چهره امام مهدی(عج) در آینه القاب

[bala77]

گروه معارف «شبکه خبر دانشجو»، شناخت القاب ائمه معصومين (ع) يکي از راه هاي مهم آشنايي با ويژگي ها و فضايل آن حجت هاي الهي است . در اين نوشتار سعي شده است تا با ارايه توضيحي کوتاه و مختصر در زمينه برخي از لقب هاي حضرت مهدي (ع) خوانندگان عزيز، بيش از پيش با ويژگي ها و اوصاف آن حضرت آشنا شوند .

مضطر

يكي از لقب هاي معروف امام عصر (ع) «مضطر» است . در کتاب هاي لغت مضطر به معناي درمانده و ناچار به کار مي رود و در اصطلاح وقتي به کسي مضطر گفته مي شود که او از همه اسباب و ابزارهاي معمولي در حل مشکلات و برطرف ساختن گرفتاري هايي که دارد نااميد شده و با تمام وجود متوجه خدا شود و کليد حل تمام کارها را به دست خدا بداند . رسيدن به اين مرحله از درک و بينش معمولا يا در حالت اضطرار و نااميدي کامل پيش مي آيد و يا در صورت دستيابي به شناخت و معرفت هاي برتر - که جز از طريق توجهات خاص الهي ميسر نمي گردد - امکان پذير مي شود .

به اين حقيقت که «انسان چون دچار اضطرار شود متوجه درگاه خداوند مي شود» در قرآن کريم نيز اشاره شده است آنجا که مي فرمايد: چون به کشتي نشستند خدا را با اخلاص در دين او خواندند و چون نجاتشان داد و به خشکي آورد، شرک آورند; تا نعمتي را که به آنان عطا کرده بوديم کفران کنند و برخوردار شوند . زودا که خواهند دانست . (1)

گذشته از آن چه بيان شد در بحث هاي مربوط به دعا و شرايط اجابت آن نيز اضطرار مطرح شده است . توضيح آن که در روايت هاي زيادي به اين حقيقت اشاره شده که از جمله عوامل به مرحله اجابت رسيدن دعاها به حد اضطرار رسيدن داعي است; يعني فرد دعا کننده به اندازه اي مضطر شود که براي برآورده شدن حاجتش هيچ عاملي جز خدا نشناسد و با تمام وجود دست به درگاه او بلند کند و از او بخواهد که مشکل او را برطرف سازد . طبيعي است که هر کس در چنين حالي متوجه خداوند متعال شود هرگز خداوند ارحم الراحمين او را نااميد نمي سازد .

در بسياري از ادعيه و روايات از حضرت مهدي (ع) با لقب مضطر ياد شده است از جمله در قسمتي از دعاي ندبه آمده است:

اين المضطر الذي يجاب اذا دعي (2) .

کجاست آن مضطري که چون دعا کند، خواست او به اجابت مي رسد . . . .

همينطور در روايتي که از امام صادق (ع) درباره تفسير آيه: «امن يجيب المضطر اذا دعاه و يکشف السوء (3) . . .» وارد شده، چنين آمده است:

سوگند به خدا منظور از مضطر در اين آيه قائم آل محمد (ص) است وقتي که در آخرالزمان ستم و بيداد و فساد در نتيجه سلطه پيدا کردن مستکبران و انحراف مردم از صراط مستقيم سرتاسر جهان را پر ساخت آن حضرت در بين رکن و مقام [در مسجدالحرام] دو رکعت نماز مي خواند و آنگاه دست به دعا برداشته از خداوند تعجيل در فرج خود را مي خواهد و پروردگار عالم نيز دعاي او را اجابت نموده و به او اذن ظهور مي دهد و به دنبال اين واقعه مبارک آن حضرت به برکت امدادهاي غيبي و هم چنين ياري انسان هاي مومن و شجاعي - که در آن زمان از سرتاسر عالم به گرد آن حضرت جمع شده اند - بساط ستم را از روي زمين برخواهد چيد . (4)

اما چرا به امام عصر (عج) لقب مضطر داده شده است؟

از بررسي مجموعه روايات مربوط به اين بحث چنين برمي آيد که امام معصوم به عنوان حجت الهي در خيرخواهي به بندگان خدا و محبت به آنان از پدر و مادر به آنها مهربان تر است; از هدايت پيدا کردن آنان خوشحال و از به بي راهه کشيده شدن بي نهايت ناراحت مي شود . از آنجا که در شرايط بسيار سخت دوران طولاني غيبت کبري امام مهدي (ع) از وضع بندگان خدا هر لحظه باخبرند و مشاهده مي کنند که چگونه دشمنان حق از طريق به کارگيري تمام امکانات خود تلاش مي کنند تا با مطرح ساختن انواع شبهه ها و رايج نمودن فساد و فحشا بندگان الهي را از مسير درست انسانيت خارج نموده آنان را به انواع رذايل و پليدي هاي اخلاقي و اعتقادي آلوده سازند و يا خود آنها در نتيجه تبعيت از هواهاي نفساني و فريب خوردن از زرق و برق دنيا چگونه از معارف الهي دور شده و با دست خود زمينه هاي تباهي و هلاکت خويش را فراهم مي سازند بسيار متاثر مي شوند . از طرف ديگر وقتي در نتيجه بعضي مصالح الهي در چنين اوضاعي آن حضرت در پشت پرده غيبت به سر مي برند و از انجام کامل ماموريت خود که همانا هدايت بندگان خداست به جهت عمل ديگران و موانعي که آنها ايجاد کرده اند محروم مانده است دچار حالت اضطرار مي شود . مگر کدام اضطرار سخت تر از اين است که کسي حجت خدا باشد و مسئوليت حفظ و تبليغ و ترويج و حاکميت بخشي به همه احکام و ارزش هاي الهي را برعهده داشته باشد اما در شرايطي واقع شود که ببيند حکام جور از يک طرف و منافقان و انسان هاي هواپرست از طرف ديگر احکام حيات بخش الهي را زير پا مي گذارند و بندگان خدا را از مسير سعادت واقعي منحرف مي سازند و آنها را به بي راهه سوق مي دهند .

آري در دوره غيبت کبري هر روز بيش از پيش قلب رئوف و مهربان حضرت ولي عصر (عج) از مشاهده مشکلات و گرفتاري هاي بندگان الهي به درد مي آيد و بالاخره روزي آن درياي صبر و بردباري از طغيان بي حد بندگان ناسپاس و ستم پيشه به تنگ خواهد آمد و در حال اضطرار از پروردگار عالم خواهد خواست تا به خاطر پايان بخشيدن به ظلم ستمگران و رها ساختن انسان هاي مظلوم در بند طاغوت ها به او اذن ظهور داده شود و آن لحظه است که بشريت از زير يوغ بيداد و جهل و تباهي نجات خواهد يافت و عدل و قسط در سرتاسر زمين حاکميت پيدا خواهد کرد و صلح و امنيت و آسودگي خاطر، زمينه را براي تحصيل سعادت جاوداني انسان فراهم خواهد ساخت .

اللهم انا نرغب اليک دولة کريمة تعز بها الاسلام و اهله و تذل به النفاق و اهله . . . (5)

منتقم

در بعضي از روايات و دعاها از حضرت بقية الله (ع) با لقب «منتقم » ياد شده است . انتقام در لغت به معني مجازات کردن به کار مي رود . از آنجا که تلقي خيلي از افراد اين است که در مفهوم اين واژه نوعي تشفي قلب و فرونشاندن سوز درون نيز مطرح است لذا نسبت دادن اين لقب را به حجت الهي که هم معصوم است و هم نسبت به بندگان خدا مهربان و کريم است نمي پسندند . اما حقيقت اين است در مفهوم اين کلمه اصلا مسئله تشفي و فرونشاندن خشم و غضب مطرح نيست لذا در قرآن کريم در مواردي اين صفت به خدا هم نسبت داده شده است به عنوان مثال در آيه 37 سوره زمر مي خوانيم:

اليس الله بعزيز ذي انتقام .

در اين آيه، انتقام از ناحيه خداوند متعال به معني مجازات در قبال اعمال خلاف و ناشايست است و به هيچ وجه مسئله تشفي و فرو نشاندن سوزش دروني - که در مورد خداوند متعال قابل تصور نيست - مطرح نمي باشد .

اما در پاسخ به اين پرسش که امام معصوم و حجت الهي بايد مظهر کامل صفت رحمت و رحمانيت خدا باشد، بنابراين چگونه متصور است که مظهر رحمت الهي اهل انتقام باشد؟ بايد به چند مطلب توجه شود:

1 - امام مهدي (ع) ماموريت دارند که پس از ظهور قسط و عدل را در سرتاسر عالم حاکميت بخشند; لازمه اجراي عدالت، مجازات کساني است که از تعدي به حقوق ديگران اجتناب نمي کنند;

2 - از جمله سنت هاي الهي اين است که هر عمل اختياري انسان داراي عکس العمل مناسبي باشد، بر اين

اساس در مقابل ظلم به ديگران و زير پا نهادن حقوق انسان ها هيچ عکس العملي بهتر از مجازات عادلانه نيست;

3 - وقتي در طول تاريخ اين همه انبيا و اولياي الهي به شيوه هاي مختلف انسان ها را نسبت به رعايت حقوق ديگران و ستم نکردن نسبت به يکديگر فرا خوانده اند با اين همه باز عده اي عالما و عامدا در تجاوز به حقوق ديگران و قانع نبودن به حق خود پافشاري مي کنند و جز زبان زور هيچ زبان ديگري را نمي فهمند آيا بهترين برخورد با آنها همان زبان زور نيست؟

بنابر آنچه بيان شد حضرت مهدي (ع) پس از تمام شدن حجت بر مردم و از بين رفتن بهانه ها و عذرهاست که مجبور به استفاده از قدرت و شمشير خواهد شد به عبارت ديگر در شرايطي که هيچ چيز به جز قدرت نظامي کارايي ندارد امام (ع) به آن متوسل خواهد شد وگرنه در آغاز قيام باز همانند انبيا و اوصياي الهي توده هاي مردم را موعظه مي کنند و در حد لازم به روشنگري و از بين بردن شبهات آنها مي پردازند منتهي چون بسياري از افراد پيروي از اوامر و رهنمودهاي آن حضرت را به زيان حکومت و موقعيت ظالمانه خود خواهند ديد در نتيجه علي رغم درک حقانيت آن حضرت به خاطر زرق و برق و مطامع دنيوي به روي امام (ع) شمشير خواهند کشيد در اين شرايط است که آن حضرت هم مجبور به استفاده از قواي نظامي و قدرت شمشير خواهند شد .

به علاوه از توجه به مضمون و مفاد روايات و ادعيه اي که امام عصر (عج) را با لقب منتقم ياد کرده اند به خوبي اين حقيقت روشن مي شود که انتقام گيري آن حضرت از ستمگران و متعديان به حقوق انسان ها و مستکبران خواهد بود; يعني آنهايي که بندگان خدا را به بردگي براي خود وا مي دارند و حاضر نيستند که بگذارند آنها آزادانه براي خود يک زندگي و خطمشي مستقلي انتخاب کنند و به خاطر منافع خود همه هستي و سرمايه هاي مادي و معنوي آنان را نابود مي کنند .

در شرايطي کنوني دنيا شاهد هستيم که چگونه حکومت استکباري آمريکا - که به غلط خود را رهبر جهان مي خواند و به منظور تحقق بخشيدن به هدف هاي ظالمانه اي که دارد حاضر به شنيدن هيچ گونه حرف حق نيست و حق را آن چيزي مي داند که در راستاي تامين منافع او باشد و باطل را آن کاري مي داند که کم ترين اصطکاکي با منافع او داشته باشد - در راه برآورده ساختن مطامع ظالمانه خود حاضر مي شود زن و بچه مستضعف مردم فلسطين، عراق، افغانستان و . . . را با بدترين شيوه ها به خاک و خون بکشد . مگر چنين قدرت ستمگر و مستکبري را با صرف موعظه مي توان وادار به دست برداشتن از جنايت هايش کرد؟ پرواضح است چنين نظامي و سردمداران تبه کار آن، جز زبان زور و اسلحه زبان ديگري را درک نمي کنند . بنابراين وقتي امام مهدي (ع) ظهور کنند از چنين قدرت هاي استکباري انتقام توده هاي مستضعفي را که سال ها تحت سيطره آنها واقع شده اند خواهد گرفت . در مقابل، آن حضرت با توده هاي مردم جز به شيوه عفو و رحمت و بخشندگي رفتار نخواهند کرد . همان گونه که مفاد روايات و دعاها بر اين موضوع دلالت دارند; به عنوان مثال:

1 - پيامبراکرم (ص) در خطبه معروف خود در روز عيد غدير وقتي به توصيف امام مهدي (ع) مي پردازند مي فرمايند:

. . . الا انه المنتقم من الظالمين الا انه مدرک کل ثار لاولياء الله عزوجل . . .

آگاه باشيدکه او [خاتم الاوصياء مهدي موعود (ع)] انتقام گيرنده از ستمگران است . . . او خونخواه خون بناحق ريخته همه بندگان صالح خداست . . . (6)

2 - احمدبن اسحاق مي گويد: روزي در حضور امام عسکري (ع) بودم که توفيق زيارت فرزند بزرگوارشان امام مهدي (ع) نصيب من شد شنيدم که آن جانشين بر حق حضرت عسکري (ع) فرمودند:

انا بقية الله في ارضه والمنتقم من اعدائه . . .

من بقية الله در روي زمين خدا هستم که از دشمنان خدا انتقام خواهم گرفت . . . (7)

3 - در قسمتي از دعاي ندبه در اشاره به اين مسئوليت امام زمان (ع) مي خوانيم:

اين الطالب بذحول الانبياء و ابناء الانبياء اين الطالب بدم المقتول بکربلا . . .

کجاست آن منتقمي که خون به ناحق ريخته و پايمال شده پيامبران و فرزندان آنها را طلب خواهد کرد; کجاست آنکه از خون شهيد کربلا انتقام خواهد کشيد؟ . . . (8)

4 - نقل شده است که وقتي در روز عاشورا امام حسين (ع) و اصحابش به دست شقي ترين انسان ها به ناجوانمردانه ترين صورت به شهادت رسيدند، ملائکه الهي از اين پيشامد بسيار ناراحت شدند و شکايت به درگاه الهي بردند، خداوند متعال در پاسخ به آنها ضمن نشان دادن نور وجود حضرت مهدي قائم آل محمد (ص) فرمودند:

بذلک القائم انتقم منهم

به توسط اين قائم آنها از [قاتلان امام حسين و يارانش] انتقام خواهم گرفت . (9)

5 - در حديث معراج پيامبر اکرم (ص) باز در اين باره مي خوانيم; وقتي درعرش الهي چشم رسول گرامي اسلام به نورهاي ائمه اطهار (ع) افتاد و ديد يکي از آنها با ساير نورها فرق مي کند از جانب خداوند متعال ندا رسيد که:

او همان قائم ماست . او همان کسي است که حلال ما را حلال و حرام ما را حرام خواهد کرد . . . من به توسط او از دشمنان انتقام خواهم گرفت . . . (10)

همان گونه که از تک تک اين روايت ها و نظاير آنها برمي آيد مهدي موعود (ع) آن دست انتقام خداوندي است که همه حقوق پايمال شده انسان هاي صالح و مظلوم در طول تاريخ را از دشمنان باز خواهد ستاند . و هر کجا خوني به ناحق ريخته شده است انتقام آن را از عاملان آن خواهد گرفت و اين کار نه تنها موجب نگراني و دلهره مردم نمي شود بلکه دل هاي توده مردم را در طول تاريخ شادابي مي بخشد و به آنها نشان مي دهد که اگر در نتيجه طغيان و تعدي عده اي ستمگر برخي از حقوق آنها پايمال شد، بالاخره روزي ستمگران به سزاي اعمال خود رسيدند و هرگز کمترين حقي از حقوق بندگان خدا ضايع و پايمال نشد .

حقيقت اين است که چون بسياري از افراد ستمگر در اغلب موارد آن چنان که بايد در مقابل جنايات و حق کشي هايي که انجام مي دهند به سزاي عمل خود نمي رسند، اگر در برهه اي از زمان نتيجه اعمال زشت و ناپسندشان را به آنها نچشانند اين کار با عدالت الهي جور درنمي آيد بنابراين نه تنها وجود يک شخصيت الهي که انتقام خون هاي به ناحق ريخته و حقوق بي جهت پايمال شده توده هاي ضعيف و مستضعف در طول تاريخ را از افراد ستم گر و مستکبر بگيرد جاي تعجب ندارد بلکه امري لازم و ضروري است .