تاریخ و ادبیات کردی

[behnam5555]

تاریخ و ادبیات کردی (2)

شاعران و نویسندگان کُرد (از قرن 3 تا 19 میلادی )

• مانی (276-216)
  

آثار: ارژنگ که از قدیمیترین آثار به زبان کردی است.



شاهپوکان

• نوشیروان نوشیروان(قرن چهارم)؛ که به شیطان بغداد معروف بوده است.
• باسام کردی(قرن نهم)؛ اشعار وی به زبان کردی، لهجه گورانی می باشد.
• بهلول ماهی(قرن دهم)؛ وی اهل همدان بوده است. پیر شاریار( " " )؛ مردم او را بسیار دوست داشتندو اشعارش سینه به سینه تا به امروز نقل شده است.
• گیلانی (قرن دهم)؛ او از شاگردان پیر شاریار و به پیر شاریار دوم نیز مشهور بوده است.
• بابا قیصر هورامی(قرن دهم)
• بابا سرنج کلاتی( " ")
• بابا گرچک هورامی ( " ")
• دایه ته وریزی هورامی( " ")؛ اولین زن کرد شاعر.
• فاطمه خانم
• جلاله خانم هر سه نفر در زمان حکومت دیلمیان و در قرن دهم، می‌زیسته‌اند
• شاخه‌وه‌شین;
• خاتون مه‌یزرد
• دایه خزان
• بابا بزرگ
• قاضی نبی
• احمد جاف
• کاله ریدا؛ 6 نفر فوق در قرن یازدهم و در زمان حکمرانی عیاران می‌زیسته‌اند و این سلسله به فرهنگ و ادب کردی اهمیت زیادی می‌دادند
• علی ترموکی، قرن یازدهم؛ اولین کردی است که دستور زبان کردی را به لهجه کرمانحی نوشته است. هم اکنون این گرامر در دانشگاه روسیه موجود می باشد.
• ابن وحشیه، قرن یازدهم. مهمترین کتاب او «درخشا ئاوی» نام دارد.
• علی حریری، " " ، که قبلاً درباره وی مطلب نوشته شده است.
• شیخ عدی، " " . وی اهل حکاری، از بانیان مکتب ایزدی و شخصیت اول ایزدیان می‌باشد.
• 2 اثر ادبی دارد به نامهای جلوه و مصحف رش(سیاه). فلسفه او به زرتشتی نزدیک است. مصحف رش او برای ایزدیان کتاب مقدس می‌باشد.
• محمود ابن آدم؛ قرن یازدهم. اشعاری به فارسی و کردی دارد.
• مولانا خالد؛ قرن سیزدهم. اهل سلیمانیه بوده و در شام وفات کرده است. قصیده هایی به زبانهای کردی و فارسی دارد.
• شیخ عیسی برزنجی؛ وی اهل سنندج بوده و در قرن چهاردهم می زیسته است.
• پریشان دینوری؛ قرن چهاردهم. به زبان کردی، لهجه‌های هورامی، گورانی و لکی شعر سروده است.
• ملای جزیری؛ قرن دوازده یا پانزدهم.
• فقیه طیران؛ قرن دوازدهم.
• ملای پریشان؛ قرن چهاردهم. به لهجه هورامی شعر سروده است.
• ملای باته‌ای؛ قرن پانزدهم.
• نرگس خانم.
• سمان خانم. این چهار نفر در زمان اردلانی‌ها می‌زیسته‌اند.;
• ولدخان گوران. اردلانی‌ها به زبان و ادبیات کردی بهای ویژه‌ای می‌دادند. ملا ابوبکر مصنف.
• شیخ رمضان؛ قرن شانزدهم. اهل جزیر بوتان بوده است.
• شرف‌خان بدلیسی؛ قرن شانزدهم. اولین مورخ کرد و اهل بدلیس بوده و کتاب مشهور وی به نام شرفنامه به زبان کردی در خصوص تاریخ کردستان است.
• سلیم سلیمان؛ قرن شانزدهم. شاعر و خواننده بوده و داستان یوسف و زلیخا را به زبان کردی نگاسته است.
• رضاخان؛ قرن هفدهم.
• علی ترموخی؛ " ". دستور زبان کردی- عربی را نگاشته است. محمد کاندولایی؛ " ". به لهجه های گورانی، هورامی و لکی آثار او در دست است.
• ابن الحج؛ قرن هفدهم. صاحب اثر «مهدی نامه»
• احمد خانی؛ " " . قبلاً معرفی شده است.
• مصطفی بصرانی؛ "". به لهجه هورامی شعر سروده است.
• شرف خان؛ " " . قبلاً معرفی شده است.
• اسماعیل بایزیدی؛ قرن هفدهم. قبلاً معرفی شده است.
• سیاهپوش؛ قبلاً معرفی شده است.
• آقا بیداری(آقایوک).
• محمدقلی کوندالایی؛ آخر قرن هفدهم. به لهجه هورامی اشعاری دارد.
• مکی؛ نام او در اشعار سیاهپوش آمده است.
• شیخ بابشیر.
• معروف نودهی.
• ملا یحیا میسوری؛ وی فرهنگ کردی-عربی دارد.
• ملا خلیل سرتی.
• ملا یونس ارقتینی. او به علی ترموخی اجازه نامه ماموستایی داده است.
• ملای ارواسی. کتابی در خصوص بیماری ها و نحوه درمان آنها نگاشته است. <
• شیخ عبدالقادر گیلانی؛ گویا اهل مردین بوده است.
• گانجی؛ اهل بدلیس.
• محمد زنگان گامناکی کرکوکی؛ قرن هجدهم. آثار او با لهجه گورانی-هورامی و لکی است.
• هانا قبادی؛ آثار او با لهجه گورانی-هورامی و لکی است.
• سرهنگ الماس. قرن هجدهم. اشعار و آثاری به لهجه های گورانی، هورامی و لکی دارد.
• میرزا شاقی دینوری؛ قرن هجدهم. آثار او با لهجه گورانی-هورامی و لکی است.
• ملای ژابا؛ " " . کتاب ایشان توسط یک کردشناس روسی به چاپ رسیده است.
• خانای قبادی؛ " ". آثار او به لهج هورامی است.
• ولی دیوانه؛ " ". " " " " ".
• مرادخان. " ". قبلاً معرفی شده است.
• خارس بدلیسی. " ". " " " .
• ">ودایی؛ قرن 18 و 19.به کردی و فارسی شعر سروده است.
• میرزا شافی کلیایی. قرن 18.
• احمدبگ کوماسی. " ". اشعار و آثاری به لهجه های گورانی، هورامی و لکی دارد.
• صیاد هورامی؛ " " .
• ماجین. " " .
• بکربگ ارخی. " ".
• منصور گرگاشی.
• مینا.
• احمدبیگ زنگنه. در زمان امارت بابان می زیسته است.
• ملا محمود قوتاب. قرن 18.
• ضیاءالدین مولانا خالد شهرزوری. قرن 18. صاحب اثر «عقیده نامه» کردی.
• ملا خالد سیرتی. قرن 19. اثارش با لهجه کرمانجی است.
• مستوره ماه شرف خاتون قادری زند. قرن 19. اشعاری با لهجه های گورانی و هورامی دارد.
• پرتو بگ حکاری؛ قرن 19.
• شیخ نورالدین برفکانی؛ " ". صاحب کتاب داستانی سلطان ابوبکر شبلی.
• عبدالرحمن آختپی. قرن 19. صاحب کتاب روضه النعیم.
• عبدالرحمن پاشا؛ " " .
• نالی؛ " " . قبلاً معرفی شده است.
• سالم. " " .
• مصطفی بیگ صاحبقران؛ قرن 19.
• مصطفی کردی؛ قرن 19. اولین کسی که با لهجه سورانی آثاری از او باقی مانده است. <
• سیدا هورامی؛ " " .
• احمد کور؛ " " . اشعاری با لهجه سورانی دارد.
• عبدالرحمن سالم . " " . " " " ".
• ملای ارواسی؛ " " . کتاب پزشکی او مشهور است.
• ملای جباری؛ " " .
• عبدالرحیم مولوی( مولوی کرد). " ".
• وسمان اسماعیل؛ " " .
• حاج قادر کویی.(1897-1817) قبلاً معرفی شده است.
• شیخ رضا طالبانی؛ قرن 19.
• پیرمرد؛ (1906-1837)
• ملا معروف کوکه یی؛ قرن 19 و 20. اشعار او به لهجه سورانی است.
• ملا صالح حریق؛ قرن 19 و 20. اشعار او به لهجه سورانی است.
• عبدالله ادب؛ قرن 19 و 20. اشعار او به لهجه سورانی است.
• عبدالرحیم وفایی؛ گ " . دیوان اشعارش به لهجه سورانی است.
• طاهر بگ جاف. قرن 19 و 20. اشعار او به لهجه سورانی است.
• نور علی کندولایی. قرن 19. اشعار او به لهجه هورامی است.
• محمد ولی کرمانشاهی؛ " ". " " " ".
• محمدعلی سایعول؛ " " . " " " ".
• ملا احمد خاسی. " " . مولود نامه ایشان به لهجه زازاکی مشهور است.
• عثمان افندی؛ قرن 19. به لهجه زازاکی شعر سروده.
• سیقاژی؛ قرن 19.
• ملا محمود بایزیدی؛ قرن 19.کتاب عادات کوران را به لهجه کرمانجی نگاشته و شرفنامه را به کردی ترجمه کرده است.

منبع : وبلاگ که سکه سور از آقای سروش به آدرس

keskesor.persianblog.ir