شعر کردی با ترجمه فارسی

[behnam5555]

سێ چوارخشته‌کیی مه‌وله‌وی


مـولانـا جلال‌الدين محمد بلخی رومی(مولوی)
§ وه‌رگێڕ: جه‌عفه‌ری شێخولئیسلامی

تێبینیی وه‌رگێڕ: نزیکه‌ی بیست ساڵ ده‌بێ، هه‌ندێک شیعری وه‌رگێڕدراوی مه‌ولانا، وه‌کوو زۆر کاری ناته‌واوی تر، جار و باره‌، له‌ توێی کۆنه‌ ده‌فته‌ره‌کانم دا، سه‌ره‌تاتکێم له‌ گه‌ڵ ده‌که‌ن. مه‌ولانا، وه‌کوو هه‌موو شاعیر و نووسه‌رێکی شاز، زمانی ده‌ربڕینی تایبه‌ت به‌ خۆی هه‌یه‌، ئه‌وه‌ش، سه‌ره‌ڕای زۆر شتی دیکه‌، بریتییه‌ له‌ فارسییه‌کی نزیکه‌ی 700 ساڵ له‌مه‌وبه‌ر. بۆیه‌ هیچکات نه‌متوانیوه‌ له‌ سه‌رکه‌وتووبوونی وه‌رگێڕانه‌که‌ی خۆم دڵنیا ‌بم. زۆر سپاس بۆ به‌ڕێزان به‌ڕۆژ، هێرش، خه‌مین و، وسووی مه‌ولوودی که‌ به‌ وه‌رگێڕانه‌کانی خۆیان هانیان دام ئه‌و چه‌ند کۆپله‌یه‌ بۆ کاک هێدی بنێرم.

[1]
دڵته‌نگم و دیتنی تۆ ده‌رمانی منه
بێ دیتنی ڕووت، زه‌مانه‌ زیندانی منه
سا بڵا دوور بێ له‌ گشت له‌ش و دڵێکی دیکه‌
ئاوا که‌ خه‌می دووریی له‌ سه‌ر گیانی منه

[2]
هه‌ر ڕۆژ دڵی منه‌ له‌ تاوی تۆ زارتره
دڵی بێ به‌زه‌ی تۆیه‌ له‌ من بێزارتره
ڕۆیشتی، به‌ڵام خه‌مت له‌ لای من ماوه
ئه‌لحه‌ق که‌ له‌ خۆت‌ خه‌مت وه‌فادارتره

[3]
نایه‌ڵم ده‌رچێ له‌ ده‌ستم ده‌ردت ئاسان
دڵ له‌ لای یار ده‌مێنێ تا مابێ گیان
ده‌ردێک له‌ یار به‌ یادگار لام ماوه
نایگۆڕمه‌وه‌ ده‌ردت به‌ هه‌زاران ده‌رمان



[1]
دلتنگم و دیدار تو درمان منست
بیرنگ رخت زمانه زندان منست
بر هیچ دلی مباد و بر هیچ تنی
آنچ از غم هجران تو بر جان منست

[2]
هر روز دلم در غم تو زارتر است
وز من دل بیرحم تو بی‌زارتر است
بگذاشتیم غم تو نگذاشت مرا
حقا که غمت از تو وفادارتر است

[3]
من درد ترا ز دست آسان ندهم
دل بر نکنم ز دوست تا جان ندهم
از دوست به یادگار دردی دارم
کان درد به صد هزار درمان ندهم

[behnam5555]

«کوردستانی از زیباترین کلمات»

«شیرکو گفت: سعی می‌کنم در کردستان دو جریان را سامان داده و سازمان‌دهی کنم: تشکیلاتی برای دفاع از حقوق زنان کورد و آشنا کردن آن‌ها با حقوق انسانی و اجتماعی‌شان و بعد راه‌اندازی و توسعه صنعت سینما و فیلم‌سازی در سلیمانیه و کل کوردستان». (سلیمانیه و سپیده دم جهان – سیدعلی صالحی – ص۱۳)

این‌که چنین دغدغه فعالیت‌های اجرایی و گاه حتی حقوقی دارد، نه سیاست‌مداری است که وعده تبلیغاتی می‌دهد و نه مقام مسوولی که موظف به ارایه برنامه است. این «شیرکو بی‌کس» است. شاعری که خودش نیز چون اشعارش بار سنگین تعهد را به دوش می‌کشد. که شعر، برایش بهانه‌ای نبود تا به کنج انزوا و آفیت بخرامد. بی‌کس، شاعر زندگی بود و آزادی:

از ترانه‌های من اگر
گل را بگیرند
یک فصل خواهد مرد

اگر عشق را بگیرند
دو فصل خواهد مرد

و اگر نان را
سه فصل خواهد مرد

اما آزادی را
اگر از ترانه‌های من
آزادی را بگیرند
سال، تمام سال خواهد مرد

یکی از ویژگی‌های ممیزه اشعار بی‌کس، روح جاری طبیعت است. مجموعه اشعار او را که می‌خوانی انگار که «کلیله و دمنه» را ورق بزنی، مدام از زبان حیوانات، از کوه و چشمه و باد و آفتاب سخن می‌شنوی. این پی‌وند عمیق زبان بی‌کس با طبیعت، به نوعی برگرفته از فرهنگ کوردی است که به مانند فرهنگ‌های باستانی، در پی‌وند ناگسستنی با طبیعت قرار دارد. اسامی افراد غالبا برگرفته از اجزای طبیعت است و زندگی روزمره نیز تنها در پی‌وندی مداوم با طبیعت معنا می‌یابد:

در جنگل
تاریکی که فرا رسید
شیر با خود گفت
فردا پلنگ را از هم خواهم درید

پلنگ با خود گفت
فردا روباه را شکار خواهم کرد

روباه نیز گفت
کبوتر آخرین سهم فردای من است

و کبوتر با خود اندیشید
چگونه می‌توان همه زندگان این جنگل را
با هم
هم‌دل و هم‌آواز کرد.
راستی چگونه می‌توان...؟

در عین حال، این نزدیکی فوق‌العاده به طبیعت‌گرایی، نوعی عرفان را به زبان بی‌کس راه داده است که علی‌رغم شباهت‌های ظاهری‌اش به تصوف رایج در میان کوردهای ایرانی، ابدا عرفانی انزواطلب و گریزان از زندگی نیست. بلکه به نظر می‌رسد در شباهتی شگفت‌انگیز با روح طبیعت‌گرای «چین»ی، عرفان «بی‌کس» هم یک سره در خدمت زندگی قرار دارد:

بوته آتشی
داشت سعی می‌کرد
شعله‌های خود را خاموش کند
زیرا ماری خسته
می‌خواست در پناه او
آرام بگیرد

اما بارزترین وجه اشعار بی‌کس، «کوردستان» است. گهواره‌ای که شیرکو را در خود پروراند تا او نیز عمر خود را به راه آبادی و آزادی‌‌اش سپری کند. شیفتگی بی‌کس به سرزمین مادری‌اش، بر خلاف مکاتب افراطی ناسیونالیستی که گاه به فاشیسم و نژادپرستی می‌کشند، یکسره برگرفته از همان روح عاشقانه و طبیعت ساده او است. جای هیچ اغراقی وجود ندارد. عشق به سرزمین مادری که دلیل نمی‌خواهد:

سرزمین‌های بسیاری
زیباتر از میهن من‌اند
سرزمین‌های بسیاری
سرسبزتر از میهن من‌اند
سرزمین‌های بسیاری
دلپذیرتر از میهن من‌اند
اما هیچ
هیچ سرزمینی
کوردستان من نمی‌شود!

شاید برخی بخواهند بی‌کس را به یکی از جریان‌های جهانی شناخته شده و یا گروه‌های سیاسی کورد منتسب بدانند. اما حقیقت این است که او شاعر مستقلی بود که فقط دغدغه سرزمین و مردمانش را داشت. سخن گفتن از فقر، از نان، از استبداد و از جنگ هر بار کلام او را به جریانی سیاسی نزدیک و شبیه می‌شازد، اما در نهایت او آنچنان از آشفتگی کوردستان و بی‌سرانجامی تمامی وعده‌ها و شعارهای سیاسی آزرده بود که تیغ انتقاد خودش را به روی تمامی جریان‌های سیاسی می‌گشود و همچون درمانده‌ای خشم‌گین بر سر «آزادی» می‌خروشید که به پتیاره‌ای در دامان سیاست‌مداران بدل گشته است. با این حال بی‌کس هیچ گاه پا فراتر از این نمی‌گذاشت و به جای آنکه تلاش کند در قامت رهبری سیاسی به مردم سرزمین خودش خط‌دهی کند، ترجیح می‌داد همچنان تصویرگر دردهای عمیق آنان باقی بماند، و به راستی کدام تصویر گویاتر از کلمات شیرکو می‌توانست این زخم عمیق کوردستان را به تصویر بکشد:

چهار کودک:
ترک، فارس، عرب
و کورد
تصویر مردی را کشیدند

اولی دست‌هایش را
دومی سرش را
سومی میانه و پاهایش را
و چهارمی
تفنگی بر دوش‌اش.

«شیرکو بی‌کس»، در سلیمانیه عراق به دنیا آمد. شاید اگر وضعیت سیاسی منطقه به گونه‌ای دیگر بود، یا او چندده کیلومتر شمال‌تر از سلیمانیه به دنیا آمده بود، آن وقت شهرت و اعتباری فراتر از «ناظم حکمت» به دست می‌آورد چرا که دست‌کم از نگاه من، شعرهای بی‌کس، چه آنجا که از زندگی و عشق می‌سراید و چه آنجا که از انسان، آزادی و سیاهی جنگ و گرسنگی سخن می‌گوید، از هر نظر عمیق‌تر و فراگیرتر از اشعار حکمت است. به هر حال، بی‌کس هم‌چنان زنده می‌ماند. او هم چون دیگر شاعران نخواهد مرد، بلکه در شعرهایش تکثیر خواهد شد تا به مرور مخاطبان بیشتری با او، اندیشه انسانی و کلام دل‌نشین‌اش آشنا شوند و هرکجا که خواننده جدیدی اشعارش را زمزمه کرد دوباره سر بر خواهد داشت تا در جاودانگی کلام سرزمینی را جاودانه کند:

وقتی کبکی می‌میرد
برای کوه
آوازی از خود
باز خواهد گذاشت.

وقتی زنبوری می‌میرد
برای باغ
شیرین‌ترین بوسه‌ها را
باز خواهد گذاشت.

وقتی طاووسی می‌میرد
برای یادگاری
رنگین‌ترین پرها را
باز خواهد گذاشت

وقتی آهویی می‌میرد
بعد از خود
خوش‌بوترین مشک‌ها را
باز خواهد گذاشت

و من
وقتی که من بمیرم
برای شما
کوردستان را با زیباترین کلمات
باز خواهم گذاشت.

[behnam5555]

وه‌سیه‌تنامه‌که‌ی شێرکۆ بێکەس

من نامەوێ لە هیچ كام لەو گرد و گردۆڵانەدا بنێژرێم كە دیارن و ناویان ئەبرێ، یەكەم؛ لەبەرئەوەی پڕبونەتەوە و دووەم؛
دووهه م لەبەرئەوەی من حەز بە قەرەباڵغی زۆر ناكەم.
من ئەمەوێ ئەگەر سەرۆكی شارەوانی و ئەنجومەنی شارەوانی شارەكەم رێگەم پێبا و ئەوەم پێ رەوا ببینن كە لە پاركی ئازادیا و بە تەنیشت مۆنۆمێنتەكەی شەهیدانی 1963ی سلێمانییەوە بمنێژن،
ئەوێ خۆشترە و تەنگەنەفەس نابم.
من حەز ئەكەم بە مردوویش نزیكی ئەو خەڵكە‌ و ژن ‌و پیاو‌ی شارەكەم‌ و دەنگی مۆسیقا ‌و گۆرانی ‌و هەڵپەڕكێ‌ و یانە جوانەكانی ئەو پاركە بم.
با كتێبخانەكەم‌و دیوانەكانم و وێنەكانم ببرێن بۆ شوێن مەزارەكەم،
با كافتریایەك‌ و باخچەیەكی بچكۆلانە لەو شوێنەدا هەبێ، بۆئەوەی شاعیران‌ و نو‌سەران‌ و كچ ‌و كوڕی دڵدار ببنە میوانم.
من ئەمەوێ لە ئێستاوە بەچاوی خەیاڵ تەماشای ئەو پاركە بكەم‌ و دوای مردنی خۆم ببینم.
ئەمەوێ بەدەم چریكەی دیلان ‌و ئەڵڵا وەیسیەكەی مەردان ‌و سرودی خوایە وەتەن ئاواكەی ـەوە ئاڵای كوردستانم تێوە پێچرابێ ‌و بنێژرێم.
من ئەمەوێ لە پرسەكەمدا مۆسیقا لێبدرێ،
لەناو مەزارەكەمدا تابلۆی جوانی هونەرمەندانی شارەكەم هەڵبواسن.
من ئەمەوێ دوای خۆم‌ و بەناوی (بێكەس)ەوە خەڵاتێكی ساڵانە تەرخان بكرێ ‌و بدرێت بە جوانترین دیوانە شیعری هەڵبژێردراوی ئەو ساڵە ‌و خەرجی ئەم خەڵاتەیش لەو میراتە بدرێ كە جێیدەهێڵم.
************************************************************ *
وصیت نامه ی اسطوره ی شعر کوردی
شیرکو بی کس

نمیخواهم در هیچ گورستان و گلزار هنرمندانی که میشناسیم دفن شوم
به دو دلیل
1) این مکانها دیگر فضایی برای نفس کشیدن ندارند
2)انکه من از ازدحام و شلووغی خوشم نمی اید
اگر شهرداری شهرم (سلیمانیه)اجازه دهند
میخاهم که مرا در پارک آزادی
در جوار یادمان شهدای 1963 دفن کنند
انجا بهتر است و میتوانم نفس بکشم
من بعد از مرگ نیز ترجیح میدهم که در کنار مردان و زنان و فرزندان شهرم باشم
به موسیقی و رقص فرزندان سرزمینم ،در این پارک گوش فرا دهم،
کتابخانه ی شخصیم،
دیوانهای شعرم،
و عکسهایم را در مکانی نزدیک مزارم نگه داری کنید.
کافه تریایی و باغچه ای کوچک در کنار مزارم باشد
تا نویسندگان و شعرا
همچنین عشاق سرزمینم مهمانم شوند.
من از همین الان بر بال خیال
این پارک را بعد از مرگ خودم تجسم میکنم
میخواهم با صدای چهچه ی (دیلان)
الله ویسی (علی مردان)
وسرود (خوایه وه ته ن ئاوا که ی)
پرچم کوردستان کفنم شود و به خاک سپرده شوم
میخواهم در ختمم
نوای موسیقی باشد
تابلوهای زیبای هنرمندان شهرم مزارم را بیارایند
میخواهم بعد از من
جایزه ای سالانه بنام بی کس
به بهترین دیوان شعر منتخب سال داده شود
هزینه ی جایزه هم ،
از ماترکم تامین شود.

[behnam5555]

این کهنه رباط را که عالم نام است

این کهنه رباط را که عالم نام است
و آرامگه ابلق صبح و شام است
بزمی است که وامانده‌ی صد جمشید است
گوری است که خوابگاه صد بهرام است
(خیام)


کوردی



ئه‌م کۆنه سه‌راپه‌رده که دنیای ناوه
شایی له به‌رێک، شینه له پێنسه‌د لاوه
ئه‌م خوانچه‌یه به‌رماوی هه‌زار جه‌مشیده
گۆڕه و گه‌لێ بارامی تیا نێژراوه
(مامۆستا هه‌ژار)

ئه‌م سه‌را کۆنه‌ی ناوی جیهانه
له ‌سه‌ر ڕێی گه‌شتی شه‌و و ڕۆژمانه
به‌زمێکه له سه‌د جه‌مشید جێ ماوه
سه‌د به‌هرام هات و چوو له‌م وێرانه
(مامۆستا گۆران)

ئه‌م که‌لاوه‌یه که دنیای نامه
ئارامگاهی به‌یانی و شامه
به‌زمێکه له سه‌د جه‌مشید جێ ماوه
قه‌سرێکه ته‌کیه‌ی سێ‌سه‌د به‌هرامه
(شێخ سه‌لام)

[behnam5555]

ترجمه فارسی

نامە ای به خدا/ شیرکو بیکس

پس از مرگ حلبچه
شكایت‌نامه‌ای بلند به خدا نوشتم
قبل از هر كسی
پیش درختی خواندمش
درخت گریست!
در كنار او پرنده‌ای پستچی
گفت:
اما چه كسی نامه‌ات را می‌رساند؟
روی من حساب نكن
من به عرش خدا نمی‌رسم!
شباهنگام
فرشته‌ی سیه‌پوشِ شعرم
گفت: غم مخور
من می‌برمش تا كهكشان
اما قول نمی‌دهماو تحویلش بگیرد
تو خود می‌دانی
كه خداوند بزرگ را
چه كس می‌بیند؟
گفتم: سپاسگزارم … پرواز كن!
فرشته‌ی الهام
شكایت‌نامه را با خود برد و پرید…
فردا كه بازگشت
مسئول درجه چهارِ دفترِ خدا
«عبید» نامی
زیر همان شكایت‌نامه
با زبان عربی نوشته بود:
اَبله!
به عربی ترجمه‌اش كن
اینجا كسی كُردی نمی‌فهمد و
به خدایش نمی‌رسانیم!
نامە ای به خدا/ شیرکو بیکس

کوردی

شێرکۆ بێکەس
لە دوای خنکانی هەڵەبجە
سکاڵایێکی درێژم نووسی بۆ خوا
بەر لە خەڵکی
بۆ درەختێکم خوێنەوە
درەخت گریا
لە پەناوە،
باڵندەیێکی پۆستەچی
وتی: «باشە کێ بۆت ئەبا؟
گەر بە تەمای منی بیبەم،
من ناگەمە عەرشی خودا»
بۆ شەو درەنگ
فریشتەی ڕەشپۆشی شێعرم
وتی: «تۆ هیچ خەمت نەبێ؛
من بۆت ئەبەم هەتا سەرێ،
تا کەشکەڵان
بەڵام بەڵێنت نایەمێ خۆی نامەکەم لێ وەر گرێ؛
خۆ دەیزانی، خودای گەورە کێ ئەیبینێ؟»
وتم: «سوپاس، تۆ هەڵفڕە»
فریشتەی ئیلهام،
هەڵفڕیو
لە گەڵ خۆیا سکاڵای برد
ڕۆژی دوایی کە هاتەوە،
سکرتێری پلە چواری نووسینگەی خوا
«عوبێد» ناوێ
هەر لە سەر هەمان سکاڵاو لە دامێنا
بە عەرەبی بۆی نووسیبووم
«گەوجە!
بیکە بە عەرەبی
کەس لێرە کوردی نازانێ و
نایبەین بۆ خوا!

[behnam5555]

عاشقی بێ‌دڵ ده‌ناڵێ، مه‌یلی گریانی هه‌یه‌
بێ‌شکه‌ هه‌وره‌ تریشقه‌ تاوی بارانی هه‌یه‌

چاوی من ده‌م‌ده‌م ده‌رێژێ ئاوی ساف و خوێنی گه‌ش
دا بڵێن ده‌ریای عومانه‌ دوڕڕ و مه‌رجانی هه‌یه‌

په‌رچه‌می ڕوو داده‌پۆشێ، پێچی زوڵفی پێچه‌یه‌
دا به‌ ڕۆژیش پێی بڵێن شه‌معی شه‌بوستانی هه‌یه‌

ئاسمانی حوسنی مه‌حبووبه‌م له‌ ئه‌برۆ و زوڵف و ڕوو
دوو هیلال و دوو شه‌و و دوو ماهی تابانی هه‌یه‌

هه‌ر له‌بت، یا سینه‌شت هه‌ر دوو به‌ده‌رخه‌، دابڵێن:
له‌علی ڕوممانی هه‌یه‌، یا له‌عل و ڕوممانی هه‌یه‌

وه‌حشیه‌ لێمان له‌به‌ر ته‌عنه‌ی ڕه‌قیبی سه‌گ سیفه‌ت
ڕاسته‌ هه‌ر زیی‌ڕۆحێ بۆ وه‌سواسه‌ شه‌یتانی هه‌یه‌

دڵ موشه‌ببه‌ک بوو له‌ به‌ر ئێشانی نیشانی موژه‌ت
حه‌یفه‌ قوربان! ئاخر ئه‌م نیشانه‌یه‌ شانی هه‌یه‌

له‌حزه‌یێک و له‌محه‌یێک چاوم به‌ چاوی ناکه‌وێ
کێ ده‌ڵێ وه‌حشی غه‌زاله‌ مه‌یلی ئینسانی هه‌یه‌

تۆ ئه‌گه‌ر هه‌ستی، له‌ جێ ڕاوه‌ستی دێو و کافریش
دێن ده‌ڵێن: به‌ خودا قیامه‌ت ڕاسته‌ هه‌ستانی هه‌یه‌

فارس و کورد و عه‌ره‌ب هه‌ر سێم به‌ ده‌فته‌ر گرتووه‌
«نالی» ئه‌مڕۆ حاکمی سێ موڵکه‌ دیوانی هه‌یه‌!

(ترجمه فارسی)

عاشق بی‌دل می‌نالد میل به گریه دارد
بدون تردید آذرخش خبر از باران می‌دهد

چشم من دم به دم می‌ریزد آب صاف و خون سُرخ
تا که گویند دریای عمان است و دُر و مرجان دارد

زلفش رخسارش را می‌پوشاند، پیچ زلفش چون نقاب است
تا که گویند در روز نیز شمع محفلی دارد

آسمان حُسن محبوبم از ابرو و زلف و رخسار
دو هلال و دو شب و دو ماه تابان دارد

فقط لبت را، و یا سینه‌ات را نیز، نشان ده تا که گویند:
لعل اناری دارد، و یا لعل و انار دارد

از ترس طعنه زدن‌های رقیبان از دستمان وحشی‌ست
درست است که هر ذی‌الروحی برای وسوسه شیطانی دارد

دل مشبک گشت از نشانهای تیر مژگانت
حیف است قربان! آخر این دل شأنی دارد

لحظه‌ای و آنی چشمم بر چشمانش نمی‌افتد
آهوی وحشی از کجا معلوم که علاقه‌ای به دیدن بنی آدم داشته باشد
تو اگر برخیزی دیو و کافر نیز
خواهند گفت: به خدا قیامت راست است و رستاخیزی وجود خواهد داشت

فارس و کورد و عرب را در دفترم گرفته‌ام
«نالی» امروز حاکم سه مملکت است، دیوان دارد!

نالی

[Setare]

بچه نمی خوام اسپم بشه هااااا!!
اما میشه شعر هایی که استاد ناظری به کردی می خونن رو اینجا با ترجمه بزارین؟!
مرسی :*