مشاهیر و بزرگان كرد در عرصه های مختلف

[behnam5555]

مامۆستا ئه‌ده‌ب

ئه‌ده‌بی‌ شاعیر ناوی‌ ته‌واوی‌ عه‌بدوڵڵا كوڕی‌ ئه‌حمه‌د به‌گی‌ برایم به‌گی‌ رۆسته‌م به‌گی‌سه‌یفه‌دینه.‌ ساڵی‌ 1859 له‌ گوندی‌ ئه‌رمه‌نی‌ بڵاغی‌ شاری بۆكان له‌دایك بووه‌.‌ له‌ بنه‌ماڵه‌یه‌كی‌ خوێنده‌وار، هه‌ر له‌منداڵیه‌وه‌ خراوه‌ته‌ به‌ر خوێندن ومامۆستای‌ تایبه‌تی‌ بۆ ته‌رخان كراوه‌ بۆ خوێندن و فێری‌ خوێندنه‌وه‌ و نوسین و فارسی‌ و عه‌ره‌بی‌ بووه‌.
ئه‌ده‌بی‌ شاعیر له‌ته‌مه‌نی‌ بیست ساڵیدا باوكی‌ ده‌ینێرێت بۆ شاری‌ تاران بۆ خوێندن، له‌ ته‌مه‌نی‌ 35 ساڵیدا توشی‌ نه‌خۆشی‌ له‌رزۆكی‌ ده‌بێت و بۆ چاره‌سه‌ر ده‌چێته‌ وڵاتی‌ روسیا پاش چاكبونه‌وه‌یه‌كی‌ كاتی‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌، ساڵی‌ 1910 دێنه‌ ناوچه‌ی‌ شاره‌زور و ماوه‌یه‌ك ده‌مێنێته‌وه‌ و پاشان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ موكریان و نه‌خۆشیه‌كه‌ی‌ سه‌ری‌ لێ‌ هه‌ڵده‌داته‌وه‌ و ته‌واو ئیفلیج ده‌بێت.
ئه‌م شاعیره‌ شاره‌زایی‌ باشی‌ هه‌بووه‌ له‌ كاری‌ پزیشكی‌ و وێنه‌گری‌ و مۆسیقا ی‌ به‌باشی‌زانیوه‌. شیعره‌كانی‌ ئه‌ده‌ب ته‌نها غه‌رامی‌یه‌. هیچ خه‌یاڵ‌ و ئاره‌زویه‌كی‌ تری‌ نه‌بووه‌ جگه‌ له‌وه‌ی‌ كه‌ له‌گه‌ڵ‌ خۆشه‌ویسته‌كه‌یدا هه‌موو كات پێكه‌وه‌بن و گفتوگۆبكه‌ن.
دیوانی‌ شیعره‌كانی‌ ئه‌م شاعیره‌ ساڵی‌ 1936 له‌ شاری‌ ره‌واندز له‌ چاپخانه‌ی‌ زاری‌ كرمانجی‌ بۆ جاری‌ یه‌كه‌م له‌چاپ دراوه. دیوانه‌ شیعریه‌كه‌ی‌ ساڵی‌ 1939 بۆ جاری‌ دووه‌م له‌ شاری‌ به‌غدا و بۆ جاری‌ سێ‌یه‌م ساڵی‌ 1966 له‌ هه‌ولێر له‌ چاپ دراوه‌، د. مارف خه‌زنه‌دار چه‌ند لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی‌ له‌سه‌ر شیعره‌كانی‌ ئه‌ده‌ب كردوه‌ و ساڵی‌ 1970 بڵاویكردۆته‌وه‌.
ئه‌ده‌بی‌ شاعیر له‌ ته‌مه‌نی‌ 53 ساڵیدا و له‌ ساڵی‌ 1912 به‌ نه‌خۆشی‌ كۆچی‌ دوایی‌ كردوه‌ و له‌ گۆرستانی‌ گوندی باخچه‌ی فه‌یزوڵابه‌گی بۆكان به‌خاك سپێردراوه‌.
سه ر چاوه: ماڵپه‌ڕی كورد و كوردستانی

[behnam5555]

سه ید كامیل ئیمامی(ئاوات) 1989-1903

سه ید كامیلی ئیمامی، كوری سه ید عه بدولحه كیم، كوری سه ید عه بدولكه ریم، سالی 1282ی هه تاوی، له گوندی « زه مبیل » له دایك بوو. بنه ماله ی شیخانی زه مبیل له كونه وه ریبه رایه تی دوو ته ریقه تی نه قشبه ندی و قادری‌یان له ناوچه ی موكریاندا به ده ست بووه .
سالی 1912 له هه مان گوند پیی‌نایه خویندن و به دابی ئه و سه رده م گه لیك شار و گوندی به دوای زانستدا پشكنی. خویندنه وه ی دیوانی شاعیرانی كورد و فارسی له زووه وه ده ست پیكرد و زوربه ی شیعره كانیانی له به ر بوو. پیبه پیی گه شه كردن و په ره ئه ستاندنی زه وقی ئه ده بی، بیری نه ته وه یی له میشكیدا پتر ریشه ی داده كوتا و ره گاژوی ده كرد. هه لبه سته كانی، چ له بواری بیری نه ته وه ییدا، و چ له پیاهه لدانی سروشتی جوان و رازاوه ی زید و ولآته كه ی، به دوور له چاوی سیخوران و به كریگیراوانی دیكتاتور، ده ست به ده ست ده گه ران و به په روشه وه ده خوینرانه وه .

به لآم ده نگی بلندی ئاوات و بلیسه ی به رزی ئاگری ئه وین، شتیك نه بوون كه به سانایی بشاردرینه وه . به ته واوی كه وته ژیر چاوه دیریی پولیس و ته نگی پآهه لچنرا و به ندیخانه كانی بوكان و سه قز و ورمآ و مه هابادیشی بینی. ئیدی نه خوی و نه شیعره كانی قنیات و ئاسووده یی‌یان نه ما. له و ماوه یه دا به شیكی زور له شیعره كانی به هوی شاردنه وه و له كه لین و قوژبن حه شاردان، فه وتان و رووناكییان نه دیته وه . ئه و بار و دوخه ناله باره و ئه و تاریكییه خه سته ی كه به هوی دیكتاتورییه وه به سه ر ولآتی كورده واریدا ته پیبوو، هه ستی ناسك و قه ریحه ی زولآلی « ئاوات » ی به ره و شیعری سیاسی و به ربه ره كانیی كومه لآیه تی و زمانی ره مز برد. به لآم سه ره رای ئه وه ، ئه و كاته ی شاعیر بو ماوه یه كی كورت خو له كیشه كومه لآیه تییه كان ده دزیته وه و قورقوشمی بابه ته ناشیعرییه كان له باله ناسكه كانی په پووله ی هه لبه ست دوور ده خاته وه ، په ریی شیعر له ژیر تان‌وپوی تارای خه یالیكی شاعیرانه دا دینیته سه ر شانو. سه ره نجام، ئه و دله گه رمه و ئه و جه سته ماندووه له روژی یه كشه ممو، 5ی خه رمانانی 1368ی هه تاوی، ریكه وتی 27ی ئووتی 1989 سارد بوونه وه و له گورستانی گوندی زه نبیل نیژران. دیوانی ئاوات، به هه ولی ماموستا سه ید نه جمه ددینی ئه نیسی، سالی 1986 له تاران چاپ‌كرا.

من ده لیم : شاری دلم باغ و گولستانه ، كه چی
عه قل ئه لآ: نا، قه سه به ی شورشی مه ستانه نه چی

من ده لیم : نوخته یی ئه و ره وزه نی ئیمانه ده چم
ئه و ده لآ : نا، ره شه جآ راوگه یی شه یتانه نه چی

من ده لیم : مه سكه ن و ئارامگه یی جانانه ، ده چم
ئه و ده لآ : سه ربه سه ری تیكچووه ، ویرانه ، نه چی

من ده لیم : جیگه یی هه ر شیت و جنوونانه ده چم
ئه و ده لآ : نا، زه ده یی په نجه یی په ریانه ، نه چی

من ده لیم : مه ركه زی ئه سراری حه ریفانه ، ده چم
ئه و ده لآ : جآته مه عی چاوی حه سوودانه ، نه چی

من ده لیم: وه ختی خه ته ر مه ئمه ن و قه لغانه ، ده چم
ئه و ده لآ : كون‌كونه ، جیگه ی سه ره په یكانه ، نه چی

له و هه موو چوون و نه چوونه سه ری سوورماكامیل
من ده لیم : جوانه بچم، ئه و ده لآ وا جوانه نه چی

عصرارتباطات مهاباد

[behnam5555]

مـــه لا سالــح(حه ریق) 1909-
1851

مه لا سالحی حه ریق، كوری مه لا نه سروللآ، له گوندی « زیویه »ی ده وه ری سلیمانی له دایك بوو. باوكی حه ریق، خوی له دایك بووی ئاوایی « كاشته ر »ه ، كه دآییكه هه لكه وتووه له نیوان هه ورامانی لهون و جوانرودا. مه لا نه سروللآ، له فه قییه تیدا روو ده كاته باشووری كوردستان و دوای ماوه یه ك به مه لایه تی له گوندی زیویه ده گیرسیته وه و هه ر له ویش زه ماوه ند ده كا. حه ریق له لای باوكی ده رسه سه ره تایی‌یه كان ده خوینآ و به دوای خویندن،گه لیك به شار و گونده كانی باشووردا ده سووریته وه .
وا ویده چآ كه له ته مه نی بیست‌وهه شت سالیدا هاتبیته موكریان. هه ر به شوین زانستدا ده چیته ئاوایی « بورهان » و ده بیته مریدی شیخ یوسف شه مسه ددین و ژیانیكی سوفیانه ده ست‌پیده كا. دوای ئه وه ی چه ند سالیك له گونده كانی موكریان مه لایه تی ده كا، به یه كجاری دیته شاری مه هاباد و ده بیته مه لا و پیشنویژی مزگه وتی « حاجی سه ید حه سه ن » و تا دوایی ژیانی له وآ ده مینیته وه . سالی 1288ی هه تاوی، كوچی دوایی ده كا و له گورستانی « مه لا جامی »ی مه هاباد ده نیژرآ. حه ریق ژیانیكی پر له كویره وه ری رابوارد. له لایه ن ده سه لآتدارانی ناوچه وه ئه تك كرا و چه ند سالی دوایی ته مه نیشی به كویری دانیشت.
به لآم هیچكات له ریگای شیعره وه نانی نه خوارد و سه رجه م بیر و هزری، ته رخانی بروای سوفیانه و ریبازی عارفانه و مراد و مورشیدی خوی، شیخی بورهان كرد. دیوانی حه ریق تا ئیستا سآ جار چاپ كراوه ، جاری یه كه م 1938 به غدا، دوویه م 1969 كه ركووك، دوایین جار 1993 مه هاباد. به لآم له راستیدا هیشتا دیوانیكی ته واو و بآهه له ی حه ریق بلآونه كراوه ته وه و زوربه ی شیعره كانی، له كه شكول و ده ستنووسه كونه كاندا، له ئاویلكه ی فه وتاندان.

چاوه كه م ئه مرو له گولشه ن گول به عیشوه خوی نواند
نه ك نمه ك‌گیر بم به مه رگی تو قه سه م هیچ نه مدواند

گــول به تــوزی پـیــته وه لاف و گـه زافـی لـیـده دا
وا شـوكور سـوزه ی نه سیمت هات ئه ویـشی لـی‌ستاند

نه شته ری مـوژگانی تو هـاتـوتـه سه ر سه فحـه ی دلم
هه ر خـه تـآ بوو غه یری خه تتی سه بزی تـو پاكی كراند

لـه شكـری ئاهم له گه ل جه یشـی حه به ش ده عوا ده كا
حـیره تم ماوه كه چـون ئه و دلــبــه ره دلـمـی رفــانـد

بــو گـولـی رووت ماته می پـه رچه م ده بینآ، بویه وا
مـاهی نه وروزم به شیـوه ن وه ك محه ررم خـوی نـواند

تـو له ئه ووه ل گـوی وه فات هـینایـه نیـو مه یدانه وه
ئیـستـه چه وگانی خـیلافت پشتـی سه د وه عده ی شكاند

تـو خـودا قه ت غیره ته بـو تو ئه رآ ســه روی ره وان
گــول بـه بآ تو وا له باغـا خیوه تـی خـوی لــی‌چه قـاند

با وجوود ئـینسـاف بده م چاكه ، گولـیش مـوشتـاقته
هـه ر لـه شه وقی تویه سه رپوش و گریـبانـی درانـــد

هــه ركـه ســآ مایل بـه پیریـكه و ته ریقـیكـی هه یه
تو به شوعله ی غه م ( حه ریقی ) وا وه جاغت هه لگراند

سه ید عه بدوللآ سه مه دی

[behnam5555]

مظفر پرتوماه دانشمند کرد

پرفسور مظفر پرتوماه از نخستین استادان ایرانی رشته فیزیک هسته‌ای بود. وی حدود سه دهه در سازمان فضایی ناسا به پژوهش علمی اشتغال داشت.پس از طی تحصیلات متوسطه، جهت ادامه تحصیل به آمریکا رفت و تحصیلات خود را تا اخذ مدرک دکتری در رشته فیزیک هسته‌ای ادامه داد. مرحوم دکتر پرتوماه سپس به سازمان فضایی ناسا پیوست، که این همکاری تا چند سال پیش ادامه داشت.
پرفسور پرتوماه، همچنین از فعالان انجمن‌های اسلامی دانشجویان در آمریکا بود. وی پس از پیروزی انقلاب ایران، ازسوی دولت موقت به همراه هیأت حل اختلاف به سنندج اعزام شد و مدتی به‌عنوان مشاور استاندار کردستان فعالیت داشت. پرفسور پرتوماه، پس از واقعه ۱۱ سپتامبر، به‌دلیل اعتقادات و فعالیت‌های مذهبی، از سازمان فضایی آمریکا اخراج شد و در سال‌های اخیر به عنوان مسئول پرتودرمانی در مؤسسه سرطان درمانی واشنگتن به فعالیت اشتغال داشت. پرتوماه، که در سال‌های اخیر بارها به ایران سفر کرد، درپی بروز سکته قلبی، در ۷۰سالگی درگذشت
ابتدای زندگی
دکتر مظفر پرتوماه ، فیزیکدان برجسته ایرانی ، در سال ۱۳۱۴ در یکی از روستاهای سنندج در خانواده‌ای متدین و زحمت‌کش دیده به جهان گشود .
پدر وی مرحوم سیدمحمد و مادرش مرحومه گل‌اندام پرتوماه نام داشتند که با پاکی و صداقت و زحمت، زندگی خود را سپری می‌کردند .
تحصیلات
پرتوماه تحصیلات ابتدایی خود را در سنندج آغاز کرد و تحصیلات ششم ابتدایی و سیکلِ اول را باعنوان شاگرد ممتاز در شهر سنندج گذراند ؛ سپس وارد دانشسرای مقدماتی شد و بعد از دو سال تحصیل ، به‌عنوان شاگرد نمونه دیپلم ناقص را اخذ کرد . بعد از آن ، وارد دبیرستان «هدایت» سنندج شد و باعنوان شاگرداول در شهر سنندج در رشته ریاضی‌فیزیک موفق به اخذ دیپلم کامل متوسطه شد.
با شرکت در آزمون سراسری، به‌عنوان شاگرد ممتاز سنندج و نفر هفدهم کشور در کنکور سراسری، وارد دانشسرای عالی تهران می‌شود. بمدت سه سال در دانشسرای عالی به تحصیل پرداخت و در آنجا نیز به‌عنوان نفر اول شناخته شد. همین شاگرداول بودن‌ها، به لطف خداوند، زمینه اعزام ایشان را به کشور ایالات متحده آمریکا از سوی وزارت فرهنگ وقت فراهم می‌نماید. علاقه به زادگاه و دیار سبب می‌شود که تا زمان آماده شدن برای سفر به خارج، و فراهم آمدن سازوکار تحصیل، تهران را ترک و به کردستان رجعت و بعد راهی سقز شود تا در کسوت شریف معلمی خدماتی را به مردم آن دیار عرضه نماید. مدت یک سال و نیم در سقز به تدریس دروس ریاضی، فیزیک و ادبیات فارسی می‌پردازد.بالأخره در سال ۱۹۶۴م جهت ادامه تحصیل راهی کشور ایالات متحده آمریکا گشته و در ایالت سردسیر وسکانسین، شهر مَدیسون اقامت می‌گزیند و بعد از فراگیری زبان انگلیسی و تشکیل خانواده در دانشگاه وسکانسین، یکی از ده دانشگاه معتبر و مهم آمریکا در رشته فیزیک هسته‌ای تحصیلات خود را تا مقطع دکترا ادامه می‌دهد. گرچه مدت سه سال در دانشسرای عالی ایران به تحصیل پرداخته، اما عدم تناسب دروس ارائه شده در ایران با رشته انتخابی سبب می‌گردد تحصیلات خود را از ابتدای مقطع کارشناسی دوباره شروع نماید، اما در دوسال اول تحصیل، زیرکی و ذکاوت ایشان توجه اساتید را به وی جلب می‌نماید، به گونه‌ای که در ردیف دانشجویان ممتاز آمریکا قرار می‌گیرد. پس از گرفتن مدرک لیسانس با تعدادی از دانشجویان مسلمان دیگر کشورهای مقیم آمریکا آشنا می‌گرد و متوجه می‌شود که یک سال قبل , آنان تشکلی را به نام انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا تأسیس کرده‌اند؛ بی‌درنگ او نیز وارد تشکل گشته وبه عنوان عضو رسمی فعالیت دینی خود را با آنان آغاز می‌نماید، از آن بعد روزانه مشغول تحصیل و حضور در دانشگاه می‌شود و دیگر اوقات در انجمن دانشجویان به فعالیت می‌پردازد همین فعالیت سبب می‌شود یکی دوسال دیرتر به درجه دکترا نائل آید. دکتر پرتوماه از بابت این‌که دوسال دیرتر توانسته دکترا را بگیرد نه تنها ناراحت نیست بلکه صمیمانه از پروردگار تشکر و قدردانی می‌نماید، آنچنان که خود می‌گوید … «الحمد لله رب العالمین گرچه به واسطه فعالیت در انجمن دانشجویان یکی دو سال دیرتر توانستم دکترا بگیرم اما همین امر سبب پدیده‌ای مبارک شد و آن این‌که به واسطه آن کارها توانستم از میان دانشجویان مسلمان مقیم آمریکا در اغلب کشورهای اسلامی دوستانی بیابم که به واسطه آنان امروز در آفریقا، آسیا، اروپا و تقریباً در تمام دنیا شناخته شده‌ام پس صمیمانه الحمدلله رب العالمین.»
فعالیتها:
در سال ۱۹۶۸ هنگامی که مسجدالأقصی توسط برخی به آتش کشیده می‌شود و محراب و منبر سلطان صلاح‌الدین ایوبی در آن سوخت، سال بعد از آن، از طرف مسلمانان اروپا کنگره‌ای عظیم با حضور دانشجویان مسلمان در محلی به نام «رویال آبرد هاو» در لندن برگزار شد که دکتر پرتوماه به نمایندگی انجمن اسلامی دانشجویان آمریکای شمالی در آن شرکت می‌نماید و با صدور قطعنامه و بیانیه‌های متعدد شدیداً دولت اسرائیل را به خاطر این جنایت محکوم و ناچار به واکنش می‌نمایند. اسرائیل در پاسخ آن بیانیه‌ها اعلام می‌دارد: که به آتش کشیده شدن مسجدالأقصی کار دولت اسرائیل و یهودیان نبوده بلکه فردی دیوانه و تبعه استرالیا این اقدام را انجام داده و حساب آن از دولت اسرائیل و مردم یهود جداست ؛ در واقع می‌توان گفت که اقدام جدی دانشجویان اسلامی , اسرائیل را وادار به ارائه چنین پاسخی کرد. در جریان سفر به انگلستان و شرکت در آن کنگره عظیم صلابت و دلسوزی و دفاع جانانه از اسلام و مسلمانان از طرف مظفر پرتوماه برهمه عیان و محبوبیت ایشان در میان هم مسیرانش دو چندان می‌شود و همین امر سبب می‌گردد که پس از بازگشت به عنوان نائب رئیس انجمن انتخاب شود و یک سال بعد به عنوان رئیس انجمن زمام امور را در دست بگیرد. انجمنی که در آن زمان حدود ۱۰ هزار نفر عضو داشته و امروز بر اثر فعالیت دلسوزانه دانشجویان تعداد آنها بالغ بر یک میلیون نفر است. در اقدام اول پس از انتخاب به ریاست انجمن، دکتر پرتوماه به اتفاق بقیه اعضای هیأت رئیسه سه بنا را برای اجتماع مسلمانان در آمریکای شمالی خریداری می‌کند تا آنها را به مسجد و محل عبادت تبدیل نمایند یکی : کلیسایی بوده در شهر تورانتو کانادا، دیگری : ساختمانی در شهر : مادیسون «محل اقامت دکتر پرتوماه و سومی ساختمانی در شهر»ان آن بر«میشیگان و در همین راستا مؤسسه‌ای ثبت می‌شود و دکتر پرتوماه به عنوان رئیس آن انتخاب می‌گردد. او اظهار می‌دارد :» یکی از بزرگ‌ترین افتخارات من در زندگی آن است که سند تاریخی املاک موقوفه و مساجد مسلمانان آمریکا را من به عنوان رئیس مؤسسه امضاء کردم و در تار یخ آن کشور به ثبت رسید". در سال ۲۰۰۴ که کنگره اسلامی دانشجویان آمریکای شمالی تشکیل می‌شود و گزارش کار خود را ارائه می‌دهند اعلام می‌دارند که تا به حال بالغ بر ۷۰۰۰ مسجد و املاک موقوفه زیر این نظر مؤسسه به ثبت رسیده‌است.


پس از کسب درجهٔ دکترای فیزیک هسته‌ای، او فعالیت حرفه‌ای خود را در سازمان فضایی آمریکا (ناسا) آغاز می‌کند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۵۷ جهت خدمت به کشور، که بنا بود در آن حکومت اسلامی تشکیل گردد، غرب را رها و به آغوش میهن باز می‌گردد. ابتدا به پیشنهاد آیت‌الله طالقانی به‌عنوان نماینده دولت در هیأت حسن نیت و ناظر بر انتخابات شورای شهر سنندج ــ که اولین انتخابات شورای شهر در ایران بود و به ابتکار مرحوم احمد مفتی‌زاده برگزار شد ــ انتخاب می‌گردد، پس از انتخابات و برگزیده شدن ۱۱ نفر به عنوان شورای شهر سنندج , در سال ۵۸ از طرف رئیس جمهور وقت (ابوالحسن بنی‌صدر) جهت همکاری با دولت مرکزی دعوت و با عنوان مشاور عالی رئیس جمهور در امور علمی و رئیس «سازمان صنعتی پژوهش‌های ایران» منصوب می‌گردد اما بعد از مدتی به دلایلی استعفا می‌دهد و متعاقب آن او نیز همچون بسیاری دیگر از انقلابیون کنار نهاده و به حاشیه رانده می‌شود. به ناچار دوباره راهی غرب می گردد تا فعالیت‌های خود را در ناسا ادامه دهد، اما در آن‌جا هم به خاطر ایرانی بودن، همکاری با شورای انقلاب و دولت جمهوری اسلامی ــ که در آن موقع دشمنی سختی با آمریکا داشت و «ماجرای گروگانگیری» در ایران روی داده بودــ مانع همکاری وی با ناسا می‌گردند و عملاً مورد تبعیض و بی‌مهری دولتمردان آمریکا قرار می‌گیرد. لذا با پیشنهاد دوستانش در انجمن اسلامی دانشجویان، تحصیلات خود را در زمینه فیزیک پزشکی پی‌می‌گیرد وبعد از فراغت تحصیل در مقطع فوق دکترای تخصصی در مؤسسه‌ای در زمینه درمان سرطان در بیمارستان ناسا کار خود را شروع و به موفقیتهای چشمگیری در این زمینه هم دست می‌یابد که از جمله آن اختراع دستگاهی برای کمک به بیماران سرطانی‌است. ایشان مدت ۱۹ سال در بیمارستان ناسا در زمینه فیزیک سرطان فعالیت داشته و به دنبال حمله به «برج‌های سازمان تجارت جهانی» و مقر پنتاگون در نیویورک ــ که مسلمانان در آمریکا و اروپا تحت فشار قرار گرفتندــ ابتدا اخراج می‌شود و بعداً برای جلوگیری از اقامه دعوا بازنشست می‌گردد.

آثار:
از مهمترین آثار این دانشمند کرد،ترجمه و تفسیر قرآن کریم به زبان کردی تحت عنوان (پرشنگی نووری خودا)(تابش نور خدا)می باشد که پس از وفات ایشان در دیماه۱۳۸۸ توسط انتشارات پرتوبیان در سنندج منتشر شده است.
پرتوماه و مردم کردستان


پرتوماه در مدت اقامت ِ پس از انقلاب در ایران و همکاری با دولت و حضور جدی در کردستان، و همچنین در طی مسیر بازگشت به آمریکا ــ که از کردستان ترکیه عبور می‌کند ــ به خوبی به عمق محرومیت‌ها و مظلومیت‌های قوم کرد پی می‌برد؛ لذا به محض بازگشت به اتفاق کردهای دیگر کشورهای کردنشین اقدام به تشکیل مؤسسه‌ای به نام «حزب اسلامی کردستان» می‌نماید و مجله‌ای تحت عنوان «جودی» منتشر می‌کند تا از آن طریق محرومیت و ستم‌های مضاعف قوم مسلمان کرد را به گوش جهانیان و امت اسلام برساند. دکترمظفر پرتوماه نامی آشنا برای مردم کردستان ایران است. غالب افراد میانسال و مسن کردستان با نام مظفر پرتوماه آشنایند همچنین کسانی که در عرصه فناوری هسته‌ای کار می‌کنند، افرادی که با سازمان فضانوردی آمریکا (ناسا) آشنا هستند و دانشجویانی که با کار و حوزه فعالیت انجمن اسلامی دانشجویان آمریکا در ارتباط هستند باید دکتر مظفر پرتوماه را هم بشناسند چون نام پرتوماه با آن اماکن آمیخته است.

منبع: ویکی پدیا

[behnam5555]

وفایی

میرزا عبد الرحیم فرزند ملا غفور فرزند ملا نصر الله،متخلص به "وفایی" به سال 1884 در شهر مهاباد چشم به جهان گشود . از همان کودکی در حجره ی یکی از مساجد مهاباد به تحصیل علوم دینی می پردازد ظاهرا وفایی تا اتمام تحصیلاتش در مهاباد مانده و بر رسم پیشینان و دوستانش به شهر و روستاهای کردستان برای کسب علم به سفر پرداخته است.

در دوران تحصیلش بیشتر اوقاتش را با سرودن شعر به سر برده است . در همان دوران جوانی شعر های وفایی نقل هر محفلی بوده اند . آوازه ی اشعار وفایی به گوش شیخ عبیدالله نهری می رسد .شیخ ،وفایی را دعوت و با وی ملاقات می کند .وفایی شیفته ی شخصیت والا و بلند شیخ می شود و شیخ هم از مصاحبت با وفای لذت می برد و ار وی می خواهد که نزد وی بماند و به امور شیخ رسیدگی کند ،وفایی هم بدون درنگ می پذیرد .

از ویژگی های شخصیتی وفایی ،علاقه بی حدش به زیارت خانه ی خداست .در آن روزگار که می بایست با پای پیاده به سفر طولانی و پر خاطره حج رفت ،وفایی سه بار به حج می رود .

در طول زندیگش مدام به سفرپرداخته و شهرهای مختلف مانند سنندج و سلیمانه و حکاری (موطن شیخ عبیدالله)و به روایتی استانبول و بغداد و بسیاری از شهرهای دیگر را گشته است .

وفایی در آخرین سفر زیارت خانه ی خدا در راه برگشت در ریگزارهتی حجاز جان به جان آفرین تسلیم می کند و همانجا به خاک سپرده می شود . نکته ی دیگر که قابل ذکر است اشعار فارسی وفایی است بسیاری از اشعار وفایی به زبان فارسی است هرچند با اشعار کردی اش قابل مقایسه نیست،ولی به حق از تسلط وفایی بر ادبیات فارسی و نیز عمق درک و فهم وفایی نسبت به مفاهیم عرفانی حکایت می کند . مناجات های وفایی به زبان فارسی بسیار جذاب و ستودنی است .معانی بدیعی که افریده بیانگر تسلط وی بر زبان و ادبیات فارسی است .علی رغم اشعار نغز و پرمایه ای که وفایی به زبان فارسی سروده ،متاسفانه در تاریخ ادبیات فارسی هیچ نامی از وفایی و امثال وی دیده نمی شود که به حق جای تاسف است .

شعری از وفایی


ئه‌رێ ئه‌ی به‌ زولف و روخسار، سه‌نه‌می چین، ماهتابم
ده‌مه‌که‌‌و خه‌نده‌که‌ی نیگاهت نه‌مه‌ک و مه‌ززه‌ی شه‌رابم

من له‌ به‌ر نیگاهت بمرم تۆ سه‌ری غه‌مزه‌که‌ی جه‌للا بم
بڵێ پێم گوله‌که‌ی به‌هاری له‌ تۆ تا به‌ که‌ی جودا بم؟

وه‌ره‌وه‌ به‌ شه‌ره‌تی جاران رۆژێ سه‌د جارت فیدا بم
له‌ وێرانه‌ی دڵی شێواوم شین و واوه‌یلایه‌ و رۆرۆ

ئاورێک به‌ربۆته‌ هه‌ناوم دێته‌ ده‌ر له‌ هه‌ناسه‌م بۆسۆ
بووم به‌ ئه‌فسانه‌ی وڵاتان شار به‌ شار ماڵ به‌ ماڵ کۆ به‌ کۆ

خاڵی چاوت گۆشه‌ی ئه‌برۆ دوو دینیان کردم له‌ سه‌ر تۆ
یا بمکه‌ پیری مه‌یخانه‌ یا مریدی خانه‌قا بم

روحه‌که‌م رووی خۆت بنوێنه‌ تا به‌ که‌ی کوشته‌ی نازت بم
ده‌مه‌که‌ت وه‌ ته‌که‌للوم بێنه‌ تا نه‌مردووم هه‌مرازت بم

جارێک به‌ که‌ره‌م بمدوێنه‌ به‌ فیدای ده‌نگ و ئاوازت بم
مه‌یلی ئه‌برۆی تۆ قه‌ت نانێم غه‌مزه‌ده‌ی چاوه‌که‌ی بازت بم

من که‌ هاتووم قیبله‌م گۆری یا خوا کافر بێ جه‌للا بم
ئاشقی وا ده‌بێ به‌ هه‌مووده‌م چاو پڕ ئاو دڵ بڕاو و مه‌حزون

پێی هه‌وای بشکێ پێی نه‌مێنێ غه‌یری هۆ له‌ ده‌رون و بیرون
خاکی رێی دولبه‌ری بێرانه سورمه‌یه‌ بۆ چاوی پڕ خون

سه‌گه‌که‌ی رێبازی له‌یلێ وه‌ره‌ سه‌ر دوو چاوی مه‌جنون
دونیام ئه‌و رۆژه‌ لێ روونه‌ خاکی به‌ر پێی ئاشنا بم

[behnam5555]

ملا عیسی جوانرودی

ملا عیسی جوانرودی از اهل جوانرودی و از علمای کلاش می باشد که مشهور به جوانرودی است . فاضلی با ذوق و شاعری خوش قریحه بوده و در اواسط قرن سیزدهم در گذشته است . ملا عیسی از استادان حوزه علمیه جوانرود در قرن سیزدهم بوده و ملا عبدالرحیم مولوی معدومی شاعر معروف کُرد نزد وی تلمذ کرده و بعد ها هم با او مراوده و مشاعره داشته است . اشعار ذیل از ملا عیسی است که به مولوی معدومی نوشته و از او تقاضا کرده در باره کیفیت خانوادگی و اخلاقی زنی که می خواسته از او خواستگاری به عمل آورد ؛ تحقیق کند و نتیجه را به وی گزارش دهد .

رولــــــه بــــزانـــــه ، رولــــــه بـــــزانـــــه
ئه حــــــوال یا روپه ریــــم به زانه

هــه م جــه خـویشانش ، هــه م جــه بیگــــانه
پـــــرسه بزانــه ، ئــه و جه کامانه

خاصیش ، خه رابیش ، ئه طــوارش ، کــالاش
په ستی قامه تش ، بوله ندی بالاش

ئــه حــــوالش تـــه حقیـــق پــه ریـم بکیـانــه
مه کـــــــه ره درو ، ماوه رویــانه

خاص جه لالت خاص بو،خه راب خه راب بو
تا واته ت مه قبوول اُولُو آلباب بو

با کــــه س نــــه زانــــو بــــه گــفتـگومـــان
ئه شو به عه بث گشت ئابروومان

هـــــه رکـــه س عاقلـه ن ئیشـاره ش وه سه ن
چه نی جاهیلان واته ی عه به ثن

ئه گه ر عاقلی ئایه ت ببینه
اَلطَّیِبات لِلطَّیِبین

مولوی در جواب گفته است :

چــوون بـه نده به و بـه نـد ئیخلاصی به نــده ن
هه ر پاسه و به نده ن تا حــه یا تا مه نده ن

تـــه مــامـی مــه طلــه ب ئــه شعــارم وانــــان
خاص و خــه رابــی یـارو یــچم زانــــان

عــه فیفه ن ، بــی عه یب ، خالیه ن جــه شه یـن
اوجاغ زاده ی خاص نه جیب طه ره فه ین

ئه دابش ظه ریف ، خولقش چوون حووره ن
بالاش میــانه ی خَیْـــــرُ الامُــــــــورن

بلــــی واتــــه ی من پــووچ و عـــه بــه ثــن
گــــردین دوروبــو سیدیش وه سـه ن

والحاصِل واته م بی دو رو را سه ن
یا روپه ی یادی خاصه ن

[behnam5555]

میرزا لطف الله سعیدی

شاعر بزرگ و مشهور شهر جوانرود که نامش لطف الله فرزند عبدالقادر که در سال 1304 هـ . ش در روستای ساروخان چشم به جهان گشود و در همان جا دوران کودکی را سپری نمود .
لطف الله برای درس خواندن روانه شهر جوانرود شد و دوره ابتدایی را طی نمود . بعد از اتمام دوره ابتدایی ترک تحصیل نمود و به کار کشاورزی رو نهاد . او در سن 12 سالگی شروع به شعر گفتن کرد عشق و علاقه که در همان اوایل جوانی نسبت به سرودن شعر داشت بی نظیر بود . به طوری که به تمام مجالس عروسی و جشن و شادی دعوت می شد و حتی چندین بار هم به کشور عراق دعوت شده و به آنجا رفته بود . میرزا لطف الله سعیدی با اینکه سواد خیلی کمی داشت و حتی بعضی او را بی سواد می دانستند اما طبعی لطیف و گفتاری شیرین داشت او شعرهای فراوانی سروده است .
از جمله چنگ نامه جوانرود ، جنگ ما منان ، پیری ، گفتگوی زمین و آسمان ، سفرنامه تهران ، تعریف نامه بیگ زادگان و ده ها شعر دیگر که هر کدام به نوبه خود باارزشند . تخلص و ی در شعر « میرزا » بوده است . متأسفانه بعلت کم سوادی نتوانسته آنها را بنویسد . یکی از ویژگی های مهم میرزا این بوده که بدون فکر کردن شعر می سرود . و کلمه ها را ردیف می کرد .
میرزا لطف الله تا سال 1346 در روستای ساروخان بود ، بعد خانه و زمین های کشاورزی خود را فروخت و به شهر جوانرود کوچ کرد و در آن جا اجاره نشین شد در سال 1354 برای خود و خانواده اش خانه ای خرید و زندگی فقیرانه خود را شروع نمود و از راه سرودن شعر خرج زندگی را تأمین می کرد .
در سال 1369 هـ . ش بعلت ناراحتی قلبی زمین گیر شد و در روز 20 اسفند 1370 دیده از جهان فرو بست و در مقبره شیخ ابوبکر جوانرود وی را به خاک سپردند . چهار دختر و یک پسر از او به جای مانده است اینک چند بیت از سروده های میرزا :


به هاران خوشه ! به هاران خوشه

سه یری سه حرا و چه م گولزاران خوه شه
شه مال به شانو چناران خــوه شه
سه یری باغـــچه و بی هنــاران خــوه شــه
جوانی خوه شه ! جوانی خوه شه
ســـه یـــری جــوانــی خـــه وانــی خــوشه
سه یری کونه و کول سه ر کانی خوه شه
نیــــگای زلفانی قـــطرانی خـــــوه شــــه
قــــرچه ی دوانچـــه ی دزاو دز خوه شه
سه یری هه لپرکه ی سی و چوار رز خوه شه
رازی نــهانی یه ینـــی یـــار خـــوه شـــه
قصه ی مه خفیه تی پای دیوار خــــــوه شه
قصــپه ی بــق و چیــل یاله و یال خـو شه
نیگای دوسی خاص ماله ومال خـــــوه شه
ده نـــگی قازه لاخ سالــی نـو خـــوه شه
صه یادان دستـــور کـــووکو خـــــــوه شه
رفیق گیانی من گیانی تو خوشه
میـــــوات بگـــه یــــه وه تــــه خـوه شـه
فقـــط نه پلکــی وه خـــوه لو خــــوه شه
هه رچیه که م عرض کرد ته مامی خوه شه
له م گشت خوه شی یه ( میرزا ) بی به شه

[behnam5555]

دوکتور قو طب الدین

دكتر قطب الدین صادقی متولد سنندج و فارغ التحصیل دكترای تئاتر از دانشگاه سوربن فرانسه است. صادقی پس از اتمام دوره های

ابتدایی در سنندج وارد دانشگاه تهران می شود و در دانشكده هنرهای دراماتیك و در رشته تئاتر فارغ التحصیل می شود. او سال 1354 برای ادامه تحصیل وارد سوربن می شود و 10 سال بعد به ایران بازمی گردد و بلافاصله در دانشگاه تهران، دانشكده میراث فرهنگی و فرهنگسرای نیاوران مشغول تدریس می شود. وی همزمان با تدریس، به نویسندگی و كارگردانی حرفه ای تئاتر می پردازد كه كارگردانی حدود 38 نمایش و نگارش 30 نمایشنامه حاصل كارهای حرفه ای اجرای او در طول سه دهه فعالیتش در تئاتر كشور محسوب می شود.

دكتر صادقی كه تا چندی پیش نمایش موفق و پرتماشاگر «یادگار زریران» را در تئاتر شهر در حال اجرا داشت، این روزها نمایش «میرنوروزی» را برای اجرا در جشنواره تئاتر فجر آماده می كند و همزمان یك مجموعه دو جلدی از حدود شصت مقاله تألیفی اش را زیر چاپ دارد. این گفتگوی كوتاه بهانه ای است كه نظرات دكتر صادقی در مورد تئاتر امروز ایران و برخی آسیب ها و كاستی هایش را مطرح می كند.

تحصیلات [۱]

دیپلم ریاضی از دبیرستان هدایت سنندج ـ ۱۳۴۹‏ لیسانس رشته هنرهای نمایشی از دانشکده هنرهای زیبا ـ دانشگاه تهران ـ ۱۳۵۴‏ فوق لیسانس هنرهای نمایشی از دانشگاه سوربن پاریس ـ (۱۹۷۹) (۱۳۵۷)‏ دکترای هنرهای نمایشی از دانشگاه سوربن پاریس ـ (۱۹۸۵) (۱۳۶۴)‏

[ویرایش] تدریس

‏۱- دانشکده هنرهای زیبا‏ ‏ از سال ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۶‏ ‏۲- دانشکده هنر نیاوران (فرهنگسرا)‏ ‏ از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۲‏ ‏۳- دانشکده میراث فرهنگی‏ ‏ از سال ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۳‏ ‏۴- دانشکده جهاد‏ ‏ از سال ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۵‏ ‏۵- مؤسسه آموزش عالی به اندیش‏ ‏ از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۳‏ ‏۶- دانشکده هنر سوره تهران ‏ از ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۲‏ ‏۷- دانشکده هنر سوره تهران آغاز همکاری مجدد‏ ‏ از سال ۱۳۸۵‏ ‏۸- دانشکده هنر سوره اصفهان از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۴‏ ‏۹- دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی تهران‏ ‏ از ۱۳۷۹ ـ ادامه دارد‏ ‏۱۰- دانشگاه آزاد اسلامی تنکابن‏ ‏ از سال ۱۳۸۳ ـ ادامه دارد‏ ‎۱۱‎‏ – دانشگاه شهید بهشتی - ایرانشناسی از سال ۱۳۸۴ – ادامه دارد ‏۱۲ – دانشکده صدا و سیما از سال ۱۳۸۶ – ادامه دارد‏

[ویرایش] پژوهش

نگارش بیش از ۶۰ مقاله پژوهشی از سال ۱۳۶۰ تاکنون از جمله:‏ ‏۱- مدخلی بر نمایش آیینی‏[۲] ‏۲- تئاتر مقاومت و نسبت آن به تئاتر سیاسی‏ ‏۳- چگونه آثار ادبی کهن را نمایشی کنیم‏ ‏۴- ساختمان تماشا خانه و بحران آن در تئاتر معاصر‏ ‏۵- دیالوگ در تعزیه از نقطه نظر درام شناسی‏ ‏۶- ارزش موسیقی و عملکرد آن در نمایش‏ ‏۷- اقتصاد تئاتر ایران‏ ‏۸- کارگردانی در تئاتر‏ ‏۹- ملو درام، ژانر تحمیلی‏ ‏۱۰-بقال بازی، تقلیدی از دوران فئودالی [۳] 11- فرمالیسم در تئاتر [۴] 12- مونولوگ و نمایش تک نفره [۵] 13- کارگاه تئاتر محیطی [۶] 14- شاهنامه، نمونه درخشانی از بیان دراماتیک [۷] و برگزاری ده‌ها ورک شاپ و کارگاه آموزشی

[ویرایش] آثارمکتوب [۸]

کتابها : یادگار زریران بیان بدنی بازیگر سی مرغ، سیمرغ مویه جم
نمایشنامه‌ها : هراس عروسی داریم و عروسی میر نوروزی چُمری میر میدان
ترجمه‌ها : مده‌آ کار در خانه آهنگهای درخواستی
فیلمنامه‌ها : مرا ببر هر جا که خواستی آب را گل نکنیم پل تهران، دو بامداد
داستان‌ها : رامینه ماه را دوست دارد

[ویرایش] فعالیت‌های نمایشی [۹]

کارگردانی صحنه : ۱ باغ شکرپاره [۱۰] ۲ یادگار زریران [۱۱] ۳ عادل‌ها ۴ عکس یادگاری ۵ دخمهٔ شیرین ۶ پرومته در زنجیر ۷ افشین‌وبودولف‌هردومرده‌اند ۸ سرود مترسک پرتقالی ۹ قابیل ۱۰ سحوری ۱۱ هفت قبیله گمشده ۱۲ خط عشق ۱۳ پیکره‌های بازیافته ۱۴ زنان صبرا، مردان شتیلا ۱۵ دوران بیگناهی ۱۶ مبارک، نگهبان کوچک ۱۷ مویه جم ۱۸ هفت خوان رستم ۱۹ بهرام چوبینه ۲۰ مردفرزانه، ببر دیوانه ۲۱ نیرنگ‌های اسکاپن ۲۲ هملت [۱۲] ۲۳ سی‌مرغ، سیمرغ ۲۴ آرش ۲۵ مده‌آ ۲۶ آژاکس ۲۷ فرمان گمشده ۲۸ پیک‌نیک در میدان جنگ ۲۹ افعی طلایی ۳۰ بامها و زیر بامها
تله تئاتر : ۱ سبدی پر از ماه گمشده ۲ چرخ‌دنده ۳ کالیگولا
فیلم کوتاه : ۱ لاله ۲ رنگ و جلای فولاد ۳ گالوانیزه ۴ ترکه ۵ میکده حمام نیست ۶ آئینه‌های فولاد ۷ آهسته گام بردار

[ویرایش] بازیگری در سینما و تلویزیون وتئاتر

بازیگری تئاتر: [۱۳]

۱ لورنزا چیو ۲ خورشاه ۳ کرگدن ۴ پلنگ نیمروز ۵ در حضور باد ۶ پیک‌نیک در میدان جنگ ۷ بامها و زیر بامها ۸ زاویه ۹ پهلوان اکبر می‌میرد ۱۰ از خود گریخته

بازیگری سینما: [۱۴]

۱ آدم‌کش [۱۵] ۲ بهشت و بهار ۳ کوهستان قندیل ۴ دادستان ۵ گزارش یک قتل

بازیگری تلویزیون : [۱۶]

۱ زمین انسانها ۲ فاکتور هشت ۳ کلاه پهلوی ۴ زمان شوریدگی ۵ کیف انگلیسی ۶ گوهر شب چراغ ۷ فوق سری

[ویرایش] شاگردان [۱۷]

فرهاد اصلانی - سعید آقاخانی - آزیتا حاجیان - مهران مدیری[۱۸] - خسرو سینا[۱۹] - رضا عطاران

منبع : ئاو یه ر

[behnam5555]

ئەبولقاسم لاهووتی كرماشانی، شاعێری لەبیر كراوی كورد

ئەوبولقاسم لاهووتی كرماشانی (1264 - 1336) سیمایەكی ناسراوی ئەدەبی، رۆشنبیری و سیاسیی دەورەی مەشرووتەی ئێران بووە و دواتر بۆتە ئەندامی حیزبی توودە و چۆتە ناو هێزی نیزامییەوە و پلەی سەرگوردی پێدراوە، لە سەردەمی رەزا شادا بەهۆی بیروباوەڕی سیاسیەوە حوكمی ئیعدامی بۆ بڕاوەتەوە، بەڵام توانیویە هەڵبێت و پەنا بەرێتە بەر یەكیەتیی سۆڤیەت. بۆ ماوەیەك پۆستی وەزیری فەرهەنگ و هونەری تاجیكستانی سەردەمی یەكیەتیی سۆڤیەت بووە و لەو ناوچەیە رەوتی شانۆی "ئۆپێرا"ی بنیات ناوە و لەناو كانوونی نووسەرانی شۆرەویدا جێگە و پێگەیەكی تایبەتی هەبووە و بۆ ماوەیەك لەناو لیژنەی بەڕێوبەریی نووسەرانی شۆرەویدا جێگری ماكسیم گورگی نووسەری گەورەی رووس بووە.

لاهووتی هەتا كۆتایی ژیانی نەگەڕایەوە ئێران و هەر ئەو خۆشەویستیەی وای لێكرد كە كاتێك لە ساڵی 1336 لە تەمەنی 72 ساڵی لە مسكۆ كۆچی دوایی كرد بە رێز و حورمەتەوە لە گۆڕەستانی "نۆڤۆدویچی"ی مسكۆ و لە ریزی گەورە نووسەر و سیاسەتمەدارانی یەكیەتیی سۆڤیەت وەك: گوگول، خرۆشچوف، ئانتوان چوخوف، تۆپۆلۆف و... بنێژری.
لە سەردەمی لاویەتیدا لە كرماشان بە هاوكاریی چەند كەسێكی تر "رۆژنامەی بیستوون"ی چاپ كردووە، لاهووتی شاعێرێكی ناسراو و خاوەن دیوانی فارسیە و بە یەكێك لە گرینگ و جیدیترین شاعێرانی نوێخوازی ئێران و چینی كرێكاری ئێران و تاجیكستان دێتە ئەژمار. ئەبولقاسم لاهووتی بە یەكەم پێشڕەوی نوێ‌ كردنەوەی شێعری فارسی لە ئێران دادەنرێت و یەكەم شاعێری پڕۆلیتاریای ئێرانە. لاهوونی لە ئازاد كردنی شێعری فارسی كۆت و بەندی كێش و سەروا لە ئاستی ئێراندا شوێن پەنجەی دیارە، لاهووتی دەیتوانی لە بواری پرۆسەی نوێكردنەارسیدا بەرلە نیما یووشیج شۆِشێك وەڕی بخات، بەڵام بەداخەوە شێعری كردە قوربانیی سیاسەت، چونكە بەهۆی تێكەڵاو بوونی بە سیاسەت و بیری چەپ كەمتر توانی لەم بارەوە خۆی دەربخات و كەمتریش لەبارەیەوە لێكۆڵینەوە و چاقاخ بوونی بەرهەمەكانی لە ئێران لەسەر دەمی حكوومەتی پاشایەتیدا هۆیەكی دیكەی ئەو لەبیر كرانەیەتی.
زمانی شێعریی لاهووتی زمانێكی سادە و رەوان و خەڵكی بووە و لە قاڵبی غەزەل، تەركیب بەنددا شێعری بەرزی فارسیی داناوە و ئەم بەرهەمانەی لێ‌ بەجێماوە: 1 ـ كاوە ئاهەنگەر(1947) 2 ـ قەسیدەی كێرملین ( 1923) 3 ـ تاج و ئاڵا (1935) 4 ـ كۆمەڵە شێعر( 1960 ـ 1363).
شێعرە فارسیەكانی لاهووتی هەرچەند چەندین جار لە ئێران و یەكەیتیی سۆڤیەت بڵاو كراونەتەوە، بەڵام بەهۆی هەڵوێستی توندی بەرامبەر بە دەرەبەگ، سەرمایەدار، شا، مەلا، شێخ و ئایین، جگەلە هێندێ‌ بڕگەیی مێژوویی نەبێت، بە ئازادی لەناو خۆی ئێران لەبەر دەستی خوێنەراندا نەبووە.
ئەبولقاسم لاهووتی، ساڵی 1304 لە شاری كرماشان لەدایك بووە، دایكی لە هۆزی "سنجاوی" بووە و باپیرانی باوكی خەڵكی باشووری ئێران بوون، باوكی لاهووتی"میرزا ئەخمەد ئیلهامی" شاعێر بووە و دوو كۆمەڵە شێعری لە كرماشان و تاران چاپ كراون.
هەرچەند هێندێ‌ بەڵگە لەبەر دەست دان كە لاهووتی تەنیا شێعری فارسی نووسیبێت، بەڵام نووسەر و لێكۆڵەری گەورەی كورد "محەممەد عەلی سوڵتانی" لە بەرگی سێهەمی كتێبی "حەدیقەی سوڵتانی"دا نووسیویە لاهووتی لە سەرەدەمی مێرمنداڵیدا شێعری هەجو و تەنزی كوردی بۆ هاوگەڕەكەكانی لە كاتی شەڕە گەڕەكدا خوێندووە. دواتر لاسایی شێعری ئایینی ـ حەیرانعەلیشانی كردۆتەوە، پاشان لە قۆناغی لاویەتیدا سەردانی سلێمانی، كەركووك و ئەستەمبۆڵی كردووە و لەوێ‌ ژیاوە و هات و چۆی لای شێخی بەردە قارەمانی كردووە كە ئەودەم لە بەندی بریتانیاییەكاندا یەخشیر كرابوو، چۆن دەكرێت و دەگونجێت بە كوردی شێعری نەنوسیبێ.
هەتا ئێستا بە هەوڵ و تەقەلای توێژەر و دلسۆزانی ئەدەب و مێژووی كورد وەك: محەممەدی مەلا كەریم، حەسەن قازی، ئەنوەر سوڵتانی و محەممەد عەلی سوڵتانی، سێ‌ پارچە شێعری لاهووتی كە بە زمانی كوردی نووسیویەتی، دۆزراونەتەوە و لە گۆڤار و ماڵپەڕە كوردییەكاندا چاپ كراون.
1 ـ پارچە شێعری یەكەم لە ژمارە 25ی ساڵی پێنجەمی گۆڤاری "ژین"دا بڵاو كراوەتەوە، واتە هی ئەو بڕگەیەی ژیانی لاهووتیە كەلە ئەستەمبۆڵ ژیاوە كە دەكاتە دەوروبەری ساڵانی 1919 و 1920ی زایینی.
2 ـ پارچە شێعری دووهەم مامۆستا مەحەممەد عەلی سوڵتانی ساڵی لە 2000دا بڵاوی كردۆتەوە كە رێكەوتی نووسینی بۆ دیاری نەكراوە.
3 ـ پارچە شێعری سێهەم لە ژمارە 23ی گۆڤاری ژین چاپی 28/8/1919ی ئەستەمبۆڵ دا بڵاو كراوەتەوە.
دیارە بەهۆی مێژووی ژیانی سیاسی و فكریی لاهووتی، لە ئەندێشە و نووسین و شێعرەكانیدا خاوەن بیرۆكەیەكی توندوتۆڵی ئێرانگەرێتی و لایەنگری پاراستنی یەكڕیزیی گەلانی ئێران بووە و هەر هەنگاوێكی گەلانی ئێرانی لەپێناو سەربەخۆیی نەتەوەیی، بە پیلانی ئیمپریالزم زانیوە كە ئەو سەردەمە دروشم بووە و لاهووتی لە هەر دوو ئەو پارچە شێعرەیدا كەلە گۆڤاری ژین بڵاو كراوەتەوە، بانگی كورد دەكات لەگەڵ گەلانی دیكەی ئێران یەك بگرن و فریوی بێگانان نەخۆن. بە وتەی ئەو كە گوایە دەیانهەوێ‌ لە بەژنی "وڵاتی دایك" جیایان بكەنەوە و بیری ناسیۆنالیستیی گەلانی ئێرانی بە هەوڵێكی بچووك دادەنا و هەڵبژاردنی سەردێڕی ئەم شێعرەش هەر لەو بیرۆكەوە سەرچاوە دەگرێ‌.
لەبەر رۆحی كوردە بچووكەكان *

خەڵقی كورد بۆ كەسبی شەرەف حازر جەنگە
ئەی میللەت كورد! هەڵسە، كە ئەم نوستنە نەنگە
فەرموویە نەبی: حوبی وەتەن مایەی دینە
مونكیر بە خودا، كافر و مەلعوون و مەلەنگە
هەر قەومێ‌ كە ئەسڵ و نەسەبی خۆی نەزانێت
رووی رەوشەنی ئەڵبەتە سا وەك شەوەزەنگە
هەم تەنبەڵی و هەم عیزەت و ئیقباڵ!
ئەم كارە كحاڵاتە و ئەم قافیە، لەنگە
كوردان كە هەموویان"مەدی" و ئەسڵی كیانن
لەم فكرە چلۆن غەفڵەتیان كرد، ئەمە "رەنگە"
ئەی كوردی بچووكان! هەموو تاریخ بخوانن
تا بابی خۆتان زوو بشناسن، كە درەنگە
خەسمی لەگەڵ خاكی وەتەن زیللەت و نەنگە
هەركەس كە دەڵێ‌ كورد لە ئێران لێ‌ جیابوو،
یا خائینی كوردانە، وەیا شێت و جەفەنگە
كرمانج، ئەدی ئیلحاق بە ئێران بكەی ئاخر
دەست وەقتێ‌ كە مولحەق وەتەن خوە بوو، قەشەنگە
ئەسڵی مەد و ساسانی و، بیگانە لە ئێران!
ئەم مەسئەلە كەیفیەتی ئایینە و سەنگە
رێگەی تەرەب و مەیكەدە لاهووتی دەزانێت
ئەمما لە فیراقی وەتەنی حەوسەلە تەنگە
ــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــ
• : زاڕۆكان، منداڵان: لاهووتی ئەم شێعرەی بۆ منداڵانی كورد نووسیوە
سەرچاوە:
1 ـ وتارێكی بەڕێز ئەنوەر سوڵتانی، لێكۆڵەری كورد
2 ـ ئینتێرنێت

م : ژوانگه‌ی‌ ئه‌ده‌ب

[behnam5555]

نالی

نالی ناوی خدر (خضر)ه و کوڕی ئه‌حمه‌دی شاوه‌یسی ئالی به‌گی مکایه‌ڵییه‌. له گوندی "خاك وخۆڵ" له ده‌شتی شاره‌زوور هاتوه‌ته ژیانه‌وه‌. به‌پێی ڕێبازی خوێندنی ئه‌و سه‌رده‌مه له سه‌ره‌تاوه قورئانی پیرۆزی و ورده په‌رتووکی فارسی خوێندوه و چووه بۆ فه‌قێیه‌تی و له پێناوی وه‌رگرتنی زانسته‌ ئایینییه‌کاندا شار و دێهاته قوتابخانه‌داره‌کانی به‌شێکی کوردستان گه‌ڕاوه و دوا پله‌ی ئه‌و خوێندنه‌ی بڕیوه و مۆڵه‌تی مه‌لایه‌تیی وه‌رگرتوه.

ئه‌و شوێنانه‌ی نالی بۆ ماوه‌یه‌کی زۆر تێیاندا مابووبێته‌وه: "سنه"‌، "سابڵاغ"، "زه‌ردیاوای قه‌رادغ"، "هه‌ڵه‌بجه‌" و "سوله‌یمانی". له قه‌رداغ لای "شێخ موحه‌ممه‌دی ئیبنولخه‌ییاط" خوێندویه‌تی. له ته‌کییه‌ی قه‌ره‌داغیش ماتماتیکی لای "شێخ عه‌لیی مه‌لا" خوێندوه. له سولێمانی له مزگه‌وتی "سه‌یید حه‌سه‌ن" لای "مه‌لاعه‌بدوڵڵای ڕه‌ش" بووه. زۆرترین کاتی موسته‌عیددیی له خانه‌قای "مه‌ولانا خالید" له سولێمانی به‌سه‌ربردووه. هه‌روه‌ها گه‌لێکیشی له هه‌ڵه‌بجه و سوله‌‌یمانی لای "شێخ ئه‌وڵای خه‌رپانی" خوێندوه.

سه‌باره‌ت به‌ته‌مه‌نی نالی چه‌ندین بۆچوونی جیاواز: خوالێخۆ‌شبوو "موحه‌ممه‌د ئه‌مین زه‌کی به‌گ" ده‌ڵێت: نالی له ساڵانی 1273-1215دا کۆچیکردووه و 1800-1856 زایینیدا ژیاوه. دکتۆر "مه‌عروف خه‌زنه‌دار"یش هه‌ر هه‌مان مێژوو دیاری ده‌کات، هه‌روه‌ها دکتۆر "که‌مال فوئاد"یش هه‌مان بۆچوونی هه‌یه. مامۆستا "عه‌لائه‌ددین سه‌جادی"یش ده‌‌ڵێت: "له 1797ی زایینیدا هاتوه‌ته دنیاوه و له 1855دا مردووه."

هه‌موو ئه‌م مامۆستایانه‌، بێجگه له مامۆستا سه‌ججادی نه‌بێ، مێژووی له‌‌دایکبوون و مردنی "نالی"یان وه‌ك یه‌ك دانا و به‌و پێیه نالی 56 ساڵ ژیاوه‌. ته‌نها به‌پێی بۆچوونه‌که‌ی مامۆستای سه‌ججادی ته‌مه‌نی بووه 58 ساڵ.

ئه‌م جیاوازیه‌ش وه‌کو سه‌رنجی بۆ دراوه قسه‌ی مامۆستا سه‌جادی له‌لایه‌ك و دکتۆر خه‌زنه‌دار و دکتۆر که‌مال فوئاد له لایه‌کی‌ تره‌وه ده‌رباره‌ی ته‌مه‌نی و ساڵی له‌دایکبوونی نالی ئه‌و به‌راوردکردنه‌ی کوردی و مه‌ریوانی و به‌دوای ئه‌وانیشدا مامۆستا عه‌لی موقبیله، ئه‌وه‌ی له‌ پێشه‌کی دیوانه‌که‌یاندا ساڵی 1215ی کۆچییان له‌گه‌ڵ ساڵی 1797ی زایینیدا به‌راوردکردووه. جا ئه‌گه‌ر وه‌‌ها بێت، ئه‌وا وه‌ك کوردی و مه‌ریوانی و موقبیل و سه‌جادی ئه‌فه‌رموون نالی 58 ساڵ ژیاوه. به‌ڵام له ڕۆزنامه‌کانی ڕۆژهه‌ڵاتناسی ئه‌رمه‌نیی ی"وسف ئه‌بگاره‌ڤێچ ئۆربێلی"‌دا ساڵی 1215ی کۆچی له‌گه‌ڵ ساڵی 1800-1801ی زایینی به‌رامبه‌ر کراوه. به‌پێی ئه‌مه وه‌ك دکتۆر مارف خه‌زنه‌دار و دکتۆر که‌مال فوئاد له‌سه‌ری ڕۆیشتون، ساڵی له دایکبوونی نالی ده‌کاته 1800ی زایینی و ته‌مه‌نیشی ده‌بێته 56 ساڵ.

له‌وانه‌ی باسکران هیچیان ناتوانرێت وه‌ك سه‌رچاوه‌‌یه‌کی ڕاسته‌قینه و باوه‌ڕپێکراو ساڵی له‌دایکبوون و کۆچی نالی دیاری بکه‌ن. به‌ڵام هه‌ندێ شت هه‌یه ده‌بنه هۆکاری ڕوونکردنه‌وه‌ی سه‌رده‌می "نالی" و نزیكبوونه‌وه‌ له زانینی ساڵی له دایکبوون و مردنی.

1- نالی په‌یوه‌ندییه‌کی تایبه‌تیی له‌گه‌ڵ سلێمان پاشای بابان و ئه‌حمه‌د پاشای کورێدا بووه‌. ئه‌م په‌یوه‌ندییه‌یش به‌م به‌ڵگانه‌ی خواره‌وه‌دا ده‌رئه‌که‌وێ:

- ئه‌و غه‌زه‌له‌ی که ‌سه‌ره‌تاکه‌ی ئه‌م به‌یته‌یه‌:

بولبولی طه‌بعم ئه‌وا دسان ثه‌ناخوانی ده‌کات

که تێیدا ده‌ڵێت:

هودهودی دڵ حه‌بسی به‌لقیسی سه‌بای دیوه یه‌قین

خۆی که دامێن‌گیری شاهی ئاصه‌فی ثانی ده‌کات

شاهی ئاصه‌فی یه‌که‌م حه‌زره‌تی سوله‌یمان پێغه‌مبه‌ر بووه که شالیاره‌که‌ی ناوی ئاصه‌فی کوڕی به‌رخیا بووه و مه‌به‌ستی له شای دووه‌می ئاصه‌فیش، سوله‌یمان پاشای بابانه.

- ئه‌و غه‌زه‌له‌ی، ئه‌وه‌ی یه‌که‌م به‌یتی ئه‌مه‌یه:

ئه‌م تاقمه موماتزه که‌وا خاصه‌یی شاهن

ئاشوبی دڵی مه‌مله‌که‌ت و قه‌لبی سوپاهن

ئه‌وانه‌ش هه‌مووی بریتییه له پیاهه‌ڵدان و باسکردنی تاقمه سوپایه‌ك. ده‌بێت ئه‌و سوپایه سوپای کێ بووبێت، ئه‌گه‌ر هیی سلێمان پاشا یان ئه‌حمه‌د پاشای کوڕی نه‌بووبێت؛ به‌تایبه‌تی، که په‌ڕتووه‌که‌کانی مێژوو ده‌ڵێن، ئه‌م ئه‌حمه‌د پاشایه‌ سوپایه‌کی ڕێكوپێکی و تازه بابه‌تی پێکهێناوه. وه‌کو مامۆستا مه‌لا عه‌بدولکه‌ریمی موده‌ریس ده‌ڵێت: "نازانم 'نالی' له کاتی ده‌سته‌ڵاتی ئه‌حمه‌د پاشادا له سوله‌یمانی ماوه‌ته‌وه و ئه‌و سوپایه‌ی به چاوی خۆی بینیوه و باسه‌که‌یان بۆ گێڕاوه‌ته‌وه و دووربه‌‌دوور پێناسه‌ی کردووه، یاخود مه‌به‌ستی سوپای سلێمان پاشای باوکیه‌تی، ئه‌وه‌ی له‌ 1234ی کۆچییه‌وه تا 1254 حوکمرانیی سوله‌یمانی کردوه‌؟!"

- قه‌سیده‌ درێژه‌که‌ی، ئه‌وه‌ی بۆ سالمی هاوڕێی گیانی به گیانی خۆی ناردووه و ئه‌وه‌ش تێکڕا پرسیاره له وه‌زعی سوله‌یمانی پاش نه‌مانی ده‌وری بابانه‌کان.

- غه‌زه‌له‌که‌ی، ئه‌وه‌ی به‌بۆنه‌ی سه‌فه‌ری حه‌جی (نووری ڕوودباری)یه‌وه وتوویه‌تی که وه‌ك له تێکڕای به‌یته‌کانه‌وه ده‌رئه‌که‌وێ خاوه‌نی ڕێبازی نه‌قشبه‌ندی و یه‌كێك بووه له موریده‌ ناوداره‌کانی مه‌ولانا خالید (1197ی.ك-1783ی.ز، 1242ی.ك-1826ی.ز).

- قه‌سیده‌که‌ی، ئه‌وه‌ی به‌ "مه‌ستووره‌"یا ووتوه:

خوسره‌و خانی ئه‌رده‌ڵان مێردی مه‌ستووره خانم، ئه‌وه‌ی به‌ "خوسره‌و خانی ناکام" به‌ناوبانگه، له ساڵی 1240ی کۆچی و 1824ی زایینییه‌وه له سنه والی بووه‌. خوسره‌و خان له ساڵی 1244ی کۆچیدا، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش "حوسن جیهان"ی کچی "فه‌تح عه‌لی خانی قاجار" ژنی بووه، بۆ خۆشکردنی ناوبه‌ین و دڵدانه‌وه‌ی ئه‌بولحه‌سه‌ن (مه‌ستووره‌)ی ئه‌دیب و شاعیریش ئه‌خوازێ. به حیسابه‌ پێشووه‌که‌ له‌و کاته‌دا که مه‌ستووره شووی به خوسره‌و خان کردوه (نالی) 29 ساڵان بووه. ئیتر هه‌رچۆن بێت، نالی خه‌وه‌که‌ی - له قه‌سیده‌یه‌کدا بۆ مه‌ستووره باسی لێ‌ ده‌کات- پێش شووکردنی مه‌ستووره دیبێ و قه‌سیده‌که‌ی بۆ هاتبێ یا پاش شووکردنی و چڕیبێتی، ئه‌م که‌ین و به‌ینه ڕووناکییه‌ك هه‌ر ئه‌گرێته‌ سه‌رده‌می ژیانی "نالی".

- مامۆستا مه‌لا عه‌بدولکه‌ریمی موده‌ریس ده‌ڵێت: "کۆمه‌ڵه په‌ڕتووکێکی ده‌سنووسی پێکه‌وه جوزوبه‌ندکراوی په‌ڕتووکخانه‌ی بنه‌ماڵه‌ی موفتی هه‌ڵه‌بجه‌م - بنه‌ماڵه‌ی موفتیی هه‌ڵه‌بجه ئه‌چنه‌وه سه‌ر شێخه‌وڵای خه‌رپانی - دی. دوو غه‌زه‌لی تیا نوسرابوه‌وه له‌سه‌ره‌وه‌یان نوسرابوو 'نالی'.

سه‌ره‌تای یه‌کێکیان ئه‌م به‌یته‌یه:


نه‌مردم من ئه‌گه‌ر ئه‌مجاره بێ تۆ

نه‌چم، شه‌رت بێ، هه‌تا ئه‌و خواره بێ تۆ

سه‌ره‌تای ئه‌ویشیان ئه‌م به‌یته‌یه:


عاشقی بێ دڵ ده‌ناڵی، مه‌یلی گریانی هه‌یه

بێ شکه هه‌وره تریشقه تاوی بارانی هه‌یه

هه‌رچه‌ند له هیچ لایه‌کی غه‌زه‌له‌کانه‌وه نه‌نوسرابوو که‌ی نووسراونه‌ته‌وه، به‌ڵام دیار بوو وه‌ك په‌ڕتووکه‌کان خۆیان زوو نوسرابوونه‌وه. په‌رتووکه‌کانیش له مێژووی جیاجیادا نووسرابوونه‌وه. بۆ نموونه یه‌کێکیان 'کفایة'ی بێتوشی بوو به ده‌ستی 'مه‌عروفی کوڕی شێخ ئه‌وڵای خه‌رپانی' نووسرابوه‌وه - له ساڵی 1269 ی کۆچیدا. یه‌کێکی تریان قه‌سیده‌ی 'بانت سعاد' بوو له ساڵی 1232دا نووسرابوه‌وه. یه‌کێکی که‌شیان قه‌سیده‌یه‌کی 150 به‌یتیی جه‌لاددینی سیوطی بوو ڕه‌سووڵ ناوێك له ساڵی 1232دا له مه‌دره‌سه‌ی مه‌ولانا ئه‌حمه‌دی کوڕی ئه‌حمه‌دی کوڕی مه‌ولانا سلێماندا نووسیبویه‌وه.

هه‌روه‌ها له لاپاڵی کۆمه‌ڵه ده‌ستنوسێکی تر پێکه‌وه جوزوبه‌ندکراوی هه‌ر ئه‌م په‌ڕتووکخانه‌یه‌دا شیعرێکی ترم دی درابوه پاڵ نالی. په‌ڕتووکه‌کانی ئه‌م کۆمه‌ڵه له ساڵانی 1271 و 1272دا نوسرابوونه‌وه. هه‌رچۆن بێ دیاره ساڵانی 1232 و 1269 و 1271 و 1272 که ساڵی نووسینه‌وه‌ی ئه‌و په‌رتووکانه‌ن جۆره ڕۆشنایییه‌ك ئه‌خه‌نه‌ سه‌ر ساڵانی ژیانی نالی."

- له هه‌موو گرنگتر لێره‌دا ئه‌وه‌یه که ڕۆژهه‌ڵاتناس "خۆدزکۆ"، ئه‌وه‌ی شابه‌نده‌ری ڕوسیا بووه له پاریس ئه‌یگێڕێته‌وه که‌وا له ساڵی 1853دا له پاریس چاوی به ئه‌حمه‌د خان ناوێکی بابان ئه‌که‌وێ، ئه‌وه‌ی خه‌ڵکی کوردستان بووه و له ئه‌سته‌موڵ دانیشتووه. "خۆدزکۆ" ناوی "نالی" له‌م ئه‌حمه‌د خانه‌ بییستووه، ئه‌وه‌ی دۆست و هاوڕێی بووه.

گه‌لێ به‌یتی نالی هه‌یه وه‌ها ئه‌گه‌یه‌نن، که نالی گه‌یشتوه‌ته ته‌مه‌نی پیرییه‌کی ڕاسته‌قینه ‌و بێ هێزبوون، که دیاره ئه‌وه‌ش له 58 ساڵیدا په‌یدا نابێ، وه‌ك ئه‌مانه‌:

1- موی سپی کردم به شوشتن ئاوی عه‌ینی شۆره شه‌ط

2- بۆ مه‌مك (نالی) چ منداڵانه وه‌ی وه‌ی کردوه‌

گه‌رچی مووی وه‌ك شیره، به‌و شیره شکۆفه‌ی کردوه

3- ئه‌ی تازه جوان! پیرم و ئوفتاده و که‌وتووم

4- من پیرم و فانی

ئه‌حمه‌د پاشای بابان له 1853دا له پاریس باسی نالی بۆ "خۆدزکۆ"ی شابه‌دنده‌ری ڕوسیا کردوه وائه‌گه‌یه‌نێ نالی له‌و سه‌رده‌مه‌دا له شام ژیاوه. چونکه شیعره‌که‌شی، ئه‌وه‌ی پاش تێکچوونی فه‌رمانڕه‌وایی بابانییه‌کان بۆ سالمی ناردوه بۆ سوله‌یمانی، له شامه‌وه ناردوویه. له لایه‌کی دیکه‌‌وه هه‌موو ئه‌وانه‌ی مێژووی ژیانی نالییان خستوه‌ته سه‌ر کاغه‌ز، باسی ئه‌و‌ه‌یان کردووه، که‌ نالی پاشان چوه‌ته ئه‌سته‌مووڵ و له‌وێ له‌گه‌ڵ ئه‌حمه‌د پاشای بابان ماوه‌یه‌کی دوور و درێژیان پێکه‌وه به‌سه‌ربردووه. جا سه‌ر‌ه‌ڕای ئه‌وه، که له‌وانه‌یه نالی ماوه‌یه‌کی زۆریش له‌ شام مابێته‌وه ئه‌نجا چووبێته‌وه ئه‌سته‌مووڵ، ئه‌و ماوه‌ی که‌متر له دوو ساڵه‌ی نێوان یه‌کتری دیتنی "خۆدزکۆ" و "ئه‌حمه‌د پاشا" و مردنی "نالی" له ئه‌سته‌موڵ له 1855دا، که ئه‌ڵێن له‌و ساڵه‌دا له‌وێ مردووه، به‌پێی توانای هات و چۆی ئه‌و سه‌رده‌مه به حاڵ به‌شی ته‌نها ڕۆیشتنێکی له‌سه‌رخۆی ئه‌و چه‌رخه ئه‌کا، چ جایێ ئه‌وه‌ش‌ ماوه‌یه‌کی دوور و درێژی له ئه‌سته‌موڵ له‌گه‌ڵ ئه‌حمه‌د پاشا به‌سه‌ربردبێ.

نالی له شیعرێکیا له به‌رامبه‌ر مه‌زاری پێغه‌مبه‌ر (د.خ)دا ئه‌ڵێت:


موودێکه که هه‌م گه‌ردشی ده‌ورانی سوپیهرم

واته: ده‌مێکه ئاواره‌ی نیشتمانم و ئه‌سوڕێمه‌وه و ئێستا گه‌یشتوومه‌ته ئێره. ئه‌بێ ئه‌م (ده‌م)ه چه‌ند ساڵی خایاندبێت و ئه‌و ماوه‌یه‌ی له‌کوێ به‌سه‌ربردبێ و کوێ گه‌ڕابێ؟ دیاره نالی ئه‌م شیعره‌ی پاش بۆنه‌که‌ی له شامدا وتوه، وه‌کو ده‌رده‌که‌وێ ئه‌بێ له‌پێش ساڵی 1853دا له‌وێ بووبێت، چونکه هه‌ر له‌م پارچه شیعره‌یدا گله‌یی له ده‌ست پیری ئه‌کات و ده‌ڵێت:


ئه‌ی تازه جوان! پیرم و ئوفتاده و که‌وتووم

هه‌روه‌ها ئه‌ڵێ:

من پیرم و فانی

حاجی مه‌لا عه‌بدوڵڵا جه‌لی زاده‌ (باوکی جه‌نابی مه‌لای گه‌وره‌ی کۆیه) گێڕاویه‌ته‌وه و بێگومان قسه‌شی جێگای باوه‌ڕه، که‌ له ساڵی 1288ی.ك (1871-1872ی.ز)دا نالی له مه‌ککه دیوه‌ و ئه‌و ساته‌ش زۆر پیر بووه.