خوراکیها و تعریف از خود

[amir ahmadi]

من راج هستم
فارسى من راج است ، ولى در اطراف رشت به من خج و خچ ، در آستارا هس ، در دیلمان خاس و خاش ، در شهسوار کنگه
مى گویند. عربى من شرابه طیم و عود الخیر است میوه من به اندازه آلبالو و قرمز رنگ مى باشد و داراى سه تا پنج هسته است و
طعم تندى دارد، از بافتهاى زیر پوست من پس از سائیدن نوعى چسب به دست مى آید که مانند سریش است . برگهاى من
همیشه سبز بوده ، و خزان نمى کنم . گلهاى درشت من به صورت مجتمع سفید یا صورتى است . از مشخصات برگهاى من
کمى قند، صمغ و کمى موم است . برگهاى من به علت ،« تانن » خاردار بودن و نک تیز آنهاست - برگ من داراى جوهر مازو
داشتن جوهر مازو یک ماده دارویى پیشاب آور، ملین ، مقوى و تب بر است و در معالجه تب و لرز تجویز مى شود. میوه درخت
من قى آور و مسهل است و چنانچه به وسیله اطفال بلع شود، خطرناك مى باشد. مقدار خوراك برگ من یک فنجان تا سه فنجان
از دمکرده سى تا شصت در هزار است . گرد برگ خشک من به مقدار 4 تا 15 گرم بطور جوشانده یا محلول داده مى شود.



بعدی راج اربو

[amir ahmadi]

راج اربو
من نوعى راج هستم که در فارسى به من بارانک مى گویند. درخت من خاردار بوده ، داراى گلهاى سفید و قرمز است . میوه من
قرمز رنگ ، کوچک و تلخ است . من داراى گونه هاى زیادى هستم که در سرتاسر جنگلهاى شمال و همچنین در اهر و
ارسباران مى رویم و در طوالش به من میانز مى گویند. میوه درخت من داراى تانن ، مواد قندى و ترشیهاى مختلف است . از
. آنتى دیزانترى T میوه من براى معالجه اسهال ساده و خونى استفاده مى کنند. فرنگیها به آن سوربیه ضد اسهال خونى گویند

[amir ahmadi]

دیو آلبالو
در اطراف کرج به من دیو آلبالو و در قوشخانه سوختال گویند. من در اطراف کرج ، پس قلعه ، ارتفاعات البرز و ارسباران مى
رویم . قسمت مورد استفاده من میوه من است که عده اى آن را آلبالوى وحشى مى دانند. میوه من ترش و کمى گس بوده ، و
داراى تانن و ترشیهاى مختلف بوده ، ضد اسهال و ضد سرفه است . ایران مانند شیروان ، از گیاه من براى تیزابى کردن کشمش
استفاده میکنند. گیاه من بارتفاع 30 تا 50 سانتیمتر و گاهى بیشتر است . من داراى ساقه اى بند بند، بى کرك ، سخت و چوبى
نام دارد که پس از ترکیب با جوهر ، آنابازین ، میباشم . قسمت هاى هوائى گیاه من داراى چند عامل داروئى است مهمترین آنها
گوگرد بصورت سولفات در آمده ، یکى از حشره کش هاى قوى میباشد و از همین جهت است که آنرا براى تیزابى کردن انگور
و از بین بردن انگلهاى گیاهى بکار میبرند. در کشور روسیه و اتازونى از محلول 40
مواد عامله ى من بمنظور مبارزه با انگلهاى گیاهى استفاده می شود. ما از مطلعین شیروان و سایر شهرهائیکه از این گیاه جهت
تیزابى کردن کشمکش استفاده می کنند، تقاضا داریم اسامى محلى این گیاه را براى ما بنویسند.

[amir ahmadi]

آبنوس
من درختى هستم ازتیره ى پروانه داران که در جزیره ى موریس ، هندوستان و ماداگاسکار، میرویم . چوب من سیاه سخت و
قیمتى است ، و سنگینى آن بحدى است که زیر آب می رود. درخت من شبیه درخت عناب و به بزرگى درخت گردو است ، و
میوه ى آن شبیه انگور زرد متمایل بسرخى شیرین و کمى گس بوده ، در اوایل پائیز میرسد. برگ درخت من مانند برگ صنوبر و
از آن عریض تر است . تخم و گل درخت من شبیه حنا میباشد. چوب درخت من هنگام بریدن کمرنگ می باشد، ولى چون آنرا
مدتى در آب بیاندازند سیاه و براق می گردد. چوب درخت من هنگام سوختن بوى خوش می دهد و این بهترین وسیله براى
تشخیص نوع اصلى از انواع بدلى آن است . چنانچه چوب درخت مرا با آب بارهنگ سوده ببویند و قدرى از آنرا بر پیشانى
براى درمان شب کورى بهترین دارو است ، و - آ، بمالند، خون دماغ را بند مى آورد. سرمه خاك اره نرم من بعلت داشتن ویتامین
براى بسیارى از امراض چشم مانند ورم ملتحمه ، ناخنه ، چشم درد و آبریزش مفید بوده و مژه را تقویت میکند. پاشیدن خاك
اره چوب من روى زخم خون را بند مى آورد، و باعث التیام جراحات میشود. براى درمان سوختگى بهتر آنست که ابتدا سفیده
تخم مرغ بمالند، و بعد خاك اره ى مرا بپاشند تا از تاول زدن جلوگیرى کند.





آبنس هاى بدلى

[amir ahmadi]

انگور فرنگى :
در گیلان به من گالش انگور و در مازندران دیو انگورى مى گویند، و با اینکه از قدیم در شمال ایران مخصوصا نور و کجور،
رود سر، دره چالوس و نواحى البرز روئیده ام ، معذلک این روزها به من انگور فرنگى لقب داده اند، دلیل این امر آن است که
ایرانیان مرا به صورت یک میوه حتى در مازندران که زیاد به عمل مى آیم نگاه نمى کنند، در صورتى که در بازارهاى اروپا
همیشه مرا در ردیف سایر میوه ها مى گذارند. گلهاى درخت من نوش فراوان داشته ، زنبور عسل به آن رغبت فراوان دارد. میوه
من که به صورت انگورى کوچک است ، طعمى میخوش دارد و داراى ویتامینهاى آ، ب و ث بوده ، و سرشار از آهن و املاح
معدنى است . غوره میوه من ترشى فراوان دارد، و به همین جهت خوردن آن دندانها را کند مى کند و کمتر بطور خام مصرف
مى شود، ولى رسیده میوه من شیرین است و خام مى توان آن را خورد. خوردن میوه من مسرت آور و ملین است ، مخصوصا
نیم رس آن خاصیت نرم کننده بیشترى دارد، و پس از رسیدن نیز به علت داشتن مواد صمغى و دانه هاى ریز حرکات دودى
روده ها را تقویت کرده ، و ضد یبوست مى باشد و خوردن آن بعد از غذا سبب تحلیل آن مى گردد. بهترین خاصیت قابل توجه
من آن است که میوه من ضد اختناق کبد است و خوردن آن از جمع شدن خون در جگر جلوگیرى مى کند. زیاده روى در
خوردن میوه من جایز نیست با میوه من مربا، شربت ، کمپوت و ژله درست مى کنند که خوردن آنها مفرح است . از میوه من
مانند انگور مى توان سرکه درست کرد. میوه من ادرار را زیاد مى کند. براى مبتلایان به رماتیسم ، نقرس و امراض جلدى و آب
آوردن انساج و سنگ کلیه مفید است . شربت من عطش راتسکین مى دهد، و ژله میوه من طعم خوشى دارد. دم کرده برگ
درخت من به نسبت پنجاه گرم در لیتر، چنانچه دو فنجان در روز بنوشید، اسید اوریک را کم مى کند، ولى مبتلایان به زیادى
اسید اوریک بهتر آن است که روزى پنج گرم برگ مرا در صد گرم آب دمکرده و ناشتا بنوشند. من انواع سیاه و قرمز نیز دارم ،
ولى تاکنون در ایران دیده نشده است و به همین جهت اجازه معرفى به آنها داده نمى شود.

[amir ahmadi]

کاکائو
در میوه ام به قدر کافى نشاسته موجود است . از مواد معدنى نیز بى بهره نیستم . انواع روغنهاى طبى را از من مى گیرند. روغن
من براى ترکهاى پوستى و نیز ترك پاشنه پا اثر معجزه آسا دارد. از پوست دانه هاى من نوشابه اى بسیار مقوى مى توان ساخت .
گرد میوه من بهترین فرآورده غذایى جهت تقویت قواى جسمانى است .
اسم من کاکائو است ، اعراب به من لوزهندى گویند، زادگاه اولیه من آمریکاى مرکزى و مکزیک است ، ولى امروزه در اکثر
نواحى مستعد براى پرورش من مى باشند، تاکنون نسبت به کشت من در ایران اقدام نشده است ، ارتفاع درخت من به ده متر مى
رسد. میوه درخت من به اندازه خیار است که در آن 30 تا 40 دانه وجود دارد. براى استفاده من میوه را چیده مى گذارند بپوسد
تا دانه ها از آن جدا گردند. دانه هاى من داراى پنجاه درصد روغن هستند که به نام کره کاکائو معروف است ، میوه من داراى
هشت تا ده درصد نشاسته ، یازده تا هجده درصد مواد سفیده اى ، و دو تا سه درصد کافئین ، یک تا سه درصد تئوبرومین ، و
چهار درصد مواد معدنى است و به همین جهت است که گرد میوه من یکى از مواد مقوى به حساب مى آید و با گرد میوه من
و «« اوول »» شکلات و فرآورده هاى غذایى و دارویى مى سازند. کره دانه هاى من در صنعت داروسازى جهت ساختن شیاف
روغنهاى طبى به کار مى رود، و براى معالجه ترك پوست مخصوصا ترك پاشنه پا روغنى مناسبتر از روغن من نیست ، از پوست
دانه هاى من در صنعت داروسازى تئوبرومین استخراج مى کنند که یکى از داروهاى پیشاب آور است . از پوست دانه ها من
نوشابه هاى مقوى مى سازند.

[amir ahmadi]

آش انگور
فارسى من آش انگور است به من خوشه سیاه و سیاه درخت هم مى گویند در کلاردشت به من خرزل در نور کجور کلى کک ،
خطاب مى کنند. عربى من عوسج است ، نرپرن ، در گرگان اشنگور، در دیلمان شر، در خلخال الجاره گویند. در فرانسه مرا
من درختچه اى هستم از خانواده عناب به اندازه درخت انار، پر از خار و به ارتفاع شش تا هشت متر، به همین جهت به من خار
درخت هم گفته اند. شاخه هاى نامنظم و کج و معوج من که به طور متقابل قرار دارند بهترین وسیله تشخیص من هستند.
برگهاى شاخه هاى جوان من دندانه دار با گلهاى کوچک زرد مایل به سبزى است ، میوه من به اندازه یک نخود که در داخل آن
شیره اى به رنگ قرمزمایل به سبز یا مایل به بنفش همراه با دو تا چهار دانه دیده میشود.شیره درخت من کمى تلخ و بدبو است .
شیره میوه من مسهلى است بسیار قوى ، که معمولا آن را با شربت قند مصرف مى کنند. براى به دست آوردن این شیره میوه هاى
تازه را 3 تا 4 روز پس از چیدن مى گذارند تا تخمیر شود. بعد آن ها را له کرده از الک یا پارچه اى مى گذرانند تا کمى از مواد
رنگى آن گرفته شود، و شیره اى به رنگ سبز مایل به بنفش در آید. مقدار خوراك این شیره پنج گرم بوده ، و در صنعت
معروف بوده ، و مقدار خوراك آن ده تا پنجاه گرم در 24 ساعت «« نوپرن »» داروسازى شربتى از آن مى سازند و به نام شربت
براى اشخاص بالغ است . مقدار خوراك این شربت براى اطفال دو گرم در ضرب در سن آنها است ، میوه من در جمیع احوال
داراى خواص برگ من است که شرح آن داده خواهد شد.
چکاندن آب برگ من در چشم هفت روز پى در پى جهت رفع سفیدك چشم خواه تازه باشد خواه کهنه مجرب است و چون
میوه مرا بکوبند و آب آن را گرفته ، و صاف کرده و خشک نمایند و در موقع لزوم مقدار یک گرم آن را با سفیده تخم مرغ و
شیر سوده در چشم بچکانند، جهت رفع سفیدى و درد چشم نافع است . مالیدن ضماد برگ من بر پیشانى از چشم درد
جلوگیرى مى کند، و پرورده آن بهترین توتیاست و چون برگ مرا بجوشانند تا عصاره آن گرفته شود، بعد صاف نموده بجوشانند
تا غلیظ گردد، جهت رفع لکه سفیدى چشم موثر است . جویدن برگ درخت من جهت جوشهاى دهان سودمند مى باشد. ضماد
برگ تازه من جهت باد سرخ نافع است . خوردن عصاره برگ من جهت جرب و تسکین التهاب صفرا سود فراوان دارد. یکى از
7 مثقال آن را با یک لیتر / طرق معالجه جذام در طب سنتى ایران چنین بود که بیخه درخت مرا گرفته ، ریزریز کرده ، هر روز 5
آب مى جوشانید تا مقدار آن یک سوم شود، سپس صاف کرده مى نوشیدند، تا چهار پنج بار عمل کند و دفع سوداى سوخته
نماید، معمولا دو روز پى در پى به بیمار جذامى قلیه گوشت با اسفناج مى دادند و روز سوم جوشانده فوق را مى نوشیدند و
روز بعد به حمام مى رفت و از روز بعد دوباره این عمل را تکرار مى کردند.
این جوشانده را جهت معالجه جرب و خارش مفید مى داند، پوست درخت و دانه هاى میوه من هم اثر ملین و - انطاکى-
مسهلى دارند. معمولا خوراك دانه هاى میوه من چهار گرم است براى درمان یبوستهاى مزمن مى توان از جوشانده پوست ساقه
هاى قدیمى من یک فنجان قبل از غذا نوشید.

[amir ahmadi]

طبایع چهارگانه
چار طبع مخالف سرکش
روزگارى شوند با هم خوش
گر یکى زین چهار شد غایب
جان شیرین بر آید از قالب
گفتیم که عناصر چهارگانه آب ، خاك ، هوا و آتش چهار قدرت سردى ترى گرمى و خشکى دارند و از ترکیب آنها نه گونه
آمیزش پدید مى آید.اول آنکه گرمى بر سه قوت دیگر غلبه داشته باشد. دوم آنکه سردى غلبه کند. سوم آنکه خشکى غالب شود
و چهارم آنکه ترى غلبه نماید. این چهار مورد را مزاج مفرد مى نامد. چهار کیفیت دیگر ممکن است به وجود آید که در آنها دو
طبع بر دو طبع دیگر غلبه نمایند. مثل اینکه گرمى و خشکى قوى تر از سردى وترى شوند و یا برعکس سردى وترى بر گرمى وخشکى غالب گردند و یا گرمى و خشکى بر سردى و ترى چیره باشند و فیروزى از آن سردى و خشکى باشد. این چهار کیفیت
یک مزاج معتدل هم داریم که نه مزاج مى شوند. « چهار مفرد و چهار مرکب » را مزاج مرکب مى نامند و غیر از این هشت مزاج
حال که این نه مزاج را شناختید بد نیست مختصرى هم از اخلاط چهارگانه صحبت کنیم . انسان و حیوان قوت خلاقه نداشته و
بایستى احتیاجات خود را از گیاهان بگیرد، همانگونه که گیاهان هم نمى توانند گاز کربن مورد نیز خود را بسازند و مجبورند از
حاصل تنفس حیوانات بهره مند شوند. به عبارت دیگر ما قادر نیستیم نیروى لازم براى حرکات بدن خود را مستقیما از آفتاب
دریافت داریم . این نیروى خورشیدى را باید گیاه گرفته و با جوهرهائى که از سه عنصر دیگر آب ، خاك و هوا مى گیرد ترکیب
کرده به صورت غذا به ما تحویل دهد.

[amir ahmadi]

اخلاط چهار گانه
خوراکیها پس از تغیراتى که در جهاز هاضمه پیدا مى کنند، داخل کبد شده و در آنجا پخته شده به صفرا، خون ، بلغم و سودا
تبدیل مى شوند. صفرا چون آفتاب طبعى گرم و خشک دارد. خون چون هوا گرم وتر است . بلغم مانند آب سرد وتر بوده و
سودا مانند خاك سرد و خشک است . صحت و سلامت بدن ما به تعادل این چهار خلط بستگى دارد. این اخلاط به سهم خود
انواع و اقسام داشته این اخلاط به سهم خود انواع و اقسام داشته و در هر بیمارى رنگ ، بو، مزه ، غلظت و خواص ظاهرى و
باطنى آنها فرق مى کند. در غلبه صفرا، مزاج را صفراوى ، در غلبه خون ، دموى ، در غلبه سودا، سوداوى و در غلبه بلغم ،
بلغمى گویند. گاه دو تاى اینها غالب و دو تاى دیگر مغلوب مى شوند و به این صورت چهار مزاج دیگر پیدا شده و با مزاج
جمعا نه طبع پیدا مى گردد که ما شرح مفصل اینها و تطبیق آنها را با علوم جدید در جلدهاى دیگر زبان خوراکیها خواهیم
نوشت . در اینجا همین قدر مى گوییم که داروسازان سنتى ایران از راه مطالعه در روى مزاجهاى گوناگون به اسرارى پى برده اند
که علوم جدید تازه قسمتى از آنها را کشف کرده و مقادیر زیادى از آنها هنوز در پرده ابهام است . چنانچه به همت خوانندگان و
محققین ایرانى این مباحث مورد آزمایش قرار گیرد، اسرار زیادى کشف شده و اهمیت تجارب نیاکان ما آشکار خواهد شد. ما در
اینجا اشاره اى به عوامل انتقال وراثت و نر و ماده شدن جنین مى نماییم .

[amir ahmadi]

عوامل انتقال وراثت
این موضوع که چرا بچه آدم ، انسان و بچه حیوانات مانند آنها مى شود، اینکه چرا هر بچه اى بعضى از صفات و حتى از امراض
را از پدر و مادر خود به ارث مى برد، موضوع تازه اى نیست . بلکه از قدیم الایام مورد بحث فلاسفه و دانشمندان بوده و آنها
درصدد پیدا کردن عوامل انتقال وراثت بوده اند.
پزشکان و داروسازان سنتى ایران عقیده داشتند که در منى گوهر هوائى و گوهر آتشى بیشتر از گوهر آبى و خاکى است . و در
تخمک گوهر آبى و خاکى بیشتر و بیشتر و گوهر هوائى و آتشى کمتر است . و چون آتش و هوا به مزاج خود گرم و آب و
خاك سرد مى باشند، گرمى قویتر از سردى است . بنابراین گوهر گرمى هم قویتر از گوهر سردى بوده و در نتیجه نطفه مرد
قویتر از تخمک زن مى باشد.از آنجایى که هر ضعیفى تابع قوى است ، بنابراین هر نوزادى از پدر بیشتر از مادر صفات او را به ارث مى برد مگر آنکه در
مزاج زن و مرد تغییر حاصل شده باشد.