری کرده و اعلام داشته است که بنياد حقوق آنی و آتی اين دوستاران راستين فرهنگ را نيز مطابق اساس‌نامه‌ی خود مرعی خواهد داشت. نام همه‌ی اين عزيزان در لوحی که بنياد برای درج در آثار خود تنظيم خواهد کرد، ماندگار خواهد شد؛
حوزه‌ی مالی و حسابداری بنياد مستقل از حوضه‌ی پژوهشی آن سامان يافته است و تحت نظارت دو تن از اعضای هيأت مؤسس و با امضای مشترک هر دو عضو گردش دارد. اين حوزه در برابر مجمع عمومی بنياد مسؤول است و گزارش کار خود را به مجمع بنياد ارائه می‌دهد که فراگير همه‌ی اعضا - اعم از پژوهشی، تدارکاتی و مالی - است؛
در کار احداث يا خريد ساختمانی مناسب و پاسخ‌گو برای بنياد هستيم که سرمايه‌ی مالی آن را دوستان بنياد تأمين کرده‌اند، و چنان‌چه مراحل اجرايی آن پايان گيرد، آدرس جديدمان را اعلام خواهيم کرد.د.
اين گزارش متناسب با ظرف صفحه‌ی بنياد تنظيم شده است، و از اين‌رو به‌اجمال و فهرست‌وار است. چنان‌چه بيننده يا علاقه‌مندی طالب اطلاعات بيش‌تر و عميق‌تر باشد، می‌تواند با بنیاد تماس بگيرد.
با سپاس و احترام: بهمن حميدی
سرپرست بنياد تاريخ معاصر ايران
شهریور 1385