اکوسیستم

[رزیتا]

ساختار اکوسیستم


موجودات در یک نظام ، با محیط زیست زنده اعمالی را انجام می‌دهند که اکوسیستم گفته می‌‌شود. اکوسیستم واژه‌ای است که به نظام شناخت بوم مربوط می‌گردد. برای اکوسیستم دو ساختار زیستی و فیزیکی در نظر گرفته می‌شود.

مقدمه

توسعه اخیر در مطالعات بوم شناسی و جغرافیایی زیستی بیشتر به ساختار و تشابهات ، گوناگونیها در روابط غذایی و انرژی در میان ترکیبات زنده اکوسیستم مربوط می‌شود، به عبارت دیگر در مطالعات زیست محیطی نوین به نظریه‌های وابسته به انرژی جانداران اشاره می‌شود. در مطالعات بوم ‌شناسی نوین ، مطالعه اکوسیستم‌ها بطور وسیعی از ویژگی موثری برخوردار است.

اکوسیستم در مجموع به تمام روابطی که بین موجودات و محیط زیست‌شان وجود دارد، مربوط می‌شود. سرانجام یک اکوسیستم بالاترین سطح در یکپارچگی بوم شناس را ارائه می‌دهد که بر پایه انرژِی و واحد عملکردی قرار دارد و قادر است تا انرژیِ را منتقل و انباشته کند و جریان آن را موجب گردد. عملکرد عمده اکوسیستم در جهت زیست بومی تاکید بر روابط اجباری ، سببی و متقابل دارد.


ساختار زیستی اکوسیستم

دو جنبه عمده یک اکوسیستم به ساختار و عملکرد آن مربوط می‌گردد. ساختار اکوسیستم شامل ترکیب اجتماع زیستی از جمله گونه‌ها ، تعداد ، بیومس ، کمیت وتوزیع مواد غیر زنده و مجموعه گرادیان شرایط طبیعی از جمله دما و نور و ... را شامل می‌شود. عملکرد شامل میزان جریان انرژی از دیدگاه زیستی و میزان مواد غیر زنده شامل آب ، خاک ، هوا و ... و بخش زنده به ساختار غذایی اکوسیستم ارتباط دارد و از این دیدگاه 3 بخش دارد:

تولید کنندگان‌

تولید کنندگان به گیاهان سبز مربوط می‌شوند که قادرند بوسیله پدیده فتوسنتز ، غذا تولید کنند. به این دلیل به گیاهان اتوتروف گفته میشود. گیاهان با استفاده از دی‌اکسید کربن جو و نور خورشید و آب قادر به سنتز کربوهیدرات‌ها هستند که آن را در اختیار موجودات دیگر قرار می‌دهند. باکتریهای شیمیوسنتز کننده نیز به تولید مواد آلی ، مبادرت دارند.


مصرف کنندگان

اینها موجوداتی هستند که قادر به سنتز مواد غذای مورد نیازخود نیستند و مواد ایجاد شده توسط تولید کنندگان را مصرف می‌کنند. مصرف کنندگان چهار دسته هستند: گیاهخواران ، گوشتخواران ، همه چیز خواران. به مصرف کنندگان معمولا هتروتروف گفته می‌شود.


تجزیه کنندگان

میکروارگانیزمها از جمله باکتریها در این گروه قرار می‌گیرند که ساپروتروف نامیده می‌شوند. تجزیه کنندگان بخش اساسی اکوسیستم‌ها را در بر می‌گیرند، زیرا بدون آنها مواد اصلی حیات در مجموعه مولکولها حبس می‌شوند و عمل رشد متوقف می‌گردد.


ساختار فیزیکی اکوسیستم

جو

جو به عنوان لایه نازک هوا به شمار می‌رود که سیاره ما را محصور کرده و امکان تنفس بیولوژیکی و چرخش آب را میسر می‌سازد. در سطح خاک به دلیلی جاذبه زمین تراکم و فشار هوا زیاد است، ترکیب هوا شامل 78 در صد ازت ، 21 در اکسیژن و بقیه گازهای دیگر است. پایینترین لایه جو ، تروپوسفر نامیده می‌شود که مهمترین لایه برای موجودات زنده است.


آب

این عنصر نیز مانند هوا از اساسی‌ترین عناصر حیاتی محسوب می‌شود. اقیانوسها و دریاها 4/3 کره زمین را در بر گرفته‌اند. گیاهان را بر حسب نیاز آنها به آب می‌توان به سه گروه رطوبت پسند ، مزوفیل (حالت متوسط) و خشکی پسند تقسیم بندی کرد. در این میان باید به اهمیت برف به عنوان یک عامل بوم شناسی مهم بویژه در کوهستان و نیز در شرایط آب و هوای سرد سیر اشاره گرد که برای گیاهان نقش ذخیره آب را ایفا می‌کند در ضمن به عنوان حفاظ بر روی خاک عمل می‌کند.

خاک

بر اثر عوامل آب و هوایی و نیز فعالیت موجودات زنده، خاک بوجود می‌آید. خاک از قسمتهای معدنی و آلی تشکیل می‌شود که ترکیب این دو قسمت به حاصلخیزی آن می‌افزاید. تکامل خاک از ویژگی مهمتری برخوردار است زیرا خاک به مانند گروه بندی گیاهی ، یک موجود استاتیک نیست، ولی به عنوان یک مجموعه طبیعی در حال تکامل محسوب می‌شود.


ساختمان اکوسیستم‌ها از دیدگاه شکل ظاهری

اکوسیستم طبیعی

این اکوسیستم‌ها در شرایط طبیعی و بدون دخالت انسان بوجود آمده‌اند. و شامل موارد زیر هستند.

• خشکی از جمله جنگل ، علفزارهای کوتاه و بلند ، بیابان ، توندرا و ...
• آبی که شامل آبهای شیرین مانند آب رودخانه و چشمه آبهای دریایی و آب دریاها و اقیانوسها می‌باشد.

اکوسیستمهای مصنوعی

این اکوسیستم‌ها بطور مصنوعی توسط انسان ایجاد شده‌اند با افزودن شدن انرژی و ارائه برنامه‌ریزی‌ها و طرحهای قابل ملاحظه محیطهای طبیعی تغییر یافته‌اند و اغلب بر اثر عدم شناخت طبیعت توسط انسان ، توازن طبیعی بتدریج از بین می‌رود. به علاوه پیشرفت‌های سریعی که در طی سالهای اخیر حاصل شده ، به شناخت جزئی برخی از انواع دیگر اکوسیستم‌ها به عنوان اکوسیستم‌های فضایی منجر شده است.


قابلیت تولید اکوسیستم

میزان تولید در اکوسیستم به صورت مقدار ماده آلی متمرکز شده در هر واحد زمانی تعریف می‌شود. قابلیت یا میزان به صورت زیر تقسیم بندی می‌شود.


قابلیت تولید اولیه

این نوع قابلیت در مورد تولید کنندگانی مطرح می‌شود که اتوتروف محسوب می‌شوند. این نوع قابلیت مقدار انرژی تابشی ذخیره شده توسط فعالیت فتوسنتز و سنتز شیمیایی باکتر‌یها را شامل می‌شود و به دو دسته تقسیم بندی می‌شود. قابلیت تولید اولیه بزرگ که به مجموع فتوسنتز و مقدار مواد آلی مصرف شده توسط خود گیاه اشاره دارد و قابلیت تولید خالص به میزان ذخیره ماده آلی در بافتهای گیاهی اطلاق می‌شود.

قابلیت تولید ثانویه

این نوع قابلیت به مصرف کنندگان مربوط می‌شود که میزان ذخیره انرژی در سطح مصرف کنندگان اهمیت دارد. مصرف کنندگان طور ساده ، ماده غذایی را به بافتهای مختلف در یک فرآیند تبدیل می‌کنند.


قابلیت تولید خالص

این نوع قابلیت به میزان ذخیره ماده آلی اشاره دارد که توسط مصرف کنندگان ، مصرف نمی‌شود و در بدن آنها ذخیره می‌شود. قابلیت تولید خالص به صورت تولید کالری بر گرم در متر مربع در روز ، توصیف می‌شود