سهراب سپهری از دیدگاه شاعرانه تر

[behnam5555]

سهراب سپهری از دیدگاه شاعرانه تر

سهراب سپهری نقاش وشاعر، 15 مهرماه سال 1307 در كاشان متولد شد.

خود سهراب میگوید :

... مادرم میداند كه من روز چهاردهم مهر به دنیا آمده ام. درست سر ساعت 12. مادرم صدای اذان را میشندیده است...

پدر سهراب، اسدالله سپهری، كارمند اداره پست وتلگراف كاشان، اهل ذوق و هنر.

وقتی سهراب خردسال بود، پدر به بیماری فلج مبتلا شد.

... كوچك بودم كه پدرم بیمار شد و تا پایان زندگی بیمار ماند. پدرم تلگرافچی بود. در طراحی دست داشت. خوش خط بود. تار مینواخت. او مرا به نقاشی عادت داد...

درگذشت پدر در سال 1341

مادر سهراب، ماه جبین، اهل شعر وادب كه در خرداد سال 1373 درگذشت.

تنها برادر سهراب، منوچهر در سال 1369درگذشت. خواهران سهراب : همایوندخت، پریدخت و پروانه.

محل تولد سهراب باغ بزرگی در محله دروازه عطا بود.

سهراب از محل تولدش چنین میگوید :

... خانه، بزرگ بود. باغ بود و همه جور درخت داشت. برای یادگرفتن، وسعت خوبی بود. خانهما همسایه صحرا بود . تمام رویاهایم به بیابان راه داشت...

سال 1312، ورودبه دبستان خیام (مدرس) كاشان.

... مدرسه، خوابهای مرا قیچی كرده بود . نمازمرا شكسته بود . مدرسه، عروسك مرا رنجانده بود . روز ورود، یادم نخواهد رفت : مرااز میان بازیهایم ربودند و به كابوس مدرسه بردند . خودم را تنها دیدم و غریب ... ازآن پس و هربار دلهره بود كه به جای من راهی مدرسه میشد....

... در دبستان،ما را برای نماز به مسجد میبردند. روزی در مسجد بسته بود . بقال سر گذر گفت : نمازرا روی بام مسجد بخوانید تا چند متر به خدا نزدیكتر باشید.

مذهب شوخی سنگینی بود كه محیط با من كرد و من سالها مذهبی ماندم.

بی آنكه خدایی داشته باشم ...

سهراب از معلم كلاس اولش چنین میگوید :

... آدمی بی رویا بود. پیدا بود كه زنجره را نمی فهمد. در پیش او خیالات من چروك میخورد...

خردادسال 1319 ، پایان دوره شش ساله ابتدایی.

... دبستان را كه تمام كردم،تابستان را در كارخانه ریسندگی كاشان كار گرفتم. یكی دو ماه كارگر كارخانه شدم . نمیدانم تابستان چه سالی، ملخ به شهر ما هجوم آورد . زیانها رساند . من مامورمبارزه با ملخ در یكی از آبادیها شدم. راستش، حتی برای كشتن یك ملخ نقشه نكشیدم. اگر محصول را میخوردند، پیدا بود كه گرسنه اند. وقتی میان مزارع راه میرفتم، سعی میكردم پا روی ملخها نگذارم....

مهرماه همان سال، آغاز تحصیل در دوره متوسطه در دبیرستان پهلوی كاشان.

... در دبیرستان، نقاشی كار جدی تری شد. زنگ نقاشی، نقطه روشنی در تاریكی هفته بود...

از دوستان این دوره : محمودفیلسوفی و احمد مدیحی

سال 1320، سهراب و خانواده به خانه ای در محله سرپله كاشان نقل مكان كردند.

سال 1322، پس از پایان دوره اول متوسطه، به تهران آمدو در دانشسرای مقدماتی شبانه روزی تهران ثبت نام كرد.

... در چنین شهری [كاشان]، ما به آگاهی نمی رسیدیم. اهل سنجش نمیشدیم. در حساسیت خود شناور بودیم. دل میباختیم. شیفته میشدیم و آنچه می اندوختیم، پیروزی تجربه بود. آمدم تهران و رفتم دانشسرای مقدماتی. به شهر بزرگی آمده بودم. اما امكان رشد چندان نبود...

سال 1324 دوره دوساله دانشسرای مقدماتی به پایان رسید و سهراب به كاشان بازگشت.

... دوران دگرگونی آغاز میشد. سال 1945 بود. فراغت در كف بود. فرصتتامل به دست آمده بود. زمینه برای تكانهای دلپذیر فراهم میشد...

آذرماه سال 1325 به پیشنهاد مشفق كاشانی (عباس كی منش متولد 1304) در اداره فرهنگ (آموزش و پرورش) كاشان استخدام شد.

... شعرهای مشفق راخوانده بودم ولی خودش را ندیده بودم. مشفق دست مرا گرفت و به راه نوشتن كشید. الفبای شاعری را او به من آموخت...

سال 1326 و در سن نوزده سالگی، منظومه ای عاشقانه و لطیف از سهراب، با نام "در كنار چمن یا آرامگاه عشق" در 26 صفحه منتشرشد.

...دل به كف عشق هر آنكس سپرد

جان به در از وادی محنت نبرد

زندگی افسانه محنت فزاست

زندگی یك بی سر و ته ماجراست

غیر غم و محنت و اندوه و رنج

نیست در این كهنه سرای سپنج...

مشفق كاشانی مقدمه كوتاهی در این كتاب نوشته است.

سهراب بعدها، هیچگاه از این سروده ها یاد نمی كرد.

سال 1327، هنگامی كه سهراب درتپه های اطراف قمصر مشغول نقاشی بود، با منصور شیبانی كه در آن سالها دانشجوی نقاشی دانشكده هنرهای زیبا بود، آشنا شد. این برخورد، سهراب را دگرگون كرد.

... آنروز، شیبانی چیرها گفت. از هنر حرفها زد. ون گوگ را نشان داد. من در گیجی دلپذیری بودم. هرچه می شنیدم، تازه بود و هرچه می دیدم غرابت داشت.

شب كه به خانه برمی گشتم، من آدمی دیگر بودم. طعم یك استحاله را تا انتهای خواب در دهان داشتم... (هنوز در سفرم)

شهریور ماه همان سال، استعفا از اداره فرهنگ كاشان.

مهرماه، به همراه خانواده جهت تحصیل در دانشكده هنرهای زیبا در رشته نقاشی به تهران میاید.

در خلال این سالها، سهراب بارها به دیدار نمیا یوشیج میرفت.

در سال 1330 مجموعه شعر "مرگ رنگ" منتشر گردید. برخی ازاشعار موجود در این مجموعه بعدها با تغییراتی در "هشت كتاب" تجدید چاپ شد.

بخشهایی حذف شده از " مرگ رنگ " :

... جهان آسوده خوابیده است،

فروبسته است وحشت در به روی هر تكان، هر بانگ

چنان كه من به روی خویش ...

سال 1332، پایان دوره نقاشی دانشكده هنرهای زیبا و دریافتم درك لیسانس و دریافت مدال درجه اول فرهنگ از شاه.

... در كاخ مرمر شاه ازاو پرسید : به نظر شما نقاشی های این اتاق خوب است ؟

سهراب جواب داد : خیرقربان

و شاه زیر لب گفت : خودم حدس میزدم. ...

اواخر سال 1332، دومین مجموعه شعر سهراب با عنوان "زندگی خوابها" با طراحی جلد خود او و با كاغذی ارزان قیمت در 63 صفحه منتشر شد.

تا سال 1336، چندین شعر سهراب و ترجمه هایی ازاشعار شاعران خارجی در نشریات آن زمان به چاپ رسید.

در مردادماه 1336 از راه زمینی به پاریس و لندن جهت نام نویسی در مدرسه هنرهای زیبای پاریس در رشته لیتوگرافی سفر میكند.

فروردین ماه سال 1337، شركت در نخستین بی ینال تهران

خرداد همان سال شركت در بی ینال ونیز و پس از دو ماه اقامت در ایتالیابه ایران باز میگردد.

در سال 1339، ضمن شركت در دومین بی ینال تهران، موفق به دریافت جایزه اول هنرهای زیبا گردید.

در همین سال، شخصی علاقه مند به نقاشیهای سهراب، همه تابلوهایش را یكجا خرید تا مقدمات سفر سهراب به ژاپن فراهم شود.

مرداد این سال، سهراب به توكیو سفر میكند و درآنجا فنون حكاكی روی چوب را میاموزد.

سهراب در یادداشتهای سفر ژاپن چنین مینویسد :

... ازپدرم نامه ای داشتم. در آن اشاره ای به حال خودش و دیگر پیوندان و آنگاه سخن اززیبایی خانه نو و ایوان پهن آن و روزهای روشن و آفتابی تهران و سرانجام آرزوی پیشرفت من در هنر.

و اندوهی چه گران رو كرد : نكند چشم و چراغ خانواده خودشده باشم...

در آخرین روزهای اسفند سال 1339 به دهلی سفر میكند.

پساز اقامتی دوهفته ای در هند به تهران باز میگردد.

در اواخر این سال، سهراب وخانواده اش به خانه ای در خیابان گیشا، خیابان بیست و چهارم نقل مكان میكند.

در همین سال در ساخت یك فیلم كوتاه تبلیغاتی انیمیشن، با فروغ فرخزادهمكاری نمود.

تیرماه سال 1341، فوت پدر سهراب

... وقتی كه پدرم مرد،نوشتم : پاسبانها همه شاعر بودند.

حضور فاجعه، آنی دنیا را تلطیف كرده بود. فاجعه آن طرف سكه بود وگرنه من میدانستم و میدانم كه پاسبانها شاعر نیستند. درتاریكی آنقدر مانده ام كه از روشنی حرف بزنم .

تا سال 1343 تعدادی از آثارنقاشی سهراب در كشورهای ایران، فرانسه، سوئیس، فلسطین و برزیل به نمایش درآمد.

فروردین سال 1343، سفر به هند و دیدار از دهلی و كشمیر و در راه بازگشت در پاكستان، بازدید از لاهور و پیشاور و در افغانستان، بازدید ازكابل.

در آبانماه این سال، پس از بازگشت به ایران طراحی صحنه یك نمایش به كارگردانی خانم خجسته كیا را انجام داد.

منظومه "صدای پای آب" در تابستان همین سال در روستای چنار آفریده میشود.

تا سال 1348 ضمن سفر به كشورهایآلمان، انگلیس، فرانسه، هلند، ایتالیا و اتریش، آثار نقاشی او در نمایشگاههای متعددی به نمایش درآمد.

سال 1349، سفر به آمریكا و اقامت در لانگ آیلند و پساز 7 ماه اقامت در نیویورك، به ایران باز میگردد.

سال 1351 برگذاری نمایشگاههای متعدد در پاریس و ایران.

تا سال 1357، چندین نمایشگاه از آثارنقاشی سهراب در سوئیس، مصر و یونان برگذار گردید.

سال 1358، آغاز ناراحتی جسمی و آشكار شدن علائم سرطان خون.

دیماه همان سال جهت درمان به انگلستان سفر میكند و اسفندماه به ایران باز میگردد.

سال 1359... اول اردیبهشت... ساعت 6 بعد ازظهر، بیمارستان پارس تهران ...

فردای آن روز با همراهی چند تن از اقوام و دوستش محمود فیلسوفی، صحن امامزاده سلطان علی، روستای مشهد اردهال واق عدر اطراف كاشان میزبان ابدی سهراب گردید.

آرامگاهش در ابتدا با قطعه آجرفیروزه ای رنگ مشخص بود و سپس سنگ نبشته ای از هنرمند معاصر، رضا مافی با قطعه شعری از سهراب جایگزین شد:

به سراغ من اگر میایید

نرم و آهسته بیایید

مبادا كه ترك بردارد

چینی نازك تنهایی من

... كاشان تنها جایی است كه به من آرامش میدهد و میدانم كه سرانجام در آنجا ماندگار خواهم شد...

و سهراب .... ماندگار شد ...