مشاهیر و بزرگان كرد در عرصه های مختلف

[behnam5555]

مامۆستا سه ید ئه حمه دی حوسینی(حیسامی) "سوڵتان"

مامۆستا سه ید ئه حمه دی حوسینی(حیسامی)ناسراوبه "سوڵتان"رۆژی دوهه می خاکه لێوه ی ساڵی"1352ی کوچی"له گوندی "هوویه"سه ربه مه لبه ندی ژاوه رۆچاوی به دونیای رووناکی هه ڵێنا .سه ید ئه حمه د کوری سه ید محه مه د کوری سه ید عه بدولره حمانی هوویه یه. سه ید ئه حمه د پاش خو ێندنی سه رتایی زانستی ئیسلامی له گونده که ی خۆی و له خزمه ت خزمه کانی خۆیدا،ها توه ته شاری سنه و ماوه ی 17 سا ڵان له خزمه تی خوالێخۆشبوو مامۆستاحاج مه لا عه بدولکه ریمی شه کیبا و مامۆستایایانی به ناو بانگی ئه و سه رده مه عولوومی ئیسلامی و عه ره بی خوێندووه وئیجازه ی وه رگرتووه.

له ساڵی "1280" چوه ته خزمه تی شێخ محه مه د عه لی حیسامه دین سه رۆکی گه وره و عا رفی "ته ریقه ی نه قشبه ندی. شێخ که بروای به دڵی پاک و زانست و گه وره یی ئه و هێناوه به ربرسی ئیرشاد ورێنموونی له کوردستانی ئێران و عێراقی پێ ده دا.
خوالێخۆشبوو هه رله سه ره تای خوێندنیه وه خاوه نی زه وقێکی جوانی شێعری بووه وزۆر شێعر و به رهه می به شێوه ی کلاسیک داناوه وده سه ڵاتی به سه ر سێ زمانی کوردی و عه ره بی و فارسی دابووه شێعری به هه ر سێ زمان داناووه؛نازناوی شاعیر "بولحه سه ن"بووه و چونکو و زۆرنێوانی له گه ڵ شێخه که ی داخۆش بووه و پێوه نده ێکی قه لبی ئێجگار پته وی له گه ڵ دابووه .
شاعێر پاش 55ساڵ خزمه تی به ئایین عیرفان و شه ریعه تی ئیسلامی فه رهه نگی کومه ڵایه تی له ساڵی"1335ی هه تاوی" له گونده که ی خۆی بۆ هه میشه دونیای فانی به جێ هێشت و گه رایه وه بۆ مه ئوای ئه به دی خۆی.
1)هه وری خه فه ته به فری غه می داگه به سه رمه؟
یاسه رسه ری دووریته که لێم بووگه به سه رما
گاهێ به شه راره ی غه م و گه سه رسه ری هیجران
عه یشی نه بوو بۆمن نه به گه رما نه به سه رما
2)د ڵم جه ئۆف ئۆف زاخان شه یدان
ده ردم ده ردێوه ن ده واش نا په یدان
ئه وه جار که سێ مه واد های ده ردم
تانه مه ده م لێش مه نعش مه کرده م

سه رچاوه :
گوڤاری سروه ساڵی دوازده هه م ژماره ی 117

[behnam5555]

ئه‌سیری

عه‌بدولخالق حوسێنی نه‌‌قشبه‌ندی ناسراو به "ئه‌سیری"،شاعیری نه‌ته‌وه‌یی كورد له‌ساڵی 1890دا له شاری كه‌ركوكله دایک بووه. له باوه‌شی بنه‌ماڵه‌یه‌كی ئایینی زانست په‌روه‌رده‌دا ژیاوه له گه‌‌شتی خوێندنی مه‌لایه‌تی دا گه‌لێك شاری كوردستانی باشوور و ڕۆژهه‌ڵات گه‌ڕاوه له كۆتایی گه‌شته‌كه‌یدا به‌ڵگه‌نامه‌ی زانستی له كه‌ركووك له مه‌لا عه‌لی حیكمه‌ت سیامه‌نسووری وه‌رگرتووه.
له‌ساڵی 1920دا چۆته ئه‌سته‌مبوڵ و له‌و گه‌شته‌یدا چاوی به نه‌جمه‌دین ئه‌فه‌ندی برا بچووكی و شێخ عه‌بدولقادری شه‌مزینی كه‌وتووه كه‌خه‌ریكی خه‌باتی كوردایه‌تی بوون و له‌سه‌ر ده‌ستی ئه‌وان وانه‌ی خه‌باتی نه‌ته‌وه‌یی فێربوو، بۆیه كه له 1921دا گه‌ڕاوه‌ته‌وه كه‌ركوك و ده‌ستی به خه‌باتی كوردایه‌تی كردووه‌و شیعری نه‌ته‌وه‌یی هۆنیوه‌ته‌وه، تاكو بووته شاعیرێكی ناسراوی كورد و له‌گه‌ڵ شاعیرانی وه‌ك ئه‌حمه‌دموختار جافوفایه‌ق بێكه‌سو مه‌لای گه‌وره‌ی كۆیه جێی حاجی قادری كۆییانله هۆنینه‌وه‌ی شیعری نه‌ته‌وه‌ی گرتۆته‌وه.
ئه‌سیری له شیعری وه‌سپدا گه‌لێك سه‌رنج تیژبووه‌، به‌ڵگه‌ش بۆ ئه‌وه، ئه‌و هۆنراوه‌ سه‌ركه‌وتووه‌یه‌تی كه له‌سه‌ر وه‌سپی كوردستانی داناوه‌و له گه‌شته‌كه‌ی خوێندنی بۆ كوردستانی ڕۆژهه‌ڵات چاوی به‌و دیمه‌نه جوانانه‌ی نیشتمانه‌كه‌ی خۆی كه‌وتووه
ئه‌م شاعیره نه‌ته‌وه‌ییه به‌ جه‌رگه‌ی كورد له ته‌مه‌نی 72 ساڵیدا له ڕۆژی 1962.06.18دا كۆچی دواییكرد و له گۆڕستانی شێخ میحه‌دین له كه‌ركوك به‌‌خاكی نیشتمانه‌كه‌ی سپێردرا

[behnam5555]

کورته يه ک له ژياني خوا لي خوشبوو ماموستا
مه لا عبدالکريم مدرس
نووسینی: عرفان زوموررودی

شيره مه ردانی مه يانی قاره مانی نامرن
چوون له ميژووی راپه رينا تا ئه به د خوراگرن
وامه زانه گوری ته نگی خول ئه سيری کردوون
چون له خه تی گوره پانی عيشق عاله م دا گرن
ته رمی گه رمی شيره مه ردان سارد وسرنابيته وه
شورشن تينن ته وژمن وه ک بليسه ی ئا گرن
به ردی بنچينه ی قه لا ی به رزی ميلله تن
تيری چاوی دوژمنن يا داوی ده ست و پا گرن

· ناوی عبدالکريم کوری محمد له ئاوايی ته کيه , ناوچه ی خورمال سالی 1323 ک/1280 هـ /1901 ز / له عه شيره ی هوزی قازی چاوی به دونيا هه ليناوه
· سه ره تا به خويندنی قورئانی پيروز و دواتر سالی 1331 به ده رسی ( ته سريفی زه نجانی )ده ستی پي کردوه . به زيره کی و لی هاتوو يی سه رنجی ماموستا کانی بو لای خوی راکيشاوه .
· له هه ورامان , سليمانی , دورو , ته ويله , بياره و ... له زانايانی به ناو بانگی وه ک مه لا محمد امين باليکدری , مه لا احمد رش , عه للامه ی ناسراو به ابن قرداغی خويندوويه تی.
· له سه ر ده ستی عه للا مه ابن قرداغی (سالی 1343 ) موله تی مه لايه تی وه ر گرتوه و زانای به ناو بانگ شيخ محمد نجيب قرداغی موله ت نامه که ی هه له و کو ره دا خويندو ته وه .
· له سالی 1343 ک / 1300 هـ ت/ ده سی کردوه به ته دريس و ته ئليف و ده يان به رهه می به پيز ی لی به جی ماوه و هه زاران زانای گه وره ی راسته و خو يان ناراسته و خو پی گه ياندوه .
· ماوه يک له خانه قای بياره ته دريسی کردوه وله نه فه سی شيخه کانی بياره به هره مه ند بوه و دواتر چووه بو سليمانی و له مزگه وتی حاجی خان وانه ی وتوه ته وه و دواتر له که رکووک له ته کيه ی شيخ جميل طالبانی به رده وام ده رسی داوه و دوا جار ته شريفی بردوته به غداو تا دوا ساته کانی ژيانی به ده وام له خزمه ت به دين و گه له که ی ده سی نه کيشاوه .
· روژی سی شه ممه ريکه وتی 8/6/1384 ک هـ / دوای 104 سال ژيانی پر به ره که ت و له دوای 84 سال ته دريس و ته ئليف دله گه وره که ی له ليدان راوه ستاوچاوی له دونيا ی فانی هه لگرتوو کوتری روحی به ره ودوا مه نزلی ژيان هه لفری .


کورته يه ک له به ر هه مه کانی


1-ته فسيری قورئانی پيروز به کوردی له 9 جه لددا
2-شه ريعه تی ئيسلام به کوردی
3-چل چرای ئيسلام له ته فسيری چل فه رموده به کوردی
4-ئاوی حه يات له ميژووی پيغه مبه ران به کوردی
5-کوکردنه وه وليکولينه وه ی ديوانی وانی مه وله وی به کوردی
6-شه رحی عه قيده ی مه رزيه ی مه وله وی به کوردی
7- الوسيله له شه رحی الفضيله ی مه و له وی به عه ره بی
8- شه رحی فوائح ی مه وله وی به فارسی
9- شه رحی ديوانی نالی
10- شه رحی ديوانی مه حوی
11- شه رحی ديوانی فه قی قادری هه مه وه ندی
12- شه رحی ديوانی مه لا موسته فای بيسارانی
13- يادی مه ردان – له ميژوو دا
14- بنه ماله ی زانياران – له ميژوو دا
15- زانايانی کورد له خزمه تی زانست و ديندا له ميژوودا
... وه ده يان به رهه می تر.


مه لاعبدالکريم مدرس له روانگه ی ماموستا هيمنه وه


هه موو کورديکی پاک , چاک ,ديندار , دلسوز و ئه ده ب دوست ئه گه ر به دل و گيان خوی به منه ت بار و قه رز داری ما موستای هيژاو زانای کورد مه لا عبدالکريم مدرس نه زانی نا هه قی ده کا .چونکه ماموستا و کوره کارامه و ليزانه کانی به هه موو هيزو توانای خويانه وه به هيچ باريک له خزمه تی کوردی چاره ره شی , دووره به شی هه ژار دريخيان نه کردووه ...

جاريک ده گه ل چه ند ماموستا ی گه وره و ماقول له باره گای حه زره تی غه و س له حوجره ته نگ و چکوله که ی دا له خزمه تی ماموستا دانيشتبووين , من ئه و بيره م به ميشکدا ده هات ئه گه ر هه موو نوو سينه به نرخه کانی ئه م ماموستا کورته بالا , ره زا سووک , خوين شيرين و قسه خوشه بينی و له تايه کی ترازوی باوی و جه سته ی لاوازی خوشی له تايه کی ديکه بخه ی ئا يا سه ری وه ميچی حوجره که ی نا که وی ؟
به شی له پارچه شيعريکی خوا لی خوشبوو ماموستا مدرس که له مه دینه ی پیروزدا و خیتاب به پيغه مبه ری خوا( ص)هونيو يه ته وه

من ميوانی توم , من ميوانی توم
ميوانی خوانی خانه دانی توم
ريبواره که ی بی توشه و زادم
چاوه ری سفره ی نا و ديوانی توم
ريگه گوم کردووی تاريکه شه وم
چاوه ری چرای ريگه وبانی توم
داماوی سارای سه رگه ردانی بوم
جويای نیشانه ی ئا وه دانی توم
کلولی که شتی مه وجی گيژاوم
چاوه ريی ده رکی ده ريا بانی توم
له عيل براوی بی که سو ده ستم
چاوه ری سه رعيل خاوه ن شانی توم
ديلم له بيری تاريکی بيرا
چاوه ری چرای شا بورهانی توم
له م جه ژنا هاتم بو فيدا کاری
قوچی قوربانی ده رگاو بانی توم
ئه گه رشاياوی حوزوری شا نيم
به نده ی وا مه نده ی ده رگا وانی توم
له گشت ولاتی به نده ی تو زورن
منيش به نده که ی کوردستانی توم

[behnam5555]

فقی تیران : (1660 -1590 )

فقی تیران متولد روستای میکس یا موکس ( نام ترکی آن باغچه سرای است ) از توابع حکاری ( جوله مرگ ) بوده که الان جز استان وان می باشد .نام اصلی او میر محمد بوده است , اجداد او از دولت عثمانی اجازه نامه میری را گرفته بودند , شاید هم خود او یک میر بوده است چرا که نام اصلی او همان طوری که گفته شد میر محمد بوده است . اورا میر محی نیز نام برده اند .گاهی خودرا در اشعارش ( م – ح ) معرفی کرده است . هفتاد و پنج سال عمر کرده ودر سال 1660 میلادی در محل زادگاهش مرحوم ودر همانجا به خاک سپرده شده است .آثار ارزشمندی از او به یادگار مانده که همگی آنها بصورت منظوم می باشد .او تحصیلات خودرا در موکس ( میکس ) , جزیر , و فنیک فرا گرفته است ولی بیشتر در فنیک بوده است در بین مردم بوتان چنین شایع شده که در بین دو رودخانه فنیک و دجله درخت توتی بوده و فقی بیشتر در زیر آن درخت اشعارش را می نوشته است . حتی گفته می شود فقی اشعار معروف ئه ی ئاو ئو ئاو را خطاب به رود خانه دجله و یا فنیک نوشته است می گو یند هر کس زیر آن درخت می رفت و شعر یا نوشته ای را می نوشت نوشته های او زیبا , خوش خط و با کیفیت می شد .فقی تیران شاعری بزرگ و گرانمایه , زاهد و عابد وبسیار مومن بوده است .فقی با دختری از روستای ورزوزی (وه رزوزی ) که در جنوب روستای موکس قراردارد ازدواج کرده است . مهمترین آثار فقی تیران عبارتند از :
1- ای آو و آو ( ئه ی ئاو ئو ئاو ) : از 277 بیت تشکیل شده و توسط عبدالقریب یوسف در سال 1989میلادی در انتشارات الحوادث شهر بغداد به چاپ رسیده است .
2- شیخ صنعان : این کتاب نیز توسط خانم مارگاریت رودینکو در سال 1966جمع آوری ودر مسکو به چاپ رسیده است حکایت شیخ صنعان فقی تیران از 313 رباعی تشکیل شده است .
3- برسیس عابد : این قصه منظوم هم از 422بیت تشکیل شده است .
4- اسب سیاه ( هه سبی ره ش )
5- سیسبان ( سی سه بان )
6- خان دمدم
و چندین شعر و بیت و غزل دیگر
می گویند فقی از شاگردان ملای جزیری بوده است . در دیوان ملای جزیری مشاعره ی استاد و شاگرد یعنی فقی و جزیری وجود دارد .آندو همدیگر را بسیار دوست داشتند . فقی در مرگ استادش مرثیه ای سروده و در ابتدای آن می گوید :

هه فت عه ین لام ژ هه و بوون جدا شین ئو گری دیسا تیدا
ئیرو وه رن لازم وه رن جیران ئو خه لقی حه سه تی

( حه سه ت روستای جزیری بوده است )

فقی در روستای میکس متولد شده ولی بزرگ شده جزیر ه بوتان است . روایت است که فقی تیران زبان پرندگان را می فهمیده واز این رو به فقی تیران مشهور است .داستانی نیز در همین رابطه شیخ عبدالرحمان گارسی نوشنه است .
شیخ صنعان او چنین شروع میشود :

Van qisetan izhar bikim

Behsan kar û bar bikim

Yar û biran hişyar

bikim

Da ez ji şêx dim wesfekî

Şêxek hebû çaxê ewil

Nûrha Xwedê hel bû

di dil

Sed gumreh û dal û midil

Bi destê wî tên tobetê

Şêxek hebû

sinhaniyan

Serdarê pansed sofiyan

ویکی دیگر از قصیده های فقی تیران :

Bizan ko min yar ti wî
Dil ji birîndar ti wî
Ez kuştim yekcar ti wî
Çi bikim ko min yar ti wî
Bê dest û hem pa ti wî
Pir li min kubar ti
wi
Ê b'xezeb xwendî ez im
Di qeyd û bendê ez im
Zencîr bi zendê ez
im
Miştaqi rindî ez im
Aşiqê cindî ez im
Perwazi findê ez im
Xweş qed û ehla ti wî
Cama piyala ti wî
Şûx bejn û bala ti wî
Delala mala ti wî
Pir bext û tala ti wî
Nîmeta ala ti wî.
Dûr ji
wisalê ez im
Yar di xeyalê ez im
Îsa li erdan ti wî
Bi girt û berdan

[behnam5555]

ده رويش عه ودي


سال 1768 ميلادي در منطقه ويرانشهر مابين دو رودخانه دجله و فرات اميري بنام تمرپاشا ميلاني حکومت مي کرد حدود حکمراني تمر پاشا از رحا ( اورفا ) تا حران واز آمد ( دياربکر ) تا حدود موصل و حلب محسوب مي شد . او 36 عشيره بزرگ که مجموعا 32 هزار خانوار را شامل ميشد در خدمت داشت .مجموعه اين عشاير را ملي يا ميلان مي گفتند .درويش و برادرش سعدون دو جنگجوي چابک سوار و دلير از کردهاي ايزدي از سالها پيش از منطقه شنگال به ويرانشهر کوچ کرده ودر خدمت تمر پاشا بودند .تمر پاشي ميلان دشمن زیاد داشت وبا آنها ميانه خوبي نداشت و گاه گاهي با هم درگير مي شدند .در يکي از درگيري ها درويش همراه با يک پاشاي رحايي اسير دشمن شده وپس از محاکمه به صد و يک سال حبس محکوم مي شوند . سعدون موفق مي شود در يک يورش شبانه درويش و پاشا را از زندان نجات دهد .
روزي تمرپاشا و درويش با هم به کوه قره چه داغ به شکار رفته ناگهان در کمين سواراني از دشمن قرار مي گيرند درويش با رشادت بي نظير با دشمن درگير ، گروهي از آنهارا کشته و بقيه را تار و مار ميکند و تمر پاشا را از مهلکه نجات مي دهد . از آن روز به بعد درويش نزد تمر پاشا از احترام خاص برخوردار و يکي از خواص دربار او مي شود .تمر پاشا دختري زيبا بنام عدول دارد درويش عاشق عدول ميشود هردوي آنها بسيار همديگر را دوست دارند داستان عشق پاک آنها همه جا پراکنده مي شود وقتي تمر پاشا از موضوع مطلع ميشود بسيار ناراحت شده و درويش و خانواده اش را به شنگال تبعيد مي کند چرا که درويش از کردهاي ايزدي بود و ازدواج مسلمان با غير مسلمان از نظر شرعي درست نمي باشد . تبعيد درويش و خانواده اش به گوش دشمن رسيده و آنها فرصت را غنيمت شمرده و آماده حمله به تمر پاشا مي شوند .تمر پاشا از موضوع مطلع شده و سران عشاير و جنگجويان خودرا در يک چادر جمع کرده و چنين مي گويد :
اگر در بين شما جوانان عشيره هاي خدرکا ، کورا ، چووا ، حاجيکا ، سينکا ، شرقي يا ، کيژا ، مندا ، ناسرا ، و دودکا کسي بتواند برود وشمن را شکست داده و ما را از اين مهلکه نجات بدهد عدول مال او خواهد بود .شرط اين است عدول در يک سيني طلايي يک فنجان فرفوري پر از قهوه را در دست دارد هر رزمنده اي که قهوه را از دست عدول بگيرد يعني شرط را قبول کرده و فرمانده جنگ را بر عهده گرفته ودر صورت پيروزي عدول مال او مي شود .
سکوت همه جا را فرا گرفته است کار بسيار سختي است از يکطرف 1700 سوار دشمن واز طرف ديگر همه مي دانند عدول و درويش دلداده همند . سرها به زير افکنده شده اند فرصت کم است دشمن اعلام جنگ کرده است چه بايد کرد ؟
ریش سفیدی از بین مردم برخاست وچنین گفت :ما تنها یک راه داریم و آن این است که قاصدی را به شنگال فرستاده از درویش و یارانش دلجویی و از آنها بخواهیم به ویرانشهر آمده وما را از این مهلکه نجات بدهند.تمر پاشا از این پیشنهاد استقبال کرده و پیکی را با هدایا و تضمین اینکه عدول را به درویش خواهد داد روانه شنگال نمود . پیک خود را به شنگال رساند درویش را از موضوع مطلع نمود درویش بسیار خوشحال شد نزد پدر رفت و رخصت خواست .ولی عه ودی راضی به این کار نشد و چنین گفت :درویش پسرم تمرپاشا به قولش عمل نخواهد کرد وعدول را به شما نخواهد داد وراهی که شما می روید بازگشتی نخواهد داشت .بیا و ازین عشق بگذر . درویش گفت : پدر جان فرصتی پیش آمده تا از حیثیت خانواده مان واز وطنمان دفاع کنیم جدای از آن من نمی توانم از عشق عدول بگذرم .باید بروم پدر به ناچار و علیرغم میل باطنی قبول می کند .درویش اسب چابک اش را که هدبان نام داشت زین کرد . یکی از یاران درویش بنام عیسو خود را به درویش رساند و گفت منهم با تو می آیم برادرش سعدون وقتی موفق به انصراف درویش نشد آماده رفتن شد .درویش گفت : دوستان و یاران منهم میدانم احتمال موفقیت مان در این کار ضعیف است ولی باید برویم .
درویش و یارانش به بارگاه تمر پاشا رسیدند عدول روزهاست چشم براه است اینک او قهوه به دست در سینی زرین رو در روی درویش ایستاده , درویش مات و مبهوت غرق در نگاه عدول قهوه از دست یار می گیرد و سر می کشد صدای هلهله حاضرین گوشها را می خراشد شرط قبول است و درویش و یارانش آماده نبرد با دشمن می شوند .نبرد در تپه عدشان اتفاق خواهد افتاددرویش و عیسو و سعدون و یازده جنگجوی دیگر در مقابل هزارو هفتصد سوار ایستاده اند,فرمانده جنگ دشمن عفر نام دارد او درویش را می شناسد در یکی از شکارگاه ها باهم آشنا شده و دست برادری بهم داده بودند عفر کره اسبی زیبا به درویش داده بود هدبان همان کره اسب است که اینک اسب بی همتای درویش می باشد . عفر به یارانش می گوید در مقابل ما درویش عه ودی قرار دارد او رزمنده و دلاوری بی همتا است واز دوستان خوب من که ما بهم قول برادری داده ایم حیف که تمر پاشا او را فریب داده وبه جنگ با فرستاده و میدانم که هرگز او به قولی که داده عمل نخواهد کرد .میخواهم بروم و با ملاقات کرده واو را از این نبرد برحذر دارم . عفر نزد درویش می آید و می گوید : درویش برادر عزیزم فریب تمر پاشا را نخور او مسلمان است و تو ایزدی , ازدواج مسلمان با ایزدی حلال نیست بدان که تمرپاشا شما را عمدا به قتل گاه فرستاده و هرگز به قولو قرارش عمل نخواهد کرد بیا و ازاین جنگ دست بردار واگر هم بخواهید من حاضرم به شما کمک کنم تا عدول را به زور از تمر پاشا فراری بدهیم.
درویش گفت : درست است که من وشما باهم رفیق هستیم ولی شماها چشم طمع به خاک مارا دارید .عدول برای من خیلی عزیز است اما وطن و خاکم برای من عزیزتراز طرفی اگر شما به من در رسیدن به عدول کمک کنید من پیش عدول سرافکنده خواهم شد چرا که او خواهد گفت دیگران برای رسیدن به من به شما کمک کردند واین جایز نیست یا بروید و یا آماده نبرد شوید .
هر دو طرف آماده نبرد شدند درویش وهم رزمانش به قلب دشمن هجوم بردند پس از یک ساعت نبرد طرفین به مقرهای خود برگشتند .دونفر از یاران درویش جان باخته بودند و ده ها نفر از دشمن , جنگ عدشان سه روز دوام داشت دراین جنگ غیر از درویش و عیسو همه کشته شدند . درویش بالای سر جنازه برادرش سعدون رفت دستمال دور گردنش باز کرد با گریه و غم و اندوه فراوان آنرا بر چشمان خود گذاشت و سپس آنرا بر گردن اسب سعدون ( کمیت ) انداخت وبرای کمک و یاری به سوی خانه پدری روانه کرد . اینک شب فرا رسیده درویش و عیسو تنها مانده اند درویش از عیسو میخواهد به میان ایل برود و امداد بیاورد ولی عیسو نمی خواهد او را تنها بگذارد به ناچار قبول میکند . فردای آن روز درویش یک تنه به د شمن هجوم می برد هیچ کس حریف او نیست دشمن به فکر حیله و دسیسه می افتد حیله آنها کارساز می شود وآنها موفق می شوند درویش را از اسب به پایین بیندازند.و ضربه ای کشنده به او بزنند . عفر خود را به بالای سر درویش می رساند ورو به سربازان کرده و می گوید : این دور از مردانگی است شماها با حیله و نیرنگ با او جنگیدید واین مردانگی نیست سپس درویش را از میدان جنگ به بیرون میبرد .درویش از عفر می خواهد او را به بالای تپه عدشان ببرد . انگاه از او می خواهد اورا در کنار تخته سنگی چنان قرار بدهد که رو به ویرانشهر باشد .چرا وقتی عدول می خواهد بیاید او بتواند به راحتی او را ببیند . عفر بادلی پراز غم واندوه درویش را ترک می کند عدول پس از باخبر شدن از ماجرا خود رابه تپه عدشان می رساند تا چشمش به درویش می افتد با گریه و زاری در کنار او قرار می گیرد درویش دست عدول را محکم گرفته وبه چشمان زیبای عدول خیره ودر همان لحظه جان را به جان آفرین تسلیم کرد . عدول با دلی پر از غم به گریه و زاری افتاده و بیت (لاوژه ) زیر را در غم از دست دادن یار زمزمه می کند:این لاوژه پس از 240 سال هنوز هم سینه به سینه گفته شده و می شود و یکی از پر طرفترین لاوژه های کردی در بین کردان به ویژه کردهای کرمانج می باشد گرچه لاوژه های مختلفی در باره درویش عه ودی توسط دنگ بیژ های مختلف گفته شده است .

Delal lo delal..!

Delalê min waye delal, delalê min waye delal, delalê min waye delal, waye delal!
Ez nemînim, ez nemînim, ez nemînim lo lo Dewrêşo !
Dewrêşê dilê min sûwar bû li derê mala bavê min peya bû,
Dewrêşê dilê min rebenê sûwar bû li derê mala bavê min por kurê peya bû.
Xwedê xerebike destê min ji agirê cixarê, fîncana hatin û çûyina mêvana xalî nebû,
Min dî keçika cîrana xebera nexêrê ji min ra di anî, digo lê lêê por kurê ma tu nizane
Dewrêşê dilê te xeyidî bervî mal çû.
Wê gavê çavê min mîna tavîya berf û baranê ji hêsra xalî nebûn, ez nemînm, ez nemnîm, ez nemnîm lo lo delalo ax !

Delalê min waye delal, delalê min waye delal, delalê min waye delal, waye delal !
Ez nemînim, ez nemînim, ez nemînim, ez nemînim lo lo Dewrêşo !
Dewrêşo lavo were mala bavê min bi mêvanî, Dewrêşo berxo were mala bavê min por kurê bi mêvanî ax !
Ezê ji Dewrêşê dilê xwe ra dînim kulavekî sorî xuristanî, ezê ji Dewrêşê dilê xwe ra serjêkim mîha sor ser beranî, gava dê û bavê min gotin lê lê por kurê kanî mîha sor ser beranî, ezê bibêm şivanê me lavê xelkê bû, şev bû tarî bû, ba bû, baran bû,
ji çolê nanî, gura xwarî, ez nemînim, ez nemînim, ez nemînim lo lo delaloo ax!

[behnam5555]

عرب شامیلوف ( عرب شمو ) 1978- 1897-

رمان نویس کرد ارمنستان

وی در یک خانواده کرد ایزدی ( زرتشتی ) در روستای سوسز از توابع شهر قارص ( در ترکیه امروزی ) به دنیا آمد .شهر قارص در آن زمان جز امپراتوری روسیه بود . پدر عرب ,( شمو ) فردی فقیر و تنگدست بود او از ایل حسنیان بود ودر روستاهای ملکانیان , آدربیجانیان , هورومان و ارمنیان به چوپانی و رنجبری مشغول بود .عرب فرزند سوم و همیشه در کنار پدرش بود . پس از مدتی وقتی عرب نوجوان بود در یک مدرسه روسی به عنوان خدمتکار بکار گرفته می شود .مدرسه ای به نام الکساندروف در ملکانیان , عرب در همان مدرسه چنان مجذوب درس خواندن بچه ها می شود که توجه معلم مدرسه را به خود جذب کرده و معلم به او کمک می کند تا خواندن و نوشتن زبان روسی را یاد بگیرد .همین یاد گرفتن زبان روسی بعدها خیلی به کمک کرد . عرب 14 , 15 ساله بود که زبانهای روسی , ترکی , ارمنی و هورومی را یاد گرفته بود . در جنگ جهانی اول در ارتش روسیه تزاری به عنوان مترجم بکار گرفته شد .او دو سال در اردو گاه روسها به کار مترجمی مشغول شد . در سال 1916 به ساری قمیش رفته ودر یک شرکت ریل سازی به عنوان کارگر مشغول کار شد در همانجا با تشکل های کارگری آشنا وبه تدریج جذب کارهای سیاسی شد وسرانجام به بلشویکها می پیوندد. بعدا عضو کمیته مرکزی حزب کمونیست ارمنستان شد .در سال 1920 به شهر مسکو رفته و بمدت چهار سال در دانشگاه لازاریان مشغول تحصیل می شود .در 1931 در موسسه شرقی لنینگراد در رشته ادبیات کردی مطالعه کرد و به توسعه الفبای لاتین کردی کمک نمود و تا 1937 با روزنامه کردی ریاتزه ( راه تازه ) در ایروان همکاری کرد . اولین و مشهورترین رمان وی Şivanê Kurd( چوپان کرد )
می باشد .
استالین وی را تبعید کرد و 19 سال بعد یعنی پس از مرگ استالین به ایروان برگشت . در 1959 رمان Jiyana Bextewer( زندگی خوشبخت )
را منتشر کرد .
در 1966 یک رمان با الهام از داستان قدیمی کردی( قلعه دمدم )یک رمان به نام Kela Dimdimêنوشت .
دو اپرا توسط ایتالیایی ها براساس رمان های وی نوشته شده اند :
Il pastore curdo and Ilcastello di Dimdim .
وی در سال 1967 مجموعه ای از داستاهای کردی را در مسکو منتشر کرد . آثار وی به انگلیسی فرانسه ایتالیایی روسی و جند زبان دیگر ترجمه شده اند . متاسفانه هیچ کدام به فارسی برگردانده نشداه اند.

تصاویری از آثار عرب شمو :

[behnam5555]

زندگی نامه ی ماموستا فیدایی

كه مردم شين و گريانت به من چي؟
كه گوڵ چوو، ئاوي بارانت به من چي؟


له سه ر ته رمي مني عاشق به قوربان

ئيتر زولفي په رێشانت به من چي؟


له هۆده ي ماته م و غه مدا كه سووتاوم

سه فايي باغ و هه يوانت به من چي؟


كه هێلانه ي شه هێني دڵ خرا بوو
قه‌دي سه روي گوڵستانت به من چي؟


به پاييز پووشي ويشكي ته ن كه فه وتا
به هاري لێوي خه ندانت به من چي؟


كه مانگي به ختي من رووي نا له كه سري

تريشكه ي رۆژي كوڵمانت به من چي؟


به كاسي غه م دڵم شێواو و كاسه
شه ڕابي سافي فينجانت به من چي؟


كه تووشي له شكري ده رد و خه فه ت بووم
ده وايي ده رد و ده رمانت به من چي؟


كه په يدا بوو شه وي تاريكي دووريت
ده سي مووسايي عيمڕانت به من چي؟


له شم گه ر كه وته مه يداني نه بووني
له وه دا باسي لوقمانت به من چي؟


كه بڕوا نووري بينايي له چاوم
جواني ره نگي باغانت به من چي؟


له نێو چاڵي غه مي ‌تۆد ا كه گيرام
جواني ده شت و كێوانت به من چي؟


«فيدايي» گه ر نه ما ، بۆ ته عزيه ي
ئه وده م و لێوي غه زه لخوانت به من چي؟




ملا كريم پسر اسماعيل و آمان خانم مي‌باشدكه اصل و نسب پدرش به طايفة «بامه ڕه» ومادرش به طايفة «جاف» مي‌رسد. سال (۱۳۴۸ه ق ۱۳۰۷ش) در روستاي «سي سێر» يكي ازروستاهاي منطقة سردشت چشم به جهان گشود. استاد فدايي با خانوادة پدريش به روستاي «كاني ره ش» يكي از روستاهاي «گه وركايه تي» مهاباد كوچ مي‌كنند. در اين روستا بدليل بوجود آمدن اختلاف با صاحب زمين مجبور به اسباب كشي مي‌شوند. استاد فدايي در اين روستا نزد «ملا عبدالله خنداني» قرآن را فرامي گيرد. سپس كتابهاي (جرم بخش، اسماعيل نامه، ناگهان، عقيده و باب اول گلستان سعدي) را نزد ملا عبدالله مي‌خواند. سپس بدليل اختلاف با يكي ازخانواده‌هاي روستا و براي جلوگيري از تشديد اختلاف بار ديگر مجبور به كوچ شدند، اين بار به موطن اصلي خود روستاي «سي سێر» برگشتند.

در روستاي «سي سێر» نزد مدرس حجره «ملا سيد حسين حسيني» رفته و كتاب گلستان سعدي را تمام كرد. آنگاه خواندن درس علمي و عربي را نزد استاد آغازنمود.

ايشان كتابهاي «تصريف زنجاني» و «عوامل» و «انموضج» را تمام كرد.

اماهنوز كتاب «انموضج» را تمام نكرده بود كه پدر بزرگوار ايشان دار فاني را وداع فرمودند و كريم و برادرش (قادر) و مادر و تنها خواهرش (عايشه) را در اين دنياي وانفسا تنها گذاشتند.

ولي استاد فدايي با عنايت به علاقة وافري كه به فراگيري داشت، دست ازتحصيل علم برنداشت و كتابهاي «اظهار» و «تصريف ملا علي» و «وضع و استعارة جامي» را تمام كرد و آنگاه خواندن كتاب «سيوط» را شروع كرد ولي هميشه آرزوداشت براي فراگيري بيشتر از روستاي «سي سێر» به جاهاي ديگري برود. براي همين منظور به روستاي «سيوچ» يكي از روستاهاي شهرستان بانه مي‌رود و در آنجانزد «ملا ابراهيم» «سيوط» را تمام كرد. در جريان آتش سوزي شهرستان بانه و هرج ومرج روستاهاي دور و بر به دليل آمدن «محمد رشيد خان» به بانه، ناچار به بازگشت به روستاي «سي سێر» شد و نزد «ملا عبدالرحمن سي سێري» اكثر كتابهاي علمي راتمام كرد.

آنگاه به روستاي «هند آباد» يكي از روستاهاي «كه ڵۆي» سردشت مي‌رود ومدتي در خدمت «ملا حسن حزيني» مانده و سپس نزد «قاضي علي» در سردشت مي‌رود و مدت ۶ ماه نزد ايشان تلميذي مي‌كند.

بار ديگر استاد فدايي براي افزايش علم و دانش خود روش حركت و تجربه راسر لوحة كار خود قرار مي‌دهد. اين بار راه روستاي «تورجان» يكي از روستاي مكريان را در مي‌نوردد و نزد «ملا عبدالله محمدي سوتويي »كتاب «گه له نبه وي برهان» را تمام كرد.

در همانموقع چون حجره «نمه شير» از روستاي اطراف بانه، تقريباً خالي شده بود، نزد مدرس حجره «ملا احمد حيدري» مي‌رود و كتابهاي «جمع الجوامع»

و«تشريح» و «رساله حساب و تذهيب» را نزد ايشان مي‌خواند. و در همانجا اجازة «افتا» و ارشاد را گرفته و در سال (۱۳۷۳ ه ق ـ ۱۳۳۲ ش) يعني در سن ۲۵ سالگي بصورت رسمي كارنامة افتا را از دست «ملا احمد حيدري» مي‌گيرد و به موطن خودروستاي «سي سێر» برگشتم و از انجا به روستاي «نستان» كه در همسايگي زادگاهش بود، مي‌رود و مدت ۵ سال در اين روستا پيشنماز و مدرس روستاي «نستان» بوده است.

آنگاه براي آخرين بار اسباب كشي مي‌كند و به روستاي «كاولان عليا» كه درست وسط جاده سردشت ـ مهاباد مي‌باشد، مي‌رود. اسباب اين بزرگوار كلاً كتابهاي ايشان بودند و لاغير اين بزرگوار تا آخر عمر خود در اين روستا ماند و مشغول تدريس، تحقيق، كارهاي ادبي و... شد.

استاد فدايي بعد از يكسال تحمل رنج ناشي از سرطان ريه، ساعت ۱۱:۳۰ شب پنج شنبه پنجم فروردين ماه سال ۱۳۷۲ شمسي، شب عيد سعيد فطر (رمضان) سال ۱۳۷۲ شمسي چشم از جهان فرو بست. مقبرة اين اديب و استاد عالي مقام درروستاي «كاولان عليا» مي‌باشد.

اين بزرگوار مدت ۳۰ سال در روستاي «كاولان عليا» ماندگار شده و در آنجاازدواج نموده است كه حاصل اين ازدواج ۴ پسر و ۲ دختر مي‌باشد. از اين عزيز آثارگرانقيمت زيادي مانده و متأسفانه به اعتراف خودش بسياري از آنها در طول زندگيش از بين رفته‌اند از جمله ۳۰۰ شعر كه ايشان روي آن كار كرده و بدلايلي نابود شده‌اند.

حاصل عمر ادبی استاد،موارد زیر هستند که هر یک در چند سطر تا اندازه ای معرفی می شوند و نمونه ای از اشعار آورده می شوند:

۱ ـ لاس و خزال: يك داستان فلكولوري كردي است در ۳ دفتر و ۴۷۵۰ بيت شعر سروده شده است.برای آشنایی بیشترخواننده گان این داستان چند سطری را از صفحات ۳۲تا۳۵«خاطرات یک مترجم» اثر استاد بزرگوار جناب محمد قاضی عیناً نقل می کنیم:

یک وقت مرحوم دکتر جواد قاضی ضمن یادی از ماجراهای جوانی و تاسف و حسرت بر آن روزگاران خوش زندگانی چنین نقل کرد:روزی که با مرحوم اسکارمان و راوی مشهور و خوش آوازی به نام میرزا اسکندر در بیشه سبز و خرمی در کنار رودخانه ی مهاباد گرد هم نشسته بودیم و یادداشت های مربوط به بیت«لاس و خه زال» را تلفیق و تدوین می کردیم،میرزا اسکندر گاه گاه تکه های زیبایی از آغاز داستان لاس و خه زال و از گفت و گوی عاشق و معشوق را با آن صدای گرم و دلنشین خود زمزمه می کرد.
ان روز داستان بسته شدن نطفه لاس بر پشت شیر را که بی اغراق یکی از شاهکارهای حساس ادبیات جهان است به آهنگ «حه یران» خواند و سپس چند بیتی ازگفت و گوهای عاشقانه بین لاس و خزال را به همان آهنگ ادا کرد.خوش صدایی راوی و زیبایی شعرها در آن حال خوش فراغ بال و صفای آب و هوا و دلنشینی منظره بیشه و رودخانه چنان درآن غربی آشنا با روح شرقی کارگر افتاد که بی اختیار از جا بر جست و شروع به پایکوبی و دست افشانی کرد و سوگند خورد که زیباتر و نغزتز از این حماسه عشقی را در آثار هیچیک از بزرگان ادب اروپا ، از دانته گرفته تا شکسپیر و گوته و غیره ندیده است...
استاد فدایی بعد از ده سال تمام پیگیری چند و چون این داستان زیبا و ارزشمند،در بحر هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف (آهنگ مشهور ای نام تو بهترین سر آغاز)در بیش از ۴۷۵۰بیت به شعر کردی سروده اند،که در نوع خود کم نظیر است.نیایش سرآغاز داستان یکی از زیباترین و شیواترین نیایشهای شعر کردی است.نظر با اینکه در منابع ذکر شده در اول مقاله مقداری از آن نیایش ها را آورده ام در اینجا از تکرار آنها خودداری میکنم.در قسمتی از شروع داستان می فرماید:

پیری له چیایی کورده واری
گه و هه ر له ده م و وته ی ده باری

دور دانه یی باوی لاسه ، پسپور
ئاوایی وه ده ر ده نا له قاپور

سی گه وره له خاگی باله کابون
هه ر سیک له یه ک ره گه و برا بون

یه ک نیوی ده بردرا به میر صوفی
نه یبو له پلینگ ترس و خوفی...

۲ـ تاريخ زندگينامة فدايي:
سرگذشت استاد فدايي از دورة طفوليت تا سال ۱۳۵۷ شمسي مي‌باشد كه در قالب ۱۰۰۰ بيت شعر آمده است. در آغاز کتاب،پس از یک نیایش دلنشین میگوید:
۳ـ دمدم نامه:
كه داستان تاريخي قلعه دمدم جنگ بين امير خان برادوست ولشكريان شاه عباس صفوي در بيشتر ۷۰۰۰ بيت شعر سروده است. كه توسط استادگرامي جناب آقاي سيد محمد صمدي با مقدمه و تصحيح اين بزرگوار به چاپ رسيده است.

۴ ـ كليات فدايي: مجموعه اشعار (غزليات به ترتيب حروف الفبا در حرف آخرتا قافيه) تخميس، بهاريه، ملمح و... به زبانهاي فارسي و كردي. اين ديوان شامل ۴۰۰۰ بيت شعر مي‌باشد.



ملمعی از سعدی و فدایی

روحمي بكه به حالم ئه ي شوخي كورده واري
كز بلبلان برآمد فرياد بي قراري

جه رگم برا به تيرت ئه و كاره كه ي ره وايه؟
مرهم به دست ومارا مجروح مي گذاری

گه رتوله كوري عاشق دابي ده بن هه مووگه ش
چون بر شكوفه بارد باران نو بهاري

عه ترت له باغه لي دا يا بوني ميخه كانه؟
يا مشك در گريبان بنماي تاچه داري؟

گول غونچه كه ي وه كووتون گه رچي هه مووجوانن
تو در ميان گلها ، چون گل ميان خاري

مردم به داوي زولف وتيري مو‍‍‍‍ژه ي خه ده نگت
ان ميكشد به زورم اين ميكشد به زاري

پرچت كه مه ندي ملمه پيم وايه من كه مردن
دربند خوبرويان خوشتر كه رستگاري

به زماني چه ور وشيرن گيان و دلت ستاندم

چون مهر سخت كردم سست آمدي به ياري

ماچم نه كرد ليوت داخم گرانه چه بكم ؟

کاين عمر صرف كردم اندر اميدواري

روويي جوانه عابيد ، قيبله ي دلي من و تو

باطل بود كه صورت بر قبله مي نگاري

چاره ي غه مي فيدايي ماچي له رووي ياره
درمان درد سعدي با دوست سازگاري

شه ویکی عاجز و په رت و وه ره ز بووم
وه کوو بولبول گرفتاری قه فه ز بووم

غه می زورم هه بوو بی شک له سه رشان

په شیو و دل بریندار و په ریشان

له ده ریایی غه می دلدار بوم
هه بو نا له م له بو عومری له ده س چووم

هنگامی که غرق این خیالات بوده ،ناگاه دلدار وارد اتاقش می شود و:

که په یدا بوو سلاوی لیده کردم
به ئاوازی دل و دینی بردم

به چینی چه تری پرچینی کراسی
منی دانا له سه ر جیگا به کاسی

له چاوم ئاوی فرمیسک ده باری
به یارم کوت به گریان و به زاری...

[behnam5555]

زنده یاد علی رخزادی در سال 1323 ه.ش در منطقه ی شلیر کردستان عراق دیده به جهان گشود دوران کودکی و نوجوانی را در شهرهای سقز و سنندج سپری کرد از سال 1342 در کسوت معلمی در شهر سنندج مشغول تدریس شد همزمان با تدریس ، تحصیلات دانشگاهی خود را در مقاطع لیسانس و فوق لیسانس تا اخذ درجه ی دکترا در رشته ی زبان و ادبیات فارسی ادامه داد و بعد ها در دانشگاه های کردستان تدریس نمود استاد قریب به 40 سال از عمر خود را صرف تعلیم و تربیت صد ها دانشجوی این مرز و بوم نمود . دستاورد سال ها پژوهش و تحقیقات استاد انتشارده ها مقاله و کتاب در حوزه ی زبان و ادبیات کردی یود دکتر رخزادی در 1381 در کنفرانس علمی زبان کردی با رای مستقیم نویسندگان کرد به عنوان عضو پیوسته ی مجمع علمی زبان کردی انتخاب شد وی در سپیده دم 27 اردیبشت 1386در سنندج دار فانی را وداع گفت.


آثار و تأليفات (به زبان كردي)


امثال و حكم‌كردي، سنندج، انتشارات كردستان 1381 (به زبان كردي).
آواشناسي و دستور زبان كردي، تهران، ترفند 1379.
دستور زبان فارسي، ناشر آموزش و پرورش سنندج 1364.
گزيده‌ي صناعات ادبي و نيازهاي سخن در ادب فارسي، ناشر آموزش و پرورش 1366.
نواي شعر فارسي (قافيه و عروض)، نشر ژيار، سنندج 1378.
مطابقت آوايي و دستوري زبان كردي و فارسي، ناشر: مؤلف، سنندج 1383.
مطابقت آوايي و واژگاني زبان كردي (گويش سوراني) با زبان فارسي معيار و پهلوي، ناشر: مؤلف، سنندج 1384.
آموزش زبان كردي سوراني(دستور زبان، گفتگو، لغات كاربردي)، انتشارات كردستان 1386.
ريَزماني كوردي سوراني (آماده‌ي چاپ)
.
مقالات:

- صورخیال درشعرمولوی کرد ، کنگره ی بزرگداشت مولوی کرد ، سقز، 1371
- شعر بیسارانی از دیدگاه مکتب های ادبی، مقاله و سخنرانی در همایش بزرگداشت بیسارانی ، مریوان ، 1375

-بررسی سبک شناسی شعر «ناری» شاعر و عارف و صوفی کرد، مقاله و سخنرانی در همایش بزرگداشت ناری، مریوان 1376 .

-روش های شناخت مسائل فرهنگی، مقاله و سخنرانی در همایش کردستان شناسی دانشگاه کردستان ، 1377.

-تعهد در ترجمه، مقاله و سخنرانی در همایش بزرگداشت محمد قاضی. دانشگاه کردستان 1377.

-مراودات فرهنگی و تاثیر آن بر فرهنگ عمومی ، مقاله و سخنرانی در همایش تحولات فرهنگی . دانشگاه کردستان ،1378.

-شعر تعلیمی صوفیه در ادب فارسی ، گلچرخ ، ش 21، تهران ،1378

-زبان شناسی ایرانی، مقاله و سخنرانی در نخستین گردهمائی پژوهش های زبان فارسی ، دانشگاه تربیت مدرس ، تهران 1380.

-جایگاه شعر عرفانی مولوی کرد ، کنگره ی مولوی کرد ، عراق سلیمانیه ،1380.

-سبک شناسی شعر «قانع» شاعر کُرد ، کنگره قانع شناسی، مریوان ،1380.

-پژوهش زبان شناسی در تبیین هویت زبان کردی، نخستین کنگره بین المللی بنیاد ایران شناسی ، تهران 1381.

-نقش میراث فرهنگی اقوام در توسعه تمدن ایرانی ، مقاله و سخنرانی در نخستین گردهمایی دانشگاه های غرب کشور ، دانشگاه رازی ، کرمانشاه 1381.

-چگونگی آموزش و تدریس زبان کُردی ، سخنرانی در نخستین کنگره ی علمی زبان کردی ، تهران ، 1381.

-ضمایر و جایگاه نحوی ضمیر های متصل و شناسه ها در زبان کردی سورانی و تطبیق آنها با زبان فارسی معیار ، مجموعه مقالات دومین همایش پژوهش های ادبی ، دانشگاه تربیت مدرس ، تهران، 1382.

-جایگاه زبان کردی ، در زنجیره زبانهای آریایی ، مقاله و سخنرانی در کنگره ی بین المللی زبان و ادبیات کُردی، ترکیه ، دیاربکر ،1383.

-نالی و سبک هنری و شعری وی ، کنگره نالی شاعر کرد ، سلیمانیه ، کردستان، 1385.

[behnam5555]

سلطان صلاح الدین ایوبی

صلاح الدین در تكریت به دنیا آمد، جایی كه حالا مركز استان صلاح الدین است و گاهی هم برای ما یادآور دیگر متولد این شهر، صدام. سال تولدش 1137 بود و اسمش یوسف. اسم پدرش ایوب بود كه بعدها شهرت او و خاندانش شد. اصالتش از آذربایجان ایران و كرد بود. عمویش شیركوه، از سرداران معروف عباسی است.

• در زبان های اروپایی، اسم او را به صورت SALADIN می نویسند.
• صلاح الدین ابتدا در سپاه نورالدین زنگی سربازی ساده بود، ولی شجاعت او در جنگ صلیبی دوم، او را به مقام سرداری رساند. نورالدین به او حكومت مصر را داد. بعد از درگذشت نورالدین در 1174 صلاح الدین به دمشق، مركز حكومت او آمد و با كنار زدن رقبا، حكومت خودش را تشكیل داد. پادشاهی ایوبیان، مصر و سوریه و فلسطین و تمام شاخ آفریقا را شامل می شد.
• در نبرد حِطین كه در نزدیكی طرابلس امروزی واقع شد، صلاح الدین با صف آرایی مناسبش تمام چاه های آب منطقه را از صلیبی ها گرفت و با چند ترفند سادة دیگر، در یك روز شش هزار شوالیه را كشت و والی اورشلیم را به اسارت گرفت. می گویند پاپ اوربن سوم از شنیدن خبر این جنگ سكته كرد و مرد.
• شیخ اشراق، شهاب الدین سهروردی، به دستور صلاح الدین كشته شد. او از حرف های سهروردی چندان چیزی نمی فهمید و نمی خواست او را بكشد، اما علمای دربارش بر این كار اصرار داشتند.
• سپاهیان صلاح الدین و ریچارد شیردل، شاه انگلستان، هر كدام یك بار، دیگری را به سختی شكست دادند و چندبار هم بدون نتیجة مشخصی با هم درگیر شدند. این دو هر بار پس از نبرد، به تمجیدهای اغراق آمیز از یكدیگر می پرداختند. لقب شیردل را صلاح الدین به ریچارد داد.
• در نوامبر 1192، صلاح الدین، یافا را به یك حمله و آن طور كه مورخان نوشته اند پیش از آن كه راهبان فرصت كنند دعای صبحشان را بخوانند تصرف كرد.

• صلاح الدین، نمونه ای كامل از یك پهلوان شرقی بود. در هنگام جنگ، هیچ ترحمی نداشت و بعد از جنگ، آن قدر انصاف و شكیبایی می كرد كه دشمنانش را هم به تحسین وامی داشت. در فتح بیت المقدس، با حاكم مسیحی آن جا قرار گذاشت كه با لشگریانش 50 روز پشت دروازه های شهر بمانند و صبر كنند تا مسیحیان به تجهیز قوا و تعمیر استحكامات بپردازند. پس از فتح بیت المقدس، خودش فدیة تعداد زیادی از اسرا را داد و آن ها را آزاد كرد. یك بار ریچارد را در میدان جنگ پیاده دید، اسب تیزرویی برای حریفش فرستاد همراه با پیغامی كه حیف است جنگاوری چنین دلیر، پیاده به جنگ برود.
• ریچارد پیشنهاد داده بود شاهزاده جوانا، خواهرش، با عادل برادر صلاح الدین ازدواج كنند و اورشلیم به عنوان جهاز این وصلت به هر دو گروه مسلمان و مسیحی متعلق باشد. صلاح الدین هم موافق بود. اما كلیسای كاتولیك اجازة این كار را نداد و جنگ ادامه یافت.
• نوشته اند كه پول در نظر وی همان اندازه ارزش داشت كه خاك. و وقتی مرد، در خزانة شخصی او فقط یك دینار به جا مانده بود.
• قبر صلاح الدین، در دمشق در مسجد اموی است. معروف است كه ناپلئون وقتی در 1799سوریه را تصرف كرد، بر سر قبر او رفت و خطاب به اسطورة مسلمان ها گفت: صلاح الدین! ما بالاخره پیروز شدیم.
• صلاح الدین در ذهن اروپایی ها یك شوالیة پهلوان است. او تنها شخصیت شرقی است كه در كمدی الهی دانته حضور دارد. در مجموعه افسانه های دكامرون هم صلاح الدین حضور دارد و سر والتر اسكات، رمان نویس انگلیسی، تالیسمان را دربارة او نوشته است.
• تاكنون در 19 فیلم و سریال، شخصیت صلاح الدین بازسازی شده . آخرین فیلمی كه صلاح الدین در آن ظاهر شده را ریدلی اسكات (كارگردان گلادیاتور ) در 2005 ساخته با عنوان پادشاهی بهشت ؛كارگردان در این اثر، احترام فراوانی برای صلاح الدین قائل است.

[behnam5555]

بسم الله الرّحمن الرّحیم

گذاري كوتاه به زندگينامة استاد علامه « محمد ربيعي»

استاد محمد ربيعي فرزند مرحوم ملا عبدالحكيم در سال 1311 شمسي در روستاي دره‌اسب از توابع منطقه ديواندره ديده به جهان گشود و در سن 5 سالگي قرآن را نزد مادرش به اتمام رساند .

مقدمات صرف و نحو را نزد پدر و عموي گراميشان ملا محمود ربيعي (رح) فرا گرفت و بعد از وفات ايشان
نزد استاداني ديگر از ايران و عراق علوم ديني را دنبال كرد .

از سن 12 سالگي به نوشتن علاقمند شد و وقايع روزانه را به صورت داستان در قالب نظم و نثر به رشته تحرير در مي‌آورد . استاد پس از ختم قرآن و فراگرفتن مقدمات صرف و نحو در خدمت استاد دانا و فرزانه «سيد علاءالدين حسيني» از «قشلاق‌سفيد» از توابع ديواندره شروع به آموختن علوم ديني نمودند . در همان سنين جواني در خدمت استادش رسالة ايساعوجي در علم و منطق را مطالعه و آن را به فارسي ترجمه كرده بود .

از آنجا كه سيدعلاء الدين علاقه فراواني نسبت به استاد ربيعي داشت به او پيشنهاد كرده بود كه من دخترم را براي تو نگه داشته‌ام و دخترم نيز دوست دارد كه با تو ازدواج كند اين بود كه صغري خانم دختر استاد حسيني به عقد ملا ربيعي در آمد و با ايشان ازدواج نمود .

استاد ربيعي در قرائت قرآن صداي زيبا و رسايي داشتند در سال 1345 به نمايندگي از طرف دولت ايران در مسابقات جهاني قرآن در پاكستان شركت نموده و در ميان 22 قاري بزرگ جهان بعد از شيخ محمود خليل الفخري از مصر مشتركاً با استاد عبدالباسط مقام دوم را كسب مي‌نمايند و نايب قاري جهان مي‌گردد .

بعد از پايان مسابقات و بازگشت به ايران به خاطر تبحر و توانايي بالا در گويندگي زبان كردي به تهران آمده و در راديو ، برنامه ديني به زبان كردي اجرا مي‌كردند و نيز در مدرسه «اردبيلي‌ها» و مسجد عمادالدوله به آموزش قرآن و تجويد به علاقمندان تدريس مي‌نمود .

استاد محمد ربيعي به همراه علامه بزرگوار كاك احمد مفتي‌زاده (رح) دكتر مريدي و دكتر بقا سيدالشهدايي همگام با مردم كرمانشاه و ساير شهرهاي كردنشين قبل از انقلاب و بعد از انقلاب براي كاشتن نهال اسلامي تلاش نمودند و دوش به دوش مردم در خيابانها و كوي‌ها و بر منبرهاي خطابه و در مساجد و مجالس شعار اسلامي را سر مي‌دادند و در راه آرمانهاي اسلامي تلاش مي‌كرد .

دانشمند فرزانه در كنار گويندگي در راديوي كردي مركز كرمانشاه خطيب و امام جمعه مسجد امام شافعي نيز بودند در دوران امامت استاد ربيعي در كرمانشاه گروه بي‌شماري از مردم به مسجد جامع امام شافعي روي آوردند و صفوف جماعت جمعه به حدي رسيد كه تعداد زيادي از مردم در خيابانها و محل راسته بازار ، نماز مي‌خواندند و مردم كرمانشاه علاقه خاصي را نسبت به استاد ربيعي داشتند و تمام اهل تسنن و حتي تعدادي از شيعيان براي حل مسائل خود به ايشان مراجعه مي‌نمودند .

در اين زمان استاد كتابي را به نام «آئينه اسلام» به چاپ رساند كه مورد استقبال مسلمانان قرار گرفت . همچنين ايشان در طول عمر مباركشان كتابهاي زيادي تأليف نمودند كه از آنها مي‌توان به باقيات و صالحات 8 جلد ، عاليجناب گوريل (رمان) ، مالكيت در اسلام ، عشق پايان ناپذير و دهها كتاب ديگر اشاره كرد و صدها كاست ضبط شده در زمينه‌هاي مختلف از اين استاد فرزانه موجود مي‌باشد كه مورد استفاده عموم مي‌باشد .

استاد ربيعي اشعاري در زمينه خداشناسي ، مدح و ستايش ، عشق ، عرفان ، سياسي و غيره كه به سه زبان كردي ، عربي ، فارسي مي‌باشد سروده‌اند و در ديواني به نام چهار فصل و دیگری به نام ارديبهشت گرد آمده است كه هنوز به چاپ نرسيده است . اشعار ديوان چهار فصل استاد به 4000 بيت مي‌رسد .

استاد سه بار ازدواج كرده‌اند كه دو پسر از صغري خانم و يك دختر از خانم مفاخري دارند و از ايران خانم فرزندي نداشته است .

استاد دانا و عالم فرزانه محمد ربيعي در سن 63 سالگي در 13/9/1375 دار فاني را وداع گفت و به سوي خداي خويش رهسپار گرديد . بنابر گزارشات رسيده جسد ايشان را در حوالي فرهنگيان فاز 2 نزديك منزل ايشان يافته بودند كه عباي ايشان را بر روي صورتش كشيده بودند .
(روحش شاد و يادش گرامي باد)

منبع : www.kurdistani.blogfa.com