گذر از شعر نو به شعر سپید

[ساقي]

گذر از شعر نو به شعر سپید


در عصر قاجار پدیده‌هاى نوین، تلگراف، چاپ و روزنامه بدون هیچ گونه مقاومتى وارد ایران شد، اما درخصوص ترجمه شعر و نگاه تازه به ادبیات چنین نبود. ادبیات رسمى ‌‌توان همگامى‌‌ با مسائل جدید جامعه را نداشت در مجلسى زین العابدین مراغه اى در پاسخ یک شاعر یادآور مى‌‌شود شعرى که در خدمت مدح دروغین باشد هیچ خدمتى به جامعه نخواهد داشت و ضرورت پرداختن به مسائل روز را یادآور مى‌‌شود.

شور مشروطه خواهى که برپا مى‌‌شود شاعران رسمى ‌‌و غیررسمى ‌‌دو شقه مى‌‌شوند؛ عده ‌ى در دربار ماندند و به تحولات نپیوستند و عده‌اى دیگر مانند ملک الشعراى بهار، ایرج میرزا، عارف قزوینى و... دربار را ترک گفته و به انقلاب پیوستند.

در این میان شعر مشروطیت زاده شد. شعرى که ترکیبى از زیباشناسى عوام و استتیک شعر سنتى بود. شعر نسیم شمال نمونه‌اى از شعر مشروطه بود. شعرنو ایران به عنوان یک پدیده تاریخى رشد یابنده با جنبش مشروطه خواهى پیدا شد ابوالقاسم لاهوتى، تقى رفعت، خانم شمس کسمایى، جعفر خامنه‌اى اولین شاعران شعر نو بودند. تقى رفعت نخستین نوپردازى بود که اولین سنگ بناى شعر نو را گذاشت. رفعت با طرح مجادلات سازنده ادبى با ملک الشعراى بهار این راه را هموار مى‌کند. در سال ۱۲۹۹ نیما یوشیج با شعر قصه رنگ پریده ظهور کرد. نیما در شکل و فرم در شعر انقلاب ایجاد کرد.

با ظهور رضاشاه شعر نو داراى کندى حرکت شد و یک راه انحرافى در شعر نو پیدا شد، براى نمونه اشعار دکتر محمد مقدم (مغدم) و شاهین پرتو (دکتر تندرکیا) تنها جریان مثبت این دوره مجله موسیقى بود که اشعار نیما (۱۵ شعر) و مهمترین مقاله او ارزش احساسات در زندگى هنرپیشگان را به چاپ رساند و در معرفى آن کوشید. سال‌هاى ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲ درخشان‌ترین دوران تاریخ معاصر براى شعر نو محسوب مى‌‌شود. بعد از شهریور ۲۰ ده‌ها نشریه ادبى، اجتماعى و برخورد آزاد آرا و عقاید و ترجمه وسیع آثار ادبى هنرى شاعران و نویسندگان برجسته جهان به تحول شعر نو یارى رساند. در این سالیان یک جریان محافظه کار (خانلرى، توللى) چندان میانه خوشى با شعر نو ندارد، خانلرى آن را تخطئه مى‌‌کند و مى‌‌گوید: «نیما یک نوع شعر آزاد و مبهم ابداع کرده است که خاص اوست، شیوه نیما نه مورد پسند عوام و نه مورد قبول خواص است.» اما نیما به راه خود ادامه مى‌‌دهد و دو چیز برایش مهم است: ۱- درک جوهر زمانه ۲- تبدیل زمانه به شعر. بدین سبب است که او فقط به کارش مشغول است و در صورت لزوم و یافتن امکان، اندیشه و شعرش را منتشر مى‌‌کند.

...