رابطه تغذیه و سلامتی

[رزیتا]

مردان، میوه و سبزی بیشتری نیاز دارند

آیا می دانید چرا آقایان نیاز دارند که میوه و سبزی بیشتری نسبت به خانم ها دریافت کنند؟
مردان باید در روز 9 واحد و زنان 7 واحد میوه و سبزی مصرف کنند، زیرا آقایان نسبت به خانم ها بیشتر در معرض خطر بعضی از بیماری ها قرار دارند.
به طور کلی بر اساس گروه های هرم غذایی، یک فرد سالم باید روزانه 2 تا 4 واحد میوه و 3 تا 5 واحد سبزی مصرف کند.
یک واحد سبزی برابر است با یک لیوان سبزی خام خرده شده یا نصف لیوان سبزی پخته.


یک واحد میوه برابر است با یک عدد میوه متوسط یا نصف لیوان آب میوه.
میوه ها و سبزیجات دارای بسیاری از مواد مفید و مغذی مهم مثل ویتامین ها، مواد معدنی و فیبر هستند . فیتوکمیال های (رنگدانه های) موجود در میوه ها و سبزی ها با بیماری ها می جنگند و در نتیجه بسیاری از سرطان ها، بیماری های قلبی- عروقی، فشار خون و دیابت را کاهش می دهند.
چرا آقایان بیشتر نیاز دارند؟

زیرا بیشتر از دو سوم آقایان، بالای وزن ایده ال و چاق هستند و درصد مرگ و میر در آنها، بر اثر بیماری های خاص، بیشتر از خانم ها می باشد.
آن بیماری های خاص شامل موارد زیر هستند:

- بیماری های قلبی- عروق (آقایان 2 برابر بیشتر از خانم ها)
- سرطان ریه (آقایان 4 برابر بیشتر از خانم ها)
- سرطان روده بزرگ (آقایان 2 برابر بیشتر از خانم ها)

یک واحد معادل چقدر است؟

- نصف لیوان آب پرتقال
- 1 عدد سیب متوسط
- 3 عدد خرما یا آلو خشک
- نصف لیوان کرفس یا اسفناج پخته
- یک لیوان کاهو یا کلم خرد شده


چطور می توان دریافت میوه و سبزی را افزایش داد؟

- خوردن میوه ی تازه یا آبمیوه در صبح
- مصرف میوه ی تازه یا آبمیوه به عنوان میان وعده در طول روز
- خوردن یک ظرف بزرگ سالاد هنگام ناهار و شام
- یک میان وعده تهیه شده از سبزیجات خام با سس های بدون چربی
- خوردن حداقل دو واحد سبزیجات همراه شام
معصومه آیت اللهی- کارشناس تغذیه

[رزیتا]

تغذیه سالم و ده فرمان غذایی

تغذیه سالم در عمل کار دشواری است. این سختی، بیشتر مربوط به کنار گذاشتن عادت های کهنه و شیوه تغذیه نادرست است. تغذیه سالم به معنای صرف نظر کردن از خوردنی های دوست داشتنی و لذیذ نیست. اصل مطلب، رعایت حد و مرز در خوراک است.

1- متنوع بخوریم.
2- در روز چندین بار و به اندازه کافی نان و غلات بخوریم.
3- در مورد سبزیجات اصل پنج بار در روز را فراموش نکنیم. مصرف پنج بار میوه و سبزیجات در روز ایده ال است. بهتر است این محصولات به شکل تازه مصرف شوند یا خیلی کم پخته شده باشند. یک بار از این پنج بار را آب میوه مصرف کنیم.
4- روزانه به اندازه کافی لبنیات و حداقل یک بار در هفته ماهی بخوریم. گوشت و تخم مرغ به اندازه کافی مصرف کنیم.
گوشت به خاطر درصد زیاد آهن و ویتامین های B1 و B6 و B12 اهمیت دارد. مصرف 300 تا 600 گرم در هفته کافیست.
5- چربی کمی مصرف کنیم.
6- در مصرف قند و شکر و نمک صرفه جویی کنیم.
7- به اندازه کافی آب بنوشیم. برای افراد بالغ مصرف حداقـل 5/1 لیتر آب پیشنهاد می شود.
8- خوشمزه و سالم غذا بپزیم. کوتاه بپزیم. با آب کم، چربی کم و حرارت کم بپزیم.
9- آهسته بخوریم و لذت ببریم.
10- به طورمرتب، خود را وزن کنیم و پُر تحرک باشیم.
مریم سجادپور- کارشناس تغذیه

[رزیتا]

اثرات مضر غذاهای آماده

جوانان؛ فست فود خورهای حرفه‌ای
فست فودها(FAST FOODS) یا "غذاهای آماده"، غذاهایی هستند كه خیلی آسان و سریع تهیه می شوند. اینكه چرا جوانان غذاهای فست فود را ترجیح می دهند، دلایل متفاوتی دارد. عده ای از جوانان معتقدند در دنیای امروز كه كار و تحصیل مجال آشپزی های طولانی سنتی را به آنها نمی دهد، فست فودها انتخاب هایی آسان و سریع هستند. همچنین اگر از منزل دور باشند و گرسنگی تمام قوای جسمی و فكری آنها را ضعیف كرده باشد، یك رستوران فست فود خیلی آسان و سریع به دادشان می رسد. به علاوه ذائقه بسیاری از جوانان به این غذاها عادت كرده است و آن را لذیذتر از غذاهای سنتی می دانند. محیط گرم و جوان بعضی از این رستوران ها نیز دلیل دیگری برای جذب بعضی جوانان به این رستوران هاست.


فست فودهای مضر
برای نشان دادن اثرات مضر فست فودها بر سلامت انسان در سال 2004 میلادی فیلم مستندی ساخته شد كه كارگردان این فیلم در مدت یك ماه، هیچ چیز به جز فست فودهای مك دونالد را نمی خورد و هیچ ورزش و فعالیتی انجام نمی داد. در پایان این مدت او بسیار چاق شده و به بیماری های مختلفی نیز دچار شده بود.نتایج آخرین مطالعات دانشمندان نشان می دهد، جوانان و نوجوانانی كه در یكی از وعده های غذایی روزانه خود فست فود می خورند، نسبت به سایر همسالان خود كالری، نمك و چربی بیشتر و ویتامین و مواد معدنی كمتری دریافت می كنند.

یافته های جدید محققان نشان می دهد جوانانی كه به فست فود عادت دارند، با چاقی و مشكلات ناشی از آن دست و پنجه نرم می كنند. نتایج یك مطالعه 15 ساله روی جوانانی كه پا به سن گذاشته اند، نشان داد آنهایی كه در جوانی فست فودها را به عنوان یكی از وعده های غذایی خود قرار داده بودند، چاق تر از دیگران هستند. جوانان و نوجوانانی كه در یكی از وعده های غذایی روزانه خود فست فود می خورند، نسبت به سایر همسالان خود كالری، نمك و چربی بیشتر و ویتامین و مواد معدنی كمتری دریافت می كنند.


تحقیقات دیگری نشان می دهد، نوجوانانی كه لاغرند نسبت به آنهایی كه چاق ترند، در یك رستوران فست فود بیشتر غذا می خورند و این نشان می دهد توانایی بدن در مصرف كالری های اضافی به اینكه چقدر اضافه وزن داریم، برمی گردد. همچنین در مناطقی كه تعداد رستوران های فست فود كمتر است، بیماری های قلبی و عروقی كاهش می یابد. برعكس در مناطقی كه مردم به غذاهای فست فود عادت دارند، علاوه بر ارزش های غذایی این غذاها، شیوع عادت های بد مانند پرخوری، كم تحركی و سریع غذا خوردن به اثرات مضر فست فودها بر سلامتی انسان می افزاید.

چند توصیه ی مفید
1- سس مایونز و پنیر ممنوع :گوشت و سوسیس های موجود در همبرگر و انواع ساندویچ در روغن های اشباع شده (جامد) سرخ می شوند و حاوی چربی زیادی هستند. سس مایونز و پنیر پیتزا نیز مملو از چربی اضافی می باشند. بنابراین اگر نمی توانید از این دسته از ساندویچ ها دل بكنید، حداقل آنها را با خیارشور، گوجه فرنگی یا سس گوجه فرنگی كه چربی اضافه ندارند، مصرف كنید.

2- درود بر گوشت كبابی : گوشت هایی كه در روغن كاملاً سرخ شده اند و به اصطلاح روغن از آنها می چكد را كمتر میل كنید و سعی كنید از انواع همبرگر و ساندویچ هایی كه در آنها گوشت كبابی وجود دارد استفاده كنید.
3- سالاد نبین چه ریزه: اكثر ما عادت كرده ایم كه سالاد را در كنار غذا میل كنیم، ولی سالاد هایی كه در آنها از انواع سبزیجات مانند كاهو، هویج و نیز غلاتی مانند ذرت پخته شور یا شیرین استفاده شده است می توانند جای یك وعده غذایی را بگیرند.

[رزیتا]

غذاهای آماده و فوری را کم بخورید (FAST FOODS)

برخلاف پدر و مادرها كه كمتر پا به رستوران های "فست فود (FAST FOODS)" یا "غذاهای آماده" می گذارند، جوانان و نوجوانان انواع ساندویچ ها و پیتزاها را به غذاهای سنتی ترجیح می دهند. این روزها كمتر جوانی است كه رستوران های فست فود را نشناسد و با دوستان خود به آنها سر نزده باشد.

فست فودها؛ غذاهای تنبلی


فست فودها غذاهایی هستند كه خیلی آسان و سریع تهیه می شوند و در رستوران هایی با همین نام عرضه می شوند. صنعت تولید غذاهای سریع در بسیاری از كشورهای جهان در حال رشد بی سابقه ای است و سالانه میلیون ها دلار در این مكان ها خرج می شود . یكی از مشتریان پر و پا قرص این نوع رستوران ها جوانان و نوجوانان هستند.رستوران های فست فود دو شاخص اصلی دارند؛ یكی آنكه غذا پس از سفارش خیلی سریع آماده می شود و با حداقل امكانات به مشتری ارائه می شود. در سال های اخیر بحث های جنجال برانگیزی مبنی بر اینكه این غذاهایی كه سریع تهیه و خورده می شود، چه از نظر ارزش غذایی و چه از نظر عادات غذایی برای سلامتی انسان مضرند، بالا گرفته است و صاحبان این صنایع تلاش می كنند نام این رستوران ها را به رستوران هایی با نام خدمات فوری تغییر دهند، ولی مردم هنوز به همان نام فست فود عادت دارند.
فست فودها غذاهایی هستند كه خیلی آسان و سریع تهیه می شوند و شامل پیتزا، انواع ساندویچ، هات داگ، چیپس، پنیر، مرغ سرخ كرده به همراه سیب زمینی سرخ كرده است.


این غذاها در رستوران ها در حجم زیادی تولید شده و گرم نگه داشته شده یا پس از سفارش مشتری دوباره گرم می شوند. بسیاری از این رستوران ها به صورت زنجیره ای فعالیت می كنند و محصولات غذایی هر یك از این شعبات در یك واحد كنترل كیفیت، كنترل می شود. غذاهای فست فود راحت تری مانند سمبوسه نیز وجود دارند كه پس از خریداری از مغازه در حال راه رفتن میل می شوند.

ساندویچ و پیتزای خوشمزه


غذاهای فست فود مورد علاقه جوانان شامل پیتزا، انواع ساندویچ، هات داگ، چیپس و پنیر و مرغ سرخ كرده است كه معمولاً در كنار آنها سیب زمینی سرخ كرده و تنوری و انواع سالاد كلم و سالاد فصل به عنوان مخلفات میل می شود. ساندویچ یكی از همان غذاهای جمع و جور و شیك مورد علاقه جوانان است كه از دو لایه نان كه در وسط آنها گوشت، سبزیجات و پنیر و انواع سس و ادویه اضافه شده، تشكیل شده است. جوانان ساندویچ را غذای مناسبی برای مدرسه، محیط كار ، دانشگاه و محل ورزش می دانند.
اسید موجود در نوشابه های گازدار موجب فرسایش مینای دندان شده و همچنین قند بالای این محصولات، پوسیدگی دندان ها را تسریع می كند.


هات داگ نوعی سوسیس یا ساندویچ است كه با انواع ادویه خوش طعم شده است. همبرگر یكی از همان غذاهای خوش طعم مورد پسند جوانان است كه با شكل گرد نان خود كه وسط آن گوشت سرخ كرده با لایه هایی از سبزیجات و ادویه قرار دارد، معروف شده است. انواع خاصی از همبرگر به نام چیزبرگر، لایه ها و ورقه هایی از پنیر را در میان خود دارند. در كنار تمام این غذاها نوشابه های گازدار معمولاً از قلم نمی افتد. نوشابه ها عمدتاً از آب تصفیه شده، افزودنی های مصنوعی و شكر تصفیه شده تولید می شوند. اسید موجود در نوشابه های گازدار موجب فرسایش مینای دندان شده و همچنین قند بالای این محصولات، پوسیدگی دندان ها را تسریع می كند. به علاوه نوشابه ها فاقد ارزش غذایی بوده و به خاطر میزان قند بالایشان دارای كالری زیادی می باشند كه تمام رژیم های لاغری سفت و سخت شما را نقش بر آب می كنند. نوشابه های رژیمی به دلیل داشتن قند مصنوعی آسپارتام، اشتها آور هستند.
در ادامه ی این مطلب ، در مورد علاقه زیاد جوانان به خوردن غذاهای آماده و اثرات مضر این غذاها بر سلامتی بدن بحث خواهیم کرد. با ما همراه باشید.


ادامه دارد...

[رزیتا]

حذف صبحانه یعنی زندگی ناسالم

همیشه گفته شده است كه صبحانه مهم ترین وعده غذایی روزانه است.
اكنون پژوهشگران می گویند كه اهمیت صبحانه حتی می تواند از آنچه تاكنون تصور می رفت، بیشتر باشد؛ زیرا معلوم شده است كسانی كه صبحانه را از رژیم غذایی خود حذف می كنند در مجموع زندگی ناسالم تری دارند.
برخی صبحانه را برای جلوگیری از عقب ماندن از كارهای روزمره و برخی نیز برای كاهش وزن حذف می كنند.
اما پژوهشگران فنلاندی می گویند كسانی كه صبحانه نمی خورند ، معمولا بیشتر سیگار می كشند و كمتر از دیگران ورزش می كنند.
به علاوه كسانی كه صبحانه نمی خورند احتمالاً چاق تر هستند، كه می تواند ناشی از این واقعیت باشد كه آنها برای جبران كمبود انرژی در طول روز تنقلات بیشتری مصرف می كنند.همچنین احتمال آنكه سطح تحصیلات بالایی داشته باشند كمتر است و در نتیجه شغل مورد نظر را دشوارتر می یابند.

الگوهای تغذیه
پژوهشگران در جریان این مطالعه از 5500 جوان و والدین آنها پرسیدند كه آیا صبحانه می خورند؟ و اگر پاسخ مثبت است، هرچند روز یك بار؟
همچنین از آنها درباره میزان تحصیلات، وزن و عادات مصرف نوشیدنی ها سئوال شد.
تحقیقات نشان داد در خانواده هایی كه پدر و مادر صبحانه را حذف می كنند، فرزندان نیز معمولا چنین می كنند.
یك پژوهشگر فنلاندی كه سرپرستی این تحقیقات را به عهده داشت، گفت: " فرزندان كسانی كه صبحانه نمی خورند به احتمال زیاد از پدر و مادر تبعیت نمی كنند.و از طرف دیگر در اوایل و اواسط دوره بلوغ، الگوهای نامنظم غذایی ارتباط تنگاتنگی با عاداتی مانند كشیدن سیگار دارد كه سلامتی را به خطر می اندازد . در این مطالعه ، كشیدن سیگار، ورزش كم، سطح پایین تحصیلات، مصرف زیاد سیگار و وزن بالا همگی به حذف صبحانه در بزرگسالان و افراد درحال بلوغ مربوط بود. یافته ها نشان داد كه این ارتباط در تمام طول بزرگسالی دوام خواهد داشت."
به گفته وی افرادی كه صبحانه را حذف می كنند كمتر از كسانی كه صبحانه می خورند به سلامتی خود اهمیت می دهند.
البته باید گفت اینكه برخی افرادی كه صبحانه را حذف می كنند دارای سایر عادات نامطلوب بهداشتی نیز هستند، بدان معنی نیست كه یكی به دیگری منجر می شود.
صبحانه یكی از مهم ترین وعده های غذایی روزانه است، چون سطح انرژی بدن را اول صبح تجدید می كند.
مطالعه دانش آموزان نشان داده است كه خوردن صبحانه میزان تمركز در طول مدت صبح را بالا می برد.

همچنین افرادی كه سعی دارند وزن كم كنند، اگر صبحانه بخورند موفق تر خواهند بود، زیرا افرادی كه صبحانه را حذف می كنند معمولا قبل از ظهر تنقلات ناسالمی را می خورند. به امید سلامتی و تندرستی روز افزون شما

[رزیتا]

بهداشت غذایی در سفر

بسیاری از خانواده ‌ها تعطیلات عید را مغتنم شمرده و به مسافرت می ‌روند. یکی از لذت‌ های سفر، خوردن غذا است.

چون در طول سفر به امکانات خوب بهداشتی دسترسی نداریم پس لازم است چند نکته ی بهداشتی را رعایت کنیم تا خاطره ی خوبی از سفر در ذهن مان داشته باشیم.





* سعی کنید در طول سفر از لبنیات و مواد پروتئینی تازه و حتی الامکان استاندارد استفاده کنید و از خرید مواد غذایی که از کیفیت آن‌ ها اطلاعی ندارید خودداری کنید.

* از خرید میان وعده‌های غذایی مانند لواشک، باقلا، لبو، پیراشکی و سمبوسه خودداری کنید.

* آب آشامیدنی را از منابع مطمئن تامین کنید و تا حد امکان از بطری ‌های آماده ی آب استفاده کنید.

* برای خرید مواد غذایی بسته بندی شده به تاریخ انقضای آن توجه کنید.

* اگر از غذاهای کنسرو شده استفاده می ‌کنید حتما 20 دقیقه قبل از مصرف آن‌ ها را بجوشانید.

* از مصرف سالاد و سبزی ‌جات در رستوران ‌ها پرهیز کنید.

* ظروف و وسایل پخت و پز را درون نایلون ‌های تمیز و دربسته نگه ‌داری کنید تا در طول سفر آلوده نشوند.

* قبل از خوردن غذا دست‌ های خود را بشویید.

* در هنگام توقف برای صرف غذا، غذا را به طور کامل حرارت دهید، زیرا در زمان نگه ‌داری غذا در سفر میکروب‌ ها در مواد غذایی رشد می ‌کنند. پس غذا را در حد داغ شدن حرارت دهید تا کاملا میکروب ‌های آن از بین بروند.

* زمان پخت غذاها را کامل کنید و از خوردن تخم‌ مرغ عسلی پرهیز کنید.



* ظرف ‌های غذا را در آب رودخانه نشویید چرا که آلودگی را بیشتر می‌ کند.

* نوع غذا در طول سفر مهم است. چون رطوبت زیاد محل مناسبی برای تکثیر میکروب است پس بهتر است غذاهای نیمه مرطوب مانند عدس پلو، لوبیا پلو و ماکارونی را انتخاب کنید.

* غذاهای سفر را تا حد امکان، خودتان تهیه کنید.

[رزیتا]

گوشت بخورید، ولی به اندازه


مصرف زیاد گوشت قرمز می تواند عواقب وخیمی به دنبال داشته باشد.
مراقب سرطان روده باشید


یکی از معروف ترین خطرات مصرف زیاد گوشت قرمز، ابتلا به سرطان روده ی بزرگ است که این مسئله در پژوهش‌های متعدد، به اثبات رسیده است. به عنوان مثال، گروهی از پژوهشگران اروپایی پس از بررسی عادات غذایی 500 هزار نفر به این نتیجه رسیدند، افرادی که هر روز حداقل 2وعده ی 80 گرمی‌ گوشت قرمز یا گوشت فرآوری شده (مثل سوسیس) مصرف می‌ کنند، در مقایسه با افرادی که کمتر از یک بار در هفته گوشت قرمز می‌ خورند، یک سوم بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ هستند.

تحقیق دیگری که پژوهشگران آمریکایی روی 148 هزار نفر انجام دادند نیز نشان داد کسانی که زیاد گوشت قرمز مصرف می ‌کنند، 13 تا 15 درصد بیشتر در خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ هستند.
دانشمندان عوامل متعددی را در ایجاد سرطان به دنبال مصرف گوشت قرمز متهم کرده‌اند. یکی از این مواد سرطان ‌زا، آمین‌های هتروسیکلیک (HCAs) است که به دنبال کباب کردن یا سرخ کردن گوشت ایجاد می‌شود. البته این ترکیب در صورت پختن مرغ و ماهی در دمای بالا هم ایجاد می‌ شود، بنابراین نمی‌ تواند متهم اصلی باشد.
متهم بعدی که به ویژه در گوشت‌های فرآوری شده دیده می ‌شود، ترکیبات نیتریت است. این ترکیبات که در کارخانجات برای دوام بیشتر مواد غذایی به آنها اضافه می‌ شوند، سرطان ‌زا هستند.
اما متهم اصلی به نظر می ‌رسد ترکیب "هم– آهن" باشد. "هم" جزء اصلی هموگلوبین است و هموگلوبین هم جزء اصلی ساختار گلبول قرمز خون است. به عقیده ی پژوهشگران، ترکیب هم - آهن که در گوشت قرمز دو برابر مرغ و ماهی است، به سلول‌های پوششی روده ی بزرگ آسیب می‌ رساند و باعث رشد غیر طبیعی و سرطانی شدن آنها می ‌شود.
به غیر از سرطان روده ی بزرگ، به نظر می‌ رسد که مصرف گوشت قرمز خطر ابتلا به سرطان پانکراس (لوزالمعده) را هم افزایش می‌ دهد. سرطان پانکراس یکی از بدخیم ‌ترین سرطان‌هاست و نتایج یک تحقیق که در مجله انستیتو ملی سرطان آمریکا (National Institue of cancer) به چاپ رسیده است نشان می ‌دهد که مصرف فراوان گوشت قرمز، خطر ابتلا به سرطان پانکراس را 50 درصد و مصرف فراوان گوشت فرآوری شده (مانند سوسیس) این خطر را تا 68 درصد افزایش می ‌دهد.
خطرات دیگری هم هست!

گوشت قرمز علاوه بر موارد فوق، خطرات دیگری هم دارد. مثلا گوشت قرمز حاوی اسیدهای چرب اشباع فراوانی است که وجود آنها یک عامل شناخته شده ی بیماری‌های قلبی به شمار می رود.
از سوی دیگر مصرف گوشت قرمز فراوان باعث ابتلا یا تشدید بیماری نقرس می ‌شود. در بیماری نقرس، مقدار اسید اوریک خون بالا می رود و رسوب کریستال‌های اسیداوریک در مفاصل، باعث درد شدید می‌ شود. اسید اوریک در اثر تجزیه پروتئین‌ها ایجاد می ‌شود و می دانید که گوشت قرمز منبع کاملی از پروتئین است.
علاوه بر موارد فوق، پژوهشگران دانشگاه منچستر انگلستان در مطالعه ‌ای که روی 25 هزار نفر انجام دادند به این نتیجه رسیدند که مصرف زیاد گوشت قرمز باعث افزایش خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی می ‌شود. سرطان غدد لنفاوی، سرطان کیسه ی صفرا ، سرطان پروستات و... هم از جمله بیماری‌هایی هستند که ارتباطی بین آنها و مصرف گوشت قرمز دیده شده است.
گوشت کمتر، زندگی طولانی ‌تر

با خواندن مطالب فوق حتما خود به‌‌ خود به این نتیجه رسیده‌اید که اگر کمتر گوشت قرمز بخورید، بیشتر زندگی می ‌کنید، ولی گروهی از پژوهشگران آلمانی برای محکم کاری تحقیقی در این زمینه انجام دادند. آنها 2هزار فرد 10 تا 70 ساله را که گوشت کمی ‌مصرف می‌ کردند یا اصلا گوشت مصرف نمی ‌کردند، در بین سال های 1978 تا 1999 مورد پیگیری قرار دادند.
در این مدت به ازای هر 100 مورد مرگ در جمعیت عمومی، 59 مورد مرگ در این گروه مشاهده شد. البته این تحقیق نشان داد که قطع کامل مصرف گوشت هم کار عاقلانه‌ای نیست.
پژوهشگران همین جمعیت 2هزار نفری را به 3 گروه تقسیم کردند: گروه اول اصلا گوشت، ماهی، تخم مرغ و لبنیات نمی خوردند. گروه دوم فقط گوشت نمی خوردند، ولی لبنیات و تخم‌مرغ مصرف می‌ کردند و گروه سوم گاهی گوشت هم می ‌خوردند.
این تحقیق نشان داد که به ازای هر 100 مورد مرگ در گروه اول، 66 نفر در گروه دوم و 60 نفر در گروه سوم جان خود را از دست دادند.
بنابراین مهم ترین نتیجه ‌ای که از این تحقیق می ‌توان گرفت این است: گوشت بخورید، ولی به اندازه ی متعادل.
رژیم متعادل

با توجه به موارد فوق، در مجموع پزشکان مصرف حداکثر 80 تا 90 گرم گوشت در روز را مناسب می ‌دانند، ولی مقادیر بیشتر از آن را توصیه نمی ‌کنند. بیماری‌هایی هم مثل سرطان روده ی بزرگ، سرطان سینه، نقرس و ... اغلب مربوط به کسانی است که مقادیر زیادی گوشت در طول روز مصرف می ‌کنند.

البته در کشور ما سرانه ی مصرف گوشت در روز در حدود همین 80 گرم است و معمولا بیشتر از آن مصرف نمی ‌شود. به همین دلیل بیماری‌هایی که ذکر کردیم، بیشتر در کشورهای غربی که مقادیر بیشتری گوشت قرمز به صورت استیک و... در طول روز مصرف می ‌کنند، یک معضل عمده ی بهداشتی به شمار می ‌رود.
گذشته از این، برای داشتن یک رژیم متعادل، توصیه می‌ کنیم که حداقل 2 بار در هفته ماهی استفاده کنید. ماهی به دلیل دارا بودن اسیدهای چرب اُمگا-3 تاثیرات مفیدی برای بدن دارد.
مصرف میوه‌جات و سبزیجات تازه هم که نیاز به تاکید ندارد. پزشکان توصیه می ‌کنند در روز حداقل 5 وعده میوه و سبزیجات تازه را در برنامه ی غذایی خود بگنجانید.
اگر همه ی این دستورات را رعایت کردید، آن وقت می ‌توانید مطمئن باشید که این مقاله، شامل حال شما نمی‌ شود.
دکتر سمیرا موسوی‌ فرد

[رزیتا]

گوشت كمتر، سلامت بیشتر؟

درباره ی فواید و مضرات گوشت قرمز زیاد شنیده‌ایم. اما این ‌كه چقدر باید از آن بهره ببریم و چقدر باید از آن دوری كنیم، هنوز برای خیلی ‌ها روشن نیست.

پروتئین ها در کنار کربوهیدرات ها و چربی ‌ها، سه گروه اصلی غذایی را تشکیل می ‌دهند که وجود همه ی آنها برای سلامت بدن ضروری است.
در این میان پروتئین‌ها نقش عمده‌ای در ساختمان آنزیم‌های بدن، هورمون‌ها و سیستم دفاعی بدن دارند. همچنین پروتئین‌ها نقش اساسی در رشد بدن دارند و به همین دلیل در کشورهایی که سرانه ی مصرف گوشت آنها بالاتر است، متوسط قد جمعیت بیشتر است.
علاوه بر این، گوشت حاوی مقادیر زیادی آهن است و حتماً می ‌دانید که آهن نقش عمده ای در ساختمان گلبول‌های قرمز خون دارد و کسانی که دچار فقر آهن هستند، به کم خونی دچار می‌ شوند.
گذشته از پروتئین و آهن، گوشت دارای مقادیر قابل توجهی از ویتامین‌های محلول در چربی است. این گروه از ویتامین‌ها، شامل ویتامین A (که در بهبود دید چشم تاثیر مهمی ‌دارد)، ویتامین D (که نقش اساسی در استحکام استخوان‌ها دارد)، ویتامین E (که یک آنتی ‌اکسیدان معروف است و آنتی ‌اکسیدان‌ها هم خاصیت ضد سرطانی دارند) و ویتامین K(که نقش مهمی ‌در انعقاد خون دارد) هستند که وجود همه ی آنها برای بدن ضرورت مطلق دارد.
در سال های اخیر یکی از چیزهایی که دانشمندان و پژوهشگران علم طب و تغذیه مردم را از خوردن آن منع می کنند، گوشت قرمز است. یک روز می ‌گویند گوشت قرمز نخورید، وگرنه سرطان روده می‌ گیرید و چند وقت بعد درباره ی خطرات گوشت برای قلب سخن می‌ گویند.
آخرین خبر از این دست هم که در روزهای اخیر منتشر شد از این قرار است: "خانم‌هایی که زیادی گوشت قرمز می ‌خورند، در خطر ابتلا به سرطان سینه هستند."
البته این خبرها همگی مبنای علمی‌ دارند و طی تحقیق و پژوهش‌هایی بدست آمده‌اند که در این مقاله به آنها اشاره می‌ کنیم. ولی این سوال هم مطرح است که آیا آن مقدار گوشتی که ما ایرانی‌ها در روز می ‌خوریم یا می ‌توانیم بخوریم هم می ‌تواند باعث این همه دردسر شود؟
نیاز بدن به گوشت قرمز

گروهی از دانشمندان می ‌گویند اگر چیزی به طور طبیعی غذای انسان می باشد، حتماً بدن هم به آن نیاز داشته است. گوشت قرمز (که موضوع اصلی این مطلب است) منبع کاملی از پروتئین است که بدن ما برای رشد به آن احتیاج دارد. تا همین جا معلوم می ‌شود که بشر بی‌ دلیل گوشتخوار نشده، بلکه به آن نیاز داشته، ولی آیا این مسئله دلیل می ‌شود که تا جایی‌ که پولمان می ‌رسد، گوشت قرمز بخوریم؟ پزشکان با این نتیجه ‌گیری اصلا موافق نیستند.
"مصرف زیاد گوشت قرمز، باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان می‌ شود." داغ ‌ترین خطر در مورد خطرات مصرف گوشت قرمز، همین خبر است. این تحقیق، که توسط پژوهشگران دانشگاه لیدز انگلستان انجام گرفته، هفت سال به طول انجامید و 35 هزار داوطلب زن در آن مشارکت داشتند.
در پایان این تحقیق که نتایج آن در مجله ی بریتانیایی سرطان منتشر شد، معلوم شد که خطر ابتلا به سرطان پستان در آن گروه از زنان میانسال که روزی 57 گرم گوشت قرمز خورده بودند در مقایسه با زنانی که اصلا گوشت قرمز مصرف نکرده بودند، 56 درصد بیشتر بود. این در حالی بوده که این آمار در میان آنهایی که بیش از بقیه گوشت‌های فرآوری شده، مثل کالباس و سوسیس خورده بودند، به 64 درصد رسیده بود.
پیش از این هم تحقیقی در آمریکا که در ماه نوامبر سال2006 منتشر شد، نشان داد که زیاده ‌روی در خوردن گوشت قرمز میزان خطر ابتلا به سرطان سینه در زنان جوان را دو برابر می ‌کند. این تحقیق نشان داد که مصرف 5/1 وعده گوشت قرمز در روز، در مقایسه با مصرف همین مقدار گوشت دو یا سه بار در هفته، تقریبا خطر ابتلا به سرطان پستان را دو برابر می ‌کند.
به گفته ی پژوهشگران، مقدار چربی ‌های اشباع شده در گوشت بالاست و این نوع چربی‌ها بر میزان کلسترول خون تاثیر دارد. کلسترول پیش درآمدی برای ترشح هورمون استروژن است که ثابت شده خطر سرطان پستان را افزایش می ‌دهد. علاوه بر این، پختن گوشت با حرارت بالا نیز ممکن است منجر به تولید مواد سرطان ‌زا شود.
البته این تنها خطری نیست که مصرف گوشت قرمز برای خانم‌ها به همراه دارد. پیش از این، در سال 2004 میلادی، پژوهشگران ایتالیایی به دنبال تحقیقی که نتایج آن در مجله تولید مثل انسانی (Human Reproductive Journal) به چاپ رسید، اعلام کردند که مصرف گوشت قرمز، خطر ابتلا به اندومتریوز را افزایش می ‌دهد.
اندومتریوز نوعی بیماری در خانم‌هاست که طی آن بافت تخمدانی، در محل‌های دیگری از بدن، غیر از تخمدان هم یافت می‌ شود. این مسئله باعث ایجاد درد و حتی نازایی می ‌شود.
پژوهشگران دانشگاه میلان ایتالیا با مقایسه 500 خانم مبتلا به اندومتریوز و 500 خانم سالم به این نتیجه رسیدند که در خانم‌هایی که هر روز گوشت قرمز مصرف می ‌کنند، خطر ابتلا به اندومتریوز 80 تا 100 درصد (یعنی تقریبا 2 برابر) افزایش می ‌یابد در حالی ‌که این خطر در خانم‌هایی که گوشت کمتر و میوه و سبزیجات تازه بیشتر مصرف می ‌کنند، تا 40 درصد کاهش می ‌یابد.
اما خطرات مصرف گوشت قرمز منحصر به خانم‌ها نیست.
ادامه دارد...
دکتر سمیرا موسوی‌ فرد

[رزیتا]

پروتئین؛اساس رشد مناسب نوجوانان

نوجوانی دوران بلوغ جسمی، احساسی، اجتماعی و عقلانی است و برای رشد مناسب جسمی و روانی، نوجوان نیاز به میزان بالایی (بالاتر از نیاز دوران پس از بلوغ) كلسیم، آهن و مقدار كافی پروتئین دارد.
آمار كمبود مواد مغذی خصوصاً پروتئین در نوجوانان هشدار دهنده است. نزدیك به نیمی از افراد به علت كمبودهای غذایی در سنین نوجوانی، مبتلا به كوتاه قدی یا كمبود وزن در سنین بالاتر می شوند. تغییرات فیزیكی و جسمی زیادی در دوران بلوغ رخ می دهد؛ افزایش سریع قد، رشد اندام های جنسی، افزایش درصد چربی بدن دختران و افزایش میزان پروتئین بدن پسران از این جمله است. اگر چه سنین بلوغ 5 تا 7 سال طول می كشد، ولی حداكثر رشد قدی طی 18 تا 24 ماه صورت می گیرد كه در این دوران نوجوان احتیاج به حمایت شدید تغذیه ای جهت دریافت انرژی و پروتئین دارد.


مقدار پروتئین مواد نیاز
15 تا 20 درصد انرژی مصرفی نوجوانان باید از پروتئین تامین شود، یعنی داشتن یك رژیم پر پروتئین. رژیمی كه شیر و ماست به اندازه كافی دارد و نوجوان هر روز گوشت، حبوبات و تخم مرغ مصرف كند.



مواد دیگر مورد نیاز برای رشد قدی نوجوان
مصرف كافی انرژی، كلسیم ،آهن و روی برای رشد قدی نوجوان ضروری است. از ویتامین ها نیز ویتامین های گروه B اساسی اند.



غذاهای مورد علاقه نوجوان
در این سن تمایل به استقلال در نوجوان افزایش می یابد و مصرف غذا در خارج از منزل بیشتر می شود. تاثیر فرهنگ خانواده، بر نحوه غذا خوردن نوجوان كمتر شده و بیشتر تحت تاثیر تبلیغات و افراد هم سن و سالش قرار می گیرد. مثلاً بیشتر دختران نوجوان در اثر تبلیغات متعدد، برای رسیدن به اندامی لاغر و باریك شروع به كم خوراكی می كنند كه زیان بارترین آثار را بر رشد آنها می گذارد. این در حالی است كه اكثر آنها از نظر وزنی مناسب هستند و فقط خیال می كنند كه اضافه وزن دارند. از این رو خانواده ها باید به شدت مراقب نحوه تغذیه نوجوانانشان باشند.

مواد غذایی كه نوجوان برای تامین پروتئین نیاز دارد
یك دختر نوجوان روزانه 45 گرم و یك پسر نوجوان 55 گرم پروتئین نیاز دارد.
یك نوجوان هر روز باید:
1) یك لیوان بزرگ شیر و یك كاسه ماست به مقدار 240 سی سی (یك لیوان) بخورد.
2) حبوبات یا تخم مرغ مصرف كند( حبوبات پخته به میزان 6 قاشق غذاخوری یا یك عدد تخم مرغ).
3) هر روز 30 گرم پنیر ( بهاندازه یك قوطی كبریت) مصرف كند.
4) 60 تا 120 گرم گوشت مرغ یا گوشت گوسفند كم چربی دریافت كند.
علاوه بر مواد غذایی كه در بالا ذكر شد، غلات كامل (مثل نان سبوس دار) و سبزی ها نیز مقدار كمی پروتئین به بدن می رسانند كه با رعایت یك رژیم متعادل ومتنوع مواد غذایی ضروری برای رشد نوجوان تامین می شود . پس بهترین راه این است كه نوجوان از همه موادغذایی مصرف كند واینطور نباشد كه به بعضی غذاها علاقه شدید نشان دهد و دیگر مواد غذایی را مصرف نكند، مثلاً مرتب شیر بخورد، ولی لب به گوشت نزند كه در این صورت رشدش به مقدار مناسب صورت نمی گیرد چون بعضی مواد مغذی در گوشت و بعضی در شیر موجود هستند.



مصرف پروتئین در نوجوانان گیاهخوار
گیاهخواری به طور زیادی در بین نوجوانان رواج دارد. آنها یا با برنامه ریزی تصمیم به رژیم گیاهخواری می گیرند و یا اینكه به علت عدم علاقه به گوشت و محصولات گوشتی از مصرف آنها سرباز می زنند. ولی نكته مهم اینجاست كه آنها بایستی پروتئین مورد نیازشان را از مواد غذایی دیگر كسب كنند.
برای این گروه از نوجوانان شیر كم چربی و پنیر منابع خوبی از پروتئین هستند. همچنین حبوبات به شكل عدسی یا انواع لوبیاها در آش و غذاهای دیگر، نان های كامل مثل سنگك، مغز بادام، بادام زمینی و غیره باید به طور مرتب مصرف شوند.

* نكته:مسئله مهم این است كه نوجوان گیاهخوار برای دریافت كلیه اسیدهای آمینه مورد نیازش، بایستی تركیبی از مواد پروتئین دار را مصرف كند؛ مثل تركیب حبوبات و غلات (عدس پلو، لوبیا با نان) یا تركیب لبنیات با غلات (مثل ماكارونی با پنیر، پیتزای سبزیجات)، كه تركیب مناسب و كاملی است و كفایت پروتئین آن در حد گوشت است. سویا نیز یكی از منابع خوب پروتئین گیاهی است.
نوجوان گیاهخوار باید مراقب باشد تا آهن و كلسیم را به مقدار كافی و لازم دریافت كند و اگر هیچ نوع غذای حیوانی مثل لبنیات و تخم مرغ را مصرف نمی كند ، یعنی گیاهخوار محض است، احتیاج به مكمل ویتامینB12 دارد.



نوجوانان بدنساز
بعضی از نوجوانان برای عضلانی تر شدن ورزش بدنسازی را انجام می دهند و اغلب این افراد تمایل به مصرف مكمل دارند. به عنوان مثال اگر نوجوانی قصد دارد بازو و شانه های عضلانی تری داشته باشد، سراغ مغازه های فروش پودر و قرص های مخصوص ورزشكاران می رود و فروشنده به او توصیه می كند، مقدار مشخصی مكمل را با غذا مصرف كند، در صورتی كه اگر سراغ یك پزشك متخصص ورزشكاران و یا سراغ یك متخصص تغذیه برود به او توصیه می شود كه یك رژیم متعادل با مقدار كافی پروتئین مصرف كند و سه بار درهفته به شنا برود و ورزش های مخصوص عضلات فوقانی بدن را در باشگاه تمرین كند.به نظر شما كدام راه بهتر است؟
البته برای ورزشكارانی كه به طور حرفه ای و دائمی، بدنسازی را انجام می دهند، مصرف مكمل تحت نظر متخصص توصیه می شود و در صورتی كه نوجوان، خودسرانه به مصرف مكمل بپردازد، تنظیم هورمون ها وسلامت استخوانهایش به خطر می افتد.
با امید سلامتی و تندرستی برای تك تك شما عزیزان

[رزیتا]

چرا مصرف گوشت برای کودکان و نوجوانان ضروری است

امروزه کودکان و نوجوانان تمایل کمتری به مصرف گوشت، تخم مرغ و شیر نشان می دهند و نسبت به سی سال گذشته تعداد بیشتری از نوجوانان تمایل به رعایت رژیم های گیاهخواری دارند؛ گاهی نیز به دلیل خوش اندام شدن غذای کمی مصرف می کنند.
فقدان گوشت و محصولات حیوانی روند رشد کودک و نوجوان را متوقف می کند و رشد مغزی و فیزیکی را کند می سازد. از این رو لازم است والدین و مربیان نسبت به برنامه غذایی و کیفیت غذای کودکان توجه کافی داشته باشند.

کودکان و نوجوانان تمایل بیشتری به مصرف غذاهای آماده، بیسکویت و شیرینی جات و چیپس نشان می دهند و سه برابر گذشته نوشابه های گازدار مصرف می کنند. بیشتر برنج، ماکارونی و پیتزا می خورند و در عوض مواد غنی از پروتئین مثل گوشت ، شیر و تخم مرغ را کمتر مصرف می کنند . مصرف میوه و سبزی نیز کمتر از حد مورد نیازشان است. فقط نیمی از نوجوانان شیر می نوشند، آن هم به مقدار 5/1 تا 2 لیوان در روز که خیلی کمتر از حد مورد نیازشان ( 3 تا 5 واحد لبنیات در روز ) خصوصاً برای دختران نوجوان است.
علاوه بر عادات غلط غذایی، کودکان نسبت به قبل بیشتر دچار مشکلات گوارشی و چاقی می شوند.

چرا کودکان به مقدار کم گوشت می خورند یا اصلاً نمی خورند؟
اینکه چرا کودکان کمتر گوشت مصرف می کنند دلایل متعددی دارد که یکی از آنها تمایل بسیار زیاد دختران نوجوان به لاغری و تناسب اندام است. آنها برای جلوگیری از چاق شدن، گوشت و شیر کمتری مصرف می کنند، چون از چربی موجود در این مواد می ترسند؛ در صورتی که می توانند از نوع کم چربی آنها استفاده کنند. در مورد جایگزین های گوشت، 1 تا 5/1 لیوان حبوبات پخته یا یک چهارم تا یک سوم فنجان کره بادام زمینی معادل با یک واحد گوشت است.
60 درصد دختران نوجوان الگوهای غذایی نادرست دارند. آنها بعضی وعده های غذایی را حذف می کنند، در نتیجه دچار کمبود تغذیه ای می شوند و به جای یک غذای پر قوت و سالم ( مثل یک ساندویچ گوشت یا یک تخم مرغ با نان ) شیرینی جات، نوشابه و تنقلاتی را مصرف می کنند که فقط کالری دارند و هیچ فایده تغذیه ای برای بدنشان ندارند. خصوصاً نوجوانانی که ورزش می کنند و برنامه غذایی درستی را رعایت نمی کنند، باید توجه کنند که هم در تمریناتشان کم می آورند، هم پس از مدتی دچار مشکل می شوند؛ خصوصاً دختران در معرض ابتلا به پوکی استخوان، قطع عادت ماهیانه و مشکلات گوارشی هستند.
در ضمن بزرگسالان نباید به دلیل ترس از افزایش کلسترول و چربی اشباع، مانع از مصرف گوشت در نوجوانان شوند، زیرا مصرف گوشت برای رشد مناسب نوجوان لازم است.

چرا مصرف گوشت برای نوجوانان ضروری و مفید است؟
این مسأله به خوبی ثابت شده که مصرف گوشت برای ارتقای سلامتی، افزایش سطح ایمنی و رشد و نمو مناسب لازم است و برای اطمینان از عملکرد مناسب ذهن و یادگیری درست، مصرف آن ضرورت دارد. اکنون لزوم توجه به این مسأله کاملاً احساس می شود، زیرا اخیراً متخصصان، موارد روز افزون کوتاه قدی ، کمبود رشد و و شکستگی استخوان ها را در نوجوانانی که گوشت و سایر محصولات پروتئینی را مصرف نمی کنند، بیان کرده اند. کودکانی که گوشت نمی خورند و مصرف غذاهای دیگر را هم محدود می کنند، بیشتر احساس خستگی می کنند، نسبت به محیط بی تفاوت می شوند و قدرت تمرکزشان پائین می آید، بیشتر اوقات مریض هستند و گهگاه احساس افسردگی می کنند و در معرض کوتاه قدی و عدم رشد مناسب قرار می گیرند. مصرف گوشت و مواد پروتئینی به طور منظم نوجوان را قوی، قد بلند و سالم می سازد و به رشد مناسب فرد کمک می کند، همانطور که در جوانان اروپایی و آمریکایی با اجرای تمهیدات مناسب این تغییرات دیده می شود.
گوشت منبع مهمی از آهن هِم ( heme )، پروتئین، روی و ویتامین های گروه B است. گوشت حاوی پروتئینی با کیفیت بالاست که برای رشد مناسب کودکان ضروری است.
حال هر یک از مواد مغذی مهم موجود در گوشت را برای شما شرح می دهیم.

آهن : آهن موجود در گوشت ( آهن هِم ) کیفیت بالایی دارد و به راحتی جذب بدن می شود. در حالی که آهن غیر هِم موجود در مواد غذایی گیاهی مثل غلات و سبزیجات کمتر جذب می شود و 90 درصد آهن خورده شده هدر می رود. موادی که از جذب آهن جلوگیری می کند فیتات های موجود در غلات، حبوبات و مغزها و پلی فنول های موجود در سبزیجات است. علائم کمبود آهن شامل خستگی، سردرد، حساس شدن و کاهش توانایی برای انجام کارهاست. در کودکان کم سن، کمبود آهن موجب کاهش سطح هوش و توانایی صحبت کردن می شود. دختران خصوصاً در سنین پس از بلوغ به علت اتلاف آهن نیاز بیشتری به دریافت آن دارند و آمار نشان می دهد در 75 درصد دختران نوجوان دریافت آهن کمتر از مقداری است که از دست می دهند.

روی : گوشت، مرغ و تخم مرغ منابع غنی روی و دیگر ریزمغذی های لازم برای تقویت سیستم ایمنی و تأمین رشد هستند. کاهش توانایی درک مسائل ، کاهش حافظه کوتاه مدت و افت سطح سلامت دستگاه ایمنی در مبارزه با بیماری ها، مربوط به کمبود این ریزمغذی است. اگر چه در حبوبات و دانه ها نیز روی موجود است، ولی فیتات موجود دراین مواد غذایی به " روی " متصل می گردد و مانع جذب آن می شود.

ویتامین B12 :در محصولات حیوانی یافت می شود و برای تشکیل سلول های جدید در طی روند رشد لازم است. کمبود آن موجب کم خونی و تحلیل اعصاب می شود.
بعضی افراد تصور می کنند با مصرف مکمل می توانند کمبود مواد مغذی را در بدنشان تامین کنند. در صورتی که این افراد خودشان را گول می زنند. تحقیقات مکرر نشان داده ، دریافت مواد مغذی از طریق غذای طبیعی در یک رژیم متعادل، بسیار کامل تر و بهتر از مکمل هاست. البته ما هنوز از عملکرد بسیاری از اجزاء غذاها بی اطلاع هستیم. مثلاً از فیتوکمیکال های1 ( رنگدانه های گیاهی ) موجود در سبزیجات به عنوان مواد ضد سرطان یاد می شود، ولی هنوز بسیاری از اثرات آنها شناسایی نشده اند.
مطالعات جدید نشان داده " " CLA2 یا " لینولئیک اسید مرکب " موجود در چربی های حیوانی یک ماده ضد سرطان قوی است . بنابراین نوجوان با عدم مصرف سبزیجات و منابع حیوانی ،این مواد محافظت کننده را دریافت نخواهد کرد.
در مورد افراد گیاهخوار، خصوصاً نوجوانان و کودکان گیاهخوار، امکان بروز کم خونی، کمبود انرژی، دردهای شکمی، نفخ و مشکلات هضمی و کوتاه قدی وجود دارد. حتی گیاهخوارهای سابقه دار هم معتقدند، مصرف مقدار کمی گوشت برای بدن لازم است، زیرا گوشت کم چربی، منبعی فشرده و کم کالری از مواد مغذی حیاتی است.

تأثیر گوشت روی انسان های اولیه چه بود؟
انسان به عنوان یک موجود همه چیز خوار، قابلیت خوردن تقریباً هر چیزی را دارد. برنامه غذایی انسان های اولیه ، حاوی پروتئین و املاح بسیار زیادی بود، چون بیشترین غذای مصرفی آنها گوشت شکار بود. آنها عمدتاً گوشت، سبزی جات و میوه می خوردند. در نتیجه قدی بلند و استخوان هایی قوی داشتند و قد آنها از نسل های بعدی که کشاورز بودند، 15 سانتیمتر بلندتر بود.
در سال های اخیر که تنوع غذایی رعایت می شود قد افراد به حالت طبیعی برگشته است و جوامعی که منابع پروتئینی و گوشت بیشتری را مصرف می کنند بلند قدتر هستند.

پی نوشت :
1- phytochemicals
2- Conjugated Linoleic Acid

مترجم :موسوی- کارشناس تغذیه تبیان