تجارت با خدا

[رزیتا]

تجارت با خدا

تجارت با خدا
انفاق در راه خدا به تعبیر قرآن از اموری است كه تجارت با خدا شمرده می‌شود و فروشنده نه تنها از عذاب دوزخ رهایی می‌یابد بلكه این فرصت برای او فراهم می شود كه از چشم‌پوشی و مغفرت و رحمت خداوند بهره مند گردد و بهشت رضوان را در آخرت از آن خود كند.
خداوند در آیه 10 تا 12 سوره صف می‌فرماید: ای كسانی كه ایمان آورده‌اید آیا شما را به تجارتی رهنمون شوم تا شما را از عذاب دردناك رهایی بخشد؟ ایمان به من می‌آورید و در راه او به اموالتان مجاهدت می‌كنید... تا خداوند از گناهان شما درگذرد و شما را به بهشت‌هایی درآورد كه از زیر درختان آن رودها روان است.

در آیه 29 سوره فاطر از انفاق مال در راه خدا به عنوان تجارتی كسادناپذیر یاد می‌كند كه هرگز زیانی در آن راه نمی‌یابد و بازار آن كساد نمی‌شود.

در آیاتی دیگر با كنایه و تعبیر لطیف از این داد و ستد به وام دادن به خدا یاد می‌كند (بقره آیه 245) و بیان می‌دارد كه اگر شما به مستحقی انفاق مالی كنید و در راه خدا پولی را هزینه كنید آن كه این مال را می‌گیرد در حقیقت خداست و پیش از آن كه به دست او برسد در دستان خدا قرار گرفته است و این خداوند است كه آن را دریافت و به بنده خود می‌دهد. خداوند در آیه 104 سوره توبه می‌فرماید: «اَلَمْ یَعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ... وَیَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ؛ آیا نمی‌دانید كه خداوند... صدقات را می‌گیرد.
بنابراین در بینش قرآن و آموزه‌های وحیانی، انفاق در راه خدا از مصادیق تجارت با خدا دانسته شده كه در آن فروشنده نه تنها زیانی نمی‌كند بلكه سود بسیار كرده و همواره تجارت و بازارش گرم خواهد بود و كسادی در این بازار و تجارت راه ندارد.
خداوند نیز این كمبود مادی را كه از طریق انفاق ایجاد می‌شود به گونه‌ای دیگر در همین دنیا جبران می‌كند و در مالش بركت می‌دهد. از این رو به كسانی كه انفاق می‌كنند یادآور می‌شود از این كه مالی از دستشان می‌رود اندوهگین نشوند زیرا خداوند در همین دنیا آن را جبران می‌كند. (سبا آیه 39) بلكه نه تنها در این دنیا این كمبود را جبران می‌كند (انفال آیه 60) بلكه در همین دنیا به چند برابرش افزایش سرمایه می‌دهد. (بقره آیه 245 و 268)

در ارزش و اهمیت انفاق در راه خدا و این تجارت پر سود همین اندازه بس كه خداوند تجارت با خدا را از ویژگی‌های بندگان خاص خود دانسته است كه به جهت شناخت كامل از هستی و خالقیت و ربوبیت الهی به تجارت با وی مشغول می‌شوند.

در سوره انسان تجارت كنندگان با خدا را از ابرار برشمرده است كه مقامی عالی است و همین بس كه اهل بیت (ع) در توصیف قرآنی از مصادیق روشن آن می‌باشند. (انسان آیه 5 تا 8)

در بینش قرآن و آموزه‌های وحیانی، انفاق در راه خدا از مصادیق تجارت با خدا دانسته شده كه در آن فروشنده نه تنها زیانی نمی‌كند بلكه سود بسیار كرده و همواره تجارت و بازارش گرم خواهد بود و كسادی در این بازار و تجارت راه ندارد.

انفاق مادی و معنوی
انفاق گاه مادی است مانند ساختن راه‌ها، بیمارستان‌ها، مدارس، پل‌ها، مساجد، خوابگاه‌های دانشجویی و صدها كار كه سود و بهره‌اش را همگان می‌برند؛ و گاه معنوی كه شامل آموزش دانش و تربیت و تعلیم و مانند آن می‌شود. (نگاه كنید: تفسیر قرطبی ج 1 ص 126 و مجمع البیان طبرسی ج 1 ص 122 و تفسیر نمونه ج 1 ص 74)
اگر انسان با خداوند معامله و تجارت می‌كند باید رعایت خریدار را بكند و چیز بد به او نفروشد. از این روست كه خداوند به مومنان سفارش می‌كند كه از بهترین چیزهایی كه خداوند روزیشان كرده است انفاق كنند و چیز بد به خداوند نفروشند. (بقره آیه 215)

در قرآن بیان شده بهترین معیار برای این كه تشخیص دهید چه چیزی بد و چه چیزی خوب و خیر است كه می‌توان آن را انفاق كرد این است كه به خودتان مراجعه كنید و آن چه را برای خود نمی‌پسندید برای خدا و دیگران هم نپسندید و آن چه را خود می‌پسندید و خیر و خوب می‌دانید همان را برای خدا و دیگران بخواهید. بنابراین بهترین معیار، خود انسان است كه اگر چیزی را محبوب دانست از همان محبوبش انفاق كند: تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ(آل عمران آیه 92)
در انفاق نه باید از نظر حجمی كم گذاشت و نه از نظر كیفیت و مطلوبیت كوتاهی كرد، با این همه نباید از آن سوی افراط غلتید و به دام اسراف و هلاكت افتاد؛ بنابراین انسان نباید در انفاق آن اندازه زیادروی كند كه خود را در رنج و هلاكت اندازد. (بقره آیه 195) و یا تنگدستی اندازد آن گاه خود را سرزنش كند و یا دیگران وی را بر این رفتار و عمل نكوهش نمایند:وَلاَ تَجْعَلْ یَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِكَ وَلاَ تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَّحْسُورًا(اسراء آیه 29)



امنیت اجتماعی انفاق
این تجارت نیكو و پر سود با خداوند آثار مهمی در دنیا و آخرت برای فرد و اجتماع به همراه خواهد داشت. در آیات قرآن به هر دو دسته آثار اشاره شده است ولی آن چه برای ما در این نوشتار مهم است نگاهی به آثار اجتماعی این پدیده است.
قرآن یكی از آثار مهم اجتماعی این عمل را ایجاد و گسترش امنیت در جامعه و به وجود آمدن سلامت اجتماعی آن می‌داند. بسیاری از مفسران بر این باورند كه اگر انفاق در راه خداوند صورت نپذیرد جامعه دچار نوعی بحران می‌شود كه نتیجه آن جز چیرگی دشمنان بر سرزمین‌های اسلامی نیست.
كسانی كه در راه خدا از هر آن چه روزیشان كرده است انفاق می‌كنند، این فرصت را به دیگر اعضای جامعه می‌دهند تا خود را در سطح برابر قرار دهند و از عقب افتادگی مادی و معنوی رهایی یابند. گسترش تضادهای طبقاتی و یا افزایش آن، زمینه را برای ایجاد بحران داخلی فراهم می‌آورد و دشمن را برای هجوم ترغیب می‌كند.
این كه خداوند در آیه 195 سوره بقره می‌فرماید در راه خدا انفاق كنید و با دستان خویش خود را به هلاكت نیاندازید، این به هلاكت انداختن در رابطه با مساله انفاق تنها زمانی معنا می‌یابد كه انفاق به عنوان بازدارنده عمل كند و جلوی بحران اجتماعی را بگیرد. بنابراین انفاق به جهت آن كه بحران تضاد را در اجتماع كاهش می‌دهد و نوعی اعتدال برقرار می‌كند زمینه تجاوز دشمن را كاهش می‌دهد.
انفاق، عاملی مهم در جلوگیری از گسترش ناامنی در جامعه است و از این نظر بسیار حایز اهمیت می‌باشد. (نگاه كنید: مجمع البیان ج 2 ص 516 و نیز المیزان ج 2 ص 64 و تفسیر كبیر فخررازی ج 5 ص 149).

تنظیم و تخلیص: گروه دین و اندیشه - مهدی سیف جمالی
برگرفته از : مقاله صائب پورمنصوری