دانستنی‌های امر و نهی زبانی

[amir ahmadi]

1. شیوایی
جمله شیوا جمله ای رسا ؛ فصیح و روان است و چون تذکر به دیگران با صفت شیوایی همراه باشد نزد مخاطب دلنشین تر و تاثیر گذار تر است .
امر به معروف باید به راحتی فهمیده شود و از هرگونه پیچیدگی، نامفهومی و کلمات نامانوس و جمله بندی های ناقص و ثقیل به دور باشد به گونه ای که گنه‌کار با سهولت و سرعت محتوای آن را درک کند به ویژه اینکه فرصت امر و نهی بیش از چند لحظه نباشد نظیر اینکه در طول چند لحظه ای که از کنار یک راننده ی بی نظم می گذریم بگوییم: با رانندگی خود آرامش مردم را به هم نزن.

2. صراحت
جمله صریح، جمله ای است که از وضوح و روشنی لازم برخوردار باشد امر به معروف باید صریح بیان شود به گونه ای که گنهکار به راحتی منظور تذکر دهنده را بفهمد و دچار برداشت غلط نگردد.
در پرده بیان کردن امر و نهی دینی فهم آن را دشوار کرده و گاهی سخن را چند پهلو می کند به گونه ای که برداشت های مختلفی از آن می شود، نتیجه چنین سخنی آن می شود که وظیفه انجام نگرفته و ارشادی صورت نپذیرفته باشد البته صراحت در محتوا غیر از صراحت در بیان است و در مجموع باید به گونه ای تذکر دهیم که مخاطب سخن و هدف ما را به خوبی بفهمد.

3. متانت
امر و نهی دینی باید متین یعنی محکم و استوار باشد و ضعف و سستی در آن راه نداشته باشد وقتی کلمات ارشادی با وقار و ثبات لازم همراه باشد درصد اعتماد و پذیرش را بالا می برد پس اگر به کسی که دیگران را مسخره می کند بگوییم : یک انسان با شخصیت دیگران را مسخره نمی‌کند با این جمله که بگوییم: «بیمزگی نکن» تفاوت بسیار دارد.

4. جدیت
الفاظ تذکر باید جدی و به دور از هر گونه شوخی و تسامح باشد در غیر این صورت مخاطب آنها را جدی نخواهد گرفت و امر نهی دینی صورت نخواهد پذیرفت .
نمونه جدی تذکر این است که به کسی که تکبر می‌ورزد بگوییم

: خداوند انسانهای متکبر را دوست ندارد پس توهم متکبر نباش .

[amir ahmadi]

5. اختصار
تذکر باید مفید و مختصر باشد و در چند کلمه گویا و شفاف امر و نهی دینی به گنهکار ابلاغ شود مثلا به کسی که با بوق های نابهنگام خود دیگران را می ترساند و یا با سرعت بیش از حد خود عابران پیاده را به وحشت می اندازد با استفاده از کمترین فرصت بگوییم : ترساندن دیگران حذام است . بله در برخی موارد که امکان و زمینه و شرایط توضیح لازم و مفید وجود دارد اختصار لازم نیست .

6. اعتدال
کلمات و جمله بندی های امر و نهی دینی باید از هرگونه افراط و تفریط و بزرگ و کوچک کردن گناه به دور باشد، مکروه را حرام جلوه ندهیم ، معصیت کوچک را معصیت کبیره معرفی نکنیم و معصیت بزرگ را گناه کوچک نشان ندهیم و خلاصه بدی و زشتی و قبح گناه را به همان اندازه که در شرع اسلام وارد شده است بیان کنیم نه کم نه زیاد .

7. سلامت
الفاظ و جمله های تذکر باید سالم و صالح باشد و از آفاتی چون نیش زدن ، تحقیر توهین و فحش و هرگونه بدگویی دیگران برکنار باشد تا وظیفه ی دینی انجام گیرد و آمر به معروف در حرکات اصلاحی خود پیروز شود
امیرالمومنین (ع)فرمود :
کسی که سخنش نیکو باشد پیروزی در پیش روی اوست .
سخنان آفتمند تاثیری ندارند و چه بسا جز گناهان به حساب آیند و با گناه نمی‌شود خدا را اطاعت کرد و گناه‌کاری را هدایت کنیم بلکه سخنان آفت‌مند می توانند گنهکار را در موضع بدتری قرار دهند .
تذکر دهنده اگر چه از گناه و گنهکار ناراحت است اما نباید برای خنک کردن دل خود توهین کند و ناسزا گوید زیرا ما به دنبال اصلاح دیگران هستیم ونه خنک کردن دل خود . دل مومن در آخرت خنک خواهد شد و این تقدیری است که رقم خورده است .

8. عطوفت
کلمات مورد استفاده در امر و نهی دینی باید به مهربانی آراسته باشند استفاده از کلماتی نظیر برادرم، خواهرم و امثال آنکه نماد عطوفت و نزدیکی با مخاطب است . امر و نهی کننده را به امر و نهی شونده نزدیک می سازند و این نزدیکی میزان پذیرش را بالاتر می بردند.
ادبیات امر به معروف می تواند به نوعی با مهربانی همراه باشد البته لحاظ این ویژگی همیشگی نیست و گاهی غلظت و درشتی واجب می گردد اما اصل بر این است که در ارشاد دیگران مهربان باشیم و بدی های آنها را با خوبی پاسخ دهیم مبادا بدی آنها ما را به بدی بکشاند که کار الهی ما را ضعیف خواهد کرد. رفتار خوب ما در برابر بدی های دیگران تکانی روحی به آن‌هاست ضمن اینکه پاداش بزرگی را برای تذکر دهنده به همراه دارد.
مردی به پیامبر-ص عرض کرد:

یا رسول الله من اقوامی دارم که با آنها صله‌ ارحام می کنم اما آنها با من قطع رابطه کرده‌اند من به آنها احسان می کنم اما آنها با من بد رفتاری می کنند، من بر بدی‌های آنها حلم می‌ورزم اما آنها بر من جهالت می‌کنند. حضرت فرمود: اگر آنگونه باشی که می گویی گویا رنج و ناراحتی که از برخورد خوب تو به آنها می رسد دردناک‌تر است و تا تو در چنین حالی باشی خداوند پشتیبان تو خواهد بود.

[amir ahmadi]

9. اکرام
احترام به گنهکار باید در الفاظ و ادبیات امر و نهی دینی مورد توجه قرار گیرد و به تعبیر دیگر ادبیات امر به معروف باید محترمانه باشد به گونه ای که گنهکار این ویژگی را احساس نماید و زمینه پذیرش در او تقویت گردد نظیر این که به خانمی که پوشش دینی را مراعات نکرده است گفته شود : شما خانم محترمی هستید اما پوشش شما بر خلاف احکام اسلام و رضایت خداوند است مراعات بفرمایید خود را بپوشانید . البته اشاره به این نکته لازم است که احترام به گنهکار نظیر احترام به صاحبان علم و فضیلت نیست که شخصیت آنها بخاطر ارزش های که دارند قابل تکریم است بلکه از آن جهت که گنهکارند مورد مذمت هستند اما بخاطر موفقیت در تذکر خود به آنها احترام می گذاریم هر چند ذاتاً استحقاق چنین اکرامی را نداشته باشند .
از آنجایی که بحث احترام و بی احترامی به گنهکار از مباحث مهم امر به معروف و نهی از منکر است مطالب بیشتری را در این باره ارائه می دهیم .
احترام به گنهکار از عوامل موفقیت عرصه امر و نهی دینی است و او را از لجاجت و عصبی شدن دور کرده و درجه ی پذیرش او را بالا می برد زیرا امر و نهی دینی درعین حال که یک حرکت مثبت و متعالی است در مواردی این ذهنیت را برای گنهکار پدید می آورد که مبادا تذکر دهنده قصد توهین و تحقیر او را دارد اما با احترامی که به او می گذارد این ذهنیت منفی از میان می رود .
ذهنیت دیگری برای گنهکار مطرح است و آن اینکه تذکر دهنده او را گنهکاری بیش نمی‌داند پس برای من شخصیتی قائل نیست اما وقتی مشاهده می کند حرمت او بطور کامل حفظ شده است سوء ظن احتمالی او به حسن ظن تبدیل می گردد نکته روانشناختی دیگری وجود دارد و آن این است که احترام به گنهکار موجب می شود احساس شخصیت کند و این احساس زمینه خوبی برای پذیرش تذکر است زیرا کسانی که احساس شخصیت نمی‌کنند حق پذیری در آنها ضعیف و با تعلل و تاخیر و بهانه جویی همراه است و چه بسا کار آنها به استهزاء امر و نهی و آمر و ناهی کشیده شود البته نباید احترام به گنهکار با اغراق همراه باشد و از حالت طبیعی خارج گردد زیرا در این صورت تذکر دهنده در ذهن گنهکار زیر سوال می رود و در نتیجه پذیرش او ضعیف می گردد .
احترام به گنهکار این است که با اخلاق اسلامی و رعایت حقوق دیگران و پرهیز از هر گونه بد رفتاری و بدگفتاری با او روبرو شویم اما عده ای به جای آن با طرح مسائل غیر واقعی شخصیت دروغین را از گنهکار به او ارائه می دهند استفاده از عناوین چون شما از سرمایه های اسلام هستند اسلام به وجود شما نیازمند است شما از افتخارات کشور به شمار می‌روید و آنچه که گنهکار از آن تعجب می کند و خود را در آن جایگاه نمی‌بیند نه تنها تاثیر مثبتی ندارد که از تاثیر منفی هم برخوردار می باشد بله گاهی از این تعریف ها نسبت به افراد خاص و محدودی مبالغه به حساب نمی‌آید که در این صورت استفاده از آنها می تواند سودمند باشد .
آنچه که باید از سوی تذکر دهنده انجام گیرد احترام بدون افراط و تفریط به گنهکار است و احترام ما نباید به خضوع و تواضع بیش از حد در برابر او منتهی شود و گرفتار مداهنه گردیم مداهنه که اسلام از آن نهی کرده است همان چرب زبانی ,تملق داشتن روابط بسیار خوب و عادی با کسی است که بی پروا گناه می کند .
بنابر آنجه بیان گردید رفتار ما با گنهکار باید معقول باشد نه توهین کنیم و نه راه مداهنه را پیش گیریم زیرا مداهنه نوعی تایید گنهکار است و او را در انجام گناه جسورتر می سازد و توهین ما او را بر سر لجاجت آورده و بر جسارت او در ارتکاب گناه می افزاید .
خطا کاران در یک جایگاه منفی دینی و اجتماعی قرار دارند از این رو به نوع نگاه دیگران به خود حساسند حال اگر کسی به آنها اهانت کند این حساسیت بیشتر شده و واکنش مضاعفی را به همراه دارد و نتیجه امر و نهی دینی را که تاثیر مثبت در رعایت تقواست از میان می برد اما احترام به آنها با توجه به جایگاه منفی که دارند آنها را به استقبال بهتری از امر ون هی دینی سوق می دهد ضمن اینکه توهین بی حرمتی به دیگران از شان آمران به معروف که در مسیر پاک پیامبران الهی حرکت می کنند به دور است و بلکه منکری است که باید از آن پرهیز نمود .

[amir ahmadi]

10. آداب ارتباط با گنهکار
امر به معروف مثل بسیاری از امور دیگر دارای ادبیات روانشناسی و فرهنگ و شیوه های خاص خود است که اگر کسی آنها را مورد توجه قراردهد به موفقیت می رسد کسی که تصمیم می گیرد امر به معروف کند با توکل بر خدا به سوی گنهکار می رود و به او سلام می کند سلام کلید ارتباط و گفتگوست و وقتی باسلام ارتباط برقرار گردید بخشی از ماموریت انجام گرفته و راه برای ادامه ی کار گشوده می گردد مثلا می گوید : این دستور خداست که مردم از تحقیر یکدیگر بپرهیزند و شما هم این کار را ترک کنید.

[amir ahmadi]

11. موضع گیری های گنهکار
پس از تذکر سه موضع گیر از سوی گنهکار می‌تواند بروز کند :
الف –پذیرش
در این صورت شایسته است او را دعا کند نظیر آنکه بگوید : از پذیرش شما سپاس‌گذارم خداوند شما را از خوبان و پرهیزکاران قراردهد و یا امیدوارم همیشه در انجام این وظیفه موفق باشید و یا امیدوارم برای همیشه از این گناه دوری کنید دعا به گنهکار سه ویژگی مثبت را به همراه دارد 1- کمک بیشتر خداوند 2- اثبات صداقت صمیمیت امر نهی کننده 3- تاثیر بیشتر تذکر .
دعا کردن همیشه پس از تذکر نیست بلکه می تواند پیش از پذیرش گنهکار باشد نظیر اینکه پس از امر و نهی دینی بگوید: امیدوارم این سخن من که برای رضای خدا عرض کردم در دل شما اثر داشته باشد و یک خوبی به خوبی های شما افزوده گردد و یا بگوید: از خدا می خواهم سخن مرا در دل شما موثر قرار دهد و شما را بر رعایت آن موفق بدارد آنگاه خدا را شکر گوید که توفیق این امر به معروف را نصیب او فرمود و دعا کند همواره او را در اصلاح دیگران یاری دهد.
ب:سکوت
این سکوت می تواند علامت رضایت و یا نشانه ی ناخوشنودی گنهکار باشد و در هر صورت ماموریت تذکر دهنده پایان می یابد .
البته در این موقعیت هم می توان برای تاثیر تذکر در او دعا کرد و یا خدا را بر انجام تذکر که اتمام حجت برای گنهکار است به شهادت گرفت نظیر آنکه بگوییم :
خدایا تو شاهد باش که پیامت را به بندهات رساندم .

این امور به تشخیص امر به معروف مربوط می شود که چگونه امر و نهی دینی خود را مدیریت کند و در چه موقعیتی چه تصمیمی بگیرد و چه بگوید چه نگوید
ج-مخالفت
شیطان در انسان گنهکار سهم دارد و حاضر نیست سهم خود را از دل او از دست بدهد از این رو القاء مخالفت می کند که یکی از وسوسه های کهنه شده ی اوست و آمر به معروف باید ضمن هدایت مخاطب وسوسه زدایی از قلب گنهکار را هم مورد توجه قرار دهد .
در برابر این مخالفت به شهادت گرفتن خداوند به این گونه که بگوییم:

پروردگارا من پیام تو را به بنده‌ات رساندم و به وظیفه ام عمل کردم.
موثر است و گنهکار را با اتمام حجت بیشتری روبرو می سازد .

[amir ahmadi]

موضع گیری های تذکر دهنده
چند موضع گیری در برابر مخالفت گنهکار در پیش روی ماست که به آنها اشاره می کنیم:

1. سکوت
سکوت در برابر گنهکار در اکثر موارد ضعف به حساب می آید زیرا گمان می کند مخالفت او صحیح و بدون پاسخ است.

2. جواب های کلی
جواب های کلی از ندادن جواب بهتر است زیرا سکوت در برابر مخالفت گنهکار به نوعی تایید او را به همراه دارد و چه بسا او را به غرور سوق دهد اما جواب کلی نظیر اینکه پس از مخالفت او بگوییم:
من به وظیفه ام عمل کردم و اکنون نوبت شماست یا بگوییم:
من شما را به دستور خداوند آگاه کردم ، خود دانید یا بگوییم :
به جای این مخالفت ها کمی به سخن من فکر کنید و یا بگوییم :
مخالفت با امر به معروف از گناهان بزرگ است

[amir ahmadi]

3. پاسخ های کوتاه به مخالفت ها
مخالفت با تذکر،از گناهان کبیره است زیرا مخالفت با یک اصل قرآنی و مسلم دینی است که از ضروریات اسلام به شمار می رود البته اگر کسی اصل امر به معروف را قبول نداشته باشد مخالف ضروری دین مسلمان نیست و ضروری دین چیزی است که همه می دانند جزء اسلام است .
اما اگر اصل امر و نهی دینی را قبول داشته باشد و در مواردی با آن مخالفت ورزد کافر نیست بلکه فاسق می باشد و ما در اینجا به مخالفتها پاسخ می دهیم تا گنهکاران بدانند که مخالفت آنها صحیح نیست و پاسخ دارد و ما با سکوت خود آنها را تایید نمی کنیم .اما مهم ترین مخالفتها و پاسخ ها عبارتند از :
1. آزادم
ج- بله آزادی که گناه می کنی ,اگر بنده خدا بودی گناه نمی‌کردی .
2. به شما مربوط نیست .
ج- به خدا که مربوط است من دستور خدا را بیان کردم .
3. دخالت نکن .
ج- امر به معروف دخالت من نیست دخالت خداست .
4. شما چه کاره هستید ؟
ج- فرمانبردار خدا
5. مزاحم نشو .
ج- مزاحم نیستم امر خدا را اجرا می کنم .
6. برو به کار خود برس .
ج- کارمن همین است که خداوند به آن امر کرده است
7. به خودم مربوط می شود .
ج- به خدا مربوط نمی‌شود ؟
8. لازم نیست ما را امر به معروف کنید
ج- ولی خداوند لازم می داند.
9. مملکت صاحب دارد
ج- صاحب مملکت امر به معروف را واجب کرده است .
10. گناه من یک مسئله شخصی است
ج- گناه شخصی هم مخالفت با خداست و باید ترک شود
11. دوست دارم چنین کنم
ج- پس دین خدایی که تو را آفرید چه می شود ؟
12. ما را در یک قبر می‌گذارند و شما را در قبر دیگر .
ج- بله قبر ها جداست اما ما نسبت به یکدیگر مسئولیم.
13. عیسی به دین خود موسی به دین خود .
ج- ولی این شعار اسلام نیست اسلام همه را مسئول یکدیگر می داند
14. خواهی نشوی رسوا هم رنگ جماعت باش .
ج- ولی رسوایی گناه بیشتر است

[amir ahmadi]

15. قلبت پاک باشد
ج- گنهکار قلب پاکی ندارد .
16. از کی تا به حال متدین شدی ؟
ج- از خدا می خواهم متدین باش .
17. نیازی به نصیحت ندارم .
ج-کسی که خطا می کند نیازمند نصیحت است
18. من مسلمان نیستم .
ج- بنده ی خدا که هستی , من دستور خدا را به شما گفتم .
19. دیگران بدتر از ما هستند.
ج- بدتری دیگران مجوز گناه شما نیست .
20. خشک نباش
ج- رعایت احکام اسلام خشکی نیست .
21. گناه زیادی نکردم .
ج- چون گناه مخالفت با خداست کم آن هم زیاد است .
22. تعصب نداشته باش
ج- چرا به دین خدا تعصب نداشته باشم
23. تعصب خشک نداشته باش .
ج- پایبندی به اسلام تعصب خشک نیست ، یک ارزش متعالی است .
24. ما گرفتار شده ایم .
ج- ولی همیشه امکان بازگشت وجود دارد و اراده ات آزاد است .
25. همه مشکلات برطرف شده و تنها همین کار من مانده است ؟
ج- هر گناهی شعله ای از آتش است که باید خاموش شود .

[donya elahi]

نیروهای امر به معروف و نهی از منکر به زودی زنان و دختران را به پوشش چشم هایشان مجبور می کنند و این مسئله به ویژه برای آن دسته از زنان و دخترانی که چشمانی جذاب دارند با شدت بیشتری پیگیرشود!

نیروهای امر به معروف و نهی از منکر به زودی زنان و دختران را به پوشش چشم هایشان مجبور می کنند و این مسئله به ویژه برای آن دسته از زنان و دخترانی که چشمانی جذاب دارند با شدت بیشتری پیگیری می شود!
نیروهای امر به معروف و نهی ازمنکر (پلیس دینی) عربستان، پوشش چشم را برای زنان و دختران اجباری می کنند. شیخ مطلق نابت، سخنگوی رسانه ای نیروهای امر به معروف و نهی از منکر در منطقه حائل( شمال عربستان) در این باره گفت: نیروهای امر به معروف و نهی از منکر به زودی زنان و دختران را به پوشش چشم هایشان مجبور می کنند و این مسئله به ویژه برای آن دسته از زنان و دخترانی که چشمانی جذاب دارند با شدت بیشتری پیگیری می شود.
نابت از این اقدام پلیس دفاع کرد و گفت:‌ نیروهای امر به معروف و نهی از منکر متعهد شده اند که این طرح را به زودی به اجرا بگذارند . سال گذشته یکی مرد عربستانی به سبب آنکه پلیس امر به معروف و نهی از منکر همسرش را به پوشش چشمانش اجبار کرده بود با پلیس درگیر شد و در این درگیری پلیس او را به شدت مجروح کرد.
دادگاه نیز در رسیدگی به این پرونده پلیس را تبرئه کرد و برای این مرد و یکی از همراهانش مجازات سختی در نظر گرفت. این مرد با حکم دادگاه به هشت ماه زندن و 300 تازیانه در 6 مرحله و همراهش نیز به یک سال و نیم زندان و 700 تازیانه در 10 مرحله محکوم شد!

[amir ahmadi]

امر به معروف ساده

رایج ترین امر و نهی دینی ، امر و نهی ساده است این شیوه به خاطرادبیات روان ومحتوای روشنی که دارد بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد وتاثیر گذاری خاص خود را هم به همراه دارد .
چگونه بگوییم ؟
مثلا به کسی که در بحث با دیگران خودنمایی

مراء
می کند بگوییم :
مراء نکن و یا به کسی که در جواب سلام دیگران می گوید:
سلام از ماست بگوییم :
جواب سلام واجب است وشما جواب سلام ما را ندادید .

و یا به کسی که وسواسی است بگوییم :
وسواس خود را ترک کن وبه آن اعتنا نکن .
تذکر ساده می تواند به صورت امرو نهی انجام شود واگر تاثیر نداشته باشد
به روش استدعایی عملی گردد.

امام خمینی در احکام امر به معروف آورده است :
اگر بداند نهی از منکر او جزبا استفاده از موعظه و استدعا تاثیر نمی کند
باید با موعظه یا استدعا او را نهی کند

واگر بداند که تنها استدعا وموعظه اثر دارد وامر و نهی تاثیری ندارد
واجب است استدعا وموعظه کند .