زلزله earth quake - صفحه 2

**کارگر سایت** · #11 12-10-2007

خرید مبلمان ایمن در برابر زلزله

هنگام خرید اثاثیه منزل و مبلمان، چه نکاتی را مد نظر قرار می دهید؟ زیبایی، کاربرد، قیمت؟ اما بهتر است نکات ایمنی را هم به این موارد اضافه کنید چون ممکن است اشیای زیبایی که در اتاق های خود قرار می دهید یا به سقف، در و دیوار نصب می کنید، در هنگام سوانح طبیعی بسیار حادثه ساز باشند.
برخی از مبلمان ها فی نفسه خطرناك هستند؛ آنها را نخرید. زیرتلویزیونی ها، كمدها و دكورهای شیشه ای سال هاست در فروشگاه های معتبر فروخته نمی شوند، با این حال در كشور ما بسیاری از مردم هنوز عاشق چنین چیزهایی هستند. سطح صیقلی شیشه، خم و رنگ آن عده ای را می فریبد. اما در صورت وقوع زلزله ، در اثر تكان های شدید ساختمان، قطعات شیشه ای به راحتی از بدنه جدا می شوند یا در داخل قاب خود خرد می شوند و بسیار خطر سازند.
میزها و پایه های (STAND) سنگی و چدنی نخرید. این نوع محصولات با آنكه گران قیمت هستند در شرایط زلزله مانند چكش به این طرف و آن طرف پرتاب می شوند و همه چیز را تخریب می كنند.

اگر در جایی مجبور به استفاده از شیشه هستید یا نمی توانید از نیاز خود چشم بپوشید، از فروشنده بخواهید برایتان به صورت اختصاصی از ورق های آكریلیك استفاده كند. این ورق ها در ایران به پلكسی گلاس معروف اند و به دو دسته ایرانی و خارجی تقسیم می شوند. آكریلیك از شیشه گران تر است و در اثر دستمال كشی خش بر می دارد. گاهی لازم است بین شیك بودن و ایمنی، یكی را انتخاب كنید!

از خرید كتابخانه ها و قفسه های بلند و نیز از دكورهایی كه عمده وزن آنها در قسمت بالایی است خودداری كنید. سازه های بلند به خاطر لنگرشان در اثر یك ضربه و حركت ساده می افتند و چه بسا جان فرد را (به ویژه هنگام خواب) تهدید می كنند. تاكنون بیشتر زلزله ها در نیمه شب رخ داده است. به طور كلی یك مبلمان خوب باید خودایستا باشد و توزیع وزن آن به طرف پایین باشد نه بالا.
مبلمان و دكورهای با لبه تیز و برنده نخرید. سازه های فلزی كه به عنوان كتابخانه های فلزی ارزانقیمت فروخته می شوند لبه های تیزی دارند كه خطرناك است. همچنین برخی میزها و قفسه ها كه در آنها از ورق های شیشه و فلز بدون پوشش و قاب استفاده می شود، می تواند جان افراد را به خطر اندازد.

از خرید مبلمان هایی كه در آنها به میزان زیادی از فلزهای سنگین استفاده شده است پرهیز كنید. سازه های فولادی خطرناكند و در شرایط زلزله یا بازی و شیطنت های كودكانه، خطرناك تر نیز می شوند. همیشه بهتر است از مواد سبك تری مانند آلومینیوم یا چوب استفاده شود تا از سازه های آهنی و فولادی. دقت كنید كه آنچه در بازار ایران می بینید بیشتر سازه های فولادی است كه با رنگ یا آبكاری پوشش داده شده است.
از خرید كمدها، تابلوها، گلدان ها و اجزای سنگینی كه به دیوار و سقف نصب می شوند خودداری كنید. پیچ و رول پلاك این دسته اشیا، به مرور زمان افت می كنند (زیرا اندود دیوار به مرور زمان ضعیف تر می شود) و در اثر اندك تكانی سقوط می كنند. مازیار قاسمی نژاد

**کارگر سایت** · #12 12-10-2007

کمک های اولیه در خانه هنگام وقوع سوانح

نحوه ی رساندن کمک های اولیه

پس از وقوع سوانح طبیعی بسیاری از مردم دچار جراحت یا ضعف می شوند. فراگیری دانش و اطلاعات کمک های اولیه، کمک شایانی در مواقع اضطرای خواهد بود. در اینجا روش های کمک های اولیه به صورت خلاصه و فهرست وار ارائه می شود.
سوختگی:
● محل سوختگی را با حوله ی نم دار و تمیزی پوشانده و آن را خنک نگه دارید.
● اگر لباس به محل سوختگی چسبیده است، سعی در جداسازی آن نکنید و همراه با محل سوختگی آن را خنک نگه دارید.
● تاول ها را دست نزنید و سعی نکنید آنها را بفشارید.
شکستگی:
● عضو شکسته را با تخته ی مخصوص شکسته بندی بی حرکت نگه دارید (برای شگستگی های دست و پا)
بریدگی:
● از ماساژ دادن بریدگی ها بپرهیزید و آن را با آب پاکیزه شستشو دهید.
● بریدگی ها را پس از ضدعفونی با گاز استریل بپوشانید و باندپیچی کنید.
جراحات شدید (روش متوقف ساختن خون ریزی):

در خون ریزی های شدید، قسمت آسیب دیده را با گاز استریل پوشانده، مستقیماً فشار دهید.
● در مورد جراحات دست و پا، برای متوقف ساختن خون ریزی به سرخرگ بالای قسمت آسیب دیده فشار وارد کنید.
تنفس مصنوعی (برای بزرگسالان)

هنگامی که شخص تنفس نمی کند:
● بیمار را به پشت بخوابانید. داخل دهان او را نگاه کنید. اگر چیزی داخل دهان بیمار باشد، باید سرش را به پهلو برگردانید و شیء را با انگشت خود (که با دستمالی تمیز یا گاز استریل پوشانیده اید) خارج سازید.
پیشانی بیمار را با یک دست نگه داشته و چانه بیمار را به کمک انگشت وسط و سبابه ی دست دیگر به طرف بالا بیاورید.
● بینی فرد مصدوم را با انگشت شست و سبابه ی دستی که بر روی پیشانی او قرار داده اید، بسته نگه دارید. دهان او را کاملاً باز کنید، یک بار به آرامی داخل دهان او تنفس کنید (تا حدی که سینه ی فرد اندکی به طرف بالا حرکت کند). حرکت قفسه ی سینه و تنفس بیمار را بررسی کنید و بار دیگر داخل دهان او نفس بکشید.
این عمل را هر 5 ثانیه یک بار تکرار کنید، تا وقتی که بیمار به تنهایی قادر به نفس کشیدن باشد.
ماساژ قلبی (برای بزرگسالان)

هنگامی که ضربان قلب متوقف شده، لازم است:
● بیمار را روی سطحی صاف و محکم به پشت بخوابانید و کنار او زانو بزنید.
● کف یک دست را بر روی قسمت مشخص شده در تصویر قرار دهید. سپس کف دست دیگر را نیز روی این دست قرار دهید.
● آرنج های خود را به حالت عمودی بر روی قفسه ی سینه ی بیمار قرار دهید و سینه ی او را به عمق 5/3 تا 5 سانتی متر بفشارید (این حرکت را به طور منظم از 80 تا 100 بار در دقیقه تکرار کنید).
از انتهای کف دست برای فشار وارد کردن استفاده کنید.
● پس از هر 15 بار ماساژ قلبی، دو بار تنفس مصنوعی دهید.
چگونه آموزش هایی از قبیل کنترل خون ریزی، دادن تنفس مصنوعی و ماساژ قلبی را به صورت عملی بیاموزیم؟

کلاس های آموزشی برای آموزش عملی کمک های اولیه برای نجات مصدومین وجود دارد که می توانید آموزش های لازم را در آنها ببینید.
برای شرکت در این کلاس ها و به دست آوردن اطلاعات بیشتر در این زمینه با سازمان مدیریت بحران یا ستاد مدیریت بحران منطقه خود تماس بگیرید.
یادداشت های خانوادگی برای مقابله با سوانح

در مواقع اضطرای با هلال احمر یا اورژانس تماس حاصل کنید. وحشت نکنید و گزارش دقیق واقعه و درخواست کمک خود را با مشخص نمودن دقیق موقعیت اضطراری، اعم از آتش سوزی یا تصادفات اعلام کنید. سپس اقدامات زیر را به عمل آورید:
● نشانی کامل و دقیق خود را اعلام کنید.
● گزارش دقیقی از شرایط و موقعیت سانحه اعلام کنید (چه اتفاقی افتاده است و برای چه کسی).
● نام خود را به وضوح اعلام کنید.

**کارگر سایت** · #13 12-10-2007

بعد از وقوع زلزله اگر...

الف) اگر در داخل ساختمان هستید:

● آرامش خود را حفظ کنید و دیگران را نیز به آرامش دعوت کنید.
● برای مقابله با خطرهای پس لرزه ی احتمالی آماده باشید.
● برای پیشگیری از وقوع آتش سوزی، جریان برق را قطع کنید و شیر گاز را ببندید. اگر شیر گاز شکسته است و بستن آن امکان پذیر نیست به سرعت محل را ترک کنید.
● اگر آب هنوز در لوله ها جریان دارد، چندین ظرف آب ذخیره کنید و شیر اصلی را ببندید. در صورتی که جریان آب قطع شده است، برای تهیه ی آب ضروری، از قالب های یخ درون یخچال استفاده کنید. همواره باید به ازای هر یک از اعضای خانواده، حداقل 5/1 لیتر آب ذخیره داشته باشید.
● در محل هایی که بوی گاز استشمام می شود، از روشن کردن کبریت، فندک، سیگار و چراغ خودداری کنید.
● اگر آتش سوزی در داخل ساختمان رخ داده است، فوراً برای جلوگیری از سرایت آن به سایر مناطق، آتش را مهار کنید. اگر آتش سوزی تا حد زیادی گسترش یافته است محل را ترک کنید.
● برای نجات کودکان، سالمندان، معلولان و بیمارانی که در همسایگی شما هستند و همچنین مجروحان و زیر آوار ماندگان بشتابید.
● افرادی را که به شدت مصدوم شده اند، حرکت ندهید، مگر آن که خطر خفگی آنها را تهدید کند.
● رادیوی خود را روشن بگذارید تا از آخرین اخبار و دستورالعمل ها مطلع شوید.
● از تلفن جز در مواقع ضروری استفاده نکنید. اشغال نبودن تلفن به کسانی که از حادثه نجات یافته اند، امکان می دهد که با شما تماس بگیرند و شما را راهنمایی کنند.
● از مصرف مواد خوراکی آلوده یا موادی که در شیشه های شکسته قرار دارند، خودداری کنید.
● تا حد امکان برای پیدا کردن مکان های نشت گاز و نقاطی که در معرض خطر آتش سوزی هستند، از چراغ قوه استفاده کنید.
● در ساعت های اولیه ی بعد از سانحه، از غذاهای کنسروی استفاده کنید و در صورت ضرورت به کارگیری وسایل پخت و پز، از گاز سفری یا منقل زغالی در خارج از خانه استفاده کنید.
● درب کمدها و قفسه ها را، در مواقع ضروری، با احتیاط باز کنید و مراقب سقوط اشیاء باشید.
● از شایعه پراکنی پرهیز کنید.
ب) اگر در خارج ساختمان هستید؟

● از تجمع در خیابان ها بپرهیزید. مسیرها را، برای عبور و مرور وسایل نقلیه ی امدادی، باز بگذارید.
● به تماشای مناطق اطراف نروید و از نزدیک شدن به ساختمان های تخریب شده خودداری کنید.
● به سیم ها و کابل های برق دست نزنید.
● با امدادگران و نیروهای انتظامی در امر کمک رسانی همکاری کنید، ولی مانع و مزاحم فعالیت آنها نشوید.
● بعد از زمین لرزه، از ناحیه ی تخریب شده دور شوید تا آن ناحیه پاک سازی شود.
● تجهیزات کمکی را برای احتمال وقوع پس لرزه های بعدی نگهداری کنید.

**کارگر سایت** · #14 12-10-2007

پرسش و پاسخ درباره زلزله

1- زمین لرزه چیست و چگونه به وجود می آید؟
آزاد شدن ناگهانی انرژی انباشته شده در پوسته ی زمین را زمین لرزه می گویند.
این آزاد شدن انرژی از نقطه ای در عمق زمین به نام کانون زمین لرزه آغاز می گردد و با رها شدن انرژی به صورت امواج، باعث لرزش سطح زمین می شود.
2- به چه دلیل در کشور ما ایران، زمین لرزه زیاد اتفاق می افتد؟
ایران بر روی کمربند لرزه خیز آلپ – هیمالیا قرار گرفته است. این کمربند از لرزه خیزترین مناطق جهان محسوب می شود. باز شدن بستر دریای سرخ که باعث حرکت پهنه ی عربستان به سمت ایران و نهایتاً فشردگی فلات ایران بر اثر این حرکت است، باعث تجمع انرژی در پوسته ی ایران و به وجود آمدن زمین لرزه می گردد.
3- به چه دلیل در شهر تهران احتمال وقوع زلزله وجود دارد؟
وجود گسل های فعال اصلی شمال تهران، مشا، ری جنوبی و شمالی و چندین گسل فرعی در سطح شهر تهران از جمله دلایل اصلی احتمال وقوع زلزله در تهران بزرگ می باشد. زلزله های تاریخی این منطقه نیز مؤید این مطلب است.
4- آیا می توان زمین لرزه را پیش بینی کرد؟
با توجه به پیچیدگی های بافت زمین و دانش امروزی کسی نمی تواند به طور دقیق زمان، مکان و بزرگی یک زمین لرزه را پیش بینی کند. اگرچه بر اساس داده های علمی، می توان احتمال رویداد زمین لرزه های آتی را پیش بینی کرد و با روش های احتمالاتی برای یک منطقه، تعیین سطح خطر نمود.
5- گسل چیست و انواع آن کدامند؟
مرز بین دو صفحه ی ناپیوستگی پوسته را اصطلاحاً گسل می گویند. گسل ها به دو گروه عمده: گسل شیب لغز (نرمال و معکوس) و گسل امتداد لغز (راست گرد و چپ گرد) تقسیم می شوند.
6- بزرگ ترین زمین لرزه ای که در دنیا اتفاق افتاده کدام است؟
زمین لرزه 1960 شیلی با بزرگی 5/9 = Mw بزرگ ترین زلزله بوده است.
7- چه تفاوتی بین بزرگی و شدت زمین لرزه وجود دارد؟
بزرگی (Magnitude) یک زمین لرزه، عددی است که میزان انرژی آزاده شده در مرکز زمین لرزه را نشان می دهد. بزرگی یک زمین لرزه از لگاریتم دامنه ی امواج ثبت شده بر روی یک لرزه نگار در یک دوره ی تناوب مشخص به دست می آید.
اما شدت (Intensity) یک زمین لرزه نشان دهنده ی قدرت لرزش های ایجاد شده به وسیله ی زلزله در یک مکان مشخص است. شدت به وسیله ی تأثیرات زمین لرزه بر روی مردم و ساخته های دست بشر و محیط طبیعی اندازه گیری می شود.
8- بهترین روش برای اینکه زمین لرزه به ما و خانواده ی ما آسیب نرساند چیست؟
ساختمان محل زندگی خود را در مقابله با زلزله مقاوم نموده و در این راه از متخصصان مربوطه کمک بخواهیم. آموزش مقابله با زلزله را جدی بگیریم و امکانات لازم در مواقع ضروری را مهیا کنیم. بیمه کردن ساختمان محل سکونت می تواند نقش مهمی در جبران خسارت های ناشی از زلزله داشته باشد.
9- هزینه ی ساخت یک ساختمان مقاوم در برابر زلزله چقدر است؟
با توجه به نوع ساختمان، این هزینه بین 5 تا 10 درصد هزینه کل ساختمان خواهد بود.
10- چگونه می توانیم ساختمان خود را در مقابله با زلزله، مقاوم بسازیم؟
با استفاده از مهندسان مجرب، رعایت مفاد آیین نامه ها و دستورالعمل ها توسط مجری صاحب صلاحیت و طراحان سازه و معماری ساختمان، در کنار استفاده از مصالح استاندارد و کارگران زبده و حرفه ای.

**کارگر سایت** · #15 12-10-2007

میزگرد خانوادگی درباره سوانح طبیعی

آمادگی در برابر سوانح

همواره موارد و نکات ذیل را در جمع خانواده مطرح کنید و کلیه ی افراد خانواده را برای سوانح طبیعی که احتمال وقوع آن می رود آماده سازید. هنگام وقوع سوانح از جمله مسائلی که بسیار حایز اهمیت اند عبارتند از: معین نمودن مکانی جهت ملاقات افراد خانواده بعد از سانحه، مشخص کردن وظایف هر یک از اعضاء، روش های تماس با دیگر اعضاء و وسایل مورد نیازی که هنگام خروج باید حمل شوند.
هر یک از اعضاء وظیفه ی خاص و مشخصی را عهده دار است. (مسئولیت هر یک از اعضاء را تعیین نموده، نام هر عضو را در زیر مسئولیتش قید کنید).
از جمله:

● هموار نمودن راه های خروج اضطراری در صورت وقوع زلزله
● خاموش کردن شعله های گاز در صورت وقوع زلزله
● حصول اطمینان از خاموشی شعله ها قبل از خروج از منزل
● بیرون آوردن وسایل ضروری
●مراقبت از کودکان

● خاموش نمودن شعله های آتش در صورت بروز آتش سوزی
● بررسی و حصول اطمینان از خاموش شدن تمام شعله های آتش
● بررسی های مکرر محتویات و ترتیب وسایل ضروری مورد نیاز
مطمئن شوید که از نحوه ی برقراری ارتباط و مکان ملاقات با دیگر اعضای خانواده آگاهی کامل دارید.
● ممکن است در هنگام بروز سانحه، هر یک از اعضای خانواده در مکان های مختلفی باشند. در این صورت، مشخص بودن نحوه ی تماس (به عنوان مثال، قرار دادن یادداشت هنگام ترک منزل) و مکان ملاقات اعضای خانواده با یکدیگر از مواردی است که همیشه باید مورد بحث و توجه قرار گیرد.
راه های خروجی را با کمک اعضای خانواده مشخص کنید:

● پیش از وقوع حادثه، به اتفاق اعضای خانواده این راه ها را طی کنید، از ایمنی آنها اطمینان یابید و مکان های خطرناک را وارسی کنید. همچنین نقشه ی مسیر حرکت از منزل به سوی راه های خروجی را تهیه کنید. دقت کنید وسایلی که برای مواقع ضروری در نظر می گیرید زیاد سنگین نبوده، به راحتی قابل حمل باشند.
مسئولیت محافظت از شهر را بر عهده بگیرید:

در صورت وقوع سانحه، همسایگان و نهادهای شهری باید همکاری نزدیکی داشته باشند و به همدیگر یاری برسانند. برای محافظت شهر از خسارت های ناشی از سانحه، برقراری جلسات اجتماعی جهت مقابله با سوانح و آگاهی و وحدت و اتفاق نظر اهالی محل بسیار مهم و ضروری است.
وسایل ضروری و قابل حمل برای مواقع اضطراری

وسایل ضروری و مورد نیاز را با رجوع به مثال های زیر تهیه نمایید و آنها را در یک کیف نگهداری نمایید.
جعبه ی کمک های اولیه:
داروهای ضروری بیماران قلبی، دیابتی یا بیماری های خاص، داروی نفخ و سوزش معده، لوسیون شستشوی چشم، پنبه، باند استریل، چسب زخم و غیره.
مواد خوراکی:
خوراکی های مغذی (خرما، کشمش، ...) بیسکوییت، غذاهای کنسرو شده، غذاهای آماده ی طبخ و آب آشامیدنی (یک بطری 5/1 لیتری آب به ازای هر نفر)
پوشاک:
لباس های زیر، حوله، دستکش و غیره
اسناد و مدارک مهم:
پول نقد، دفترچه های بانکی، کارت های اعتباری، مهرهای اختصاصی، اسناد و اوراق بهادار، گذرنامه و شناسنامه
لوازم دیگر:
رادیو ترانزیستوری، چراغ قوه، کبریت، شمع، طناب، کنسرو بازکن، چاقو، کیسه های پلاستیکی و غیره
برای شیرخواران:
شیر خشک و شیشه شیر، پوشک بچه و غیره
برای سالمندان و افراد معلول:
طنابی برای دوش کشیدن و حمل آنها، جعبه ی کمک های اولیه، پوشک و ملحفه و غیره
از لوازم ضروری دیگر نیز یادداشتی تهیه کنید تا آنها را فراموش نکنید.

نکات اساسی هنگام خروج اضطراری

از آنجا که نحوه ی خروج اضطراری در حفظ سلامت و امنیت شما از اهمیت زیادی برخوردار است، به دستورالعمل های زیر توجه کنید:
● در اسرع وقت خود را به مکانی ایمن برسانید، همیشه به خاطر داشته باشید که این شما هستید که باید از خودتان محافظت کنید. در موارد اضطراری آرامش و خونسردی خود را حفظ کنید.
● در صورت صدور فرمان تخلیه، در اسرع وقت فرمان را اجرا کنید.
● همسایگان خویش را مطلع سازید و به اتفاق، محل را تخلیه کنید.
● دقت کنید که حتماً به صورت پیاده از محل فاصله بگیرید و از وسایل نقلیه استفاده نکنید، زیرا استفاده از وسایل نقلیه، ترافیک سنگینی به دنبال خواهد داشت و باعث کندی حرکت آمبولانس ها و ماشین های آتش نشانی خواهد شد.
● شیرهای اصلی گاز را ببندید و کلیه ی وسایل برقی را قبل از خروج خاموش کنید.
● با دقت به کلیه ی اطلاعیه های مربوط به سانحه که از رادیو و تلویزیون پخش می شود، گوش فرا دهید. وحشت نکنید و خونسردی و آرامش خود را حفظ کنید.

**کارگر سایت** · #16 12-10-2007

حیوانات و تشخیص وقوع زلزله

پژوهشگران ژاپنی مشاهده كرده اند كه موش های آزمایشگاهی پس از قرار گرفتن در معرض میدان های الكتریكی و مغناطیسی مشابه آنچه گاه پیش از زمین لرزه ردیابی می شود، رفتارهای غیر عادی از خود بروز می دهند. شدت این میدان ها بسیار كمتر از چیزی است كه انسان ها قادر به درك آن باشند.
" تاكاشی یاگی" استاد دانشگاه اوساكا می گوید، او نخستین بار هشت سال قبل، درست یك روز قبل از زلزله شهر كوبه در جنوب ژاپن در آزمایشگاه خود متوجه رفتار غیر عادی موش ها شد.
رفتار مضطرب موش ها پیش از زمین لرزه بار دیگر پس از آنكه در معرض میدان های متغیرالكترومغناطیسی قرار داده شدند، بروز كرد كه نشان می داد می توان از این حیوانات به عنوان وسیله ای ابتدایی برای پیش بینی زلزله استفاده كرد.
با این حال ، زیست شناسان اشاره می كنند كه رفتار غیر عادی در موش ها به سختی قابل تعبیر است كه این موضوع فواید این فن را محدود می كند. حكایات زیادی درباره بروز رفتارغیرعادی درحیوانات پیش از زلزله وجود دارد. در چین، گفته می شود كه مارها حفره های خود را ترك می كنند.
در آمریكا یك كارمند بازنشسته از موسسه مطالعات زمین شناسی این كشور ادعا كرده است كه می تواند با شمارش تعداد آگهی های مربوط به گم شدن حیوانات خانگی در روزنامه ها، زلزله را پیش بینی كند.
او گفته است كه تعداد حیواناتی كه طی هفته پیش از وقوع زلزله از خانه می گریزند، بیش از سایر زمان هاست.
در آزمایش های پروفسور یاگی، موش ها به مدت دو هفته در یك محیط پایدار نگهداری شدند تا رفتار روزانه وشبانه آنها قابل نظارت باشد.
آنها سپس به مدت 30 دقیقه در معرض ضربان های الكترومغناطیسی كم فشار قرار داده شدند.
گزارش های زیادی درباره پدیدار شدن نوساناتی در میدان الكترومغناطیسی زمین پیش از وقوع زلزله وجود دارد.
پروفسور یاگی در مقاله ای كه اخیرا در سمینار كانون بایو الكترومغناطیس ارائه كرد، گفت كه پالس های الكترومغناطیسی ساعت درونی بدن موش را مختل كرده و باعث كم خوابی آنها شدند. او می گوید برای اطمینان بیشتر در مورد این نتایج به آزمایش های بیشتری نیاز است، اما معتقد است كه این مطالعه فراهم كننده نخستین شواهد آزمایشگاهی است كه توانایی این حیوانات در درك زلزله های قریب الوقوع را نشان می دهد.

**رزیتا** · #17 10-30-2009

زلزله شناسی

زلزله لرزش ناگهانی پوسته جامد زمین است که هر از چند گاهی در نواحی که بر روی بند زلزله خیز قرار دارند رخ می‌دهد. این پدیده طبیعی دارای خصوصیات و وی‍ژگیهای منحصر به فردی است، که آگاهی از پدیده‌های همراه زلزله ، شناخت گسلها و انواع آن در تعیین الگوی لرزه زمین ساخت و رژیم لرزه خیزی مناطق مختلف دارای اهمیت است.

زلزله چیست؟

لرزش ناگهانی پوسته‌های جامد زمین ، زلزله یا زمین لرزه نامیده می‌شود. دلیل اصلی وقوع زلزله را می‌توان افزایش فشار بیش از حد داخل سنگها و طبقات درونی زمین بیان نمود. این فشار به حدی است که در سنگ گسستگی بوجود می‌آید و دو قطعه سنگ در امتداد سطح شکستگی نسبت به یکدیگر حرکت می‌کنند. به سطح شکستگی که توأم با جابجایی است، گسل گفته می‌شود. وقتی که سنگ شکسته می‌شود، مقدار انرژی که در زمان طولانی در برابر شکستگی حالتهای مختلفی را برای آزادسازی انر‍ژی نهفته شده بوجود می‌آورد.

بطوری که در ابتدا فشار و نیروهای درونی ممکن است باعث ایجاد یکسری لرزه‌های خفیف و کوچک در سنگها شود که پیش لرزه نامیده می‌شود. بعد از اینکه فشار درونی بر مقاومت سنگها غلبه کرد انرژی نهفته آزاد می‌گردد و زمین لرزه اصلی رخ می‌دهد، البته نباید از اثر لرزشهای کوچکی که بعد از زمین لرزه اصلی نیز اتفاق می‌افتد و به نام پس لرزه معروف هستند، چشم پوشی کرد. لرزه ، پیش لرزه ، لرزه اصلی و پس لرزه مجموعا یک زمین لرزه را نشان می‌دهند.

باید توجه داشت که تمام زلزله‌ها با پیش لرزه‌ها همراه نیست و همچنین پیش لرزه را نمی‌توان مقدمه وقوع یک زلزله بزرگ دانست، زیرا در بسیاری از موارد یک زلزله مخرب خود یک پیش لرزه فوق العاده مخربی بوده است که در تعقیب آن اتفاق افتاده است. همچنین در بسیاری از زمین لرزه‌ها زلزله اصلی بدون هیچ لرزه قبلی و یکباره اتفاق می‌افتند، زلزله‌هایی هم در اثر عوامل دیگر مثل ریزشها (مثلا ریزش سقف بخارهای آهکی و زمین لغزشها) و یا در بعضی موارد فعالیتهای آتشفشانی نیز بوجود می‌آید که مقدار و شدت آنها کمتر است.

چرا زلزله بوجود می‌آید؟

به درستی مشخص نیست که چرا زلزله بوجود می‌آید، اما همانطور که قبلا اشاره شد تجمع انر‍ژی در درون زمین از یک طرف و افزایش نیروی زیاد در درون زمین و عدم تحکمل طبقات زمین برای نگهداری این انرژی از طرف دیگر موجب شکسته شدن زمین در بعضی نقاط آن شده و انرژی از محل آن آزاد می شود. این شکستگی که اکثرا با جابجایی زمین اتفاق می‌افتد باعث خطرات و ایجاد لرزش زمین می‌شود که به آن زلزله گفته می‌شود.

اما این انرژی از کجا می آید؟ برخی معتقدند که زمین از ورقه‌هایی تشکیل شده است که این ورقه‌ها با صفحاتی که در کنار هم قرار دارند به یکدیگر فشار وارد کرده و باعث می‌شوند که ورقه‌هایی که دارای وزن کمتری هستند به داخل زمین فرو روند (این پدیده در اصطلاح علمی فرو رانش صفحات گفته می‌شود). همچنین ممکن است که ورقه‌ها در کنار یکدیگر به هم فشرده شوند. در اثر فرو رانش و پایین رفتن صفحه به درون زمین و به دلیل افزایش فشار و دمای طبقات درونی ، ورقه شروع به گرم شدن و ذوب شدن می‌کند و مواد مذاب حاصله سبک شده و مجددا به سمت بالا حرکت کرده و فشاری را به طبقات مجاور وارد می‌کند.

ترکیب این نیروها در درون زمین باعث ایجاد یک حالت عدم تعادل انرژی می‌شود، این وضعیت تا زمانی که طبقات فوقانی و سطحی زمین تحمل مقاومت در برابر آن را داشته باشند حفظ می‌گردد. اما زمانی که سنگها دیگر تحمل این فشارها را نداشته باشند، انرژی به یکباره آزاد می‌گردد و زلزله بوجود می‌آید. البته این بدان مفهوم نیست که تمامی زلزله‌ها بدین طریق ایجاد می‌شوند، بلکه می‌توان گفت بخش اصلی زمین لرزه‌ها ، با این فرضیه قابل توجیه است.

رابطه گسل با زلزله

رابطه گسل - زلزله دو طرفه می‌باشد. یعنی وجود گسلهای فراوان در یک منطقه سبب بروز زلزله می‌گردد. این زلزله به نوبه خود سبب ایجاد گسل جدیدی گردیده و نتیجتا تعداد شکستگیها زیادتر شده و به این ترتیب قابلیت لزره خیزی منطقه افزایش می‌یابد.

نحوه آزاد شدن انرژی زلزله

ممکن است یک زلزله به همراه خود پیش لرزه و پس لرزه‌هایی داشته باشد، که این دو قبل و بعد از زلزله اصلی ممکن است وقوع یابند، به عبارتی دیگر این موضوع به نحوه آزاد شدن انرژی زلزله بستگی دارد. بطوری که انرژی زلزله بصورتهای زیر آزاد می‌گردند:

پیش لرزه

گاهی اوقات از بروز زلزله اصلی ، یکسری زلزله‌هایی با بزرگی کمتر از زلزله اصلی به وقوع می‌پیوندند که معمولا فراوانی آنها با نزدیک شدن به زمان وقوع لرزش اصلی ، افزایش می‌یابد.

لرزش اصلی

همان زلزله اصلی بوده که بواسطه آن اکثر انرژی ذخیره شده در سنگها یکباره آزاد می‌گردد و چنانچه داده‌های مربوط به یک زلزله بزرگ غیر دستگاهی باشد مهلرزه نامیده می‌شود.

پس لرزه

زلزله‌های خفیفتری که غالبا پس از لرزش اصلی ، از حوالی کانون زلزله اصلی منشأ می‌گیرند، را پس لرزه می‌گویند. پس لرزه‌ها می‌توانند حتی تا سالها پس از وقوع زلزله‌های اصلی نیز به طول انجامد.

دسته لرزه

مجموعه‌ای از تعداد زیادی زلزله که در یک منطقه محدود در مقطع زمانی در حد هفته تا چند ماه به وقوع می‌پیوندد. دسته لرزه‌ها غالبا در نواحی آتشفشانی دیده می‌شوند.
ریز لرزه

زلزله‌های ضعیفی هستند که بزرگی آنها 3 ریشتر و یا کمتر از 3 بوده و غالبا افزایش ناگهانی و نامنظم آنها نشانه قریب الوقوع بودن مهلرزه یا زلزله اصلی می‌باشند.