مکانهای دیدنی و باستانی ایران زمین

[ساقي]

مکانهای دیدنی و باستانی ایران زمین

:::.. محوطه باستانی و مقدس پاسارگاد

پاسارگاد 78 کیلومتر مانده به شهر شیراز قرار دارد. این مجوعه ارزشمند جهانی که آرامگاه کوروش بزرگ، بنیانگذار نخستین منشور حقوق بشر برای آزادی انسانها در سرتاسر گیتی است در آن واقع گردیده است. پاسارگاد در سال 1383 خورشیدی برابر با سال 2004 ترسایی بر اساس مصوبه سازمان جهانی یونسکو در لیست آثار ارزشمند جهانی قرار گرفت. یونسکو بر اساس چهار بند این مجموعه کم نطیر را به لیست آن سازمان اضافه نمود. پاسارگاد نخستین نشانه بارز معماری سلطنتی و پادشاهی هخامنشیان است. پایتخت شاهنشاهی پاسارگاد را، کورش بزرگ با مشارکت مردمان گوناگون امپراطوری خود که با تلاش فراوران کسب کرده بود ساخت. این حرکت را یونسکو به صورت یک حرکت بنیادی در تحول هنر و معماری کلاسیک ایران می شناسد. محوطه باستانی پاسارگاد دارای کاخهای عظیم؛ باغهای سلطنتی و آرامگاه کورش بزرگ بنیان گذار سلسله شاهنشاهی هخامنشیان و یادبودی استثنایی از تمدن ایران می باشد. مجموعه چهارباغی پادشاهی ایران که در پاسارگاد بنیاد گذاشته شد به صورت نماد سمبلیک و مادر تمام این گونه معماری های در آسیای غربی در آمده نام گرفته است. پاسارگاد نه تنها متعلق به کورش بزرگ است بلکه قدمت آن به دوران مادها باز میگردد و دارای عمری بالغ بر 3000 سال میباشد که یونسکو آنرا اثری شگفت انگیز جهانی نامیده است.

:::.. آرامگاه ابدی کورش بزرگ

این بنا در بدو يورش اعراب به ایران به دلیل عظمت شگفت انگیز آن که هنوز بعد از گذشت 2500 سال پابرجاست تغییر نام گرفت و به مقبره مادر سلیمان مشهور گشت تا از دست ویرانگر اعراب نجات یابد. ولی در سال 1820 ترسایی با کمک باستانشناسان خارجی مقبره کورش بزرگ شناخته شد. این بنا به صورت اتاقی با سقف شیب دار ساخته شده است که به روی سکوی سنگی طبقه دار (شش طبقه) قرار گرفته است و کالبد کورش بزرگ در طبقه هفتم (که عدد هفت همیشه نشان از تقدس داشته است) قرار گرفته است. مساحت قاعده آن 164.2 متر مربع میباشد. اتاق آرامگاه داری ابعاد 6.4 در 5.25 متر است .کالبد کورش نامدار به روی بالاترین طبقه آن قرار گرفته است که در گذشته داخل تختی زرین گذاشته شده بوده است. قطر دیوار اتاق 1.5 متر و درب وروی آرامگاه به طرف شمال غربی است. سنگهای به کار رفته شده در آن بسیار عظیم است که بعضی از آنان تا 7 متر درازا دارد و ارتفاع آن تا 11 متر می رسد. آرامگاه در گذشته در وسط باغهای سلطنتی محصور بوده است. کالبد کورش بزرگ در درون تخت زرین همراه با اشیای مهم سلطنتی وی قرار گرفت که پس از حمله اسکندر مقدونی به ایران درب آرامگاه شکسته شد و تمام اشیای آن به غارت رفت. به گفته تاریخ شناسان ابن مکان سالهای متمادی مکانی مقدس برای ایرانیان بوده است به طوری که اکثر پادشاهان ایران در آنجا تاجگذاری می نمودند. هم اکنون نیز این مکان از مکانهای شگفت انیگز جهان است به طوری که یکی از باستان شناسان فرانسوی پس از بازدید از این مکان گفت خدا را سپاس میگویم که بالاترین افتخار را نصیبم نمود تا آرمگاه ابر مردی که در دوران جهالت و کشتار بشریت حقوق بشر و دموکراسی را پایه گذاشت ببینم.



:::.. طاق گرا یادگار شاهنشاهان ساسانی

تاق گرا یادگار تمدن ساسانی میباشد که به گفته تاریخ نگاران مقبره یکی از شاهنشاهان آن روزگار در اطراف قصر شیرین کرمانشاه قرار دارد. عده ای دیگر بر این باور هستند که این مکان یک چاپارخانه مرزی بوده است . این بنا یکی از شگفتی های معماری تاریخی کهن ایران است که شوربختان مانند دیگر آثار باستانی رو به نابودی قرار دارد. این محل به صورت یک قلعه کوچک با کنگره هی طراحی شده در حدود 1500 سال پیش بنا گشته است.

:::.. قلعه بابک خرمدين

قلعه بابک در شهر کليبر واقع در صدوپنجاه و پنج کيلومتري شمال شرقي تبريز بر فراز قله اي کوهستاني به ارتفاع 2300 تا 2700 متر بالاتر از سطح دريا واقع شده است که با نامهاي جمهور و بذ مشهور است. از آثار معماری شگفت انگیز این دژ مستحکم نطامی که در مکانی بسیار بلند قرار گرفته (به طوری که فتح قله چنیدن ساعت به طول می انجامد) میتوان اظهار داشت که این بنا در دوره پادشاهی اشکانیان بنا نهاده شد و خصوصا در زمان ساسانیان از آن بهره بیشتری بردند. ولی در قرن های دوم و سوم توسط ایرانیان اصیل آن زمان بازسازی و مرمت شد و دژ بابک نام گرفت. شهرت اصلی آن برای مبارزات 22 ساله خرمدینیان با خلفای کشتارگر عباسی و پایه گذاری نهضت سرخپوشان یا خرمدینیان میباشد. نهضتی که جاودانه ماند و درس بزرگی به تک تک ایرانیان داد تا زیر یوق هیچ فرهنگی نروند و تنها ایرانی بمانند و با فرهنگ ایرانی از دنیا بروند. قلعه بابک در سال 1345 با شماره 623 در لیست آثار ملی، تاریخی و فرهنگی ایران ثبت شد و مرمت آن از سال 1376 توسط اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی آغاز گشت . چند سالی است که برای احترام به این سردار بزرگ تاریخ ایران مراسم باشکوهی برگزار میشود.

:::.. نقش تاج گیری اردشیر در نقش رجب

در 3 کیلومتری شمال تخت جمشید و در کنار جاده فعلی شیراز به اصفهان و درست روبروی جاده حاجی آباد (نقش رستم) در درون یک فرورفتگی ادامه کوه مهر آثاری به چشم می خورد که متعلق به زمان ساسانیان است. درست در قسمت روبروی فرورفتگی، نقش اردشیر حجاری شده است که در حال گرفتن حلقه تأیید سلطنت خود از اهورامزدا می باشد. دو نفر در پشت سر اردشیر ایستاده اند و دو نفر نیز در پشت سر اهورا مزدا و پشت به او دیده می شوند. هم چنین نقش دو کودک که روبروی هم ایستاده اند در بین اهورا مزدا و اردشیر حجاری شده اند که ظاهراً نفر سمت چپ باید شاپور باشد.

:::.. نقش شاپور اول

در سمت چپ قسمت ورودی نقش رجب نقشی از شاپور اول حجاری شده است که وی را سوار بر اسب نشان می دهد در حالیکه تعدادی از بزرگان ساسانی در پشت سر او ایستاده اند. نشان خانوادگی بعضی از این بزرگان هنوز سالم مانده و بر روی کلاه آنها قابل تشخیص است. بر سینه اسب شاپور دو کتیبه ، اولی در 4 سطر به زبان پارسی میانه و دومی در 6 سطر به زبان یونانی مطلب زیر را به بینندگان عرضه می کند:
«این است پیکر پرستنده اورمزد، خدایگان، شاپور شاهنشاه ایران و غیر ایران؛ فرستاده خدا، پسر پرستنده اورمزد، خدایگان اردشیر شاهنشاه ایران، فرستاده خدا پسر خدایگان شاه پاپک.»

...
..
.

[ساقي]

:::.. نقش کرتیر و کتیبه او در نقش رجب

درست در سمت چپ و کنار نقش تاج گیری اردشیر فردی را می بینیم که ضمن ادای احترام با انگشت سبابه دست راست خود ، بر سنگ نقش شده است. این فرد کرتیر یکی از پر قدرت ترین و پر نفوذترین روحانیون زرتشتی دوران ساسانی است که نقش بسیار مهمی در اقدامات و افعال مذهبی دوران خود دارد. حتی بعضی اعدام مانی را در زمان بهرام اول یا دوم به اونسبت داده اند. در کنار نقش کرتیر کتیبه ای به زبان پارسی میانه نوشته شده که در آن کرتیر از زندگی خویش که با زهد و تقوی آمیخته بوده و از زحماتی که برای کشور و دین خود کشیده است سخن می گوید.

:::.. تاج گیری شاپور اول

در بخش سمت راست قسمت ورودی نقش رجب نقشی از شاپور اول را که سوار بر اسب در حال گرفتن حلقه تأیید پادشاهی خویش از اورمزد است در حالی که اورمزد نیز سوار بر اسب است حجاری کرده اند . این نقش بسیار باشکوه و با نشان دادن تزئینات بسیار حجاری شده است.

:::.. برج سنگی در محوطه پاسارگاد

این بنا مربوط به آغاز دوره پادشاهی هخامنشیان است و داری ساختمانی چهار گوش و برج مانند است که نزدیک به 14 متر ارتفاع دارد. قاعده بنی آن 7.25 در 7.23 متر است. پلکانی 29 پله ای در جبهه شمال غربی به اتاقکی در بالای سکوی هفت متری هدایت میکرده است. این بنا در شکل و اندازه و ویژگی های معماری همانند "کعبه زرتشت" میباشد. نمای آن از سنگ سفید مرمرنما با تزئیناتی از سنگ سیاه به صورت پنجره مشبک است. پس از ورود اسلام به دلیل عظمت بناهای شاهنشاهی ایران اعراب ساخت آنرا خارج از دست بشر مینامیدند و به همین دلیل آنرا به سلیمان نبی نسبت دادند و به زندان سلیمان مشهور گشت. ولی عده ای از باستانشناسان آنرا آرامگاه کمبوجیه فرزند کورش بزرگ (فاتح سرزیمن های مصر ) نامیده اند. عده ی آنرا آتشگاه و عده ی دیگر محل نگهداری اسناد مهم سلطنتی نامگذاری کرده اند. ارتفاع این برج 14 متر ميباشد و به صورتی باور نکردنی هنوز پابرجاست.




:::.. کاخ اختصاصی کورش بزرگ

مجموعه این کاخ 3192 متر مربع وسعت دارد و بخشهای مختلف آن عبارت است از یک تالار مرکزی با 30 عدد ستون تنومند. زیر این ستونهای مکعب های سفید رنگ همراه با سنگهی مرمر سیاه کار گذاشته شده است. ایوان جنوب شرقی یا ایوان تخت داری دو ردیف 20 تایی ستون بوده است. اطراف کاخ سکو هایی جهت نشستن تعیبه گشته است. در انتهای جنوب غربی این یوان تخته سنگی بلند قامت (بیش از 10 متر) که هنوز به وضوح دیده میشود کتیبه ی از کورش هخامنشی حک شده است باین مضمون: "من هستم کورش شاه هخامنشی". ایوان شمال غربی داری دو ردیف دوازده تایی ستون است که بر درگاهش نقش پادشاه ایران حجاری شده است. این کاخ محل خصوصی کورش نامدار بوده است.

:::.. کاخهای خسروپرویز ساسانی در قصر شیرین

بناي‌ تاريخي « چهارقاپو » در شهرستان قصرشيرين در دوران حكومت ساسانيان به‌عنوان تفرجگاه و محلي براي تفريح شاه و درباريان به دستور «خسرو پرويز» پادشاه ساساني احداث شده است. اين بناي تاريخي شامل «كاخ شيرين»، كاخ «خسرو» و «آتشكده» مي‌باشد. و همچنين محوطه اطراف آن در شهر قصرشيرين به‌عنوان «مجموعه ساساني» خوانده مي‌شود. برخي از كارشناسان ميراث فرهنگي معتقدند: «خسروپرويز» پادشاه ساساني اين مجموعه را براي معشوقه خود «شيرين» در منطقه خوش آب و هوا و گرمسير قصرشيرين براي استفاده در فصل زمستان «ييلاق» بنا نهاده است از سوي ديگر بر اساس بعضي روايات محلي، مجموعه ساساني توسط «خسرو پرويز» به‌عنوان محلي خوش آب و هوا و امن به‌دور از جنگ و مسايل سياسي حكومت، براي استراحت و اقامت «شيرين» ساخته شده است.

سبك معماري اين بنا سنتي است و مجموعه ساساني و محوطه اطراف آن در حدود 78 هكتار وسعت دارد. اطاق و بناي اصلي كاخ خسرو در مجموعه ساساني 190 متر مربع و كاخ شيرين نيز 150 مترمربع وسعت دارد. در ابتداي كاخ شيرين بناي چهار طاقي قرار دارد كه به «آتشكده» معروف است و اين بنا در زميني به‌وسعت حدود 25 مترمربع و با چهار دروازه در طرفين آن احداث شده است. در چهار گوشه اطاق آتشكده گوشواره‌هاي طاقي شكلي وجود داشته كه متاسفانه اين چهار اثر زيباي هنري براثر مرور زمان از بين رفته است. سقف اين بنا گنبدي شكل بوده و به‌نظر مي‌رسد كه در اطراف اطاق راهرو‌هايي نيز وجود داشته كه به‌مرور زمان از بين رفته‌اند. عرض دهانه اين آتشكده بيش از 16 مترمربع است و درب آن از سنگ تراشيده شده كه در ساخت بنا از مخلوط ماسه و آهك استفاده شده است. «خسروپرويز» فصل زمستان را همراه «شيرين» (كه از او به‌عنوان برادرزاده بانوي ارمن ياد مي‌شود) در اين مجموعه در منطقه گرمسيري قصرشيرين به‌استراحت، شكار و تفريح مي‌پرداخت. منطقه قصرشيرين در مسير بزرگترين محور ارتباطي آسيا «راه ابريشم» قرار داشته و به‌همين لحاظ از رونق اقتصادي خاصي بهره‌مند بوده است. امروزه میتوان از این مناطق تاریخی و کهن به عنوان ابزار توریستی ایران استفاده کرد تا هم بودجه سازی برای کشور شود و همه این منطقه رونق گذشته خویش را بازیابد.

:::.. کاخ دروازه انسان بالدار، معروف به کاخ کورش بالدار در پاسارگاد

این کاخ که یکی از ارزشمند ترین اسناد تاریخی ایران محسوب میشود، توریست های بسیاری برای دیدن از نقش برجسته کورش بزرگ که به صورت فرشتگان آسمانی حک شده است به آنجا میروند . این کاخ 726 متر مربع وسعت دارد. تالار اصلی کاخ داری هشت ستون به ارتفاع 16 متر است. زیر این ستون ها از سنگهای مرمر سیاه ساخته شده است که هم اکنون برای محافظت از آن از کاهگل پوشیده شده است. سنگ تنومندی که نقش کورش بالدار را در خود دارد، تصویر این پادشاه را با تاجی مصری، متشکل از مخروط با قرص خورشید و در میان دو شاخ دو مار کبری بر سر تاج خود نشان میدهد . این تصویر تمام حدسهای که ذوالقرنین را که در قران فرستاده خدا نامیده است و بعضی ها آنرا به اسکندر گجستک که ویرانگر بزرگ تاریخ بوده است و به او لقب داده بودند، باطل کرد. در بالای این نقش ارزشمند کتیبه ی با این مضمون: "من هستم کورش شاه هخامنشی" نقش بسته بود که متاسفانه در سالهای 1864 تا 1880 میلادی شکسته شد و از ایران خارج گشت. این نقش را دانشمند مشهور هندی به نام "مولانا ابوالکلام آزاد" همان ذوالقرنین قرآن نامید که در آن خداوند کورش را شاهی جهانگیر، دادگستر و صاحب حکمت نامیده است و فرستاده خداوند خطاب کرده است تا صلح را در میان بشریت گسترش دهد. بدون تردید اسکندر گجستک که دست به کشتارهای وسیع - نابودی کتابخانه ها - ویرانی شهرها را نمیتوان فرستاده خداوند نامید. تورات نیز بارها از بزرگی کورش و عظمت وی نامبرده است. کورش بزرگ که اولین بنیانگذار حقوق بشر است از ایران ظهور کردند.




...
..
.

[ساقي]

:::.. قلعه لیسار در تالش


این قلعه که به دژیا قلعه "سلسال" معروف است در 15 کیلومتری شمال شهر "تالش" و در جنوب شهر "لیسار"، نرسیده به دهکده "نومندان" قرار دارد. این قلعه با باروی ای بسیار مستحکم بر فراز تپه ای به ارتفاع حدود 100 متر از زمینهای اطراف در فاصله حدود 4 کیلومتری دریای "کاسپین" بنا گردیده است. ساختمان دژ بر روی یک صخره سنگی قرار گرفته و دیوارهای آن با استفاده از سنگ و یا آجر با ملاطی از ساروج استوار شده است. سلسال در لغت به معنی آب خنک و خوشگوار است و در خصوص قلعه نیز آب بسیار اهمیت دارد و یکی از لوازم بسیار مهم در یک قلعه داشتن آب انبار است و نظریه ای در خصوص حمل آب بسیار خنک و خوشگوار این قلعه از زمانهای دور از طریق سوله های سفالین (تنبوشه)که از ییلاق سوباتان به آب انبار می رسیده مطرح شده و نظریه دیگر در خصوص حمل آب باران از سقف و از طریق تنبوشه ها به آب انبار است.
قلعه "سلسال" از دو قسمت تشکیل شده است. نخست بخش خارجی که محوطه نسبتا وسیعی را در بر میگرفته و توسط دیوار ستبری از زمینهای اطراف جدا می شده، از این دیوار خارجی که از سنگ رودخانه ی قرمز و تقریبا یک دست ساخته شده بود، اکنون چیزی به جای نمانده است. تنها بقایی سنگهای به کار رفته در حصار خارجی در گوشه و کنار آن به صورت توده های انبوه مشاهده می شود. برخی از ساکنان اطراف قلعه از این سنگها به عنوان مصالح ساختمانی در خانه های خود استفاده کرده اند!!! تصور می رود قلعه حصار دومی نیز داشته که از آن نیز نشانه ای پیدار به جای نمانده است. اما علایم آن را می توان در اطراف دژ که حصار دوم به آن نزدیک بوده مشاهده کرد. بخش داخلی قلعه که بر روی صخره سنگی قرار دارد دومین قسمت آن را تشکیل می دهد و اکنون نیز بقایی آن بر جای مانده است. ساختمان قلعه طوری است که در تمام جهات اصلی و فرعی به اطراف اشراف داشته و ساکنان قلعه از بالای آن می توانستند کلیه تحرکات را در شعاع خارج قلعه زیر نظر داشته باشند. مساحت تقریبی کوهی که این قلعه بر آن قرار گرفته است 40 متر در 50 متر است که به علت روییدن درختان زیاد و بوته های خار ، نمی توان آن را به طور دقیق اندازه گیری کرد.درب ورودی قلعه ، شرقی و به ارتفاع 5/3 متر تا وسط هلال شکسته و عرض آن 2/2 متر است.درب ورودی قلع روزی جلوتر قرار داشته است. به علت خرابی باروی خارج ، سر در دومی، درب ورودی قلعه شده است. عرض باروی قلعه 8/1 متر تا 1/2 متر و ارتفاع موجود آن 5 تا 6 متر و در پاره ای جاها 10 تا 12 متر است. قطر دیوار جنوب غربی 9/1 متر است.مصالح ساختمانی دیوارها سنگ بادبر و ساروج است.



:::.. ديوار یکهزار و پانصد ساله سرخ گرگان، دومين ديوار تاريخي جهان

قزل آلان يا مار سرخ (ديوار بزرگ گرگان) طولاني‌ترين اثر معماري ايران باستان و پس از ديوار چين دومين ديوار تاريخي تاريخي قاره آسيا با 200 كيلومتر طول، در دشت گرگان و تركمن صحرا قرار دارد. اين ديوار از شرق درياي مازندران در خواجه نفس شروع و از شمال آق‌قلعه و گمشيان گذشته پس از پيمودن شمال گنبد به طرف شمال غرب رفته و در كوه‌هاي پيش‌كمر محو مي‌شود. در نوشته‌هاي تاريخي، ديوار بزرگ گرگان را كه مانعي در برابر بيابان‌گردان آسياي ميانه بوده به نامهاي سد سكندر، سد انوشيروان دادگر، سد فيروز، ديوار دفاعي و … ناميده‌اند و مطالب گوناگوني در مورد آن بيان داشته‌اند. نخستين پژوهشهاي باستان‌شناسي اين ديوار توسط ژاك دمرگان فرانسوي درست در 100 سال پيش صورت گرفت كه بخشي ار مسير ديوار را از روي نقشه ترسيم نمود. بعد از او باستان‌شناس فرانسوي (آرن) در سال 1312 خورشيدي بخشي از ديوار گرگان را به صورت پيمايشي، شناسايي و معرفي كرد. در سال 1316 خورشيدي اريك اشميت آمريكايي با پرواز بر فراز منطقه، خط قرمز رنگي را بر روي زمين مشاهده كرد كه با پيچ و تاب از دريا به سمت كوه‌‌هاي پيش‌كمر در شرق استان ادامه يافته است. او با ديدن اين منظره عجيب اين پرواز را بار ديگر تكرار كرد و با تهيه عكسهاي هوايي گام مهمي در شناسايي ديوار برداشت. بعد از ان دكتر محمد يوسف كياني در سال 1350 با پرواز مجدد بر روي ديوار موفق به برداشتن عكسهاي جالب توجهي از ديوار شد و طول ديوار را 175 كيلومتر با 32 قطعه وابسته شناسايي كرد.
در سال 1378 با شروع ساخت سد گلستان بخشي از مسير ديوار در و محدوده كانال آبياري و زهكشي سد قرارگرفت و بنابر ضرورت حفظ ديوار آب سد از طريق دو كانال از زير ديوار هدايت شد. بعد از آن در سال 1381، ديوار در شش فصل كاوش شد كه اطلاعات فراواني از آن به دست آمد. به طوري كه هم اكنون باستان‌شناسان طول ديوار را 200 كيلومتر مي‌دانند. از آنجايي كه در برخي از نوشته‌هاي اين ديوار تا مرو ادامه داشته، باستان‌شناسان احتمال مي‌دهند طول ديوار بيشتر از 200 كيلومتر باشد كه در كاوش‌هاي آينده به جواب آن خواهند رسيد. همچنين تا قبل از تخمين زده مي‌شد اما بر طيق آخرين نمونه‌هاي آزمايش شده در آزمايشگاه‌هاي معتبر اين ديوار مربوط به دوره ساساني است.
ديوار گرگان در مناطق كوهستاني 2 و در دشت 10 متر عرض داشته و آجرهاي بزرگ آن ابعاد 41 در 41 و قطر 10 سانتيمتر در دهها كوره آجرپزي پخت مي‌شده است. بسته به خاك منطقه‌اي كه آجر پخته مي‌شد رنگ آن از نخودي تا قرمز فرق مي‌كند. خندقي 30 متري هم در جلوي ديوار كنده شده كه آب از طريق آن به دشتها و كوره‌هاي مسير مي رسيد. از ارتفاعات پيشكمر تا روستاي زاو در پارك ملي گلستان كه 35 كيلومتر است بخشهايي از ديوار سالم‌تر باقي مانده و با حفاري در چندين نقطه خوشبختانه بقايايي ديوار از زير خاك بيرون آمده است. در كاوش‌هايي كه تا كنون انجام شده‌است 2 هزار متر مربع از ديوار حفاري گرديده‌است كه درپي‌آن يك آتشگاه و استراحتگاه سربازان كه فضا وابسته به ديوار بوده كشف شده‌است. همچنين دو قلعه از حدود 38 دژ تخمين زده در طول ديوار كاوش شده كه به نظر محل سكونت سربازان بوده است. قلعه‌ها از اندازه‌هاي 120 در 120 متر شروع و بزرگترين آن به 240 در 300 متر مي‌رسيد. اكنون براي حفاظت ديوار در قسمت‌هايي از آن در دو طرف ديوار ميله گذاري انجام شده تا حريم ديوار حفظ و از خرابي آن جلوگيري شود. راندن خودروها بر روي آجرهاي ريخته از ديوار موجب شكستن و از بين آنها مي‌شود و بعضي از اهالي از آجرهاي ديوار براي ساختمان‌سازي خود استفاده كرد‌ه‌اند. همچنين رعايت نكردن حريم ديوار از سوي سازمانهاي دولتي خسارتها‌ي فراواني را به ديوار زده است.بر طبق گزارشات مردمي نمونه‌هايي از آجرهاي ديوار نزديك ساحل درياي خزر و در داخل خليج گرگان ديده است. در فصل آينده كاوش باستان شناسان قصد دارند باستان‌شناسي زير آب درياي را با كمك غواصان انجام دهند تا آثار معماري احتمالي مدفون شده ديوار گرگان را در زير آب بدست آورند. گفتني است ديوار تميشه ديوار ديگري در جنوب ديوار بزرگ گرگان است كه بخش شمالي آن در خليج گرگان وجود دارد و احتمال اينكه ديوار بزرگ گرگان و تميشه زماني يك ديوار بوده است.



...
..
.

[ساقي]

:::.. کاخ بار عام کورش بزرگ

کاخ بار عام و مردمی کورش بزرگ برای پذیرایی از مردم عادی ساخته شده است. زیرا در بین شهریاری ایران باستان مردم هر ماه دیداری با شاهنشاه خود داشتند تا مشکلات و گرفتاری های خود را به شاهنشاه گزارش دهند و وی اقدام به رفع مشکلات آنان نماید. کاخ بار عام کورش بزرگ 2472 متر مربع وسعت دارد و مشتمل است بر یک تالار وسیع هشت ستونه در مرکز و چهار یوان در چهار سوی کاخ که از ستونهای سنگی سپید مرمر نما تشکیل شده است. که هم اکنون تنها یک ستون به ارتفاع 13.10 متر بر جا مانده است. ستونهای ایوان کوتاه تر بوده و از سنگ مرمر سیاه ساخته شده است. یعنی ارتفاع تالار بسیار بالاتر از ایوان جانبی بوده است. این کاخ از پنچره های که در بالی دیوارها تعبیه شده بود نور میگرفته است. ایوانهای جنوب شرقی و شمال غربی هر یک داری 16 ستون است. ایوان جنوب غربی داری 28 ستون و ایوان شمال شرقی داری 48 ستون بوده است. که به آب نما و باغ بزرگ و مصفای سلطنتی باز میشده است. درگاه ایوانها از سنگ سیاه و هر یک با نقوشی تزئین شده اند. از جرزهی این کاخ سه عدد باقی مانده است که داری کتیبه بودند. اما تنها یکی از این کتیبه های بر جا مانده است که به سه زبان پارسی باستان، عیلامی و بابلی نوشته است: " ادم کورش خشیثی، هخامنشی" یعنی من کورش شاه هخامنشی هستم. در درب وروی این کاخ نقش پای گاو و پای اسب را میبینیم که هنوز سالم است. در کنار این نقش تصویر پای کورش بزرگ را می بینیم که یک پایش شبیه به انسان و پای دیگرش شبیه به انتهای ماهی است تاریخ شناسان این تصویر را به این شکل معنی کردند که کورش بزرگ یک پایش در خشکی ها و پای دیگرش در دریا ها بوده است و او پادشاهی بوده که بر دریاها و خشکیها با دادگستری حکم رانی مینموده است. این نقوش نیز به وضوح دیده میشود.



:::.. کاخ دروازه ملل در پارسه (تخت جمشید)

امپراتوری ایران آزاد که توسط کورش بزرگ بنا نهاده شد با پادشاهی داریوش کبیر وسعت چشم گیری گرفت. این امپراتوری بر پایه احترام به اقوام و ملتهای گوناگون پایه گذاری شده بود و ادیان در آن آزادی کامل داشته اند. چنبن محاسنی -این امپراتوری را به بزرگ ترین و باشکوه ترین حکومت مقتدر- متمدن و منظم تاریخ جهان تبدیل کرد. به همین دلیل داریوش بزرگ تصمیم به ساخت کاخهای عظیمی گرفت که در شان و شخصیت این امپراطوری بزرگ منطقه باشد و جاودانه برای آیندگان بماند. پرسپولیس 55 کیلومتر مانده به شیراز واقع شده است. در بدو ورود به کاخهای پرسپولیس شاهد دروازه ملل میشویم. در منطقه نخست این کاخ شاهده سکوهای سنگی می باشیم که برای انتظار پادشاهان کشورهای دیگر منطقه تعبیه شده است. رهبران و پادشاهان کشورهای گوناگون در انتظار می ماندند تا پس از کسب اجازه برای ملاقات با پادشاه ایران وارد کاخ شوند. پس از ورود به مجموعه پرسپولیس وارد یک درگاه بزرگی میشویم که یک راه منشعب به کاخ صد ستون و دیگری به کاخ آپادانا میشود. سقف کاخ به ارتفاع 16.5 متر بر چهار ستون تنومند استوار بوده است. دو گاو عظیم الجسته به سوی دشت و دو ابوالهول با سر انسان و بال عقاب و بدن گاو در جرزهای درگاه شرقی کاخ قرار گرفته است که به سه زبان عیلامی، فارسی باستان و بابلی در بالی آن به این شرح نوشته شده است: «من هستم خشایارشا، شاه شاهان، یگانه شاه بسیاری، یگانه فرمانروی بسیاری، و هر آنچه کردم به یاری اهورامزا بود. که اهورامزدا هر آنچه کردم در اینجا بپاید. این بارگاه همه ملتها را من به خواست اهورامزا ساختم. ساختمانهای خوبی را در پارسه ساختیم که پدرم بنای آن را گذاشت که همه را به تائید اهورامزا ساختیم.»



:::.. چاه سنگی شهر پارسه (تخت جمشید) در شیراز

این چاه به عمق 26 متر در دل کوه حفر گردیده است. دهانه این چاه با چاهها امروزی بسار متفاوت است زیرا دهانه آن بسیار پهن تر میباشد. دهانه این چاه به صورت مربعی در ابعاد 4.7 متر در 4.7 متر کنده شده است. باستانشناسان هدف از ساختن ان چاهها را به دو منظور یافتن:
یک- برای آنکه آب باران و سیل آب های کو به داخل کاخ سلطنتی وارد نشود و مسقیم به چاه هدایت گردد. زیرا سنگهای اطراف کوه را هم به شکلی در آورده بودن که به صورت راه گاهی آب را به چاه هدیت کند.
دو- به منظور آنکه آبهای هدایت شده باران به صورت پشتوانه آب مورد اسفاده قرار میگرفته است و برای مواقع ضروری از آن آِب اسفاده میکرده اند. این کار داریوش را یکی از نبوغ و شاهکارهای زمان خود نامیده اند که باعث شگفتی تاریخ شناسان شده است.



:::.. دکان داوود، سنگ نگاره ای دو هزار و هفتصد ساله مادی در کرمانشاه

در نزدیکی سرپل ذهاب در کرمانشاهان دخمه ی و سنگ نگاره ی از دوران شاهنشاهی مادها بر دیواره کوه حجاری شده که به دکان داود شهرت یافته است. در زیر دخمه مردی مادی با لباس و کلاه مخصوص تمام قد به سمت مشرق ایستاده و انتهای برسمی به دست چپ گرفته و دست راست را مجاور بالی برسم قرار داده است. در بالی دخمه 3 ردیف قاب در سنگ حجاری شده و دو ستون سنگی که فقط مختصری از انتهای سرستونها در بالی دخمه باقی مانده است نمای این دخمه را تشکیل میداده.

دانشمندان معتقدند که این دخمه مربوط به آخرین پادشاه ماد یعنی آژیدهاک (یشتوویگو) میباشد که توسط کوروش بزرگ هخامنشی از سلطنت خلع گردید. کوروش با اتحاد پارس و ماد دو تیره ایرانی، باشکوه ترین امپراتوری تاریخ را که بر پایه احترام به ادیان و باورها و آداب و رسوم هر منطقه استوار بود را شکل داد.