شهرام ناظری، تلفیق گر موسیقی سنتی و کلاسیک ایرانی

[VAHID]

چندی پیش "شهرام ناظری" هنرمند خوش آوازه کشورمان موفق به دریافت بالاترین نشان فرهنگی هنری کشور فرانسه شد. ناظری که در خارج از ایران به "بلبل فارسی خوان" و "پاواروتی ایران" ملقب شده، تنها خواننده ایرانی است که نشان "لوژیون دونور" را دریافت کرده است.

ترانووا-مشاور فرهنگی رئیس جمهور سابق فرانسه- که این نشان را به شهرام ناظری تقدیم کرد در مقام هنری او گفت: " با صدای شهرام ناظری همه ما به موسیقی شرق نزدیک شده و با مولانا جلال الدین محمد بلخی آشنا شده ایم."


اجراهای ناظری زیباترین و تاثیرگذارترین برنامه های تالار شهر پارسی است که در سال بیش از چهارصد برنامه دارد. شهرام ناظری یکی از تاثیرگذارترین خوانندگان بعد از انقلاب اسلامی است (هرچند که ورودش به عرصه هنر چند سال قبل از انقلاب رقم خورد) و کسب این نشان، افتخاری برای فرهنگ و هنر ایران است.

ولی در اینجا ذکر این نکته ضروری است که چرا "شهرام ناظری" لایق دریافت این نشان شد؟


سرزمین هنرمند خیز دالاهو و فضای خانوادگی مناسب، این کودک خردسال را چنان پرورد که در 9 سالگی نخستین برنامه خود را در رادیو کرمانشاه اجرا کرد و پس از آن نیز در رادیو تلویزیون ایران چند برنامه برای آواز ایرانی اجرا کرد.

بهره گیری از بزرگان موسیقی آن دیار نظیر حاجی خان ناظری-که ناظری وی را قطب خانواده خویش می نامد-، درویش نعمت علی خان خراباتی و بسیاری دیگر برای آشنایی بیشتر وی با موسیقی ردیف دستگاهی ایران و همچنین موسیقی محلی کردی همراه بود.

پس از چندی برای آشنایی و بهره گیری بیشتر از استادان آن زمان نظیر؛ عبدالله خان دوامی، نور علی خان برومند، دکتر داریوش صفوت، محمود کریمی، عبدالعلی وزیری، حسین قوامی و... به تهران امد و از وجود نازنین استادان یاد شده بهره های فراوان برد. ناظری برای درک بیشتر از مکتب تبریز یک سالی را نیز در آن شهر سپری کرده و از محضر بزرگان آن دیار نظیر؛ غلامحسین بیگچه خانی، محمود فرنام، قیطانچیان و...استفاده کرد و در سال 1354 به استخدام رادیو تلویزیون در آمد و همکاری خود را با گروه شیدا به سرپرستی محمدرضا لطفی آغاز و پس از آن با گروه عارف (به سرپرستی پرویز مشکاتیان و حسین علیزاده) همکاری کرد. وی از بدو ورود خوش درخشید.


اجرای بی نظیرش در جشنواره طوس به همراه گروه سماعی (به سرپرستی علی اصغر بهاری و حسن ناهید) در سال 1356 و پس از شکل گیری کانون فرهنگی چاووش (ترکیب گروه های عارف و شیدا) با آثار متنوع و متمایزش، خدماتی گران برای هموار کردن راه و اصالت موسیقی ایرانی ارائه داد.

شهرام ناظری، هنرمندی خلاق و بدعت گذار بوده و این خصلت در میان خوانندگان پس ازانقلاب در وی بارزتر است. صدای او آوایی پر سوز و حال است که گاه نغمات غنایی را چنان عاشقانه و لطیف می خواند که دل عاشقان به تپش می افتد و گاه الحانی حماسی را چنان مغرورانه می خواند که شنونده را به سماع درونی می کشاند.


صدای ناظری نوعی لحن حماسی و اسطوره ای را در خود نهفته دارد که یادگار دوران اساطیری ایران زمین است و این مساله را دکتر داریوش صفوت (موسیقیدان، موسیقی شناس، و پژوهشگر بزرگ) نیز اذعان داشته است.


وی علاوه بر صدای متمایز و ممتازش و بهره گیری از بهترین استادان، فقط به این مسائل اکتفا نکرده است و با نبوغ و خلاقیت خویش الحان را چنان از دل بر می آورد که لاجرم بر دل می نشیند، و اینجا مشخص می شود هنرمندی که فقط به صدای خوب و زیبا و ردیف های آوازی بسنده نکرده و خلاقیت (این گویی گمشده موسیقی ایرانی) را در صدر کار خویش قرار می دهد، به چنین جایگاه رفیعی می رسد.

از دیگر عوامل موفقیت شهرام ناظری آشنایی و مؤانست او با شعر و ادبیات ایران است. وی سالها به دلیل فراگیری ادبیات زیر نظر دکتر شفیعی کدکنی بوده و از محضر این استاد ارزنده کسب فیض می کرده است.

شهرام ناظری در مورد آواز و موسیقی ایرانی معتقد است : اگر بپذیریم که ساختار و شاکله اصلی موسیقی ایرانی بر مبانی کلام و "شعر" پی ریزی شده و در قرون و اعصار ریشه دوانیده است، بنابراین "آواز" به ناگزیر جایگاهی رفیع در موسیقی ایرانی پیدا می کند.

اما این جایگاه اگرچه فی النفسه موجود است، اما اگر به ان توجه بایسته و هوشمندانه نشود و از صافی ذهن خلاق و طبع ظریف هنرمند (خواننده) نگذرد جلا نیابد، به شدت سقوط خواهد کرد. و این فضیلت هنرمند و خواننده است که مجموعه ای از این ظرایف را در گرداگرد حنجره خویش به کار می گیرد تا اوای او صلای "هنر" دهد و طنین عشق بیفکند. اما رسالت مهم هنر و هنرمند درحیطه ی "آواز" این است که با توجه به ریشه ها و سنت های ارزشمند موسیقی ایران، در راهی نو و مسیری جدید گام بردارد، و هر لحظه با زمان و مردم زمانه پیش رود، تمام تلاش او در این است که با لحنی نو و فرم حرکتی بدیع در ادوات آوازی و تحریرها و... همواره طراوت و تازگی را در "آواز" حفظ کند تا ذهنیت مخاطبان و شنوندگان نسبت به موسیقی آوازی و آواز خواننده تضعیف نشود.


مؤانست او با اشعار مولانا خود جریانی جدا دارد. در نخستین اجرای رسمی اش با گروه شیدا (در سال 1354) ناظری بود که با خواندن آن مثنوی معروف، به کسانی که مدعی بودند اشعار مولانا با فواصل موسیقی ایران مطابقت ندارد، ثابت کرد که می شود و او بود که اشعار مولانا و موسیقی ایرانی را به بهترین وجه به گوش ایرانیان و همه مردم جهان رسانید و صحبته های ترانووا که در اول این نوشتار آمد سندی بر این مدعاست.

ناظری هنرمندی است که موسیقی آئینی را به بهترین شکل وارد موسیقی کلاسیک ایرانی کرد و با اجراهایش در اقصی نقاط جهان حقانیت هنر و موسیقی ایرانی را به همگان ثابت کرد.
هنرمندی که دیوارهای خانه اش مملو از لوح های سپاس است.

هنرمندان بزرگ از ذخایر ذیقیمت هنری این مرز و بوم هستند. هنرمندانی که با تحمل تمام سختی ها و مشکلات، سبب مطرح شدن و تعالی فرهنگ و هنر ایران در مجامع هنری می شوند.