چگونگی انقراض دایناسورها

[VAHID]

برخوردهای فضایی همواره از جذاب‌ترین موضوعات نجومی بوده‌اند. دانشمندان این بار به سراغ منشا برخورد بزرگ با زمین در 65 میلیون سال گذشته رفته‌اند و دریافته‌اند که کدام گروه از سیارک‌ها عامل این برخورد بوده‌اند.

به نظر می‌رسد ردپای شهاب سنگی که احتمالا در حدود ۶۵ میلیون سال قبل دایناسورها و اکثر گونه‌های دیگر حیات در زمین را منقرض کرد، در کمربند سیارک‌ها باقی مانده است. تحقیقات گروه مشترکی از «موسسه تحقیقات جنوب غربی»(Southwest Research Institute) آمریکا و دانشگاه «چارلز»(Charles) در پراگ، نشان می‌دهد که منشا دهانه «چیکسولاب»(Chicxulub) در شبه جزیره یوکاتان و دهانه «تیکو» در ماه، تکه تکه شدن سیارک «باپتیستینا»(Baptistina) در اثر برخورد با سیارکی دیگر بوده است.

این محققان مشاهدات رصدی و محاسبات ریاضی را به کار گرفته‌اند تا گذشته باپتیستینا و عواقب تکه تکه شدن آن را بررسی کنند. این درحالی است که تنها قسمتی از کار آنان بررسی تاثیرات این واقعه بر زمین و ماه است. به نظر می‌رسد باپتیستینا که نمونه‌ای از سیارک‌های کاندوریتی کربنی با قطری معادل ۱۷۰ کیلومتر است، از برخورد سیارکی ۶۰ کیلومتری با جسم مادر خود به وجود آمده باشد. ظاهرا این برخورد «خانواده سیارکی باپتیستینا» را به وجود آورده که شامل تعدادی خرده سیارک مشابه با مداری یکسان است. شبیه سازی‌های این گروه، وجود حدود ۳۰۰ جرم با قطر بیشتر از ۱۰ کیلومتر و ۱۴۰۰۰۰ جرم با قطر بیشتر از ۱کیلومتر را در این مجموعه پیش‌بینی می‌کند.

مدار این خرده سیارک‌ها ،بعد از تشکیل، بر اثر جذب و آزاد کردن نور خورشید به صورت گرما٬ بازتر می‌شود. به اعتقاد دکتر «باتک»(Bottke)، پژوهشگر آزمایشگاه تحقیقاتی جنوب غربی، شبیه سازی دقیق این پدیده‌ها و محاسبه مسافتی که هر جرم طی کرده است، نشان می‌دهد که باپتیستینا ۱۶۰ میلیون سال قبل شکسته شده است.
افزایش تدریجی این گروه سبب شده که تعدادی از آن‌ها از کمربند سیارک‌ها به بیرون پرتاب شوند و در مسیر مدار زمین قرار گیرند. محاسبات دانشمندان نشان داده است که در حدود ۲۰ درصد اعضای این خانواده به این ترتیب از آن جدا شده‌اند و در حدود ۲ درصد اجرام جدا شده در مسیر زمین قرار گرفته‌اند. بنابر این تعداد سیارک‌های مهاجم به زمین بسیار افزایش پیدا کرده است.
آمار به دست آمده نشان می دهد که آهنگ ایجاد دهانه‌های بزرگ در ماه و زمین در بازه ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیون سال قبل دوبرابر شده است. دکتر «نسورنی»(Nesvorny) از مرکز جنوب غربی آمریکا می‌گوید:"خرد شدن باپتیستینا در ۱۰۰ میلیون سال گذشته، برای مدتی طولانی منشا برخوردهای فضایی با زمین شد. به نظر می‌رسد که این وقایع مطابقت زمانی خوبی با هم دارند."
دکتر باتک می‌گوید:" ما امروز در پایان این دوره از برخوردها هستیم. شبیه سازی های ما نشان می‌دهند که در حدود ۲۰درصد از سیارک‌های نزدیک زمین (NEO) در گذشته در خانواده باپتیستینا بوده‌اند.
این گروه، سپس با استفاده از شبیه سازی‌های رایانه‌ای به دنبال منشا دهانه‌های چیکسولاب(در زمین) و تیکو (در ماه) رفتند. بسیاری معتقدند که دهانه چیکسولاب، ۶۵ میلیون سال قبل در برخورد «کی-تی»(KT) که منجر به انقراض نسل دایناسورها شد، به وجود آمده است. این گروه نشان داد که به احتمال بسیار زیاد منشا هر دو دهانه از خانواده باپتیستینا است. البته همان‌طور که دکتر «وکروهیلکی»(Vokrouhlicky) از دانشگاه پراگ می‌گوید، این احتمال برای تیکو کمتر است. دانشمندان این احتمال برای چیکسولاب را حدود ۹۰درصد و برای تیکو حدود ۷۰ درصد می‌دانند.
از سوی دیگر،دکتر باتک از رابطه کمربند سیارک‌ها و شرایط طبیعی زمین می‌گوید:"احتمالا حوادث بیشتری در کمربند سیارک‌ها با اتفاقات زمین، ماه و دیگر سیارات مرتبط است. ما در جستجوی آن‌ها هستیم." نتایج این بررسی‌ها در شماره سپتامبر نشریه نیچر منتشر شده است.