هنر تزئین چینی درسدن

[Younes]

هنر تزئین چینی درسدن
پ - ۲۱ تیر ۱۳۸۶

عبارت "چینی درسدن" یا Dresden porcelain بیشتر درباره یک جنبش هنری است تا مجموعه ای از ظروف و فیگورهای چینی.
کسانی که عقیده دارند یک بشقاب نمیتواند زیبا باشد، تا کنون با ظروف چینی درسدن (Dresden) مواجه نشده اند و حتی تصویری از آن ندیده اند. عبارت "چینی درسدن" یا Dresden porcelain بیشتر درباره یک جنبش هنری است تا مجموعه ای از ظروف و فیگورهای چینی. در قرن نوزدهم و در پاسخ به ظهور حرکت "رمانتیسیسم"، چند استودیوی هنرهای تزئینی در درسدن، مرکز ایالت ساکسونی (Saxony) در آلمان به وجود آمدند.


درسدن یک مرکز مهم این جنبش هنری، ادبی و فکری بود که برای نقاشان، مجسمه سازان، شعرا، فلاسفه و سازندگان چینیهای تزئینی به یک اندازه جذابیت داشت. در سال 1883 چهار آذینگر چینی مشهور که تحت تاثیر این توسعه هنری هیجان انگیز قرار گرفته بودند، نشان مشهور تاج آبی درسدن را به ثبت رساندند و به این ترتیب سبک بسیار محبوب درسدن به وجود آمد.

درباره ارتباط میان دو نام درسدن و میسن (Meissen) اشتباهی تاریخی وجود دارد و معمولا تصور میشود که این دو، نام یک موضوع واحد هستند. این سوء تفاهم به همان دوره ابتدای تولید چینی در اروپا برمیگردد. راز تهیه گل چینی بسیار مقاوم که قبل از این تنها در انحصار صادر کنندگان چینی و ژاپنی بود، بالاخره به درخواست حاکم درسدن اگوستوس نیرومند (Augustus the Strong) –که بعدها پادشاه لهستان شد- در همین شهر کشف شد.

با اینحال، اولین کارخانه ساخت چینی در سال 1710 در شهری به نام میسن در 24 کیلوتری درسدن، افتتاح شد. اما از آنجایی که درسدن مرکز اصلی فرهنگی و اقتصادی ساکسونی به شمار میرفت، بیشتر محصولات چینی میسن در آنجا به فروش میرسید. در نتیجه، اکثر ظروف و فیگورهای تزئینی چینی میسن که دارای مهر آبی رنگی به شکل صلیب یا شمشیر بودند، اشتباها به عنوان چینی درسدن شناخته میشوند.

نشان تاج آبی درسدن
البته کلکسیونرهای امروزی چینی میسن را از محصولات ساخت دست تزئین گران شهر درسدن که از قرن 19 شروع به کار کرده و اکثر آنها دارای مهر تاج آبی یا نشانه هایی مشابه هستند، تشخیص میدهند. با وجود اینکه تزئین گران چینی آلات در شهر درسدن رقیب سرسخت و موفقتر میسن بودند، اما در واقع هیچ ظرف یا فیگور تزئینی در خود درسدن ساخته نمیشد و این بخش از کار تولید چینی آلات تزئینی، در انحصار میسن باقی ماند.


سبک چینی درسدن معمولا "روکوکو احیا شده" توصیف میشود. روکوکو (Rococo) از لغت فرانسوی rocaille به معنای سنگ یا صخره مصنوعی است. استفاده از این نام به استفاده از سنگهای نامتعارف، صدفها، صخره ها و غارهای مصنوعی در باغهای فرانسوی اشاره میکند که در دوره رنسانس بسیار متداول بود. سبک روکوکو در قرن نوزدهم احیا شد و تقریبا تمام جنبه های طراحی دکوراسیون داخلی را دربر گرفت. تزئینگران درسدن اولین و موفقترین هنرمندانی بودند که این سبک را با آن نقوش پرکار تخیلی و گل و گیاه، میوه، صدف و پیچک فراوان برای آراستن ظروف چینی به کار بردند.

با وجود اینکه تنها در طی سالهای 1855 تا 1944 بیش از 200 مغازه نقاشی در درسدن وجود داشته است، اما سبک درسدن به طور معمول با مهر تاج آبی که در سال 1883 توسط ریچارد کلم (Richard Klemm)، دونات (Donath) و شرکا، ازوالد لورنز (Oswald Lorenz) و آدولف هامان (Adolph Hamann) ثبت شد، همراه است. سبک مورد استفاده این هنرمندان ترکیبی از شیوه نقاشی گل و فیگور میسن و وین بوده است. بعدها هنرمندان دیگر نیز با به کار بردن مهر و نشان درسدن به کار پرداختند و امروزه آثار بسیاری از این هنرمندان زینت بخش کلکسیونهای مهم آثار عتیقه چینی است.

فیگورهای همراه با توری
شاید جذابترین محصولات درسدن در همین دوران، فیگورهای مزین به تور چینی باشد. فیگورهای تکی و گروهی پرکار و استادانه به تعداد بسیار ساخته میشدند و هنوز هم در آلمان تولید میشوند. "توری" مشهور درسدن ، روشی بود که توسط هنرمندان درسدن ابداع شده و در آن قطعات پارچه تور واقعی در محلول چینی رقیق فروبرده میشد و با دست به فیگورهای چینی اضافه میشد. نتیجه فوق العاده زیبا و ظریف بود و این توریهای چینی تقریبا با پارچه لطیف اولیه هیچ تفاوتی نداشت.

مشهورترین فیگورهای درسدن مجموعه های کرینولین (crinoline groups) (به معنای دامن پف دار و آهار زده) هستند.
اما توری درسدن به قدری شکننده و ظریف بود که با کوچکترین ضربه آسیب میدید. این نکته که هنوز بسیاری از این آثار در شرایطی بسیار عالی و سالم در میان کلکسیونها و آثار عتیقه چینی یافته میشوند، دلیلی بر گرانبها بودن این آثار و همچنین ارزشی است که صاحبان آنها برای این هنر ظریف قائل بوده و چینیهای شکننده را برای نسلهای بعدی حفظ کرده اند.


مشهورترین فیگورهای درسدن مجموعه های کرینولین (crinoline groups) (به معنای دامن پف دار و آهار زده) هستند. این فیگورها بازتابی از بخشهای مختلف زندگی درباری-مانند رقص، نواختن ساز و یا گفتگوهای عاشقانه- هستند. بسیاری از این فیگورها تحت نشان اوریژینال درسدن که بیشتر بر روی ظروف دیده میشد، ساخته شده اند، اما تعداد دیگری از تولید کنندگانی که به تقلید از سبک درسدن پرداخته بودند به آن درجه از مهارت رسیده بودند که میتوانستند با استودیوهای اصلی رقابت کنند و در میان مجموعه های چینی آلات گرانبها و عتیقه جای گیرند.

متاسفانه، مقدار زیادی از آثار و تاریخ تمام چینی آلات تولید شده در درسدن در طی بمبارانهای جنگ جهانی دوم از بین رفت. تنها در یک شب، بیشتر استودیوهای تزئینی درسدن همراه با بسیاری از اسناد و مدارک تاریخی با خاک یکسان شدند و حرفه تزئین و نقاشی چینی نتوانست به طور کامل از این فاجعه سلامت بیرون بیاید. با این حال، به خاطر محبوبیت فراوان چینی درسدن، بسیاری از این آثار در فروشگاههای آثار عتیقه و کلکسیونهای متعدد در سراسر جهان باقی مانده اند.