ناصری و موسیقی متن فیلم ناخدا خورشید

[SHeRvin]

ناصری و موسیقی متن فیلم ناخدا خورشید

ناخدا خورشید که اقتباسی است ایرانی و متبحرانه از رمان داشتن و نداشتن- ارنست همینگوی، به حق یکی از بهترین آثارناصر تقوایی و به خصوص سینمای ایران است که به دوران رشد و شکوفایی سینمای ایران در دهه شصت تعلق دارد. از آنجا که صحبت درباره این سینمای بزرگ اما گمنام خود نیازمند بحثی مفصل و از طرف دیگر از حوصله این متن خارج است، علاقه مندم در فرصتی مناسب به طور کامل به شرح و تفصیل درباره آن بپردازم.

ناخدا خورشید در کنار موسیقی قدرتمند روانشاد فریدون ناصری جلوه ای دیگر یافته است. داستان فیلم در مورد رویارویی ناخدایی مال باخته و تبعیدیان شروریست که قصد فرار از محل تبعید خود واقع در یکی از بنادر دورافتاده جنوب کشور را دارند.


ازینروست که انتخاب فریدون ناصری برای ساخت موسیقی متن انتخابی به جا و هوشمندانه از سوی تقوایی بوده است.

ناصری هم آهنگسازی متبحر بود و هم فضاهای موسیقی ایرانی را به خوبی می شناخت، با اینحال چند ماه در کنار اکیپ فیلمسازی در بندر لنگه زندگی کرد تا با فضای فیلم ارتباط بیشتری برقرار کند. استفاده خلاقانه از سازهای بومی این منطقه در تیتراژ اصلی و قطعه های میانی فیلم هم خود به خوبی معرف این موضوع است.


ناصری گام فریژین (یا به تعبیری شور تامپره) را که حامل نوایی پر سوز و گداز و از طرفی یکی از گام های پر استفاده در نواحی جنوبی ایران است، برای این فیلم انتخاب کرد و فضای تعلیقی فیلم را با بهره گرفتن از آکوردهای دیسونانس (نامطبوع) قوت بخشید.

استفاده از آکوردهای نامطبوع متنوع که تشدید کننده احساسات مختلفی چون جدیت قدرت و از طرف دیگر دلهره و رعب و وحشت در مخاطب هستند در حقیقت کیفیتی تصویری به موسیقی می دهند و هنگام ترکیب شدن با تم های ایرانی که خود بالفطره حاوی کیفیتی جدی و عمدتا درون گرا (خلاصه ای که از فرهنگ و تاریخ ایران زمین حاصل می شود) و رمز آلود هستند تاثیری مضاعف ایجاد می کنند.



تمام آنچه را که در مورد این فضای جدید و تعلیقی ایرانی که به حق موجود نوپا و پنهان موسیقی عصر ماست عرض کردم به یکباره به دست نیامده بلکه حاصل زحمات استاد گرانقدرو مسلم موسیقی مرحوم مرتضی حنانه است که فریدون ناصری هم از یاران و دوستان نزدیک ایشان بود؛ از همینجاست که می توان گفت موسیقی فیلم ناخدا خورشید چه از لحاظ سازبندی و هارمونی و چه از لحاظ ساختمانی متاثر از موسیقی و سبک مرحوم حنانه است.



اگر به بیانی ساده سازبندی ناخدا خورشید را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم در اصل بستری ست از زهی ها که فضا را برای مانور ها و به بیانی عامیانه تر پاس کاریهای مختلف بادی برنجی ها و بادی چوبی ها آماده کرده اند.

ناصری با استفاده از سوردین برای سازهای بادی به خصوص ترومپت خروجی ارکستر را دارای کیفیت جدیدی می کرد، طوری که شنونده را مجذوب صدای خود می کنند.

با تاکید بیان می کنم که این نحوه استفاده از ارکستر سازبندی ناصری را از بسیاری اثر همین آهنگساز را بشنوید. آهنگسازان دیگر متمایز می نماید. برای نمونه می توانید موسیقی متن فیلم این گروه محکومین،

در پایان یکی از آکوردهای دیسونانس اصلی استفاده شده در فیلم توجه کنید، این آکورد در حقیقت یک آکورد نهم است که روی درجه اول گام شور می نشیند. درجه سوم هم به دلیل اینکه از کیفیت ایرانی این هارمونی می کاهد حذف می شود.