آشنایی با ساز ماندولین - mandolin

[SHeRvin]

طنین ترنم های آرام از ساز «ماندولین»

ماندولین (mandolin) سازی است با صدای بسیار زیر كه در قرنهای هفدهم و هجدهم در ناپل ایتالیا به وجود آمد، اما اصل آن به قرن چهاردهم به نام ماندورا؛ سازی شبیه به عود- لوت (Lute)، مربوط می شود . بدنه ساز شبیه به قطره اشك و یا كاملاً بیضی شكل با سوراخی روی آن است، بعضی از این سازها مانند ماندولینهای دوران باروك، تزئیناتی نیز دارند.اصل ماندولین سازی است با دوازده سیم (۶ جفت) كه هر دو سیم با هم كوك و با زخمه انگشت نواخته می شود، در حالی كه طراحی متداول و امروزی آن، هشت سیم است در چهار جفت كه با مضراب نواخته می شود.هم در گذشته هم امروزه مدلهای بسیار گوناگون و متنوعی از این ساز وجود دارد كه شامل سازهای میلانز (Milanese)، لمبارد (Lombard)، بریكسن (Brescian) و دیگر نوع ۶ جفت سیم، چهار جفت سیم، دوازده سیم (هر سه سیم با هم كوك می شوند)، شانزده سیم (هر چهار سیم با هم) می باشد.
بدنه ماندولین از چوب توخالی است كه دسته ساز تخت است و دارای خرك است، همچنین دستگاه مكانیكی كوك ساز كه بیشتر برای ماندولینهای با سیمهای فلزی به كارمی رود.ماندولین همچون گیتار از لحاظ جنس ثبات كم و ضعیفی دارد و ممكن است زود بشكند، صدای آن نیز چنین است، همانند صدای خلق شده از آرشه ویلن نیست كه برای مدت زمان زیادی باقی بماند. اندازه كوچك و صدای زیر ماندولین، این مشكل را جدی تر از مشكل گیتار می كند و استفاده از ارتعاش تارها با زدن مضراب سریع به یك یا بیش از یك جفت برای ایجاد آكوردها، گاه باعث می شود یكی از جفت ها صدا تولید می كند، در حالی كه دیگر سیمها به مضراب چسبیده اند.بدنه كوچك آن نیز عاملی است بر آهسته بودن صدای ساز به نسبت دیگر سازها، البته آمپلیفایرهای مختلف درصدد حل این مشكل و بلندتر كردن صدای ساز برآمده اند. راه دیگر؛ تركیب آن با ساز بانجو است كه به ماندولین- بانجو معروف است.
دوبرو (Dobro) و انجمن سازهای زهی ملی از این روش آمیزش صدا به طور ویژه ای استفاده كرده اند. ماندولین در شكلهای مختلف وجود دارد؛ سبك نئاپولیتن (ایتالیا) ماندولین، سازی است با پشت به شكل گرد كه از چندین برش چوبی ساخته شده كه در كنار هم این قرار دادن آنها شكل دوار را به وجود آورده اند.در اواخر قرن نوزدهم، روش جدیدی برای ساخت این ساز ایجاد شد كه هم جلو و هم پشت ساز ساختاری منحنی شكل داشت كه از ویلن الهام گرفته شده بود و به روش اروپایی معروف شد كه در سال ۱۹۰۲ طراحی این روش جدید به ارویل گیبسون (Orville Gibson) نسبت داده شد. ماندولینهای گیبسون از دو روش به وجود آمده اند: شیوه فلورانسی یا همان شیوه F كه طرحهای تزئینی نزدیك دسته ساز و دو سوراخ منحنی شكل دارد و شیوه A كه فرم گلابی شكل ساز است و شكل و فرمی ساده تر دارد.سوراخی كه روی این سازها وجود دارد یا به شكل دو فرمی منحنی شكل است، همانند سوراخهای روی F ویلن و یا یك سوراخ بیضی شكل است كه درست زیر سیمها واقع می شود. شیوه F گیبسون به عنوان یكی از رایجترین ساخت ها برای نواختن موسیقی آمریكایی شناخته شده است. هرچه كار چوب روی آن بیشتر انجام شده به سازی گرانتر بدل می گردد.از دیگر روشهای متداول ساخت ماندولین علاوه بر شیوه مرسوم و مدرن گیبسون، فرم گیتارگونه ماندولین است از شركت الیاس هو(Elias Howe) بین سالهای ۱۸۹۷ و ۱۹۲۰ به وجود آمده كه پشت ساز تخت است و سازی دیگر كه فرمی استوانه ای دارد از شركت وگا كه به «وگا ماندو» معروف است و بین سالهای ۱۹۱۳ و ۱۹۲۷ ساخته شده است. همانند دیگر شركتهای تولید سازهای زهی، ماندولین نیز از انواع مختلف الكتریكی برخوردار است. این سازها می توانند چهار تك سیم، پنج تك سیم یا هشت (چهار جفت) سیم باشند.