مسأله تعليم و تربيت در دوره مشروطه

[deltang]

مسأله تعليم و تربيت در دوره مشروطه

دوران مشروطه همچنان که نقطه عطفي در تاريخ ايران از نظر تبديل سلطنت به مشروطه مي باشد ، از نظر تغييرات در مسائل فرهنگي و اجتماعي نيز حائز اهميت مي باشد . در اين دوران بود که شعرا و نويسندگان و روزنامه نويسان آغاز به سرودن و نگارش عقايد خود کردند و از فضاي بسته مداحي شاه و طرح صله و هجو و هزل بيرون امده به مضاميني چون :ازادي ، وطن پرستي، ازادي قلم و....پرداختند . در اين رهگذر چيزي که بيش از پيش در ان دوره جلوه گر شد تلاش براي کشاندن زنان به صحنه علم و دانش است که در اکثر شعرها و نوشته هاي ان دوران به چشم مي خورد . يکي از شعرايي که خود را حامي زنان و مدافع انان مي داند سيد اشرف الدين حسيني معروف به نسيم شمال است . اين مرد بزرگ که داراي روزنامه اي هفتگي بود تمام مطالب روزنامه را خود مي سرود و با وسايل ابتدايي به چاپ مي رساند و در دسترس مردم قرارمي داد . اين شاعر بي پيرايه که از مال دنيا چيزي نيندوخته بود، زندگي خود را از اين راه مي گذراند . بسيار محبوب قلوب مردم شده بود و به طور کلي مي توان او را معروفترين و محبوبترين شاعر دوره مشروطه دانست :نزديک بيست سال هر هفته روزنامه نسيم شمال او در مطبعه کليميان ...در چهار صفحه کوچک به چاپ مي رسيد و به دست مردم داده مي شد .


اشرف الدين حسيني به احتمالي در 1287 در قزوين به دنيا امد شش ماهه بود که پدرش درگذشت و خانه و اموال پدري اش را فردي غاصب تصاحب کرد و رنج تهيدستي را بر درد يتيمي او افزود . اشرف الدين در جواني به عراق رفت و مدتي در نجف و کربلا زيست ..بعد به قزوين بازگشت سپس در 22 سالگي به تبريز رفت . در انجا به تحصيل روي اورد و يک دوره هيئت ، جغرافيا ، هندسه و صرف و نحو عربي و منطق و فلسفه و کلام خواند سپس به گيلان رفت و در رشت اقامت گزيد ...در محيط گيلان با انديشه هاي نو و ارمان مشروطيت اشنا شد و در 1324ه.ق.که جنبش مشروطه خواهي اغاز شد ،روزنامه اي را تأسيس کرد . انرا با الهام از اين بيت حافظ (خوش خبر باشي اي نسيم شمال – که به ما مي رسد زمان وصال ) نسيم شمال ناميد. نسيم شمال روزنامه اي سياسي بود با شعر طنز الود و فکاهه و موضوع انها مسائل جامعه ، فرهنگ و تعليم و تربيت بود .


مجموعه گلزار ادبي


نسيم شمال درس هاي تربيتي و اموزش هاي اخلاقي موردنظرش را با زباني ساده ، رسا و موزون به صورت حکايت هاي جذاب منظوم در آورده و مجموعه اي از اين اشعار کودکانه را در دفتري تدوين کرده است .اين دفتر اينک با نام گلزار ادبي معروف است ...


نسيم شمال در ديباچه گلزار ادبي خود چنين نوشته است :


صاحبان علم و معرفت مي دانند که يکي از لوازم تعليمات مدارس جديده خصوصا مبتديان ، حفظ اشعار است که نه تنها باعث ازدياد قوه حافظه شاگردان است ، بلکه اين قبيل اشعار حاوي مطالب اخلاقي مي باشد يک درس اخلاقي خيلي سهل و ساده به اطفال تعليم مي نمايد که هرگز فراموش نمي شود و هميشه در ذهن و خاطر است .


نسيم شمال سپس با انتقاد از عدم توجه انديشمندان عرصه تعليم و تربيت به ادبيات کودکان ، دليل توجه خاص خود را به اين گستره ، فقدان اثار اموزشي مناسب کودکان مي داند . متأسفانه کتابي که جامع حکايات منظوم و اشعار اسان باشد ، در دسترس شاگردان مدارس نبوده و اغلب از اين تعليمات بي بهره مانده اند به اين ملاحظه بنده اشرف الدين حسيني اين مختصر کتاب را ترتيب داده تقديم معارف نمودم .





ايجاد مدارس جديد


از مباحث مهمي که نسيم شمال به ان پرداخته طرفداري از ايجاد مدارس جديد است و بارها نظر خود را در اين مورد اعلام کرده است :


شهر اباد شده به به از اين مدرسه ها خلق ازاد شده به به از اين مدرسه ها


و توصيه مي کند :


مدارس جديد را ثمرهاست دارالفنون سر چشمه هنرهاست


روز نشاط دختر و پسرهاست من بعد بهر شيخنا خطرهاست


رونق گرفتن مدارس و رواج يافتن تحصيل چنان نسيم شمال را به وجد مي اورد ، که شادمانه برپايي مدارس را جشن مي گرفت و سرخوشانه به خلق تهنيت و فرخنده باد مي گفت :


شهر قزوين شده از مدرسه ها مثل بهشت مي رود مدرسه هر کودک پاکيزه سرشت


از همين مدرسه زيبا غلبه کرده به زشت کودکي با خط خوش بهر من اين شعر نوشت


شهر اباد شده به به از اين مدرسه ها خلق ازاد شده به به از اين مدسه ها


«نسم شمال ستايشگر پرشور دانش بود. او مدرسه ها را مايه بالندگي نهال جان نوباوگان ، زينت بخش صفحه دلها و روشني افروز روح خردسالان مي دانست و چنين مي سرود :


اي جوانان روح روشن مي شود از مدرسه شهر تهران باغ و گلشن مي شود از مدرسه


در حقيقت روح انساني همان علم است علم رسم و دستور مسلماني همان علم است علم


فرق انساني ز حيواني همان علم است علم رفع بدبختي و ناداني همان علم است علم


صفحه دلها مزين مي شود از مدرسه اي جوانان روح روشن مي شود از مدرسه


چون به شعرش احسن احسن مي شود از مدرسه اي جوانان روح روشن مي شود از مدرسه