ستاره

[مهرگان]

ستارگان خارق العاده/نوا nova

اكثر كواكبي كه بوسيله دانشمندان شناخته شده و همچنين خورشيد ما با وجود اينكه از لحاظ ابعاد و درخشندگي متنوع مي باشند همه جزو ستارگان معمولي محسوب مي گردند.
ستارگان عادي و خارق العاده:در نظر علاقمندان به دانش نجوم بويژه هنگامي كه به مطالعه عميق ستارگان مي پردازند،هر ستاره به منزله اختري خارق العاده تلقي مي شود.زيرا هر ستاره مشخصات شگفت انگيز متعدد مخصوص به خود دارد.ولي در نظر كساني كه به طبيعت و شگفتي آن توجهي ندارند همه ستارگان يكسان جلوه مي كنند.
منجمين ستارگاني را كه هيچ گونه تغييري در آنها طي هزاران سال پيدا نشده جزو اختران معمولي به حساب مي آورند.و كواكب ديگري را كه تغييراتي خاص در آنها بوجود ميآيد خارق العاده مي نامند .درخشش بعضي از ستارگان ثابت باقي نمي ماند و متناوباً تغييرمي كند.اين ستارگان را اختران تغيير پذير نام نهاده اند. اين گروه از اختران گاهي منبسط مي شوند و گاهي منقبض مي شوند.و به نظر مي رسد كه در اندرون آنها طپش هايي موجود است. براي گروهي از اختران تغيير مدت زمان اتساع و انقباض سالها به طول مي انجامد در صورتي كه براي گروهي ديگر از ستارگان اين زمان از چند ساعت تجاوز نمي ند.كواكب متغيير ديگري نيز هستند كه زمان طپش در آنها يكسان نيست.اين چنين اختران را متغيير يا منظم نام نهاده اند.بررسي اختران متغيير نتايج بسيار درخشاني را در مورد عمر و ساختمان كهكشان وساير منظوممه هاي اختري ،در اختيار ما قرار مي دهد . دگرگونيهاي بازهم شگفت آوري در ستارگان موسوم به «نوا»«Nova»پديدار گشته است مثلاً يك ستاره از رديف كوتو له هاي كوچك به طور ناگهاني متسع مي گردد و حجم آن با چنان سرعتي افزايش مي يابد كه طي چند روز تبديل به ستاره اي غول پيكر در مي آيد.در جريان اين دگر گونيها روشني آن ده ها هزار بار و حتي بيشتر افزايش ميابد.وهنگاميكه درخشندگي كوكب به حد اكثر خود رسيد،پوشش گازي شكل آن – كه مدام بر انبساط خود مي افزايد-بالاخره ستاره را ترك گفته و در فضاي بين ستارگان پراكنده مي شودخود كوكب در اين هنگام شروع به انقباض مي نمايد،درخشش آن كم مي شود و به شكل يك ستاره كوتوله معمولي با درخشندگي كم و تراكم بسيار در مي آيد.و هر سال در كهكشان ما حدود 200انفجار بدين شكل رخ مي دهد.(شانس ما اين است كه در ناحيه خلوتي از كهكشان ساكن هستيم)دانش پديده هاي بسيار شگفت انگيزي را كه همراه انفجارهاي سوپر نوا رخ مي دهد بررسي كرده است:درخشش يك ستاره سوپر نوا ممكن است در زمان انفجار چندين صد ميليون بار افزايش يابد و نيز امكان دارد جرم پوشش گازي شكلي كه از آن رها مي گردد به مراتب بزرگتر از جرم يك نوا در لحظه انفجار باشد.تعداد ستارگان سوپر نوا خيلي كمتر از ستارگان نوا است.در كهكشان مادر هر سي سال يك انفجار سوپر نوا رخ مي دهد.به طوريكه اختر شناسي به نام چكلوسكي(I.dhklovski)نشان داده است در قسمتي از كهكشان ما كه در صدها سال قبل انفجارات سوپر نوا رخ داده است تا كنون نيز تشعشعات شديد راديواكتيو ثبت مي شود.و بدين ترتيب بدون شك ستارگان سوپر نوا منشا اشعه كيهاني در كهكشان ما مي باشند. علل انفجار نوا و سوپر نوا تاكنون به درستس مشخص نشده است ولي معلومات موجود چنين نشان مي دهد كه اين انفجارها مي بايستي ناشي از يك نوع برهم خوردگي تعادل دروني و تغييرات ساختماني گروهي از ستارگان ناپايدار باشد.در اين مورد بدون شك نقش بزرگي توسط تحولات رهايي انرژي در اندرون اين ستارگان انجام مي گردد.تمام انرژي اين ستارگان شگفت انگيز ويا به قول اختر شناسان ستارگان «ساكن» براي تئوري پيدايش و تطور اجرام سماوي ارزش زيادي دارند.عمر ستارگان با مقياس ميلياردها سال سنجيده مي شود و تغييرات ستارگان پايدار معمولي به حدي كند است كه نه فقط عمر يك فرد بلكه مدت زماني برابر طول عمر نوع بشر براي مشاهده ي آن كافي به نظر نمي رسد.بر عكس در ستارگان ناپايدار اين تغييرات نسبتاً سريعتر انجام گرفته و بعضي اوقات شديد و آني مي باشد.و ممكن است اطلاعات ودلائلي درباره خصلت تطور ستاره مورد مطالعه به دست بدهند.بنابراين شايد بتوانيم بگوييم كه هريك از انواع ستارگان ناپايدار خود نقطه عطف و تحولي در زندگي ستاره تشكيل مي دهند.و مقايسه و سنجش مشاهدات و مطالعات متنوعي كه در باره اين نقاط عطف و تحول بدست آمده امكان مي دهد نتايج پر اهميتي درباره طبيعت،منشا و تطور ستارگان به طور كلي حاصل آيد.و به همين دليل است مه از چندين سال پيش به اينطرف مطالعه انواع مختلف ستارگان ساكن نوا ها و سوپرنوا ها موضوع مطالعه عميق اخترشناسان سراسر جهان قرار گرفته است.