نام شناسی و ریشه واژه ها

[behnam5555]

چرا 100 و 60 را نادرست می نویسیم ؟



عددهای 60 و 100 را همه به صورت شصت و صد یعنی با صاد می نویسیم . در حالی که صاد ویژه واژه های دارای ریشه عربی و یا معرَّب یعنی عربی شده است . پس درستِ 60 و 100 شست و سد است اما به خاطر اینکه با انگشت شست و سد رودخانه اشتباه نشود عمداً با صاد نوشته شده اند .
جالب است که سده به معنی صد سال را با سین و نه با صاد می نویسیم چون با واژه دیگری اشتباه نمی شود .
صندلی که فارسی است عربی شده چَندَل و صابون عربی شده سابون است . سابون از مصدر سابیدن است و به همه زبانهای جهان از جمله انگلیسی رفته است . در انگلیسی به صابون می گویند : سـُوپsoap .
اشتباه نکنید واژه هایی مانند صِدا عربی اند . همین « صدا » در اصل « صَــدی » است و به معنی «پژواک » است . فارسی ِ «صدا » می شود « دَنگ » که هنوز کردها استفاده می کنند . مثلاً در کردی جنوبی ( فهلوی ) جمله ی « دَنگه هات . » یعنی « صدایی آمد . »
پس هر کلمه ای که صاد دارد . باید عربی باشد.تشخیص کلمات دارای ریشه عربی آسان است زیرا می توان بر وزنهای گوناگون از آن ها هم خانواده ساخت. مثل صادق که هم خانواده هایش عبارتند از : صِدق ، صَدَقه ، مُصَدِّق ، صِدّیق ، تَصدیق ، صداقت ، تَصَدُّق و...

[behnam5555]

ریشه کلمه زِپِرتی:

ـ زِ پرتی: واژهٔ روسی Zeperti به معنی زندانی است و به کار گرفتن آن یادگار دوره تسلط قزاق‌های روسی در ایران است .در دوره قزاق ها هرگاه سربازی به زندان می‌افتاد می‌گفتند :«زپرتی شد.» امروزه زپرتی معانی گوناگونی به خود گرفته است . یکی از آنها این است که اوضاعش به هم ریخته است .

[behnam5555]

ریشه واژه فَکَسَنــی :

ـ فکسنی: از واژهٔ روسی Fkussni به معنی بامزه گرفته شده و به کنایه و واژگونه به معنی بیخود به کار برده شده است.دقیقاً مانند مُزَخرَف که معنای خوبی دارد . مزخرف از ریشه زُخرُف به معنی زیور است و مزخرف یعنی آراسته به زیور . در حالی که ما به معنی سخن بیهوده و چرت به کار می بریم

[behnam5555]

ریشه واژه نخاله :

ـ نخالهNakhal : یادگار سربازخانه‌های قزاق‌های روسی در ایران است .به زبان روسی به آدم بی ادب و گستاخ گفته می شد و مردم از واژه نخاله برای اشاره به چیز بی فایده و به درد نخور بهره می برند.

[behnam5555]

ریشه یابی واژه " آفَرین " و " نِفرین یا نه آفرین " :

یک نظر این است :
آفرین : afri( افسون ، دعای خیر) + vana: ( آرزو و خواست)
ریشه واژه آفرین از fri به معنی توجه نمودن و خشنود کردن می‌آید.
اما به نظر من « آفرین » از « آفریدن » می آید و بن مضارع آن است. در این صورت یعنی « درود بر تو که کار خوبی آفریدی . یا ای آفریننده کار نیک. »
این نظریات تنها بر پایه گمان های زبان شناسانه است .
اما واژه نفرین بی گمان همان (نه +آفرین) است.نفرین بر تو یعنی « نه آفرین بر تو باد. »
اما « بارَکَ اللهُ » که ما « باریکَــلّــا » تلفظ می کنیم یک واژه عربی است به معنی «خدا برکت دهد » .« بارَکَ » فعل ماضی در معنای دعا است .
براوو هم که از زبان های غربی است .

[behnam5555]

CAR در انگلیسی و (گاری) در هندی و اردو و (عربیة) در سوریه و مصر به معنی خودرو هستند و هر سه کلمه ریشه فارسی دارند .

در ایران باستان ارابه و گاری وجود داشت . واژه ی عَـرَبة یا عربیة به معنی چرخ که در عربی به کار می رود همان ارابه ی خودمان است . همین واژه در ترکیه به صورت ( اَرابا) به کار می رود . البته در سوریه و لبنان (عربیة )به معنی (ماشین) نیز هست . در هند و پاکستان جالب است که به ماشین می گویند : گاری .واژه ی CAR در انگلیسی نیز همین گاری است .
گاری ==> کاری ==> کار CAR
در عراق به چرخ می گویند عَرَبانة که آن هم همان ارابه است .در عربی فصیح نیز واژه (عَـرَبة ) به معنی ( چرخ ، ویلچر و ...) است که باز هم همان ارابه فارسی است .واژگان این شکلی که از فارسی به دیگر زبانهای جهان رفته است بسیارند و در آینده پست های دیگری برایشان خواهم گذاشت . مثل سابون که به عربی رفت و صابون شد و به انگلیسی رفت و SOAP شد و یا شکر که به عربی رفت و سُــکَّــر شد و به انگلیسی رفت و SUGAR شد و ده ها واژه دیگر .

[behnam5555]

معنی ماه های میلادی (بخش نخست)

مارس :
نام خدای جنگ ،سومین ماه در تقویم گریگوری و اولین ماه در تقویم روم باستان. از نام الهه جنگ یعنی مارس گرفته شده است. رومی ها اعتقاد داشتند که این ماه به علت آغازگر بهار بودن به جنگ سرما می رود و بر آن غلبه می کند. انگلیسی ها تا سال 1752 میلادی این ماه را اولین ماه سال می دانستند و در روز 25 آن جشن سال نو می گرفتند./ آپریلیس : شاید از aperire که به معنای باز شدن است گرفته شده . چون در این ماه درختان دوباره روییده می شود و گل ها باز می شوند./ مایوس : خدای گیاهان ،از یک الهه یونانی به نام Maia که الهه ی حاصلخیزی و باروری بوده است گرفته شده . در نظریه ای دیگر این نام از کلمه یونانی maiores گرفته شده که به معنی بزرگترها است. /
یونیوس:
همسر ژوپیتر ،از نام Juno که الهه ی ازدواج بوده و زن ژوپیتر بوده اقتباس شده و نظریه ای دیگر آن را برگرفته از کلمه لاتین iuniores به معنای کوچکترها می داند.( در مقابل ماه می)/کوِنتیلیس : پنجم ،در ابتدا نام آن در روم باستان Quintilis بوده به معنای پنجمین ولی پس از تغییر در ترتیب ماه ها به افتخار جولیس سزار که در این ماه بدنیا آمده است، این ماه را به نام او کردند.

نام ماه های میلادی پیش از میلاد مسیح در روم باستان به کار می رفت . اما آنان سال را دوازده ماه می گرفتند . زیرا دانش ستاره شناسی و جغرافی آن قدر پیشرفته نبود و آنان نیز همانند عرب ها و دیگر مردمان باستان سال را بر مبناد 12 ماه نو می پنداشتند و آنگاه از اینک هر چند سال چیدمان ها به می ریخت سر در گم می شدند و می دیدند که عیدهای بهاری و تابستانی و پاییزی و زمستانی با آنچه بر مبنای سال قمری در نظر می گیرند تناسب ندارد .به گفته « پلوتارخ » پادشاهی به نام « نوما» به این تفاوت 11 روزه سال قمری در برابری با سال قمری پی برد و تصمیم گرفت هر دو سال یک ماه به سال بیفزاید و همین پادشاه بود که ماه « یانواریوس»نام یکی از خدایان پیش از دوره رومیان و نیز «فِبرواریوس»که جشن پیراستن روان از بدیها بود ، را به عنوان ماه اول و دوم به سال افزود . فِبرواریوس از کلمه لاتین februum گرفته شده که به معنای purification یا همان تصفیه و پاک سازی است. علت انتخاب مراسم مذهبی ای بود که رومیان در 15 این ماه برای پاک سازی روح خود انجام می دادند. در تقویم گریگورى که تقویم میلادی امروزی بیشترین شباهت را به آن دارد این ماه از ماه آخر سال به دومین ماه سال تغییر مکان داد.
و بدین گونه معنی نامها نیز از شوند نامگذاری خود یرون رفت . مثلاً ماه کونتیلیس که به معنی پنجم است به ماه هفتم تبدیل شد و به همین ترتیب دیگر ماهها نیز از معنی اصلی فاصله گرفتند .. امروزه ما می دانیم که این 11 روز نیز کارساز نیست . زیرا یک سال حقیقی خورشیدی 365 روز و پنج ساعت و 49 دقیقه است . اگرچه این 5 ساعت و خرده ای به ظاهر چیزی نیست اما در هر 33 سال 8 روز و در هر 99 سال 24 روز می شود . پس باز هم این چیدمان ها دگرگون شد .
در تقویم رومیان, ماهها را با شماره و عدد مشخص می کردند. هنوز هم نام 4 ماه آخر سال میلادی (سپتامبر, ماه هفتم . اکتبر, ماه هشتم . نوامبر, ماه نهم . دسامبر, ماه دهم) از تقویم رومی ها باقی مانده است.رومیان بعضی از ماهها را به خدایان نسبت می دادند.مثلا ماه اول (مارس) خدای جنگ و ماه سوم (مایوس . معادل ماه مه میلادی) خدای گیاهان و ماه چهارم (ژونون . معادل ماه ژوئن در تقویم میلادی) همسر ژوپیتر است.از 2 ماه مکملی که افزوده شد اولی, ژانوس از خدایان پیش از دوران رومی منتسب شد (همان ماه ژانویه میلادی) و دومی, فبروآ که نام جشنهای تزکیه نفس و تصفیه روح و روان بود (همان ماه فوریه میلادی) در معنا و ریشه لغت آوریل, واژه شناسان با هم, هم عقیده نیستند.طی سالیان درازی آن را با لغتAPERIREبه معنی باز کردن, مرتبط می دانستند.سپس آنرا به کلمه ای که معنیش دومین است نسبت دادند (چون در اصل دومین ماه سال بود) اما آوریل ممکن است از کلمهAPRU (خدایی که به آفرودیت, الهه عشق در یونان باستان نسبت داده می شود) نیز مشتق شده باشد.در عوض در مورد ماههای ژوئیه و اوت ابهامی وجود ندارد.نام ماه ژوئیه به پیشنهاد مارک آنتوان برای احترام به ژول سزار (امپراتور روم و اصلاح کننده تقویم) انتخاب شد و ماه اوت (یا آگوست) به احترام امپراتور آگوست (که اشتباهات در کاربرد و استفاده از تقویم ژولین را اصلاح کرد) گذاشته شد.امپراتور آگوست این اشتباهات را به این صورت تصحیح کرد که بجای 4 سال یکبار, هر 3 سال یکبار سال کبیسه برقرار باشد, نکته ای که کشیشهای رومی متوجه آن نبودند.به همین دلیل بود که یکی از ماههای سال را بخاطر تصحیح این اشتباه بنام آگوست نامگذاری کردند.اسامی ماههای میلادی همگی ریشه لاتین دارند و در زبانهای مختلف اروپایی به اشکال مختلف نوشته می شوند.در بسیاری از زبانهای آفریقایی, اندونزیایی و زبان مالگاش (ماداگاسکار در آفریقا) نیز به صورتهای مختلف, تغییر شکل داده اند.انقلابیون فرانسوی در هنگام انقلاب فرانسه, در تقویم خود ماههای سال را دوباره نامگذاری کردند که از نوامبر 1793 تا اول ژانویه 1806 بکار گرفته شد:
واندمیر (ماه انگور چینی) سپتامبر / اکتبر
برومر (ماه مه آلود) اکتبر / نوامبر
فریمر (ماه سرما) نوامبر / دسامبر
نیوز (ماه اولین برف) دسامبر / ژانویه
پلوویوز (ماه باران) ژانویه / فوریه
وانتوز (ماه باد) فوریه / مارس
ژرمینال (ماه جوانه زدن گیاهان) مارس / آوریل
فلورال (ماه شکوفه ها و گلها) آوریل / مه
پرریال (ماه گیاهان سبز و بلند) مه / ژوئن
مسیدور (ماه خرمن چینی و درو) ژوئن / ژوئیه
ترمیدور (ماه گرما) ژوئیه / اوت
فروکتیدور (ماه میوه ها) اوت / سپتامبر
این اسامی را فابر اگلانتین (شاعر فرانسوی) برای ماههای سال انتخاب کرد.او می دانست که در کشور فنلاند اسامی ماههای سال از نامهای خدایان رومی گرفته نشده است بلکه به تناسب وضعیت طبیعت, انتخاب شده اند.مثلا ماه گل و لای, ماه گندم, ماه کشت و کار...

منبع:
کتاب از زمان چه می دانیم؟

[behnam5555]

معنی ماههای میلادی بخش دوم

سِکستیلیس :

یعنی ششم ،در ابتدا نام آن در روم باستان ***tilis بوده به معنای ششمین ولی به همان دلیل چند بار ذکر شده به افتخار Augustus که اولین پادشا روم بوده است در سال 8 قبل از میلاد مسیح این ماه را نام او کردند. /



سِپتِمبِر :
یعنی هفتم،از کلمه septem به معنی هفت آمده است که به معنای هفتمین است. چهار ماه آخر سال با وجود جابجایی دیرینه ای که در ترتیب سال ها صورت گرفت کماکان از اعداد ترتیبی مشتق شده اند. /اوکتوبِر : هشتم ، از کلمه Octo که به معنای هشت است گرفته شده است./ نوِمبِر : نهم ، از کلمه novem که به معنای نه است گرفته شده ./ دیکِمبیر یا دیسِمبِر : دهم ،آخرین ماه سال و دهمین ماه روم باستان از کلمه Decem به معنای ده مشتق گرفته شده است.

[behnam5555]

معنی ماههای میلادی بخش سوم ( فوریه و ژانویه )

ماه ژانویه از نام الهه ی گشایش و آغاز (ژانوس) گرفته شده است و همان گونه که بیان شد بعد از اصلاح تقویم به ماه های پیشین اضافه شد. و در حدود سال 153 قبل از میلاد مسیح به عنوان اولین ماه سال در تقویم قرار گرفت. کلمه درب در لاتین ianua معنی می شود و ماه ابتدایی سال نیز دری است بر آغاز سال نو. ماه فوریه از کلمه لاتین februum گرفته شده است که به معنای purification یا همان تصفیه و پاک سازی است. علت انتخاب مراسم مذهبی ای بود که رومیان در 15 این ماه برای پاک سازی روح خود انجام می دادند. در تقویم گریگورى که تقویم میلادی امروزی بیشترین شباهت را به آن دارد این ماه از ماه آخر سال به دومین ماه سال تغییر مکان داد.

[behnam5555]

معنی و ریشه واژه " بیران " :

بیران . (ص ، اِ) ویران که نقیض آباد باشد. (از برهان ). بیرام . بیرانه . (از غیاث ). ویران . (رشیدی ). ویران . ویرانه . (انجمن آرا) : (زحل دلالت دارد بر)... راههای بیران ... (التفهیم بیرونی ). و از جزیره های آباد و بیران هزار و سیصد و هفتاد جزیره است . (مجمل التواریخ و القصص ).
بود بیران دهی بره اندر
از عمارت در او نمانده اثر.
سنائی .

و این بوم بیران کش جهان می دانند تنگنائی بر لشکر تست . (راحةالصدور راوندی ). و رجوع به ویران شود.
- بیران شدن ؛ ویران شدن . تَهکم . (تاج المصادر بیهقی ). رجوع به ویران شدن شود.
- بیران کردن ؛ ویران کردن : چون ابرهة الاشرم پیل به در مکه آورد بدان عزم که بیران کند. (مجمل التواریخ و القصص ). ابن الزبیر خانه ٔ کعبه را فراخ کرده و حجاج بهری از آن بمنجنیق بیران کرده بود. (مجمل التواریخ و القصص ). در سنه ٔ عشر و مأتین هجریه آن باروی را بیران کرد و خراب گردانید. (تاریخ قم ص 35).... آن قاعده را هدم کرده بودند و آن طریقه بیران کرده بودند. (کتاب النقض ص 487). اولاً مصر بیران کند وتخت معد و نزار بشکند. (کتاب النقض ص 510). و رجوع به ویران کردن شود.