موبايل ‌هايي که بوي خون مي‌دهند

[sharareh1]

موبايل *هايي که بوي خون مي*دهند

هيچ تلفن همراه و پخش*کننده Mp3 و رايانه*اي در جهان، بدون "تانتاليوم" کار نمي*کند. اين عنصر شيميايي کمياب از ترکيبي معدني، از جمله درجمهوري دموكراتيك کنگو به*دست مي*آيد؛ جايي که سهم معدنچيان از ثروت ميليوني آن، چيزي جز كشته شدن و مورد تجاوز قرار گرفتن، نيست.

ماده*اي معدني به نام "کولتان" در صنايع الکترونيک کاربرد ويژه*اي دارد. بدون اين ترکيب هيچ*يک از حدود 4 ميليارد تلفن همراه موجود در جهان کار نمي*کنند. ترکيب معدني کولتان حاوي فلزهاي "تانتاليوم" و "نيوبيوم" است. از تانتاليوم به*ويژه در افزايش سختي آلياژهاي مورد استفاده در ساختمان موشک*ها، رآکتورهاي هسته*اي و تيغه*هاي محور توربين*ها استفاده مي*شود.
بازار اين فلز اما در ساخت خازن*هاي الکترونيکي بسيار داغ است. خازن*هاي تانتاليومي بسيار کوچک، کاربردي و در برابر گرما مقاوم هستند و به همين دلايل در ساخت تلفن*هاي همراه، کنسول*هاي بازي، دستگاه*هاي پخش Mp3 و رايانه*ها کاربرد گسترده*اي دارند. گام اول در توليد اين خازن*ها در ارتفاعات شرق کنگو برداشته مي*شود؛ جايي که کولتان از معادن استخراج مي*شود.
البته جمهوري دموكراتيك کنگو تنها دارنده کولتان در جهان نيست. بزرگترين تأمين*کننده* تانتاليوم، معدني در استراليا بود که در پايان سال 2008 به دليل پايين*بودن بهاي محصولِ رقيبان آفريقايي ورشکست شد. از اين معدن 30 درصد تانتاليوم مورد نياز جهان تأمين مي*شد. در کانادا و موزامبيک نيز معادن مهمي به همين سرنوشت دچار شده*اند. بدين ترتيب در حال حاضر بيش از نيمي از تانتاليوم دنيا را كشورهاي آفريقاي مرکزي تأمين مي*کنند که کنگو با توليد بيش از 50 درصد اين عنصر درصدر قرار دارد.
کنگو در کنار منابع سرشار کولتان، ذخاير بزرگ طلا، الماس، چوب*هاي باارزش، قلع، کبالت و وولفرام نيز دارد که البته در غياب دولتي منسجم، منافع اين ثروت*هاي ملي همواره عايد استثمارگران شده است. در ابتدا اروپاييان، اعراب و اقوام ديگري از آفريقا بودند که در قالب برده*داران، کارگران روزمزد و زنان و کودکان را به بيگاري مي*کشيدند. بعد هم نوبت به بلژيک رسيد و در نهايت هم ژنرال موبوتو، دست*نشانده*اي باقي*مانده از دوران جنگ سرد، سر کار آمد.

تقسيم ناعادلانه

ده سال پيش اهالي کنگو متوجه شدند که با يک بيل و چند کيسه و کمي کار بدني مي*توان پول را از زمين خارج کرد. گفته مي*شود که برخي از کارگران معدن در آن زمان، تا 2 هزار دلار در ماه درآمد داشتند. اين مبلغ براي کشوري که متوسط درآمد ساليانه* شهروندانش 80 دلار باشد، ثروت هنگفتي است. البته اينکه در کنگو ذخاير کولتان وجود دارد، موضوع جديدي نيست، اما رشد روزافزون استفاده از رايانه و تلفن همراه، توجه به اين ترکيب گرانبها را بيشتر جلب کرد و تجارت به صورت سازمان*يافته به دست گروه*هاي مافيايي و شبه*نظامي افتاد.
براساس آمار سازمان ملل، گروه*هاي مسلحي که مسئول بسياري از جرايم، تجاوزها و جنايات عليه بشريت هستند، سالانه بين چندصدهزار تا ميليون*ها دلار از تجارت تانتاليوم درآمد کسب مي*کنند. به گزارش نهاد بين*المللي "Global Witness" اين گروه*هاي مسلح تنها از محل باج گيري و حق دلالي، دستکم 220 هزار دلار در ماه درآمد دارند. سهم کارگران نيز فقر و گرسنگي است. آمار تجاوز به کودکان و زنان در هيچ نقطه*اي از جهان بالاتر از کنگو نيست. مدافعان حقوق بشر از 100 هزار قرباني سخن مي*گويند. اين منطقه در تعداد قتل غيرنظاميان در 14 سال گذشته نيز پيشتاز بوده است. برخي از آمار از 5 ميليون قرباني حکايت دارند.
کار در معادن شرق کنگو بسيار دشوار و خطرناک است. بر اساس گزارشي که نهادهاي بين*الملي از جمله "Global Witness" تهيه کرده*اند، کارگران دستمزد بخور و نمير دريافت مي*کنند، کودکان به کار گرفته مي*شوند و دختران براي فرار از گرسنگي به فحشا روي مي آورند. کيسه*هاي سنگين 50 کيلوييِ پر از مواد معدني را کارگران بايد 45 کيلومتر در ميان بوته*ها و درختان حمل کنند. يک شاهد عيني مي*گويد که در کنار مسير، قبرهايي را ديده که در آنها اجساد کارگران درراه*مانده آرميده اند.

مشتري بزرگ "کولتان خوني"

چين بزرگترين خريدار کولتان کنگو است. اين کشور تنها در فاصله* سال*هاي 2006 تا 2009 ميلادي 45 هزار تن کولتان از چند کشور آفريقايي به ارزش 324 ميليون دلار خريداري کرده است. بخش بزرگ کولتان چين از رواندا وارد شده است؛ کشوري کوچک در همسايگي کنگو که خود ذخاير چنداني ندارد و سال*هاست که از سوي سازمان ملل به*عنوان استثمارگر مردم کنگو شناخته مي*شود.
البته واردات چين تنها براي محصولات اين کشور مصرف نمي*شوند. کارخانه* اَپِلِ آمريکا، به*عنوان مثال، بر روي محصولات شيک و پرطرفدار خود با خط ريز عبارت "طراحي*شده توسط اپل در کاليفرنيا و مونتاژ شده در چين" را چاپ مي*کند. محصولات اپل در چين، توسط شرکت تايواني "Foxcom" توليد مي*شوند؛ شرکتي که قطعات مورد نياز نوکيا، دِل، موتورلا، پالم و هيولت-پاکارد (hp) را نيز مي*سازد.
چه تضميني وجود دارد که پول اين شرکت*ها به کيسه* استثمارگران ريخته نشود؟ نماينده اَپِل در پاسخ به اين پرسش مي*گويد که اين شرکت "متأسفانه" کنترلي بر روي مواد اوليه تک*تک قطعات و منشأ آنها اعمال نمي*کند. نماينده* نوکيا در مقابل مي*گويد که اين شرکت از قطعه*سازان خود تضمين کتبي گرفته که از تانتاليوم مناطق درگير جنگ استفاده نکنند.

راه درست کدام است؟

سر ديگر زنجيره* استثمارگر تا اروپا هم کشيده شده است. در آلمان مدتي پيش دو تن دستگير شدند که متهم به هدايت ناآرامي*ها در کنگو از راه دور هستند. "Global Witness" خواستار اقدامي عاجل شده تا ارتباط بين "معدن*هاي نظامي" و تجارت جهاني قطع شود.
کشمکش*ها بر سر اين موضوع به جايي رسيده که سخن از تشکيل نهادي ناظر در آلمان به ميان آمده است. نهادي که "خونين نبودن" کولتان را تأييد کرده و تضمين کند که معدنچيانِ محلِ استخراجِ اين فلز از حداقل استانداردهاي کار و استراحت برخوردارند. از سوي ديگر، گوش بسياري از دلالان به محدوديت*هاي اتحاديه اروپا و سازمان ملل بدهکار نيست. آنها تحريم*هاي تسليحاتي شبه*نظاميان اين مناطق را نيز نقض مي*کنند.
به گفته* يکي از دست*اندرکاران صادرات مواد خام در کنگو که طرفدار معامله با کارخانه*هاي چيني است، اگر اروپاييان به محدوديت*ها ادامه دهند، دلالان به فکر مشتريان ديگري خواهند بود