زندگينامه مندليف

[رزیتا]

کمتر کسی است که با جدول تناوبی مندلیف در دروس شیمی آشنایی نداشته باشد و حداقلنام این جدول را شنیده و دیده است. این جدول به شیمیدانان تا کنون کمک های شایایانیکرده است ، زیرا همه عناصر موجود و کشف شده ، وزن و نوع خاصشان توسط دانشمند مشهورروسی ، دیمیتری ایوانویچ مندلیف طبقه بندی شده است. این دانشمند برجسته توانست باتبحر کافی در شیمی به خواص عناصر مختلف دست یابد و آن ها را به همگان معرفی کند. دراین مقاله به زندگی پر فراز و نشیب این شیمیدان اشاره می کنیم تا اطلاع کامل درزمینه نحوه زندگی و تلاش های مستمر او به دست آورید.


کودکی یکیتیم دیمیتری ایوانویچ در هفت فوریه سال 1834 در شهر تویولسک سیبیری در یکخانواده متوسط و پرجمعیت چشم به جهان گشود. او چهاردهمین فرزند خانواده مندلیف بهشمار می رود. پدرش ایوان مدیر یکی از مدارس محلی بود و مادرش ماریا در کارگاه شیشهگری که از پدرش به ارث برده بود کار می کرد تا بتوند کمک خرج شوهرش باشد. پدربزرگایوانویچ نیر مسئول اولین روزنامه محلی در سیبری بود. دیمیتری ایوانویچ زندگی خوب وآرامی داشت تا این که پدرش را بر اثر یک بیماری قلبی از دست داد و یتیم شد. از آنبه بعد اندوه و ناامیدی فضای خانه را پر کرده و ایوانویچ که پنج سال بیشتر نداشت درغم از دست دادن پدر افسرده شد. مادر بیشتر کار کرد تا هزینه خانواده پر جمعیتش رادرآورد . او شبانه روز در کارگاه شیشه گری مشغول ساخت انواع ظروف بلوری بود تا بچههایش در آسایش زندگی کنند و به تحصیل بپردازند. دیمیتری ایوانویچ به مدرسه توپولسکرفت و استعداد درخشان خود را در زمینه ریاضی و فیزیک به معلمان خود نشان داد. عصرها بعد از اتمام مدرسه به کارگاه نزد مادرش می رفت و او را در شیشه گری کمک می کرد. دایی اش بسارگین راهنما و دوست خوبی برای دیمیتری بود. وقتی دیمیتری پا به 14 سالگیگذاشت مادرش به او قول داد که وی را به مدرسه سن پترزبورگ برای ادمه تصیل بفرستداما بخت با آنان یار نبود و کارگاه شیشه گری آتش گرفت و همه سرمایه شان از دسترفت.
¤ ¤ ¤
دیمیتری برای یافتن شغل پز درآمد به سن پترزبورگ رفت و در آن جابه تدریس در یک مدرسه پرداخت. او در سال 1850 توانست بورس تحصیلی بگیرد و و بهتحصیل در رشته ریاضی ، فیزیک و شیمی بپردازد. او خانواده خود را هم به سن پترزبورگآورد اما متاسفانه مادر و خواهرش به بیماری سل دچار شدند و او را به با یک دنیا غمو اندوه تنها گذاشتند.
درخشش در دانشگاه علی رغم مشکلات و فشار روحی بردیمیتری ، او از درس غافل نشد و با نمرات عالی دروس دانشگاهی را میگذراند.
دیمیتری بر اثر فقر و و اندوه بیمار شد تا حدی که پزشکان تصور کردند اونیز به سل میتلا شده است. لذا به او توصیه کردند که به یک جای خوش آب و هوا برود وکمی استراحت کند.دیمیتری به جزایر کریمه سفر کرد و کمکم سلامت خود را به دست آورد وبعد به سنت پترزبورگ بازگشت. او زیر نظر آ. وسکرسنکا شیمیدان بزرگ روسی به آموختنعلم شیمی پرداخت و در سال 1855 با دریافت یک مدال طلا فارغ التحصیل و به تدریس دردبیرستان مشغول شد و کتاب شیمی آلی را منتشر کرد که اولین کتاب درسی شیمی آلی روسیبود. او به فرانسه و آلمان دعوت شد تا در کنفرانس ها شرکت کند. سپس با ارائه کتابیتحت عنوان اتحاد آب و الکل در زمینه شیمی صنعتی درجه دکتری گرفت و استاد شیمی دردانشگاه سن پترزبورگ شد. او چند کتاب با عنوان شیمی معدنی و اصول شیمی منتشر کرد کهمرد توجه اساتید شیمی قرار گرفت.
در سال 1864 با دختری به نام فزووز لشوا دردانشگاه آشنا شد و ازدواج کرد. ثمره این ازدواج دو فرزند بود یک پسر به نام ولودیاو یک دختر به نام الگا. اما این ازدواج فرجام خوبی نداشت و به طلاق و جدایی منجرشد.
خلق جدول مندلیف در سال 1869 جدول عجیبی را تنظیم کرد که عناصر بر اساسخواص مواد در خانه های عمودی و افقی قرار گرفته شده بود . به یان ترتیب این جدول ازسبک ترین عنصر ینی هیدروژن آغاز و به سنگین ترین آنها یعنی اورانیوم خاتمه پیدا میکرد . دیمتری عاشق خواهر دوستش پوپوف شد لذا با او ازدواج کرد که ثمره یان ازدواجچهار فرزند بود . دیمتری برای خلق عجیب و غریبش مورد تمسخر اعضای انجمن و شیمیدانانروسیه قرار گرفت ، ولی فقط لوتادمیر دانشمند بزرگ شیمی بود که او را تشویق به ادامهکارش می کرد . در سال های بعد اسکاندیوم و ژورمانیم را کشف کردند که مندلیف اینعناصر را هم در جدولش قرار داد .
مهاجرت دیمتری مردی آزادی خواه و خستگیناپذیر و علاقه مند به مسائل اجتماعی بود لذا مورد انتقاد از سوی دولت تزار قرارگرفت . وقتی حکومت تزار او را سد راه خود دیدند وی را به کشورهای خارجی فرستادند تااز روسیه دور باشد . مندلیف به پاریس رفت و در آزمایشگاه ورتس شیمیدان فرانسویمشغول به کار شد . وپمدتی را هم به همکاری با بونزن شیمیدان و فیزیکدان آلمانیپرداخت . سپس به آمریکا سفر کرد و از چاه نفتی پنسسیلوانیا بازدید به عمل آورد . مندلیف هنگام کسوف سال 1906 به فرانسه رفت و برای تحقیق فضایی با بالون به هواپرواز کرد .
او در همان سال در لیست نامزدهای جایزه نوبل قرار گرفت ولی به دلیلاین که « مواسان » شیمیدان فرانسوی یک رای بیش از او آورد این جایزه به مندلیفنرسید . مندلیف یکی از چهره ها و شخصیت های دوست داشتنی نزد مردم روسیه بود . لذابه هنگام جنگ روس و ژاپن آنان از مندلیف خواستند که به کشورش باز گردد و قوت قلبمردم کشورش باشد .
از این رو سالهای آخر زندگی مندلیف در غم و نگرانی جنگ وخونریزی گذشت .
مدلیف به کتاب های علمی و تخیلی ژول ورن علاقه زیادی داشت ودر اوقات فراغت به مطالعه این کتب می پرداخت . در سال 1907 هنگام مطالعه یکی ازکتاب های ژول ورن بود که به آنفلوآنزا دچار شد . بسیاری از پزشکان سن پترزبورگ برایمعالجه او تلاش زیادی کردند اما او بر اثر تب و عفونت گلو و سینه دوام نیاورد و در سن 73 سالگی چشم از جهان فروبست . از آن زمان به بعد همه خانه های جدول وی پر شد وآخرین خانه خالی در سال 1938 با کشف اکتینیم در پاریس پر شد و به این ترتیب جدولعجیب و غریب این شیمیدان پرکار به بار نشست . در سال 1955 عنصر شماره 101 این جدولنیز کشف شد و افتخار وی مندلیفیم نام گذاری شد .