حسن زیرک بزرگمرد موسیقی کردی

[دانه کولانه]

ناظری:حسن زیرک یک‌نابغه‌ به معنای‌ واقعی‌ بود

استاد حسن‌ زیرک‌ به‌ سال‌ 1300 در شهرستان‌ بوکان واقع در قسمت کردنشین استان آذربایجان غربی‌ ایران چشم‌ به‌ جهان‌ گشود و در سن‌ 5 سالگی‌ از مهر پدر محروم‌ گشت‌ و بدبختی‌ و تلخی‌ و سختی‌های‌ فراوانی‌ چشید و زندگی‌ را در درون‌ درد و رنج‌ گذراند و عمری‌ را در شهرهای‌ کردستان‌ ایران و عراق سپری‌ کرد

و مدت‌ زیادی‌ در بخش‌ کردی‌ رادیو بغداد همکاری‌ کردو از سال‌ 1337 که‌ بخش‌ رادیو کردی‌ ایران‌ در تهران‌ برای‌ اولین‌ بار گشایش یافت همکاری‌ خود را با این‌ مرکز آغاز کرد.
حسن‌ زیرک‌ گرچه‌ به خاطر شرایط‌ سخت‌ زندگی‌ از نعمت‌ درس‌ و تحصیل‌ بی‌بهره‌ ماند ولی‌ استعداد کم‌نظیری‌ در سرودن‌ شعر و آهنگسازی‌ کردی‌ داشت‌ و این‌ استعداد به‌ همراه‌ صدای‌ منحصر به‌ فرد، سبب‌ گردید که‌ خالق‌ آثار مانا و ماندگاری‌ در عرصه‌ موسیقی‌ کرد باشد و ترانه‌هایش‌ در سرتاسر کردستان‌ محبوبیت‌ یافت‌ به‌ شکلی‌ که‌ اینک‌ صدای‌ او در جای‌ جای‌ مناطق‌ کردنشین‌ و در کوچه‌ها و خیابانها و در خانه‌ها و مغازه‌ها طنین‌انداز گردیده‌ است‌.
حسن‌ زیرک‌ که‌ در رادیو کردی‌ تهران‌ فعالیت‌ داشت‌ با خانم‌ میدیا زندی‌ گوینده‌ بخش‌ کردی‌ ازدواج‌ کرد که‌ حاصل‌ آن‌ ازدواج‌ دو دختر به‌ نامهای‌ مهتاب‌ (آرزو) و مهناز (ساکار) بود که‌ چند ترانه‌ را برای‌ فرزندانش‌ اجرا کرده‌ است‌.زندگی‌ حسن‌ زیرک‌ همیشه‌ با کوچ‌ و آوارگی‌ همراه‌ بود و یکی‌ از شهرهایی‌ که‌ در آن‌ مدت‌ زیادی‌ اقامت‌ داشت‌ کرمانشاه بود و همکاری‌ او در این‌ شهر با هنرمندان‌ برجسته‌ کرمانشاهی‌ همچون‌ استاد مجتبی‌ میرزاده‌، محمد عبدالصمدی‌، اکبر ایزدی‌ و بهمن‌ پولکی‌ سبب‌ خلق‌ آثار زیبایی‌ شد.
حسن‌ زیرک‌ مدتی‌ به‌ عراق‌ می‌رود و در مسافرخانه‌ "فه‌نده‌ق‌ شمال"‌ به‌ شاگردی‌ می‌پردازد و روزی‌ هنگام‌ نظافت‌ که‌ مشغول‌ زمزمه‌ یکی‌ از ترانه‌هایش‌ بوده‌ مسافری‌ به‌ نام‌ جلال طالبانی (رهبر اتحادیه‌ میهنی‌ کردستان‌ عراق و‌ رئیس جمهور کنونی دولت موقت عراق) که‌ در آنجا اقامت‌ داشته‌ با شنیدن‌ صدای‌ حسن‌ زیرک‌ او را به‌ رادیو بغداد برده‌ و در آنجا مشغول‌ به‌ کار می‌شود و در سال‌ 1337 به‌ ایران‌ برمی‌گردد.
رفتار دولت‌ وقت‌ ایران با حسن‌ زیرک‌ او را دچار مشکل‌ فراوانی‌ کرد، به ویژه‌ وقتی‌ که‌ دکتر شیخ‌ عابد سراج‌الدینی‌ رییس‌ وقت‌ برنامه‌های‌ کردی‌ رادیو تهران‌ بود به‌ او اجازه‌ کار نداد و این‌ کار سراج‌الدین‌ چنان‌ تاثیر منفی‌ بر دل‌ لطیف‌ حسن‌ گذاشت‌ که‌ دیگر هیچ‌ وقت‌ به‌ رادیو برنگشت‌ و با دلی‌ شکسته‌ باروبند خود را به‌ سوی‌ بغداد پیچید.
هنگامی‌ که‌ به‌ بغداد رسید در آنجا نیز او را دچار مشکل‌ کردند، او را گرفته‌ و روانه‌ زندان‌ کردند، در آنجا زیرک را به‌ پنکه‌ سقفی‌ بسته‌ و شکنجه‌ دادند.
پس‌ از رهایی‌ از بغداد مجددا به‌ تهران‌ برگشت‌، در تهران‌ نیز ساواک او را گرفت‌ و شکنجه‌ داد که‌ جریان‌ شکنجه‌اش‌ در ساواک‌ را خودش‌ در نوار گفته‌ که‌ صدای‌ او هنوز به‌ یادگار مانده‌ است‌ و این‌ رویدادها نشان‌ دهنده‌ این‌ است‌ که‌ حسن‌ زیرک‌ نه‌ در ایران‌ و نه‌ در عراق‌ روی‌ خوشی‌ و راحتی‌ و آزادی‌ را ندید.

در سال‌های‌ 1341 تا 1343 در کرمانشاه‌ بود و با رادیو کرمانشاه‌ همکاری‌ داشت‌ و بیشتر این‌ درد و غمها و مصیبتی‌ که‌ به‌ حسن‌ رسیده‌ بود بخاطر عدم‌ توجه‌ حکومت‌ وقت‌ به‌ هنرمند بزرگ‌ کرد بود...سالهای‌ پایانی‌ زندگی‌ زیرک‌ در تلخی‌ و ناکامی‌ گذشت‌ و چندان به آواز نمی‌پرداخت. در منطقه‌ بوکان‌ قهوه‌خانه‌یی‌ دایر کرد و در میان‌ مردمی‌ که‌ دوست‌شان‌ داشت‌ و دوستش‌ داشتند آخرین‌ نفس‌هایش‌ را در رنج‌ و بیماری‌ کشید و سرانجام‌ در چهارم‌ تیرماه‌ 1351 در بیمارستان‌ شهر بوکان‌ به‌ علت‌ بیماری‌ لاعلاج‌ چشم‌ از جهان‌ فروبست‌ و بر فراز کوه‌ ناله شکینه‌ که‌ از کوههای‌ معروف‌ و زیبای‌ آن‌ منطقه‌ است‌ به‌ خاک‌ سپرده‌ شد همسر مرحوم‌ حسن‌ زیرک‌ که‌ خودش‌ گوینده‌ بخش‌ کردی‌ رادیو تهران‌ قدیم‌ است‌ می‌نویسد: »حسن‌ زیرک‌ نزدیک‌ به‌ هزار ترانه‌ در تهران‌ و کرمانشاه‌ اجرا کرده‌ بود و بخاطر همین‌ ترانه‌های‌ او بود که‌ روزانه‌ نزدیک‌ به‌ دوهزار نامه‌ نوشته‌ می‌شد و حتی‌ درون‌ نامه‌ پول‌ قرار می‌دادند تا ترانه‌ مورد درخواست‌ آنان‌ پخش شود و در کل‌ برنامه‌های‌ کردی‌ رادیو تهران‌ و کرمانشاه‌ بخاطر صدای‌ دلنشین‌ حسن‌ زیرک‌ مورد توجه‌ همه‌ قرار گرفته‌ بود و آن‌ موقع‌ هر روز دو بار برنامه‌ (ما و شنوندگان‌) پخش‌ می‌شد و حسن‌ زیرک‌ با صدای‌ رسا و لذت‌بخش‌ خود باعث‌ معروفیت‌ و کیفیت‌ و شکوفایی‌ برنامه‌های‌ کردی‌ در تهران‌ و کرمانشاه‌ شده‌ بود و سیل‌ نامه‌های‌ طرفداران‌ ترانه‌های‌ او هر روز به‌ رادیو جاری‌ بود اما پس‌ از این‌ همه‌ خدمت‌ ، حسن‌ زیرک‌ را دیگر به‌ رادیو راه‌ ندادند واو را از یاد بردند درحالی‌ که‌ در 28 مرداد 1341 که‌ برد ایستگاه‌ رادیوی‌ کرمانشاه‌ به‌ صد کیلو وات‌ رسیده‌ بود صدای‌ حسن‌ زیرک‌ به‌ همه‌ شهرها و روستاهای‌ کردنشین‌ می‌رسید.« استاد شهرام‌ ناظری‌ هنرمند بلند آوازه‌ موسیقی‌ سنتی‌ ایران‌ در خصوص‌ صدای‌ حسن‌ زیرک‌ چنین‌ اظهار داشت‌: »در خصوص‌ مرحوم‌ حسن‌ زیرک‌، در مجموع‌ فقط‌ می‌توانم‌ بگویم‌ که‌ یک‌ انسان‌ نابغه‌ به‌ معنای‌ واقعی‌ بود، یعنی‌ در همان‌ لحظه‌ که‌ وارد ارکستر رادیو می‌شد و به‌ اتاق‌ ضبط‌ می‌رفت‌ بداهتا هم‌ شعر می‌سرود، هم‌ آهنگ‌ می‌ساخت‌ و هم‌ آن‌ را می‌خواند که‌ تا کنون‌ چنین‌ موردی‌ در موسیقی‌ سابقه‌ نداشته‌ است‌ و با توجه‌ به‌ این‌ نکته‌ که‌ ایشان‌ سواد خواندن‌ و نوشتن‌ هم‌ نداشتند اما موسیقی‌ و شعر را به‌ صورت‌ الهامی‌ و حفظ‌ شده‌ می‌خواند و واقعا از افراد کاملا استثنایی‌ و از نوابغ‌ موسیقی‌ کردی‌ بودند و بنده‌ در میان‌ خوانندگان‌ کرد علاقه‌ خاصی‌ به‌ صدای‌ حسن‌ زیرک‌ دارم‌.«فاروق‌ صفی‌زاده‌ بوره‌که‌یی‌، از پژوهندگان معاصر در خصوص‌ حسن‌ زیرک‌ می‌ نویسد: »حسن‌ زیرک‌ بیش‌ از هزار و پانصد ترانه‌ ساخته‌ است‌ و همه‌ آهنگ‌های‌ ترانه‌ها و بیشتر سروده‌های‌ آن‌ را خود می‌ساخته‌ و می‌سروده‌ است‌. از آهنگ‌های‌ این‌ هنرمند بزرگ‌ بیشتر ترانه‌سرایان‌ امروز فارس‌ و کرد و بیگانه‌ و ترک‌ نیز سود جسته‌اند و امروز هر آهنگی‌ که‌ پدید می‌آید نشانی‌ از آهنگ‌های‌ این‌ هنرمند را در خود نهفته‌ دارد، هنگامی‌ که‌ به‌ آهنگ‌های‌ او گوش‌ فرا می‌دهی‌، زندگی‌ را با همه‌ آزارها و مویه‌ها و رنج‌هایش‌ درمی‌یابی‌. بر همین‌ پایه‌ آهنگ‌های‌ حسن‌ زیرک‌ نشانه‌ زندگی‌ هر کرد آریایی‌ رنج‌کشیده‌ را در خود نهفته‌ دارد. «استاد مجتبی‌ میرزاده‌ نوازنده‌ ویولون‌ و موسیقیدان‌ برجسته‌ که‌ در تمامی‌ آثار مرحوم‌ حسن‌ زیرک‌ در دهه‌ 1340 در ارکستر رادیو کرمانشاه‌ نوازندگی‌ و تنظیم‌ آهنگ‌های‌ او را به‌ عهده‌ داشته‌ در مورد این‌ هنرمند فقید در گفت‌وگو با راقم‌ این‌ سطور چنین‌ اظهار داشت‌: »حسن‌ زیرک‌ با اینکه‌ مطلقاً سواد نداشت‌ اما اشعار اغلب‌ آثارش‌ را به‌ صورت‌ بداهه‌ و در آن‌ لحظه‌ که‌ می‌خواند می‌سرود و از حافظه‌یی‌ بسیار قوی‌ در حفظ‌ شعر و آهنگ‌ و مقام‌های‌ کردی‌ برخوردار بود و باید گفت‌ که‌ حسن‌ زیرک‌ هیچ‌گاه‌ در موسیقی‌ کرد تکرار نخواهد شد چرا که‌ ماندگارترین‌ و زیباترین‌ نغمات‌ کردی‌ را خلق‌ کرد و اینک‌ نه ‌تنها در ایران‌ حتی‌ در میان‌ کردهای‌ عراق‌، سوئد و سایر نقاط‌ جهان‌ آثار و نام‌ و یاد او از مقام‌ و منزلت‌ والایی‌ برخوردار است‌.«مرحوم‌ حسن‌ زیرک‌ در رادیو تهران‌ آثاری‌ به‌ ثبت‌ و ضبط‌ رسانید که‌ اغلب‌ با ساز اساتیدی‌ همچون‌ استاد حسین‌ یاحقی‌، استاد حسن‌ کسایی‌، استاد جلیل‌ شهناز، جهانگیر ملک‌، احمد عبادی‌ و به‌ سرپرستی‌ زنده‌یاد مشیر همایون‌ شهردار همراه‌ بود. در خصوص‌ شخصیت‌ هنری‌ حسن‌ زیرک‌ نظر استاد بیژن‌ کامکار خواننده‌ و نوازنده‌ برتر کشورمان‌ را نیز جویا شدیم‌ که‌ ایشان‌ هم‌ با اعلام‌ این‌ مطلب‌ که‌ علاقه‌زیادی‌ به‌ صدای‌ مرحوم‌ حسن‌ زیرک‌ دارد گفت‌: »حسن‌ زیرک‌ یکی‌ از برجستگان‌ موسیقی‌ کرد به‌ شمار می‌ آید و خیلی‌ از آهنگ‌های‌ کردی‌ یا فارسی‌ که‌ الان‌ به‌ اجرا در می‌آید الهام‌ گرفته‌ از آثار آن‌ هنرمند است‌ و شهرت‌ و محبوبیت‌ حسن‌ زیرک‌ فقط‌ محدود به‌ مرزهای‌ ایران‌ نیست‌ بلکه‌ در کشورهای‌ اروپایی‌ وتمام‌ نقاط‌ کردنشین‌ جهان‌ امتداد دارد.«چندی‌ پیش‌ رییس‌ شورای‌ اسلامی‌ شهر بوکان‌ در گفت‌وگو با نشریه‌ سیروان‌ (یکی‌ از نشریات‌ محلی‌ استان‌ کردستان‌) اعلام‌ کرد که‌ عملیات‌ اجرایی‌ احداث‌ مجتمع‌ توریستی‌ حسن‌ زیرک‌ و همچنین‌ ایجاد خیابان‌ 12 متری‌ به‌ نام‌ وی‌ تا محل‌ آرامگاهش‌ آغاز می‌شود که‌ اگر این‌چنین‌ باشد باید به‌ مسوولان‌ مربوطه‌ و ذیصلاح‌ منطقه‌ بوکان‌ دست‌مریزاد گفت‌ و همچنین‌ در سال‌ گذشته‌ فیلمی‌ از زندگانی‌ حسن‌ زیرک‌ در شهر سلیمانیه عراق‌ ساخته‌ و تا چند ماه‌ بر پرده‌ سینماهای‌ شهرهای‌ کردستان عراق‌ اکران‌ شد که‌ در این‌ فیلم‌ گوشه‌ هایی‌ از سختی‌ و مشقت‌های‌ این‌ هنرمند اصیل‌ و ارزشمند را در ایران‌ و عراق‌ به‌ نمایش‌ گذاشته‌ بود.اخیرا نیز وزارت‌ فرهنگ‌ و ارشاد اسلامی‌، مجوز کاستی‌ از این‌ هنرمند را صادر کرده‌ تحت‌ عنوان‌ (ترانه‌های‌ حسن‌ زیرک‌) شامل‌ ترانه‌هایی‌ از آن‌ مرحوم‌ در رادیو کرمانشاه‌ و رادیو تهران‌ حوالی‌ دهه‌ 1340 است‌ که‌ تدوین‌ و به‌ بازار عرضه‌ شده‌ است‌.



منبع : سایت سلام کرمانشاه


به زودی این تاپیک رو تکمیل میکنم