| زبان ادب و فرهنگ کردی مسائل مربوط به زبان و ادبیات و فرهنگ کردی از قبیل شعر داستان نوشته نقد بیوگرافی و ....
kurdish culture |
03-06-2015
|
 |
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی   |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
هه ژار و مه حوی
هه ژار ماوه یک له که رکووک شاگردی وێنه گر بوو.مه لا شوکور مسته فاش وچانی دانشگا بوو .ئه م دوو به رێزه له ژووری ئو تێلێکدا بوون.هه ژار ده چووه کار و شوکورمسته فا شوربای لێ ده نا.هه ژار ژیانی هه ژارانه ی خوی له م شێعره دا که ده مه لاسکه ی مه حویی کردۆته وه خستۆته روو.
له که رکووکم به ئاب ئاره ق له به ر گه رما نه که م چ بکه م
که به رچایی به ماستی شل به پیالێک چا نه که م چ بکه م
هه موو روژێ سه عاتێ دوان نه بێ ئاوی ئوتیل ده بڕن
ئه گه ر ته رخی ده م و چاو شتن و ئیستنجا نه که م چ بکه م
له حه وت و نیو ده بی بۆکار بچم رێم چاره گێک دووره
له حه وت و چاره گێکرا شانی بۆ پێدا نه که م چ بکه م
له دارک رووم ی پر هاڵاو و بین ناخۆش و بێ مه نفه ز
ئه گه ر چه ند ته بع و ته کبیرێکی بۆ سۆنا نه که م چ بکه م
له دوازده دێمه وه برسیمه ماندووم قڕقڕی زگمه
که ورگی لا مه زه ب تا مل پری شۆربا نه که م چ بکه م
به ما ستاوێکی شین و تام نه دار یان ئاوه به فری زور
به دوو هێشوو ترێ یان گرکه بۆرێ بانه که م چ بکه م
ئیتر هه ر بانگی ته نزیلاته یان شه ربه ت به دوو فلسه
له جێگه ی خه و جنێودان داد و واوه یلا نه که م چ بکه م
سه ر ئێواره دووباره کاره تا شه و کاتی حه وت و نیو
له باتی سینه ما و گه ردش به ره و خه و را نه که م نه که م چ بکه م
شمه ک هه ڵگرتنه بۆبان و خۆدانه به عه رزیدا
هه تا خه دوو قسه ی قۆڕیش ده گه ڵ شوکرا نه که م نه که م چ بکه م
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
|
جای تبلیغات شما اینجا خالیست با ما تماس بگیرید
|
|
03-08-2015
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
چهپكێک شێعری هێدی
جه‌عفه‌ری حوسێنپوور (هێدی)
--------------------------------------------
- له بێده‌نگیی نیوه‌شه‌و دا
- پرد
- وێرانه
- تاسه
- ژوان
- تۆزی بانان
- پرس
- ته‌وار
- بواری دڵ
- هه‌تاو
- بۆ مه‌هاباد
- پێڵاو
- بازی من
- تینوویه‌تیم به ماچ ده‌شكێ
- هه‌واری خاڵی
--------------------------------------------------------------------------------
له بێده‌نگیی نیوه‌شه‌و دا
ئه‌وشۆ میوانی خه‌ونێكتم،
له‌و خه‌ونانه‌ی به‌ره‌به‌یان له بیرت ده‌چنه‌وه.
له شه‌وداوه‌تی ژوانه‌كانت دا
هه‌ر ئه‌وشۆكه دۆی ده‌ستی منی!
پێش ئه‌وه‌ی كازیوه بین به سۆمایی چاوه‌كانته‌وه نێ،
به نیگایه‌ک بمدوێنه!
له بێده‌نگیی نیوه‌شه‌و دا
به تریفه‌ی مانگی حه‌زت دامپۆشه!
به له‌ره‌ی ده‌نگت
بملاوێنه‌وه!
به‌ر له‌وه‌ی ڕێی ژوانێكی دیكه بگری
ئاونگی سه‌ر تاسه و حه‌زه‌كانت
به گزینگ بسپێره،
با ڕازی تۆ له هه‌تاو ببیسم!
هێدی
10.5.2001
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
پرد
ڕێبه‌ندان و به‌سته‌ڵه‌كه،
پێم له هه‌نگاوان ده‌ترسێ
قامكه‌كانم له گۆ كه‌وتوون
به‌و سه‌رمایه كه‌سیره بووم.
له‌و غه‌ریبستانه
چوار وه‌رزم زستانه!
* * *
"كریسمه‌س" پردێكه
له‌زستانێكه‌وه بۆ زستانێكی دی
له ژانێكه‌وه بۆ ژانێكی دی.
چ سارد و سڕن ئه‌و خه‌ڵكه!
زستانێكیان له دڵ دایه
تا لێره بین دوایی نایه!
له به‌ر سه‌رمای چاوه‌كانیان ره‌ق هه‌ڵاتم،
جێژنه‌یانه و بۆ مه‌مانان
بزه‌ش ناكه‌ن به جێژنانه!
له گوێسوانه‌ی دڵم
چلـووره‌ی په‌یڤه‌كانیان نه‌شته‌رن و شۆڕ بوونه‌وه!
سه‌هۆڵبه‌ندانی هه‌ناویان
تا لێره بین ناتوێته‌وه!
* * *
چاوه‌ڕوان بووم "نه‌ورۆز"
له‌و زستانه‌م بستێنێ و به به‌هارم بسپێرێ،
هه‌ی داخ ... لێره
نه‌ورۆزیشمان سۆزی جارانی نه‌ماوه
له هه‌نده‌ران ئه‌ویش پردێكی رووخاوه!
هێدی
1.1.1997
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
وێرانه
گۆمی خه‌ونم مه‌شڵه‌قێنه!
با له‌و مه‌نداوه دا
شین بۆ تاسه جوانه‌مه‌رگه‌كانم بگێڕم!
هه‌ر به داوێک رووناكییه‌وه به‌نده
دوا دڵۆپی هیوام،
با به له‌ره‌ی ده‌نگت نه‌تكێ!
به بێده‌نگیی به‌ره‌و سه‌رچاوه‌م به‌ره‌وه
با پشتی بڕستم نه‌شكێ!
به گۆڕستاندا مه‌یه!
شه‌هیده‌كان وه‌خه‌به‌ر مه‌هێنه!
با نه‌زانن خوێنیان به فیڕۆ چووه!
با هه‌ر ده "چركه‌یه‌ک بێده‌نگیی" دا
بمێننه‌وه!
به چیا دا مه‌یه!
با ڕێی چیا كوێر بێته‌وه!
با كونده‌كانی وێ
به‌ره‌و وێرانه‌یه‌كی دیت نه‌به‌ن!
رێگایه‌كی نوێ بكێشه!
به‌ره‌و سه‌رچاوه‌م به‌ره‌وه!
هێدی
هاوینی 1997
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
تاسه
نامۆیی له دار و به‌ردی
ئه‌م وڵاته ده‌كه‌م.
نیشتمانم كرابێ به جه‌هه‌ننه‌میش
تاسه‌ی ده‌كه‌م.
با نامه‌ت بێ و
به‌رامه‌ی نیشتمانم بۆ بێنێ!
با ته‌له‌فۆن زه‌نگ لێبدا و
به بیستنی زمانی زگماكم
بژێمه‌وه!
مه‌هێڵه له‌و به‌هه‌شته به‌رینه دا بژاكێم،
ده‌ركه‌ی جه‌هه‌ننه‌مێم لێبكه‌وه!
هێدی
زستانی 1996
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
ژوان
به رێچكه‌ی ده‌نگتدا
دێمه ژوانی چاوه‌كانت
ئه‌وه‌ی ده‌نگت نایدركێنێ
له چاوه‌كانتی ده‌بیسم.
هێدی
پاییزی 1996
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
تۆزی بانان
هاتین
له باوه‌شی سه‌ركه‌وتندا
پێكه‌وه ببینه خانی خانان،
بای فیز و هه‌وا هه‌ڵیكرد
زه‌ینكوێریی لێكیكردین.
ئێستا بووینه تۆزی بانان.
هێدی
هاوینی 1995
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
پرس
به‌ره‌و هیچ ده‌بمه‌وه ...
ژیان دێ و
به پێدزه به په‌نامدا تێده‌په‌ڕێ،
هیوام شه‌كه‌ته و خه‌ونووچكه ده‌یباته‌وه.
نه ئاو ده‌مبا
نه برووسكه ده‌مسووتێنێ
نه با ده‌مبا
نه بارانه ده‌مخووسێنێ.
ئه‌وه هاته
یان نه‌هاتیی؟
ئه‌وه شنه‌ی هه‌ناسه‌ی به‌هاره
یان زریانی كۆچێكی دی؟
ئه‌وه گڕی ئاوری نه‌ورۆزه
یان جه‌نگه‌ی سووتانێكی دی؟
ئه‌وه چیرۆكی هه‌ڵه و هه‌تڵه‌یه
یان هاواری بیرێكی دی؟
ئه‌وه كوردستانه
یان گۆڕستانی ئاواتی مردوو؟
ئه‌وه گنجی سه‌ر ته‌وێڵی كورده
یان رێچكه‌ی دووپاتبوونه‌وه‌ی مێژوو؟
ئه‌وه چاوساغی رێناسه
یان زلكوێری رێگا ونبوو؟
ئه‌وه تاراوگه‌یه
یان هه‌وارگه‌ی هه‌لێكی له ده‌ست چوو؟
ئه‌وه باوه‌شی ژیانێكی نوێیه
یان نوێنی مه‌رگێكی نووستوو؟
به‌ره‌و هیچ ده‌بمه‌وه ...
ئه‌وه تێشكانه
یان سه‌ركه‌وتن؟
هێدی
به‌هاری 1995
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
ته‌وار
هه‌ڵكشێ ئه‌ی ته‌واری به‌رزه‌فڕ!
با ئاسمانی به‌رین وڵاتت بێ.
هه‌ڵكشێ ئه‌ی ده‌ریای ئاور و گڕ!
با گڕكانی ئه‌وین خه‌ڵاتت بێ.
كوا له‌و ئاقاره نێرسالاره هه‌ڵده‌كه‌ی؟
هه‌ڵكشێ ئه‌ی له هیوا به‌رزتر!
له سه‌ر ئه‌ستێران هه‌ڵنیشه!
تۆ كوا قه‌فه‌س جێته؟
هه‌ڵكشێ ئه‌ی ته‌واری به‌رزه‌فڕ!
نه‌وی مه‌به!
له‌و هه‌واره
بۆ ڕاوكه‌ران
كه‌وی مه‌به!
هێدی
17.1.1994
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
بواری دڵ
دڵم،
رچه‌یه‌كم بۆ ده‌شكێنێ
كه ناوێرم خۆی لێده‌م،
رێگه‌ی ماڵێک ده‌گرێته به‌ر
كه ناوێرم له ده‌ركه‌ی ده‌م،
ئه‌وینێكم پێده‌ناسێنێ
له ڕووم هه‌ڵنایه بیدوێنم،
له ئاوێک ده‌دا
بواری په‌ڕینه‌وه‌م نادا.
ده‌ڵێی دڵم
له سینه‌مدا هه‌ڵناكا!
دڵه!
هێدی به‌و لێم هه‌ڵمه‌بڕه!
به له‌ز مه‌ڕۆ، سه‌ر هه‌ڵمه‌گره!
مژی غه‌ریبیی خه‌سته
به هه‌ناسه‌ی تۆ نه‌بێ ناڕه‌وێ
له‌و هه‌واره سارد و سڕه جێم مه‌هێڵه!
بمبووره كه تووشی نه‌هاتییم كردی
به‌داخه‌وه‌م كه ئامانجت نه‌هاته دی
به‌ڵام گیانه!
دوا هه‌واری منیش كوردستانه
نه من به بێ تۆ لێره هه‌ڵده‌كه‌م
نه تۆ به بێ من له‌وێ هه‌ڵده‌كه‌ی.
هێدی
زستانی 1993
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
هه‌تاو
گوڵێ گیان! ڕووگه‌كه‌م با چاوی تۆ بێ
كلـیلـی به‌ندی دڵ با ناوی تۆ بێ
له به‌ر گه‌رمیی ئه‌وینت با بسووتێم
هه‌تاوی ژینی من با تاوی تۆ بێ
هێدی
1992
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
بۆ مه‌هاباد
شاره‌كه‌م، به‌ندی دڵم، ئه‌ی باغی من!
ڕه‌وڕه‌وه‌ی ساوایه‌تیم، سابڵاغی من
دڵ به هیوات لێده‌دا، لانكی دڵی
تۆ له وه‌رزی یادی من دا سه‌رچڵی
ببیه ناڵه‌م، من له سوێیانت گڕام
من له تۆ بووم و له یاران دابڕام
دووره یارم، دووره یارم، دووره یار
ڕاونراو و ده‌ركراو و دووره شار
دڵ مه‌گۆڕه، لێم مه‌تۆرێ، یاری تۆم
ڕووگه‌كه‌م! كوێستانی دڵ! ئه‌ی زێدی خۆم!
هێدی
پاییزی 1991
پێڵاو
جووتێ پێڵاوم كردنه پێ
كه‌ند و له‌ند و
قۆرت و گه‌وه،
هه‌ڵه‌نگووتن،
هه‌ستانه‌وه،
نیشتمان و
بووژانه‌وه‌م پێناساندن.
كه‌چی ئێستا له هه‌نده‌ران
بۆ پێم نابن.
هێدی
زستانی 1991
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
بازی من
پڕ گه‌وه و هه‌وراز و لێژه بازی من
خه‌مگر و پڕ ژان و بركه ڕازی من
دابڕاوی زێدی بنده‌ست و له‌تم
تین و تاسه و بانگی مانه گازی من
هێدی
1990
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
تینوویه‌تیم به ماچ ده‌شكێ
كۆچه و ئه‌و كۆچه‌شم به بێ تۆ كرد
شه‌وداوه‌ته و شاییم به بێ دۆ كرد
تینووم، تینوویه‌تیم به ماچ ده‌شكێ
غه‌ریبم، ته‌نیاییم ده‌سته‌مۆ كرد
ناتگه‌مێ، سه‌رێكم لێ هه‌ڵێنه
چاوه‌ڕوانیی چاوانمی كه‌م سۆ كرد
شینه دووریی كه‌س و یار و وه‌ته‌ن
كوا فرمێسک، شینیشم به ڕۆ ڕۆ كرد
با به‌سته‌ی ژیان گه‌رووی ویشكم ته‌ڕ كا
گۆیێنه ژیان، ئه‌ویشم بێ گۆ كرد.
هێدی
1989
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
هه‌واری خاڵی
-------------------
- شینی هێمن -
-------------------
ئه‌ی هه‌تاوی بزڕكاوی ئه‌و هه‌واره!
ئه‌ی خێڵه‌كه‌ی به‌ره‌و ژووری ئه‌و به‌هاره!
ئه‌وڕۆ ئاسۆ چاوه كانییه‌ک بوو مه‌یی.
ئه‌وڕۆ ده‌ریا چاو له رێی رووبارێک بوو هه‌ر نه‌گه‌یی.
ئه‌وڕۆ ژوانگه‌ی دڵسووتاو
سارد و كپه،
نه ترپه‌ی پێیان
نه خورپه‌ی دڵان،
نابیسرێ سرته و چپه.
به‌هارێكی ویشكه‌ساڵ،
به هه‌نیسكان
ئه‌سرینی خه‌م
بۆ هه‌واری "شیلاناوێ"
ده‌كاته ته‌م.
"تاقه‌دار"ی سوێراوچێژ
په‌لكی به‌هاری وه‌ری
كۆچی گراویی نه‌دی:
"تاقه‌داری كزی پیری عه‌وداڵ
دیمه‌نی "هێمن"ی هێنامه خه‌یاڵ
وه‌كوو ئه‌و تاک و ته‌ریک له‌م لێژا
غه‌یری سوێراوی گڕاو نه‌یچێژا".(1)
په‌ری ئازادی له كوێی؟!
هه‌ڵوه‌دا "هێمن"ه‌كه‌ی ده‌ربه‌ده‌رت
تا ده‌می ئاویلـكه‌دان،
گه‌لێ جار بۆ كوڕی گه‌ل ناردییه سه‌رت.
ئه‌ی سواره "هێمن"ه‌كه‌ی ئه‌و بواره!
گه‌لێ تاوان
گه‌لێ تانه
گه‌لێ بوختان،
بوونه مژ و
بوونه ته‌می ئه‌و رێگایه.
تو سوارێكی شاره‌زا بووی
ته‌مڕه‌وێن بووی
تۆ هه‌تاو بووی و ئاوا بووی.
تۆ هه‌تاوی و به‌یانییان
گزینگت له به‌ژنی كه‌ژان ده‌هاڵێنی و
هه‌ڵدێیه‌وه،
تۆ كۆچ ناكه‌ی
هه‌ر دێیه‌وه.
په‌ری خان و مانی شێعر!
ئه‌ی به هه‌وای ئه‌و كوێستانه ڕاهاتوو،
ئه‌ی به به‌فر و باران و كڕێوه دا هاتوو!
ده‌سگیرانی "هێمن"ت
بارگه‌ی بۆ هه‌وارێكی نامۆ تێكنا ...
ئێستاش خوێنی له ده‌ماره‌كانی تۆ دا
هه‌ر له گه‌ڕ دا.
ئه‌تۆش نه‌مری و چاو لێكنانێی
ئه‌تۆ دارێكی ریشاژۆی و
قه‌ت پیر نابی و
له‌و خاكه بارگه‌ت تێكنانێی.
ئه‌رێ شوانه!
هانێ شمشاڵ و
ئه‌وشۆ شینی ئه‌و شه‌وه برینداره و
شینی شاعیرێ دڵ به سۆ بگێڕه،
له گوێن ماڵاوایی و
ژانی ئاواره‌یی دا
به گه‌رمه سۆزێ تێیتووڕێنه،
به چریكه‌ی لاوكێ
په‌چه‌ی ئه‌و شه‌وه‌زه‌نگه دادڕێنه.
ئه‌وشۆكه
هه‌سته و ئۆقره ناگرێ ...
ئه‌وشۆ دڵه و
به‌رگه‌ی ئه‌و ژان و بركه ناگرێ ...
ئه‌وشۆكه ئه‌ستێره و مانگ
له‌و شه‌وه سڕه راساون،
ئه‌وشۆكه بزه و شادی
دوو سازی ژێ پساون.
ئای "ئایشێ خان"! (2)
ئێستا چاوه‌كانی كوردستان
وه‌ک چاوانی تۆ ته‌ڕن،
ئێستا كه‌ژ و نواڵه
ته‌لان و به‌نده‌ن
سوێسن و به‌یبوون و گوڵاڵه
ده‌سته‌وئه‌ژنۆ چاوه‌ڕوانی
زه‌رده‌په‌ڕن.
ئاخ ... "ئایشێ خان"!
ئه‌وشۆكه "هێمن" نایه‌ته ژوان
نایه‌ته ژوان!
ئێستاكه هه‌وار مه‌كۆی خه‌مه
ئێستاكه كوێستان تارای ته‌مه.
ئای شه‌نگه‌بێری ئه‌و هه‌واره!
هاوار كه "فاته ڕه‌شێ"(3 )
با بێ و به سۆزی ده‌نگی گه‌رمی
له‌و شینگایه خه‌مان دابه‌شێ:
"هه‌ی مه‌كه، رۆڵه مه‌كه، بابانوێرانم مه‌كه،
خه‌ڵكی به تاڵانی ده‌چۆوه، مه‌ڕه، به‌رانه، به‌خته‌یه، شه‌كه،
ئه‌منی مل به كوێن به تاڵانم ده‌چۆوه، گه‌ردنی زه‌رد و
به‌ژنی باریک و ڕووی به خاڵ و دوو چاوی ده به‌ڵه‌كه".(4 )
ئێستاكه هه‌وار مه‌كۆی خه‌مه
ئێستاكه كوێستان تارای ته‌مه.
هێدی
به‌هاری 1986
--------------------------------------------------------------------------------
1. به‌شێكه له شێعرێكی فاتیحی شێخولئیسلامی(چاوه)، به نێوی "بۆ مه‌هاباد"، كه ساڵی 1345(1966) نووسیویه.
2. ژنی مامۆستا هێمن.
3. "فاته ڕه‌شی لاچینی" ئافره‌تێكی ده‌نگخۆش بووه كه به ده‌نگی پڕ سۆزی له شینگایان شینی گێڕاوه.
4. له فۆلكلـۆر وه‌رگیراوه.
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
03-08-2015
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
چهپكێک شێعری هێدی
جه‌عفه‌ری حوسێنپوور (هێدی)
--------------------------------------------
- له بێده‌نگیی نیوه‌شه‌و دا
- پرد
- وێرانه
- تاسه
- ژوان
- تۆزی بانان
- پرس
- ته‌وار
- بواری دڵ
- هه‌تاو
- بۆ مه‌هاباد
- پێڵاو
- بازی من
- تینوویه‌تیم به ماچ ده‌شكێ
- هه‌واری خاڵی
--------------------------------------------------------------------------------
له بێده‌نگیی نیوه‌شه‌و دا
ئه‌وشۆ میوانی خه‌ونێكتم،
له‌و خه‌ونانه‌ی به‌ره‌به‌یان له بیرت ده‌چنه‌وه.
له شه‌وداوه‌تی ژوانه‌كانت دا
هه‌ر ئه‌وشۆكه دۆی ده‌ستی منی!
پێش ئه‌وه‌ی كازیوه بین به سۆمایی چاوه‌كانته‌وه نێ،
به نیگایه‌ک بمدوێنه!
له بێده‌نگیی نیوه‌شه‌و دا
به تریفه‌ی مانگی حه‌زت دامپۆشه!
به له‌ره‌ی ده‌نگت
بملاوێنه‌وه!
به‌ر له‌وه‌ی ڕێی ژوانێكی دیكه بگری
ئاونگی سه‌ر تاسه و حه‌زه‌كانت
به گزینگ بسپێره،
با ڕازی تۆ له هه‌تاو ببیسم!
هێدی
10.5.2001
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
پرد
ڕێبه‌ندان و به‌سته‌ڵه‌كه،
پێم له هه‌نگاوان ده‌ترسێ
قامكه‌كانم له گۆ كه‌وتوون
به‌و سه‌رمایه كه‌سیره بووم.
له‌و غه‌ریبستانه
چوار وه‌رزم زستانه!
* * *
"كریسمه‌س" پردێكه
له‌زستانێكه‌وه بۆ زستانێكی دی
له ژانێكه‌وه بۆ ژانێكی دی.
چ سارد و سڕن ئه‌و خه‌ڵكه!
زستانێكیان له دڵ دایه
تا لێره بین دوایی نایه!
له به‌ر سه‌رمای چاوه‌كانیان ره‌ق هه‌ڵاتم،
جێژنه‌یانه و بۆ مه‌مانان
بزه‌ش ناكه‌ن به جێژنانه!
له گوێسوانه‌ی دڵم
چلـووره‌ی په‌یڤه‌كانیان نه‌شته‌رن و شۆڕ بوونه‌وه!
سه‌هۆڵبه‌ندانی هه‌ناویان
تا لێره بین ناتوێته‌وه!
* * *
چاوه‌ڕوان بووم "نه‌ورۆز"
له‌و زستانه‌م بستێنێ و به به‌هارم بسپێرێ،
هه‌ی داخ ... لێره
نه‌ورۆزیشمان سۆزی جارانی نه‌ماوه
له هه‌نده‌ران ئه‌ویش پردێكی رووخاوه!
هێدی
1.1.1997
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
وێرانه
گۆمی خه‌ونم مه‌شڵه‌قێنه!
با له‌و مه‌نداوه دا
شین بۆ تاسه جوانه‌مه‌رگه‌كانم بگێڕم!
هه‌ر به داوێک رووناكییه‌وه به‌نده
دوا دڵۆپی هیوام،
با به له‌ره‌ی ده‌نگت نه‌تكێ!
به بێده‌نگیی به‌ره‌و سه‌رچاوه‌م به‌ره‌وه
با پشتی بڕستم نه‌شكێ!
به گۆڕستاندا مه‌یه!
شه‌هیده‌كان وه‌خه‌به‌ر مه‌هێنه!
با نه‌زانن خوێنیان به فیڕۆ چووه!
با هه‌ر ده "چركه‌یه‌ک بێده‌نگیی" دا
بمێننه‌وه!
به چیا دا مه‌یه!
با ڕێی چیا كوێر بێته‌وه!
با كونده‌كانی وێ
به‌ره‌و وێرانه‌یه‌كی دیت نه‌به‌ن!
رێگایه‌كی نوێ بكێشه!
به‌ره‌و سه‌رچاوه‌م به‌ره‌وه!
هێدی
هاوینی 1997
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
تاسه
نامۆیی له دار و به‌ردی
ئه‌م وڵاته ده‌كه‌م.
نیشتمانم كرابێ به جه‌هه‌ننه‌میش
تاسه‌ی ده‌كه‌م.
با نامه‌ت بێ و
به‌رامه‌ی نیشتمانم بۆ بێنێ!
با ته‌له‌فۆن زه‌نگ لێبدا و
به بیستنی زمانی زگماكم
بژێمه‌وه!
مه‌هێڵه له‌و به‌هه‌شته به‌رینه دا بژاكێم،
ده‌ركه‌ی جه‌هه‌ننه‌مێم لێبكه‌وه!
هێدی
زستانی 1996
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
ژوان
به رێچكه‌ی ده‌نگتدا
دێمه ژوانی چاوه‌كانت
ئه‌وه‌ی ده‌نگت نایدركێنێ
له چاوه‌كانتی ده‌بیسم.
هێدی
پاییزی 1996
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
تۆزی بانان
هاتین
له باوه‌شی سه‌ركه‌وتندا
پێكه‌وه ببینه خانی خانان،
بای فیز و هه‌وا هه‌ڵیكرد
زه‌ینكوێریی لێكیكردین.
ئێستا بووینه تۆزی بانان.
هێدی
هاوینی 1995
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
پرس
به‌ره‌و هیچ ده‌بمه‌وه ...
ژیان دێ و
به پێدزه به په‌نامدا تێده‌په‌ڕێ،
هیوام شه‌كه‌ته و خه‌ونووچكه ده‌یباته‌وه.
نه ئاو ده‌مبا
نه برووسكه ده‌مسووتێنێ
نه با ده‌مبا
نه بارانه ده‌مخووسێنێ.
ئه‌وه هاته
یان نه‌هاتیی؟
ئه‌وه شنه‌ی هه‌ناسه‌ی به‌هاره
یان زریانی كۆچێكی دی؟
ئه‌وه گڕی ئاوری نه‌ورۆزه
یان جه‌نگه‌ی سووتانێكی دی؟
ئه‌وه چیرۆكی هه‌ڵه و هه‌تڵه‌یه
یان هاواری بیرێكی دی؟
ئه‌وه كوردستانه
یان گۆڕستانی ئاواتی مردوو؟
ئه‌وه گنجی سه‌ر ته‌وێڵی كورده
یان رێچكه‌ی دووپاتبوونه‌وه‌ی مێژوو؟
ئه‌وه چاوساغی رێناسه
یان زلكوێری رێگا ونبوو؟
ئه‌وه تاراوگه‌یه
یان هه‌وارگه‌ی هه‌لێكی له ده‌ست چوو؟
ئه‌وه باوه‌شی ژیانێكی نوێیه
یان نوێنی مه‌رگێكی نووستوو؟
به‌ره‌و هیچ ده‌بمه‌وه ...
ئه‌وه تێشكانه
یان سه‌ركه‌وتن؟
هێدی
به‌هاری 1995
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
ته‌وار
هه‌ڵكشێ ئه‌ی ته‌واری به‌رزه‌فڕ!
با ئاسمانی به‌رین وڵاتت بێ.
هه‌ڵكشێ ئه‌ی ده‌ریای ئاور و گڕ!
با گڕكانی ئه‌وین خه‌ڵاتت بێ.
كوا له‌و ئاقاره نێرسالاره هه‌ڵده‌كه‌ی؟
هه‌ڵكشێ ئه‌ی له هیوا به‌رزتر!
له سه‌ر ئه‌ستێران هه‌ڵنیشه!
تۆ كوا قه‌فه‌س جێته؟
هه‌ڵكشێ ئه‌ی ته‌واری به‌رزه‌فڕ!
نه‌وی مه‌به!
له‌و هه‌واره
بۆ ڕاوكه‌ران
كه‌وی مه‌به!
هێدی
17.1.1994
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
بواری دڵ
دڵم،
رچه‌یه‌كم بۆ ده‌شكێنێ
كه ناوێرم خۆی لێده‌م،
رێگه‌ی ماڵێک ده‌گرێته به‌ر
كه ناوێرم له ده‌ركه‌ی ده‌م،
ئه‌وینێكم پێده‌ناسێنێ
له ڕووم هه‌ڵنایه بیدوێنم،
له ئاوێک ده‌دا
بواری په‌ڕینه‌وه‌م نادا.
ده‌ڵێی دڵم
له سینه‌مدا هه‌ڵناكا!
دڵه!
هێدی به‌و لێم هه‌ڵمه‌بڕه!
به له‌ز مه‌ڕۆ، سه‌ر هه‌ڵمه‌گره!
مژی غه‌ریبیی خه‌سته
به هه‌ناسه‌ی تۆ نه‌بێ ناڕه‌وێ
له‌و هه‌واره سارد و سڕه جێم مه‌هێڵه!
بمبووره كه تووشی نه‌هاتییم كردی
به‌داخه‌وه‌م كه ئامانجت نه‌هاته دی
به‌ڵام گیانه!
دوا هه‌واری منیش كوردستانه
نه من به بێ تۆ لێره هه‌ڵده‌كه‌م
نه تۆ به بێ من له‌وێ هه‌ڵده‌كه‌ی.
هێدی
زستانی 1993
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
هه‌تاو
گوڵێ گیان! ڕووگه‌كه‌م با چاوی تۆ بێ
كلـیلـی به‌ندی دڵ با ناوی تۆ بێ
له به‌ر گه‌رمیی ئه‌وینت با بسووتێم
هه‌تاوی ژینی من با تاوی تۆ بێ
هێدی
1992
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
بۆ مه‌هاباد
شاره‌كه‌م، به‌ندی دڵم، ئه‌ی باغی من!
ڕه‌وڕه‌وه‌ی ساوایه‌تیم، سابڵاغی من
دڵ به هیوات لێده‌دا، لانكی دڵی
تۆ له وه‌رزی یادی من دا سه‌رچڵی
ببیه ناڵه‌م، من له سوێیانت گڕام
من له تۆ بووم و له یاران دابڕام
دووره یارم، دووره یارم، دووره یار
ڕاونراو و ده‌ركراو و دووره شار
دڵ مه‌گۆڕه، لێم مه‌تۆرێ، یاری تۆم
ڕووگه‌كه‌م! كوێستانی دڵ! ئه‌ی زێدی خۆم!
هێدی
پاییزی 1991
پێڵاو
جووتێ پێڵاوم كردنه پێ
كه‌ند و له‌ند و
قۆرت و گه‌وه،
هه‌ڵه‌نگووتن،
هه‌ستانه‌وه،
نیشتمان و
بووژانه‌وه‌م پێناساندن.
كه‌چی ئێستا له هه‌نده‌ران
بۆ پێم نابن.
هێدی
زستانی 1991
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
بازی من
پڕ گه‌وه و هه‌وراز و لێژه بازی من
خه‌مگر و پڕ ژان و بركه ڕازی من
دابڕاوی زێدی بنده‌ست و له‌تم
تین و تاسه و بانگی مانه گازی من
هێدی
1990
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
تینوویه‌تیم به ماچ ده‌شكێ
كۆچه و ئه‌و كۆچه‌شم به بێ تۆ كرد
شه‌وداوه‌ته و شاییم به بێ دۆ كرد
تینووم، تینوویه‌تیم به ماچ ده‌شكێ
غه‌ریبم، ته‌نیاییم ده‌سته‌مۆ كرد
ناتگه‌مێ، سه‌رێكم لێ هه‌ڵێنه
چاوه‌ڕوانیی چاوانمی كه‌م سۆ كرد
شینه دووریی كه‌س و یار و وه‌ته‌ن
كوا فرمێسک، شینیشم به ڕۆ ڕۆ كرد
با به‌سته‌ی ژیان گه‌رووی ویشكم ته‌ڕ كا
گۆیێنه ژیان، ئه‌ویشم بێ گۆ كرد.
هێدی
1989
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::
هه‌واری خاڵی
-------------------
- شینی هێمن -
-------------------
ئه‌ی هه‌تاوی بزڕكاوی ئه‌و هه‌واره!
ئه‌ی خێڵه‌كه‌ی به‌ره‌و ژووری ئه‌و به‌هاره!
ئه‌وڕۆ ئاسۆ چاوه كانییه‌ک بوو مه‌یی.
ئه‌وڕۆ ده‌ریا چاو له رێی رووبارێک بوو هه‌ر نه‌گه‌یی.
ئه‌وڕۆ ژوانگه‌ی دڵسووتاو
سارد و كپه،
نه ترپه‌ی پێیان
نه خورپه‌ی دڵان،
نابیسرێ سرته و چپه.
به‌هارێكی ویشكه‌ساڵ،
به هه‌نیسكان
ئه‌سرینی خه‌م
بۆ هه‌واری "شیلاناوێ"
ده‌كاته ته‌م.
"تاقه‌دار"ی سوێراوچێژ
په‌لكی به‌هاری وه‌ری
كۆچی گراویی نه‌دی:
"تاقه‌داری كزی پیری عه‌وداڵ
دیمه‌نی "هێمن"ی هێنامه خه‌یاڵ
وه‌كوو ئه‌و تاک و ته‌ریک له‌م لێژا
غه‌یری سوێراوی گڕاو نه‌یچێژا".(1)
په‌ری ئازادی له كوێی؟!
هه‌ڵوه‌دا "هێمن"ه‌كه‌ی ده‌ربه‌ده‌رت
تا ده‌می ئاویلـكه‌دان،
گه‌لێ جار بۆ كوڕی گه‌ل ناردییه سه‌رت.
ئه‌ی سواره "هێمن"ه‌كه‌ی ئه‌و بواره!
گه‌لێ تاوان
گه‌لێ تانه
گه‌لێ بوختان،
بوونه مژ و
بوونه ته‌می ئه‌و رێگایه.
تو سوارێكی شاره‌زا بووی
ته‌مڕه‌وێن بووی
تۆ هه‌تاو بووی و ئاوا بووی.
تۆ هه‌تاوی و به‌یانییان
گزینگت له به‌ژنی كه‌ژان ده‌هاڵێنی و
هه‌ڵدێیه‌وه،
تۆ كۆچ ناكه‌ی
هه‌ر دێیه‌وه.
په‌ری خان و مانی شێعر!
ئه‌ی به هه‌وای ئه‌و كوێستانه ڕاهاتوو،
ئه‌ی به به‌فر و باران و كڕێوه دا هاتوو!
ده‌سگیرانی "هێمن"ت
بارگه‌ی بۆ هه‌وارێكی نامۆ تێكنا ...
ئێستاش خوێنی له ده‌ماره‌كانی تۆ دا
هه‌ر له گه‌ڕ دا.
ئه‌تۆش نه‌مری و چاو لێكنانێی
ئه‌تۆ دارێكی ریشاژۆی و
قه‌ت پیر نابی و
له‌و خاكه بارگه‌ت تێكنانێی.
ئه‌رێ شوانه!
هانێ شمشاڵ و
ئه‌وشۆ شینی ئه‌و شه‌وه برینداره و
شینی شاعیرێ دڵ به سۆ بگێڕه،
له گوێن ماڵاوایی و
ژانی ئاواره‌یی دا
به گه‌رمه سۆزێ تێیتووڕێنه،
به چریكه‌ی لاوكێ
په‌چه‌ی ئه‌و شه‌وه‌زه‌نگه دادڕێنه.
ئه‌وشۆكه
هه‌سته و ئۆقره ناگرێ ...
ئه‌وشۆ دڵه و
به‌رگه‌ی ئه‌و ژان و بركه ناگرێ ...
ئه‌وشۆكه ئه‌ستێره و مانگ
له‌و شه‌وه سڕه راساون،
ئه‌وشۆكه بزه و شادی
دوو سازی ژێ پساون.
ئای "ئایشێ خان"! (2)
ئێستا چاوه‌كانی كوردستان
وه‌ک چاوانی تۆ ته‌ڕن،
ئێستا كه‌ژ و نواڵه
ته‌لان و به‌نده‌ن
سوێسن و به‌یبوون و گوڵاڵه
ده‌سته‌وئه‌ژنۆ چاوه‌ڕوانی
زه‌رده‌په‌ڕن.
ئاخ ... "ئایشێ خان"!
ئه‌وشۆكه "هێمن" نایه‌ته ژوان
نایه‌ته ژوان!
ئێستاكه هه‌وار مه‌كۆی خه‌مه
ئێستاكه كوێستان تارای ته‌مه.
ئای شه‌نگه‌بێری ئه‌و هه‌واره!
هاوار كه "فاته ڕه‌شێ"(3 )
با بێ و به سۆزی ده‌نگی گه‌رمی
له‌و شینگایه خه‌مان دابه‌شێ:
"هه‌ی مه‌كه، رۆڵه مه‌كه، بابانوێرانم مه‌كه،
خه‌ڵكی به تاڵانی ده‌چۆوه، مه‌ڕه، به‌رانه، به‌خته‌یه، شه‌كه،
ئه‌منی مل به كوێن به تاڵانم ده‌چۆوه، گه‌ردنی زه‌رد و
به‌ژنی باریک و ڕووی به خاڵ و دوو چاوی ده به‌ڵه‌كه".(4 )
ئێستاكه هه‌وار مه‌كۆی خه‌مه
ئێستاكه كوێستان تارای ته‌مه.
هێدی
به‌هاری 1986
--------------------------------------------------------------------------------
1. به‌شێكه له شێعرێكی فاتیحی شێخولئیسلامی(چاوه)، به نێوی "بۆ مه‌هاباد"، كه ساڵی 1345(1966) نووسیویه.
2. ژنی مامۆستا هێمن.
3. "فاته ڕه‌شی لاچینی" ئافره‌تێكی ده‌نگخۆش بووه كه به ده‌نگی پڕ سۆزی له شینگایان شینی گێڕاوه.
4. له فۆلكلـۆر وه‌رگیراوه.
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
03-08-2015
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
چهپكێک شێعری چاوه
فاتیح شێخولئیسلامی
بووكی كۆست كه‌وتوو
< ناته‌واو >
سروه‌ی به‌ربه‌یان
كاتێک خه‌ڵكی دێ
تاقه تاقه‌یێ
له خه‌و هه‌ڵئه‌سان
ته‌ماشایان كرد دارێک ڕواوه
دارێک به‌رز و وڕ
بێ خونچه و گه‌ڵا
بێ هه‌ژگ و هه‌ڵا
به ناموباره‌ک
به‌ری هێناوه
له‌شێک سارد و سڕ
«» «» «» «»
لێی كۆ بوونه‌وه
یه‌ک یه‌ک و دوو دوو
زیز و بێ ده‌ماخ
سینگی له ترسی دوژمن دامردوو
جماوجم له ئاخ
چاوی نه‌خه‌وتوو
لێوان له فرمێسک
فرمێسكی خاوێن
- كه ورشه‌ی نێزه‌ی سه‌ربازی به‌د ئێسک
ڕێی پێ نه‌‌ئه‌دا
بڕژێته داوێن -
دڵی خه‌مگرتوو
پڕ له شه‌رت و سوێند
له گه‌ڵ ئاهه‌نگی سروه‌ی به‌ربه‌یان
سروودیان ئه‌خوێند
.......................
.......................
له پڕ تاپۆیه‌ک
ده‌ركه‌وت له ئاسۆی ته‌مگرتووی دێوه
ماندوو و پێخاوس
له دنیا وه‌ڕه‌س
شپرزه و شه‌مزاو له په‌نای ڕێوه
داوێنی سووری له دوو كێش ئه‌كرد
یه‌خسیری به‌ندی خه‌م و په‌ژاره
به عاسته‌م هاته عاستی سێداره
به‌ڵام له‌وێدا ئه‌ویش كه‌وت و مرد.
«» «» «» «»
كێ بوو ئه‌و كیژه
بووكی كۆست كه‌وتوو
كه هه‌ڵوه‌ریبوو
به سه‌ر داره‌وه خونچه‌ی ئاواتی
ئه‌ویش له ده‌س چوو
تارای په‌مه‌یی
- داخی داخانم -
كه‌وت به میراتی.
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
1340 (1961)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
لووتكه‌ی ئامانج
< ناته‌واو >
شه‌و بوو
شه‌وێكی تاڵ و ڕه‌ش
وه‌ک ده‌روونی دێو و درنج
یا وه‌ک چاره‌ی نه‌نووسراوی كوردی بێ به‌ش
شه‌وێكی بێ ترووسكایی
كه تاریكی
له‌م ئاسۆ تا ئه‌و ئاسۆ بوو
نه زه‌رده‌خه‌نه‌ی ئه‌ستێره به‌ر چاو ئه‌كه‌وت
نه ڕیزه هه‌ڵپه‌ڕكێی "كۆ" بوو
نه بزه‌ی مات و خه‌مگینی حه‌وته‌وانان.
«» «» «» «»
شه‌و بوو
وه‌ها له په‌نجه‌ی پڕ هێزی دا ئه‌یگووشیم
ساتێ سه‌د جار
ئاواتم ئه‌خواست به گۆڕه‌وشار
.......................
.......................
زیخه‌ڵانی به‌ربڵاوی ژینم ئه‌بڕی
هه‌ر له په‌ساش
به ده‌ستی توێخ پێوه نه‌ماو
ئاره‌قی ته‌وێڵم ئه‌سڕی
چه‌ن هه‌ورازم كرده نشێو
چه‌ن خۆم به شاخ و داخا دا
به‌ڵكوو بگه‌مه لووتكه‌ی كێو
چه‌ن جار به كۆڵێک زامه‌وه
چوومه شه‌رای مه‌رگ و دیسان گه‌ڕامه‌وه
.......................
تاكوو له پڕ
پڕیشكی ئه‌ستێره‌ی به‌یان
په‌رده‌ی ڕه‌شی شه‌وی تا خوارێ دادڕی
تاوێكی زۆری پێ نه‌چوو
تاویش هه‌ڵات
پڕ نه‌شئه‌تر له سه‌د باده‌ی كه‌لله‌ته‌زێن
ناوچاوی گرژی شاخه‌كانی كرده‌وه
به ماچێكی تاسه‌شكێن
«» «» «» «»
منیش له سێبه‌ری لووتكه‌ی ئامانجم دا
تاوێک نووستم
كاتێک كه چاوم هه‌ڵبڕی
ئه‌وا تۆ بووی له سه‌رینم
ئه‌ی نۆبووكی جوانی ئاواتی شیرینم
سه‌رمت گرتبووه سه‌ر باسک
به ده‌ست و په‌نجۆڵه‌ی ناسک
ئاره‌قی ته‌وێڵمت ئه‌سڕی
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
تاران - 1340 (1961)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
ئاخۆ ئاخۆ!
< ناته‌واو >
.......................
ئاخۆ كه‌ی ئه‌بێ ده‌س له ئه‌ستۆ كه‌ین؟
له دڵ مه‌ینه‌تی چه‌ن ساڵه ڕۆ كه‌ین؟
ئاخۆ كه‌ی ئه‌بێ بگه‌ینه ئاوات؟
ئاخۆ كه‌ی ته‌ركی ئاخۆ ئاخۆ كه‌ین؟
.......................
.......................
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
1341 ؟ (1962)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
شه‌مه‌ننه‌فه‌ر
< ناته‌واو >
درێژ درێژ شه‌مه‌ننه‌فه‌ر
دایپۆشیوه ڕه‌یلی بێ سه‌ر
كون كون لاشه‌ی شووش و باریک
به په‌نجه‌ره‌ی نزیک نزیک
ئه‌ڵێی نێ ئاشی ڕووخاوه
مه‌ل هێلانه‌ی لێ داناوه*
.......................
.......................
له سه‌ر سه‌كۆی به‌ڕێكه‌ران
مۆنج ئه‌خوا ده‌ریای بێكه‌ران
هه‌ر كونجه و هه‌ر كه‌له‌به‌ره
جێگای دڵدار و دڵبه‌ره
ده‌سته‌وملی خواحافیزین
هه‌لخوازی ماچێكی دزین.
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
1341 ؟ (1962)
--------------------------------------------------------------------------------
*: ڕه‌مزی سه‌رده‌می هاتنی "ئاشه‌مه‌كینه" و فه‌وتانی ئاشی ئاوی.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
گژه‌با
< ناته‌واو>
ئه‌ی گژه‌با گژه‌بای دڕ
هاوڕێی زستانی سارد و سڕ
ئه‌ی خۆبه‌خۆ دوژمن به خۆشی و ئاسایشت
نه‌ک هه‌ر بۆ ته‌نیا من بۆ گشت
ئه‌ی گژه‌با گژه‌بای دڕ
باش ئه‌تناسم باش ئه‌زانم
كه ڕووت كرده دارستانی تاریک و چڕ
هێلانه‌ی هه‌زاران هه‌زار
بێچووه مه‌لی كزی ههژار
ئه‌شووخێنی
دایک و بابیان له دارستان ئه‌ته‌رێنی
به چنگووڕی بێ به‌زه‌یی
خونچه و گه‌ڵا ئه‌وه‌رێنی
.......................
ئه‌ی گژه‌با گژه‌بای دڕ
جل و به‌رگت لێ كردم شڕ
چرای د‌سمت كوژانده‌وه
به ته‌پ و تۆز
چاوت پڕ كردم له گرێ
به‌ڵام ئه‌مانه هیچكامی
ناتوانێ ڕێگام لێ گرێ
.......................
.......................
ناتوانی ڕێگام لێ ون كه‌ی
ناتوانی قه‌ڵای تاقه‌تم سه‌ره‌وبن كه‌ی
.......................
ئه‌ی گژه‌با گژه‌بای دڕ
له سه‌ر ڕێگام لاده سمڕ
سوێندم به تیشكی ڕزگاری
سوێندم به ئه‌ستێره‌ی ئاوات
سوێندم به سروه‌ی به‌هاری
ناتوانی ڕێگام لێ ون كه‌ی
ناتوانی قه‌ڵای تاقه‌تم سه‌ره‌وبن كه‌ی
.......................
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
1341 (1962)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
خۆزگه‌ی منداڵی
< ناته‌واو >
تا دوێنێ بوو ئاسووده بووم منداڵ بووم
له باخچه‌ی ژین نه‌مامی كرچ و كاڵ بووم
گوڵ بووم پێ ئه‌كه‌نیم به ده‌م دونیاوه
هاوچریكه‌ی بولبول بووم تاوه تاوه
په‌پووله بووم ئه‌سووڕام ئه‌م باخ ئه‌و باخ
شه‌وان گه‌ڵای شه‌وبۆم ئه‌كرده قۆناخ
به‌یان ورشه‌ی ڕه‌نگاوڕه‌نگی ئاسۆ بووم
ئێوارانه كه‌روێشكه‌ی گه‌نم و جۆ بووم
.......................
.......................
به‌ڵام ئێستا؟ كێ بێ له خۆم كوڵۆڵتر؟
كام گۆڕی داڕزیو له گیانم چۆڵتر؟
كێ عومری وه‌ک عومرم سكه‌ی به‌تاڵه؟
ڕوحی سزاكێشی هه‌زار خه‌یاڵه؟
ئێستا له پاش هێنده هومێده‌واری،
هێنده داماوی و سه‌ركزی و هه‌ژاری،
هیوای دوورم وایه، شه‌وێكه و ئیمشه‌و،
پێڵووی چاوم داپۆشێ په‌نجۆڵه‌ی خه‌و!
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
زستانی 1342 (1963)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
شه‌و
شه‌وم برده سه‌ر به ئاواتی خه‌و
خه‌و نهبوو له‌به‌ر خه‌یاڵاتی شه‌و
تاریكیی شه‌وان خه‌یاڵ ئه‌هێنێ
درێژیی خه‌یاڵ خه‌و ئه‌ڕه‌وێنێ
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
1342 (1963)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
زستان
سێ چوار ڕۆژێک به بێ وچان
كولوو كولوو به‌فر باری
هه‌موو وڵات
ساماڵسا بوو به یه‌كجاری
ئاسمانی ڕه‌ش
تاوێک نه‌یئه‌ترووكاند چاوێک
به‌فر باری، به‌فر باری
بستێک، ئه‌ژنۆیه‌ک، ناوقه‌دێک، باڵاپیاوێک
«» «» «» «»
له‌م لاو ئه‌و لای دێیه‌كه‌وه
په‌سا په‌سا ماڵ ئه‌ڕووخا
هێلانه‌ی ههژار ئه‌شووخا
نا! نا! ئیتر پێی ناڵێم ماڵ:
گۆڕی گشتیی ژن و منداڵ!
«» «» «» «»
چه‌ن ڕۆژێک بوو
باوكی نازدار
چووبوو بۆ شار
چووبوو جلی بۆ بستێنێ:
كراسی جاو
سه‌ڵته‌ی به‌ر و پشت به‌لاشه،
"نازداری خۆم پێی داپۆشێ ڕووتیی لاشه"
ئێواره‌یه‌ک
چه‌ن تارمایی
ته‌رمێک له كۆڵ
ئه‌یانشكاند به‌فر و سه‌هۆڵ
ملیان ئه‌نا بۆ ئاوایی
ته‌رمی كێ بوو؟
ته‌رمی كێ بوو؟
ته‌رمی ڕه‌قبووی باوكی نازدار
هه‌ی قوڕ به سه‌ر خه‌ڵكی ههژار!
«» «» «» «»
ماڵێک لاڕووخاو
دڵێک پڕ زووخاو
ژینێكی په‌ڕپووت
نازدارێكی ڕووت
به میرات مابوو
بۆ دایكی نازدار:
مه‌گری مه‌گری نازداره‌كه‌م، ده مه‌گری به‌سه
هه‌ر ئێمه نین، خه‌ڵكی ههژار هه‌مووی بێكه‌سه
مه‌گری، مه‌گری، نازداره‌كه‌م بخه‌وی باشه
فریشته‌ی خه‌و بۆی دووریوی سه‌ڵته‌ی به‌لاشه
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
(زستانی 1342 (1963) به‌فرێكی قورس باریبوو، خه‌سارێكی زۆری له خه‌ڵكی ههژار دابوو)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
له پشت عه‌كسێک بۆ یۆسف هه‌ورامی:
ئه‌و ڕۆژانه‌ی له گه‌ڵ منا
تازه ئه‌بووی به ئاشنا
هه‌ردووكمان به خۆشی و شادی
چاوه‌ڕوان بووین بۆ ئازادی
خۆزگامه تا ئه‌م جاره‌وه
كڵاو ئه‌نێین به لاره‌وه
ئه‌و لێوه‌ی وا ئێستا كزه
ئه‌وسا پڕ ئه‌بێ له بزه.
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
زستانی 1342 (1963)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
شه‌وه
په‌سا په‌سا په‌ره‌گر بوو
شه‌وی كڕی لاسار
نه‌ما شنه‌ی شه‌وبا
نه‌وی بوو چه‌سپی زه‌وی بوو
له سامی شه‌و پاسار
به سیحری تاریكی
هه‌بوو، نهبوو یه‌ک بوو
نه‌ما نیشانه‌ی بوون
نه‌ما نیشانه‌ی من
له‌شم توایه ده‌روونی شه‌وێكی بێ ڕۆچن
په‌سا په‌سا په‌ره‌گر بوو
به‌ره‌و فه‌زای بێ بن
به‌ره‌و فه‌زای بێ بن
«» «» «» «»
به چاو و گوێ
په‌له‌قاژه‌ی شعووری بوونم بوو
سه‌رنجی چاوی به هه‌ڵپه‌م
شه‌وی سمی
له هه‌موو لاوه
بۆ ترووسكایی
به له‌ز بوو گیانی به سوێ
دڵی به خورپه له بن گوێ
وه گوێ به وریایی
به كوڵ مه‌ڵاسی جریوه‌ی ژیان
به‌ڵام هه‌یهات!
مه‌لوولی كردم شه‌و
مه‌لوولی كردم شه‌وگار
عه‌زابی دامێ شه‌وی بێ ڕه‌زا
به گۆڕه‌وشار
«» «» «» «»
كه‌چی له دوورترین ناخی ئه‌م شه‌وا
ناكاو
به نه‌رمه ئاهه‌نگێ
درنگ درنگ ده‌نگێ
وه‌كوو پته‌ی سه‌ر ئاو
شه‌پۆلی خسته ده‌روون
له گوێم ته‌نینی له گوێن هه‌ڵقوڵینی كانی بوو
ته‌نینه‌وه‌ی وه‌كوو بۆنی هه‌ڵاڵه ئانی بوو
شنه‌ی بڵاوێنی
دنه‌ی ئه‌دا به خه‌یاڵ:
هه‌را هه‌رای نووحه،
گه‌می ئه‌خوڵقێنێ
كه دێوی زاڵمی شه‌و
هه‌ڤاڵه‌كانی به لافاوی ڕه‌ش نه‌خنكێنێ؟
به‌یاخی كاوه‌یه ئاخۆ
به ڕه‌مزی فه‌تحی به‌یانی
له جه‌رگی شه‌و ئه‌چه‌قێ؟
مه‌لی به‌یانه له شه‌و زیزه بێ وچان و هه‌دا
ده‌نووكی سه‌ختی له په‌رژینی قایمی شه‌و ئه‌دا؟
وه یا ته‌ور به ده‌سێكه
له دارستانی چڕی شه‌و
خه‌ریكه تێئه‌په‌ڕێ
ڕوو له شاری ڕووناكی؟
«» «» «» «»
ئه‌هات، ئه‌هات، ئه‌هات
ئه‌هات و شه‌و شه‌ق ئه‌بوو
شعووری گه‌رمی هه‌بوون
به گیانما ئه‌گه‌ڕا
جێ به سامی شه‌و له‌ق ئه‌بوو
ئه‌هات، ئه‌هات، ئه‌هات
ئه‌هات و گه‌وره ئه‌بوو
گه‌وره‌تر ئه‌بوو
هه‌یهات!
له سامی شه‌و كڕ بووم
له سامی ده‌نگ پڕ بووم
دڵم كولاوه به زرمه‌ی هه‌ناسه‌تاسێنی
ئه‌هات و گه‌وره ئه‌بوو
گه‌وره‌تر ئه‌بوو
هه‌یهات!
شه‌قژنی تاڵی وه‌كوو مه‌رگی ناگه‌هانی بوو
ته‌نینه‌وه‌ی وه‌كوو ژه‌هری هه‌لاهه‌ل ئانی بوو
هه‌رای ده‌روونئاخن
په‌سا په‌سا په‌ره‌گر بوو
وه‌كوو شه‌وی لاسار
په‌سا په‌سا پشووبڕ بوو
عه‌زابی گۆڕه‌وشار
وه‌رن وه‌رن هاوار!
وه‌رن وه‌رن شه‌وه گرتوومی
بمگه‌نێ
هاوار!
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
1343 (1964)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
تێبینی هێدی:
كاک فاتیح ده ژماره 2 ی گۆڤاری "هانا" دا، كه مارسی 1996 له سوئێد ده‌رچووه، له ژێر سه‌ردێڕی "شێعری "شه‌وه" له "تاپۆ و بوومه‌لێڵ" دا" ده‌قی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی كاک سواره‌ی ئیلخانیزاده‌ی له سه‌ر شێعری "شه‌وه"، وێڕای ڕوونكردنه‌وه‌یه‌كی كورتی خۆی بڵاو كردۆته‌وه. لێكۆڵینه‌وه‌كه‌ی سواره ده لاپه‌ڕه 325 ی كتێبی "تاپۆ و بوومه‌لێڵ"یشدا چاپ كراوه. "تاپۆ و بوومه‌لێڵ" به‌رنامه‌یه‌كی ئه‌ده‌بیی بوو كه سواره له ڕادیۆ تاران به‌ڕێوه‌ی ده‌برد. سه‌رجه‌می نووسراوه‌كانی ئه‌و به‌رنامه‌یه ده كتێبێكدا به نێوی "تاپۆ و بوومه‌ڵێڵ"، له ساڵی 1379 دا، له تاران، چاپ بووه. لێره دا هه‌ر ڕوونكردنه‌وه‌‌كه‌ی كاک فاتیح ده‌خه‌مه‌وه به‌ر چاوان:
"شێعری "شه‌وه" هی نووسه‌ری ئه‌م دێڕانه‌یه و به شوێن ئه‌وه‌دا نووسرا كه ساڵی 1964، له بزووتنه‌وه‌ی میللی كوردستانی عێڕاق، بارزانی نه‌یارانی سیاسی خۆی له مه‌كته‌بی سیاسی پارتی به زۆری چه‌ک له مه‌یدان ده‌ركرد و ده‌سه‌ڵاتی خۆی و "پاراستن"ه‌كه‌ی و هێزه چه‌كداره‌كه‌ی، یه‌كپارچه به سه‌ر خه‌ڵكی كوردستاندا سه‌پاند. شێعره‌كه وێنه‌یه‌ک به ده‌سته‌وه ده‌دا له ڕه‌وتی گه‌را به‌ستن و له بار چوونی خۆشباوه‌ڕی به بزووتنه‌وه‌ی میللی و پێناسه‌یه‌ک كه به ئینسانی ده‌دا. "شه‌وه" به "شه‌و" ده‌س پێده‌كا، ده‌گاته "هیوا"یه‌ک و به "هاوار"ێک ته‌واو ده‌بێ؛ ئه‌وده‌م كه هه‌ست پێده‌كا "شه‌و"ه‌كه و "هیوا"كه بوونه‌ته یه‌ک شت. "شعووری گه‌رمی هه‌بوون" له گه‌رد و خولێكی كورت ماوه دا ده‌بێته هاواری "شه‌وه گرتوومی بمگه‌نێ!" و ده‌كووژێته‌وه.
شێعری "شه‌وه" له ساڵانی ده‌سه‌ڵاتی شا دا به ده‌سنووس و ده‌سبه‌ده‌س له كوردستانی ئێران ده‌گه‌ڕا و ده‌خوێنرایه‌وه. ئه‌م شێعره وێنه‌یه‌كی تێكئاڵاوه له دیكتاتۆریی پشووبڕی زاڵ به سه‌ر ژیانی خه‌ڵک دا و پووكانه‌وه‌ی هیوا به بزووتنه‌وه‌‌یه‌ک كه ئه‌ویش جه‌وهه‌ری نیمچه دیكتاتۆریی خۆی زۆر خێرا ده‌رده‌خا. ئه‌و ده‌مه‌ی "شه‌وه" له ناو ده‌ستان ده‌گه‌ڕا، له سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌ی بزووتنه‌وه‌ی كوردایه‌تی ته‌نیا چه‌ند دانه ساڵ تێپه‌ڕیبوو، هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ش ته‌جره‌به‌ی به ده‌سته‌وه دابوو. ئه‌مڕۆ دوای تێپه‌ڕبوونی سی‌وچه‌ند ساڵ، به تایبه‌ت له 1991 به‌م لاوه، كه‌رسته‌‌ی زیندووی تاقیكردنه‌وه له سه‌ر بزووتنه‌وه‌ی كوردایه‌تی، به هه‌موو باڵه‌كانییه‌وه، ئه‌وه‌نده زۆره كه ناماشرێته‌وه. له گه‌ڵ ئه‌وه‌ش دا به باشی ده‌زانم "شه‌وه" و شیكردنه‌وه‌كه‌ی سواره پێكه‌وه، وه‌ک دیارده‌یه‌ک له حاڵ و هه‌وای ئه‌ده‌بیاتی نوێی كوردی كه له شه‌سته‌كان له كوردستانی ژێرده‌ستی ڕژێمی شا دا سه‌ری هه‌ڵدا، بكه‌وێته‌وه به‌ر ده‌ستی خوێنه‌ران."
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
هه‌زار بورجی به‌ڵه‌ک ناشكێنێ تاسه‌ی مه‌م
خه‌یاڵی زینی به‌ڵه‌ک چاو ئه‌گه‌ر نه‌دا ته‌سكین
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
م - هێدی
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
ویرایش توسط behnam5555 : 03-08-2015 در ساعت 09:10 PM
|
03-08-2015
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
چهپكێک شێعری چاوه
فاتیح شێخولئیسلامی
غه‌ریبی
له دڵمانا غه‌ریبی ئه‌ی شه‌وی نه‌ورۆز
له دڵمانا غه‌ریبی ئه‌ی شنه‌ی گه‌رمی به‌هاراوی
له دڵمانا غه‌ریبی ئه‌ی كچی لادێ؛
گوڵاڵه‌ی سه‌وزه‌ڵانی
به چاوی گه‌ش،
گه‌زیزه‌ی به‌ربه‌ڕۆژانی،
تریفه‌ی به‌فری به‌رتاوی،
زرێباری به‌یانی تاو و ساوی.
كوله‌نجه‌ی خامه‌كت به‌لگی وه‌نه‌وشه،
كراسی كڕنه‌كت لیلووپه‌ڕی ئاوی.
كه هه‌ڵئه‌بڕێ كوڵی گه‌رمی گه‌رووی ناسک
خورۆشی خاڵه ڕێبوار،
له شه‌قبوونی شه‌وا قاوی دلێری خاسه‌كه‌و،
قاوی كه‌وی هه‌رده، كه‌وی كۆسار،
كه‌چی هێشتا
له دڵمانا غه‌ریبی ئه‌ی كه‌و ئه‌ی كه‌ویار.
«» «» «» «»
گوڵاڵه‌ی سه‌وزه‌ڵانی!
غه‌ریبی لێ ئه‌بارێ ئه‌م به‌هاره
غه‌ریبی لێ ئه‌بارێ شینی گه‌رمی ورده‌بارانی
گه‌زیزه‌ی به‌ربه‌ڕۆژان!
به به‌ژنی ئاڵوواڵا جوان و شیرینی،
له به‌ر چاوم كه‌چی، هه‌ی قوڕ به چاوم، بووكه دارینی.
له به‌ر چاوم ته‌جه‌للیی ئینتیزاری
كه چاوه‌ڕوانی بارانی به‌هاری
«» «» «» «»
به‌ڵام تۆ خه‌م مه‌خۆ
مه‌چۆ فه‌قیانه‌كه‌ت مه‌دڕه
له داری كۆنه شه‌خسێک مه‌یكه ئاڵایی
برای پینه و په‌ڕۆ بارت
برای بن كۆڵه دارت
داری شه‌خسه
مه‌ترسه
نیازی لێ بخوازه ده‌س ده پشتێنی
بڵێ تا چه‌نده هه‌ڵكێشین له سایه‌ی داری بی ئاخی غه‌ریبی
نیازی لێ بخوازه به‌شكوو هیممه‌ت كا
بههار بێنێ و نیاز بێنێ و
"داری ساز و ڕاز"* بێنێ
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
نه‌ورۆزی 1345 (1966)
------------------------------------------------------------------------------------------------------
*: "داری ساز و ڕاز" له داستانی كۆنی کوردیدا وێڕای "بولبولی خۆش ئاواز" ئاواتی کچێکی جه‌وانه كه له ده‌زگيرانه‌كه‌ی داوای كردووه.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
فه‌رشی ماڵه‌كه‌م
فه‌رشی ماڵه‌كه‌م
ڕه‌نگی كاڵه
به‌ختی تاڵه
غه‌رقی تۆز و خه‌وش و خاڵه
مامه عه‌نكه‌بووت
قوژبنێ نه‌ماوه نه‌یته‌نێ
جێ نه‌ماوه هه‌ڵنه‌خا په‌تی
سیحری فووی ده‌می كه‌مه‌نده مێش ئه‌خاته به‌ند
مێشی گه‌وره خۆی و غیره‌تی
په‌ت پساندنێكی لازمه
«» «» «» «»
فه‌رشی ماڵه‌كه‌م
هه‌رچی نه‌خشی ته‌خت و مینبه‌ر و مناریه
سیسرک ڕمێكی لێ چه‌قاندووه
قیژه‌قیژ و گاره‌گاریه
"سیسیرو"ی به‌زاندووه
«» «» «» «»
فه‌رشی ماڵه‌كه‌م به داوی جاڵجه‌ڵووكه
نه‌خشه‌كانی بوونه چنجڕووكی په‌سپه‌سۆكه
بوونه هه‌یكه‌لی جنۆكه
فه‌رشی ماڵه‌كه‌م
ته‌كاندنێكی لازمه
«» «» «» «»
كێهه سووچی ده‌س ده‌مێ؟
كێیه دێته یارمه‌تی؟
خۆ هه‌واڵه‌كه‌م وه‌نه‌وزی خسته خۆ،
هه‌واڵه‌كه‌م هه‌واڵه‌كه‌م،
- قوڕ به ماڵه‌كه‌م -
نه‌خشی خه‌وش و خاڵه ڕوومه‌تی،
پرخه پرخی خه‌ویه‌تی؛
ڕاشه‌كاندنێكی لازمه
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
تاران - به‌هاری 1345 (1966)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
به‌رخه‌مامز
ئه‌ی فریشته جوانه‌كه‌م!
ئه‌ی په‌پووله ناسكه‌ڵانه‌كه‌م!
به‌رخه‌مامزی هه‌واری كوردسانه‌‌كه‌م!
هاتمه هه‌واره‌كه‌ت
ڕێم گه‌یشته به‌ر ده‌واره‌كه‌ت
بواری لێ ته‌نیم به جارێ به‌ژن و باره‌كه‌ت
تاوی لێ چنیم سه‌رنجه جار به جاره‌كه‌ت
ئه‌ی كه‌نیشكه كاڵه‌كه!
كۆتری ته‌قڵه‌بازه چاوی تۆ
زۆر كه‌ڕه‌ت به توند و تۆڵی هاتمه ڕاوی تۆ
هه‌ڵنه‌كه‌وت كه بتگرم به چاو
هه‌ڵنه‌كه‌وت كه بتگرم به چاو به‌ڵام
ده‌وده‌وه‌ی نیگا دلێره‌كه‌ت
لێوه به بزه فێره‌كه‌ت
زولفه قه‌یچی پاچه‌كه‌ت
كوڵمه سووره جێگه ماچه‌كه‌ت
وه‌زنی هه‌ڵپه‌ڕینه‌كه‌ت
قافیه‌ی ڕه‌وانی شێعری پێكه‌نینه‌كه‌ت
گشتی نه‌خشی گیانمن
ته‌مڕه‌وێنی ئاسمانمن
هه‌ر له گوێمه زه‌نگی ده‌نگه نه‌رمه‌كه‌ت
هه‌ر به تینه ئاره‌زووی سه‌رنجه گه‌رمه‌كه‌ت
گا به لار و له‌نجه دێی
ڕاده‌ژێنی لانكی دڵ
گا ئه‌ده‌یته لانی سركه‌مامزی
ئه‌مگریته به‌ر سه‌رنج و سڵ
نایه‌ڵی بنووم به تاو و تێی ئه‌وینه‌وه
هه‌ر تلاوتلم ئه‌ده‌ی به ده‌ردی خه‌و ڕه‌وینه‌وه
شه‌و به سه‌ر ئه‌چێت و من
پایه‌نازی تۆی ئه‌كه‌م حه‌ریری مانگه‌شه‌و
پڕ به ئاسمان هه‌سێره دێنمه حاجه‌تت
تا به جێ نه‌هێڵی ئاسمانی گیانه‌كه‌م
ئه‌ی هه‌سێره جوانه‌كه‌م!
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
هاوینی 1345 (1966)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
دل شكسته من
این شعر ترجمه شعری است از گوران ("سكاڵا": له سه‌مای به‌رزی ئاسمانی حوسنا تاقه ستاره ...) كه پاییز 1345 در مجله "خوشه" به سردبیری احمد شاملو چاپ شد.
در آسمان بلند جلال و زیبائی
ستاره‌ای بودی پر شكوه و رویائی
نگاه من ز تماشای جلوه‌‌ات برگشت
در اولین برخورد
نمی‌رسید سرانگشت بخت كوته برد
به گرد دامن تو
ز راه‌برد خیالم بسی فراتر بود
امید دیدن تو
ولی دریغ! گمان بردی از غرور من است
حریص‌تر شدی و دام‌گستری كردی
به جادوی حركات و تبسم و پیغام
فسونگری كردی
دلم - پرنده خونگرم نوجوانی - را
فریفت وسوسه عشق و در پیت بشتافت
ولی چه سود؟ نیافت
نه جلوه تو نه آن عشق آسمانی را
كنون فغان بر من
در انتظار نشسته به راه وعده واهی
دو چشم خسته من
پرنده‌ای است اسیر فضای نامتناهی
دڵ شكسته من
فاتح شیخ‌الاسلامی(چاوه)
تهران - تابستان 1345 (1966)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
شێعره‌كه‌ی گۆران:
سكاڵا ...
له سه‌مای به‌رزی ناوبانگی حوسنا
تاقه ستاره،
نه‌بووی له وزه‌ی ده‌ستكورتیی منا
ئاشكرا و دیاره!
هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه ڕووم لێ وه‌رگێڕای
یه‌كه‌م ته‌سادوف
دله‌ی حه‌سساس نا، به‌ردم پێشان دای
به‌ڵام ته‌ئه‌سسوف:
وات زانی كه من موسته‌غنی و غه‌ڕڕام
حه‌ریص‌تر بووی لێم
تێهه‌ڵچووی: به ده‌م، ئیشاره‌ت، په‌یغام
په‌یمانت دا پێم! ...
هه‌یهات! مه‌لی دڵ، خوێنگه‌رمی شه‌باب
ته‌فره‌ی ئاسان بوو،
كه‌وته شوێن قسه‌ت، فڕی به شیتاب،
وێڵی ئاسمان بوو ...
كه‌چی نه‌یشتهێشت بێ، له سه‌ر سینه‌ت
بنیشێته‌وه؛
لات‌برد له ڕێگای: هه‌وای مه‌حه‌ببه‌ت
دوورت خسته‌وه! ...
«» «» «» «»
مه‌لی ناو فه‌زای ناموته‌ناهیم!
دڵی لاوم ڕۆ!
مانووی ئینتیزار ڕێی وه‌عده‌ی واهیم:
نووری چاوم ڕۆ! ...
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
ئاسمان دوور و زه‌وی سه‌خت
له ڕواڵه‌تێكی خه‌شیما نه‌زیره‌ی چ نابینێ
له عه‌سرێكا
كه دێوی زاڵی عیلمی به‌شه‌ر مێشی مانگ ئه‌قاپێنێ
له ڕواڵه‌تێكی خه‌شیما نه‌زیره‌ی چ نابینێ
له كاتێكا
هه‌ر دوو ده‌سی هه‌تاكوو ئه‌نیشكی له قوڕ ناوه
نه‌ک بۆ كار
نه‌ک بۆ قوڕ شێلان
به‌ڵكوو به ڕه‌مزی
ته‌مێ و په‌شیمانی
په‌شیمانی
له‌وان مه‌جالان
وا به‌رد و ئاسنی شێلا و
خه‌نجه‌ری خوڵقاند
بۆ ده‌ستی ئه‌و كه‌سانه
كه ده‌ستی پێ ئه‌نێنه سه‌ر سینه
له‌وان مه‌جالان
وا عه‌رزی هه‌ڵدڕی
به چنگه‌ڕنێ
تا مشكی هه‌ماری ماڵی ئاغا
به خه‌له‌ی سوور
گورپن بێ و خرپن بێ
مناڵه‌كانی ئه‌ویش ببنه بووكه دارینه
له ڕواڵه‌تێكی خه‌شیما نه‌زیره‌ی چ نابینێ
له كاتێكا
خه‌نجه‌ر و ده‌سه‌كه‌وشه‌ی نه‌ماوه*
بۆ ده‌ستی به‌ر پشتێن
له ڕواڵه‌تێكی خه‌شیما نه‌زیره‌ی چ نابینێ
له كاتێكا
هاتۆته گوێسه‌بان
سه‌ر گوێسه‌بانی ماڵی ڕووخاوی
هاوار ئه‌كا:
گه‌لی براده‌رینه!
زه‌وی سه‌خته ئاسمان دووره
گه‌لی براده‌رینه!
زه‌وی سه‌خته ئاسمان دووره.
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
پاییزی 1344 (1965)
------------------------------------------------------------------------
*: "خلع ید" له جووتیارانی ههژار له اصلاحات ارضی دا.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
نانی شوانی
(حه‌وته‌وانان)
"هه‌موو كه‌سێک نانی خۆش ئه‌وێ، به‌ڵام كه‌س وه‌ک شوان به سینگییه‌وه نانێت" - وته‌یه‌كی ناو خه‌ڵک -
به‌ڵێ! وای ئه‌تۆ،
وه‌ک زرێباری بن خێوه‌تی مانگه‌شه‌و
به مه‌ندی شكۆدار و گه‌وره و گرانی
به‌ڵام پێكه‌نه! پێكه‌نه!
تۆ په‌ریزادی گوڵ خه‌نده‌رانی
زوڵاڵه شه‌تاوه‌ی گه‌شی زایه‌ڵه‌ی پێكه‌نینت
وه‌كوو له‌م زرێباره پۆلی په‌ری هه‌ڵفڕیبێ
بلاوێنه سروه‌ی له‌تیفی هه‌ناسه‌ت
چما ڕۆحی سووكی به‌هارت مژیبێ
«» «» «» «»
له پاش چه‌نده مه‌ندی، وتاری ڕه‌وانت
چ مایه‌ی دڵئاوایی‌یه!
چه‌نده شیرینه شێوه‌ی دوانت!
ئه‌ڵێی شیر و شه‌كراو ئه‌نۆشیت و ده‌رگا له باخی به‌هه‌شتێ ئه‌كه‌یتۆ
جریوه‌ی گه‌شت ویته‌ویتی كه‌وی شۆخ و شه‌نگه،
له كه‌یفی به‌هاری بلووغا
ته‌وژمی شه‌پۆلی ژیانه ئه‌هاژێته گیانم
«» «» «» «»
ته‌واری به‌سامی كه‌ژی كورده‌واری!
به جوانی دلێر و به نازی كه‌نیشكانه تێر و ته‌یاری
ده‌سا به‌شقی خوا به‌س كه تاوێ
به كه‌وله‌نجه شێت و چه‌واشه‌م مه‌كه
ده‌مێ لێم گه‌ڕێ!
سه‌رنجم ده‌مێكه زوڵاڵیی نه‌ماوی چه‌په‌ڵگه‌ی هه‌راسانكه‌ری گه‌وره‌شاره
به‌ڵا با له چاوه‌ی گه‌ش و ڕوونی دوو چاوی شینت،
كه هه‌روه‌ک زرێباری به‌ر تاو و ساوی به‌یانه،
مه‌له‌ی ده‌م
به‌ڵا با حه‌ریری سپی ده‌سته‌كانت
وه‌كوو نانی شوانی،
كه ده‌سكه‌وتی ئێواره‌كانه له پاش ڕه‌نجی ڕۆژانی شوانی،
بگووشم به سینگا
به‌ڵا با له گیانی جه‌خارئاژنم بێته ده‌ستی مه‌سیحا
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
مه‌ریوان - به‌فرانباری 1346 (1967)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
ئه‌م شێعره‌م بۆ شه‌هین وتووه، له یه‌كه‌مین ڕۆژه‌كانی گه‌رابه‌ستنی خۆشه‌ویستیمانا.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
بۆ مه‌هاباد
< ناته‌واو >
لای گه‌لاوێژه چله‌ی هاوینه
ڕۆژه وه‌ک ڕوومه‌تی یار پڕ تینه
كه‌لكه‌له‌ی گه‌شت و گه‌ڕم که‌وته‌وه سه‌ر
به‌م گڕ و کڵپه سه‌رم نایه سه‌فه‌ر
بۆ مه‌هابادی ههژار و هێمن
تاسه پڕ گيان و دڵی به سوێمن
.......................
تاقه‌داری كزی پیری عه‌وداڵ
دیمه‌نی "هێمن"ی هێنامه خه‌یاڵ
وه‌كوو ئه‌و تاک و ته‌ریک له‌م لێژا
غه‌یری سوێراوی گڕاو نه‌یچێژا
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
1345 (1966)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
پێم ناڵێی چی دڵی گرتی؟
دڵم نایه لۆمه‌ت بكه‌م
هه‌رچی ئه‌كه‌م
دڵم نایه.
ئه‌و په‌نجه‌ی ناته سه‌ر پیلكه و
ئه‌و هه‌وایه‌ت پێ بێده‌نگ كرد
خورپه‌ی دڵی پڕ خۆشه‌ویستیت پێ وه‌ستاند
هه‌ر ئه‌و په‌نجه بوو سه‌دان جار
پیلكه‌ی ڕقی بێبه‌شانی
به‌رانبه‌ر به سته‌مكار و چه‌وسێنه‌ران
توند گووشیبوو
سه‌دان ئاگری به‌ردابوو
له ئوردووی سه‌رمایه و سته‌م
ئه‌و په‌نجه بوو كه سه‌دان جار قه‌ڵه‌می توند توند گوشیبوو
خیتوولكه‌ی بیر و باوه‌ڕی له سه‌ر كاغه‌ز خستبووه ڕێ
چۆن لۆمه‌ی كه‌م؟ چۆنی نه‌كه‌م؟
«» «» «» «»
پاش چه‌ندین ساڵ
كه هیچكه‌س دڵی نه‌ده‌هات
له گوڵ كاڵترت پێ بڵێ
گه‌ر تۆزقاڵێک ڕه‌خنه و لۆمه‌‌شیان لێت بوایه
خێرا به دڵفراوانی و
به بزه‌یه‌كی زۆر شیرینتر له قه‌نده‌وه
ئه‌توت: "ڕاسته، قسه‌تانه، بۆ له‌مه‌ولا ..."
ئێستا هه‌موو به هه‌زار زار
به ده‌نگێكی تێكه‌ڵ له خه‌م و دڵپڕی و خۆشه‌ویستی
لێت ئه‌پرسن: "بۆچی وات كرد؟"
به‌ڵام به داخه‌وه ئیتر جوابت نییه
هه‌ر گوڵاڵه‌ی برینه‌كه‌ی نێوچاوانت
بێده‌نگ ده‌می كردۆته‌وه و هیچیش ناڵێ
«» «» «» «»
ئاخ! چاوگه‌ی خه‌مان له كوێیه؟
لێوی سووتاوی پێوه نێم
كێوی دڵته‌نگیی كامه‌یه؟
سه‌ری سه‌ودایی پێوه نێم
«» «» «» «»
تفه‌نگ تاسه‌باری شانته
ڕێ و بان چاوه‌ڕێی هه‌نگاوت
چاوی سووتاوی هه‌ژاران
تامه‌زرۆی ترووسكه‌ی چاوت
كۆبوونه‌وه‌ی چه‌وساوه‌كان
تینووی وتاری پاراوت
كه دڵیان ئاوپژێن كات و هانده‌ریان بێ
له ژیان و له خه‌باتیان بۆ ڕزگاری
هه‌روا ڕێ نیشانده‌ریان بێ
«» «» «» «»
پێم بڵێ چی دڵی گرتی؟
خه‌می ههژار دڵی گرتی؟
ژینی بێ ئۆخه‌ی كرێكار دڵی گرتی؟
دێی كاول و حه‌وزی لیخن؟
ڕۆڵه‌ی ڕووتی ڕوومه‌ت چڵكن
دڵی گرتی؟
ئێشی لاقی پێشمه‌رگه‌ی لاو؟
ڕووته‌ڵ بوونی
سه‌رما بوونی؟
برسی بوونی؟
دڵگیر بوونی؟
دڵی گرتی؟
به‌ڵام ئاخر تۆ هه‌ستابووی
ئاڵای سوورت هه‌ڵكردبوو
ده‌ردی ده‌ردان چاره‌سه‌ر كه‌ی
ماكی مه‌ینه‌ت بسووتێنی
كه‌ی هه‌رگیز وتمان ئاسانه و بێ گرێ و گۆڵ؟
چه‌ند جار خۆت به خه‌ڵكانت وت:
ده‌ربه‌ندی شاخ
سووک و ئاسان
نه‌رم و نیان
تێپه‌ڕ نابێ؟
چه‌ند جار وتت:
عه‌رزی ڕه‌قه‌ن
گه‌ر ڕه‌هێڵه نه‌یخووسێنێ
به فرمێسكی چاو ته‌ڕ نابێ؟
چه‌ند جار وتت:
هه‌ر كۆیله‌یه‌ک
له‌و ڕۆژه‌وه به كۆیله‌یی خۆی زانیوه
نیوه‌ی زنجیری كۆیله‌تی له شان و مل داماڵیوه
ئاماده‌یه بێته ڕه‌هێڵه و ڕه‌شه‌با بۆ ئه‌و نیوه‌ی؟
تۆ ڕه‌هێڵه‌ت له ده‌ستا بوو
تۆ ڕه‌شه‌بات له مشتا بوو
پێم ناڵێی چی دڵی گرتی؟
كام بوومه‌لێڵ به كام ته‌م و مژ ده‌وره‌ی دای؟
كام ته‌لبه‌ند ڕێگای لێ ته‌نیت؟
تۆ كه‌سێک بووی هیچ ته‌لبه‌ندێک
بواری لێ نه‌ته‌نیبووی
تۆ كه‌سێک بووی
هیچ قوڵفێكی ئه‌م دونیایه
به‌رگه‌ی ده‌ستی نه‌ئه‌گرتی
تۆ مانگێک بووی به ئه‌ستێره ده‌وره دراو
ڕووناكیت ئه‌خسته سه‌ر ڕێی كاروانییه‌كان
گه‌ر تاوێكیش بزه‌ی چاوی ئه‌ستێره‌یه‌ک
نه‌ترووكایه
به تیشكی خۆت دیسان گه‌شت ئه‌كرده‌وه
تۆ مانگێكی ڕوومه‌ت گه‌ش بووی
سێبه‌ری ئه‌م خاكه ڕه‌شه
بۆ چه‌ند سه‌عات كه‌وته سه‌رت
كه‌چی بۆ هه‌میشه ون بووی!
بۆ بانگێكی ڕۆژت نه‌كرد
ئه‌و سێبه‌ره‌ت له سه‌ر لادا؟
تۆ گوڵێک بووی
له په‌نای كانیاوێكی گه‌ش دا
سیس بووی ژاكای!
بۆ دڵی گه‌رد لێ نیشتووی خۆت
نه‌خسته ناو كانیاوی ڕوون
بیشۆیته‌وه؟
«» «» «» «»
شه‌وان دره‌نگ
ڕێگای سپی ناو شه‌وه‌زه‌نگ
پایه‌نازی پێڵاوت بوو
هه‌نگاوتی ئه‌گرته باوه‌ش
شاخه‌كان خۆشیان ئه‌ویستی
دارستان خۆشیان ئه‌ویستی
لووتكه‌ی به‌رز و پێده‌شتی سه‌وز
زه‌رده‌ی سه‌ر كه‌ل
شه‌پۆلی به‌حر و ماسییه‌كان
هه‌موویان خۆشیان ئه‌ویستی
ماڵاواییت لێ نه‌كردن
هه‌موومان خۆشمان ئه‌ویستی
ماڵاواییت لێ نه‌كردین
كه‌چی هێشتاش
دڵم نایه لۆمه‌ت بكه‌م
هه‌رچی ئه‌كه‌م
دڵم نایه.
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
دۆڵی شلێر، پاییزی خه‌مناكی 1363 (1984)، بۆ خه‌می برای خۆشه‌ویست و جوانه‌مه‌رگم مووسا
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
03-08-2015
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
چهپكێک شێعری چاوه
فاتیح شێخولئیسلامی
بۆ كچه نان فرۆشی سه‌ر جاده
ئه‌ی كچه نان فرۆشه‌كه
شه‌و دره‌نگه
هه‌تا كه‌ی ناگه‌ڕێیه‌وه؟
دره‌نگ وه‌خته و شار بێ خاوه‌ن
تا كه‌ی له سه‌ر ئه‌م جاده‌یه ئه‌مێنیه‌وه؟
ئه‌تبینم سرک و بێ ئۆقره‌ی
وه‌ک بێچووه ئاسكی به‌جێماو
به جێ پێته‌وه به‌ن نابی
به‌م لاو ئه‌و لاتا ئه‌ڕوانی
هه‌ڵئه‌ستی، دائه‌نیشیه‌وه
نانه‌كانی فه‌رغوونه‌كه‌ت ئه‌ژمێریه‌وه
به‌م ده‌ست ئه‌و ده‌ستت ئه‌گڵۆفی و ئه‌ڵێی:
"چ بكه‌م؟
شه‌و دره‌نگه و
فه‌رغوونه‌كه‌م هێشتا نانی تێدا ماوه"
«» «» «» «»
ئه‌ی خوشكه نان فرۆشه‌كه‌م!
باریكه‌ڵه‌ی ڕوومه‌ت سووتاو!
شار دامركا،
جاده چۆل بوو،
كۆڵان ته‌واو تاریک داهات،
ڕێی ماڵه‌كه‌ت چاونه‌بینه
هه‌تا كه‌ی ناگه‌ڕێیه‌وه بۆ ئه‌و ماڵه ڕه‌ش و ڕووته‌ت؟
دایكی ههژار دڵ له دواته،
دڵداره قاچ قوڕاوییه‌كه‌ت چاوه‌ڕێته،
- كوڕه جیرانی ئازیزت،
وا گشت ڕۆژێک ئێوارانه
پاش ده سه‌عات قوڕه‌كاری
سه‌رت ئه‌دا؛
به ڕوانینه گراوییه‌كه‌ی
سوورایی ئه‌زێته گۆنات
پزیسک ئه‌پژێته چاوانت
چۆله‌كه‌ی ئه‌و دڵه ناسكه‌ت
باڵه‌فڕه‌ی پێ ئه‌كه‌وێ -
نازانم ئه‌مشه‌و بۆ نه‌هات به شوێنتدا،
بێ و نه‌بێ له تاو شه‌كه‌تی
ئه‌و هه‌ژاره‌ش
وه‌ک سه‌خری كه‌ساس كه‌وتووه
«» «» «» «»
ده هه‌سته پێ!
فه‌رغوونه‌كه‌ت وه پێش خۆت ده!
كیژۆڵه نان فرۆشه‌كه‌م!
شه‌و دره‌نگه
كه‌س نه‌ماوه
ئه‌و زگتێره ناكه‌سانه،
وا بۆ دوو نان
چوار جار مووچه‌ی نانه‌كانت ئه‌‌شێوێنن،
ئه‌و چاودڕاوه په‌ستانه
وا له گه‌ڵ هه‌ر تمه‌نێكدا
دوو قسه‌ی سووكت پێ ئه‌ڵێن
تفیان لێ كه!
نانی ئه‌و ده‌سته پاكانه‌ت
مه‌فرۆشه به‌و ناپاكانه
«» «» «» «»
ئه‌ی خوشكه چاو سووتاوه‌كه‌م!
خۆزگه ئه‌مزانی شه‌وانه،
ئه‌و كاتانه له گه‌ڵ دایكت
له به‌ر نێڵه‌ی گڕا هه‌تا ده‌مه و به‌یان
ته‌پ ته‌پ نان ئه‌كه‌ن بۆ فرۆش،
خۆزگه ئه‌مزانی چی ئه‌ڵێن؟
چۆن باسی ڕزگار بوون ئه‌كه‌ن
له‌م ژیانه بێفه‌ڕه‌تان؟
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
به‌غدا - حی‌الجمیله - خه‌زه‌ڵوه‌ری 1367 (1988)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
به‌سه‌رهات
(به‌سه‌رهاتی ژنێكی كرێكاری قالییه كه له ده‌س فشاری كه‌س و كاری هه‌ڵدێ بۆ لای كۆمه‌ڵه. له سه‌ر ئه‌ساسی به‌سه‌رهاتی واقیعیی فاتمه، هاوسه‌ری هاوڕێی گیانبه‌ختكردوو ڕه‌شیدی میسری)
بارانی پاییز به خوڕه‌م ئه‌بارێ به سه‌رما
تاقه ده‌زوویه‌ک به وشكی نه‌ماوه له به‌رما
خه‌ت خه‌ت ڕه‌هێڵه‌ی په‌نایه‌ک په‌نایه‌ک
وه‌ک تانی ته‌ونه كه به‌رچاوی گرتووم و لێم بۆته مۆته‌ک
سواری سه‌رم بووه به یه‌كبین ئه‌ڵێ: "ده‌ی، ده‌سا ده‌ی!"
هه‌رچی ئه‌كۆشم كه ئه‌و ته‌ونه به‌شكه‌م به‌رم دا، محاڵه
یه‌ک تاقه ئازای له‌شم جووڵه ناكا
ئه‌ڵێی هه‌ر له پشتێن به‌ره‌و خوارمی پێوه به‌ستراوه
پێچه‌ن دراوه و
له سه‌ر دا، به قامچی، به بێ به‌ین
له ته‌وقی سه‌رم ڕائه‌كێشن
«» «» «» «»
نا نا، خه‌یاڵات! خه‌یاڵات!
خه‌یاڵاته ئه‌مباته‌وه پشتی ئه‌و داره ته‌ونه له‌عینه
من تازه ئیتر ڕه‌ها بووم ڕه‌ها
كوا؟ كوانێ؟ كوا تانی ته‌ونه؟
ئه‌مه شه‌سته بارانه ئه‌مشێلێ، بارانی پاییز
كه ئاوا له گۆی بردووم.
«» «» «» «»
پاسارییێكم له حه‌وز هه‌ڵكشاو
وه‌خته بمرم له سه‌رما
دوا جمگه ئه‌ندام و ئازام ئه‌له‌رزێ، وه‌نه‌ن چوونه ئاوا
سێ ڕۆژه به‌م تاو و بارانه له‌م ناوه ڕێگا ئه‌كه‌م
دۆڵ به دۆڵ، دێ به دێم پشكنیوه
شوێن پۆله باڵنده‌یه‌ک كه‌وتووم وا ده‌مێكه
خۆزگه‌ی دڵی خۆم له چاویان،
بزه‌ی لێو و
ڕاوێژی ده‌میان و
تێسكه‌ی تفه‌نگیان به‌دی كردووه.
سێ ڕۆژه ئاسكێكی به‌ربووم و هه‌ر بیره بیره و گل و ژانمه
به هیچ هه‌رد و به‌ردێكه‌وه به‌ن نه‌بووم و ئه‌زانم
كه ژانی برینم له كام مه‌نزڵی دڵنیایی
ده‌مێ ئه‌سره‌وێ.
ئه‌ڵێی سێبه‌ڕۆم گرتووه
یاو و له‌رز و وڕاوه‌م له كۆڵ ناكه‌وێ
به پێوه خه‌وی سه‌رده‌می تفت و تاڵی مناڵیم و لاویم ئه‌بینم:
- ده‌مێ وه‌ک په‌پووله
به ناو مێرگی نه‌خشینی ژین دا
ئه‌هاتم، ئه‌چووم، كام گوڵی جوان بوو
ئه‌مكرده مه‌نزڵ
كه‌مێ هه‌ڵكشام
جوانوویێكی سڵی سركی نه‌سره‌وته‌نی بووم
به‌ڵام ده‌ستی ڕاست و چه‌پی خۆم نه‌ناسیبوو
گیرام
به پشت داره ته‌ونێكه‌وه توند له چوارمێخه كێشرام
كه‌مه‌ندم له پرچ و له په‌لكانی زێڕینی خۆم بوو
- ئه‌و پرچ و په‌لكه‌ی
هه‌موو كوڕگه‌لی دێ به ئاواته‌وه بوون
كه جارێک
به حاڵێک
سه‌رئه‌نگوستی ده‌ستیان بگاتێ -
هێشتا نه‌مامی دڵ و خۆشه‌ویستیم
گوڵێكی نه‌پشكووتبوو
هێشتا له ژێرخانی تاریكسان و
له زیندانی به‌ر داره ته‌ونا
به خۆمم نه‌زانیبوو خوێنی جه‌وانی گه‌ڕاوه به ڕه‌گما
هێشتا له شه‌وقی چپه‌ی ئاشقانه
سووریی له گۆنام نه‌زابوو
ویستیان ڕسم كه‌ن، وه‌كوو گوێره‌كه و بمفرۆشن به شووی نابه‌دڵ
یه‌كه‌م جار منی سركی نه‌سره‌وته‌یان دا به ژن بۆ براكه‌م به پیرێک
خرۆشام قریشكه‌م گه‌یانده په‌ڕی دێ
وتم گه‌ر ملیشم به په‌تدا بكه‌ن مل به زۆرداریی ناده‌م
دوو ساڵه به‌م ده‌رده گیرۆده‌م و
ڕۆژ نهبوو من به قژ ڕانه‌كێشن
ڕۆژانه ڕێگای ده‌ر و كانییان لێ ته‌نیبووم
شه‌وگاری ڕه‌ش
جێم له ژێرخان و نوێنم له سه‌ر ئاخوڕی بزن و مه‌ڕ بوو
وا بوو كه خێم دایه ته‌ون و
خه‌می خۆم له گه‌ڵ هیلمه هیلمه‌ی گرێ دا
له زۆری په‌ژاره هه‌ر ئاگام نهبوو
خێری ئه‌و قاڵییه جوانانه وا كردی من بوون
له گیرفانی كام تاجری شار ئه‌ماسێ
پاداشی سۆمایی چاو و په‌نجه‌ی سواوم
حه‌رام بێ! له دوو گوشه‌واره و له خڕخاڵێ زیاتر
نه چاوم به پووڵێ ئه‌كه‌وت و
نه په‌نجه‌م له پووشێ ئه‌بوو گیر
به‌شی من ئه‌سیریی بوو، گیرۆده‌یی ناو قه‌فه‌س بوو
قه‌فه‌س داره‌ته‌ونی ڕه‌قی بێ نه‌فه‌س بوو
به‌یانان ده‌نووكم له مێلێ ئه‌گیراند هه‌تا زه‌رده‌په‌ڕ
به به‌ر ته‌ونه‌وه موره‌موره‌م ئه‌كرد
به‌شكه ساڕێژی كه‌م ئه‌و خه‌مه‌ی
وه‌ک گوڵۆڵه‌ی به‌نێكم له سه‌ر دڵ گرێ بوو
به‌ڵام بۆ به‌ڵای گیانی خۆم نه‌مئه‌زانی
كه هه‌ر چه‌نده خێم دایه قاڵی
خرابتر له چاڵی سیابه‌ختی كه‌وتم
نه‌مئه‌زانی
كه هه‌رچه‌نده كردم وه‌سایانه‌تر بوایه
خۆ نرخی كه‌وڵم له گه‌ڵ نرخی قاڵی ئه‌ڕۆیشته سه‌ر!
هه‌ر ئه‌توت كه به‌م ڕۆژگاره
به كه‌ڵكیتی ئاسن
به هێزی هه‌موو په‌نجه‌كانم
خه‌ریكم گرێی به‌ند و داوی
كوڵۆڵی و ئه‌رامه‌ننه‌یی خۆم
پته‌وتر ئه‌كه‌م
سه‌ره‌نجام هه‌میسان خه‌ریک بوون به شووم ده‌ن
به تاجر- ده‌ڵاڵێكی خوێنتاڵی خوێنمژ
كه قاڵی به كردن ئه‌دا له‌و دێهاته
وه‌ک بێژی كاردیان به ئێسقان گه‌یاندم
ئه‌مجاره ئۆقره‌م نه‌ما
ده‌لاقه‌ی ته‌ویڵه‌م شكاند و
چلۆن تیر به لووله‌ی تفه‌نگدا
وه‌ها من به تاریكه‌شه‌ودا گڤه‌م كرد.
«» «» «» «»
له گه‌ڵ بیره بیره‌ی مناڵی و خه‌م و ده‌ردی عومری به‌باچوو
له پاش چه‌نده مه‌ینه‌ت
گه‌یشتم به ئاواتی مه‌نزڵ
نهێنگای عه‌زیزانی خۆم دیته‌وه - ئای له خۆشی دڵم ئه‌و ده‌قیقه و سه‌عاته!
"ڕه‌شی" هات به پیریمه‌وه
خۆی بوو، باشم ئه‌ناسی:
- ئه‌مه تۆی؟
دوو ڕیزه دیانی سپی ژێر سمێڵی ڕه‌شی
دوو چاوی زیتی وه‌كوو گڕ له كوانووی برۆیا
به جامانه‌كه‌ی وا ته‌وێڵی شه‌ته‌ک دابوو
گشت ده‌م و چاوی سوور هه‌ڵگه‌ڕابوو
كه دیم وامئه‌زانی به جارێ گڕی چاوی به‌ر بوه‌ته گیانم
ته‌زوویێک و گه‌رمایی‌یێكی مولایم به له‌شما گه‌ڕا
«» «» «» «»
یه‌ک و دوو كچان ده‌وره‌یان دام
چما ده‌سته‌خوشكێكی چه‌ن ساڵه‌یان بووم
چ ڕوح سووک و خۆشویسته‌نی و میهره‌بان بوون!
له به‌ر چاوی پڕ تاسه‌ما وه‌ک فریشته‌ی حه‌كایه‌ت
په‌ریزادی شیرینی گوڵ‌خه‌نده‌ران بوون
به یه‌ک چاوترووكان هه‌رێكیان جلێكی
له خورجینه‌كه‌ی یا له به‌ر بۆ ده‌رێنام
ئه‌وه‌ی وا له به‌رما بوو پاک دامڕنی، به‌رگی وشكم له به‌ر كرد
وتت بوومه بنیاده‌مێكی تر و
هه‌رچی ئازاری چه‌ن ساڵه‌مه
له گه‌ڵ ئه‌و لیباسانه یه‌كسه‌ر فڕێم دان
هه‌ر ئه‌و عانه من ڕاسته‌كه‌ی
گیانی خۆم، خۆشی ڕزگاری و
خۆشه‌ویستی "ڕه‌شی"م پێكه‌وه نایه ناو ده‌سره‌یێک و
وه‌كوو خۆشترین یادگاری
له گۆشه‌ی دڵم دا هه‌ڵمگرت و هه‌رگیز فه‌رامۆشی ناكه‌م.
ئه‌فسووس و داخی به جه‌رگم
نه‌ما ئه‌و نه‌مامه‌ی یه‌كه‌م جار
به دڵخوازی خۆم
باوه‌شم گرته‌وه بۆی
سه‌رم نایه سه‌ر سینگی گه‌رمی و
هه‌موو ئێشی پێشووم له بیر برده‌وه
به‌ڵێ وابوو، ئه‌و یاری خوێنگه‌رم و هاوسه‌نگه‌ری ها‌نده‌رم بوو
ڕه‌فیقی ژیانم، شه‌ریكی وتوویره‌كانم بوو
ده‌ستی ئه‌گرتم به‌ره‌و ڕۆشنایی
به‌ره‌و ژینی تازه‌م
كه ئیتر بكۆشم له جێی نه‌خشی قاڵی
به سه‌ر په‌نجه نه‌خشی ژیانێكی نوێ
دابده‌م بۆ ژن و پیاوی هاوچاره‌نووسم
«» «» «» «»
من ئێستاكه ئیتر ژنێكی كزی ده‌سته‌مۆ نیم
زه‌لیلی بریقه‌ی چه‌قۆ نیم
ئه‌سیرێكی بن ماڵ و ماڵی خرید و فرۆش نیم
من ئه‌و په‌نجه وا ساڵه‌ها بوو له هیلمه‌م ئه‌گیراند
له پیلكه‌ی تفه‌نگی ئه‌گیرێنم ئێستا و
به‌ره‌و ڕووی هه‌موو ڕه‌نجمژان ئه‌یته‌قێنم
دوو چاوم كه ماندووی گرێی وردی قاڵی بوو، ئێستا
به ڕیزی وشه‌ی چاو و دڵ ڕوونكه‌ری ناو كتێب ئاشنایه
من ئه‌و كات كه مشتێک مناڵ بووم
چلۆنم ئه‌زانی كه ده‌ركه‌م زیانی
له ناو گه‌نم و جۆی ئاوه‌دانی
ئێستاش ئه‌زانم كه چۆن به‌رهه‌می ڕه‌نج و كار
گشته‌كه‌ی
له چنگ مفته‌خۆران ڕه‌ها كه‌ین
من ئێستاكه وه‌ک چۆن ئه‌زانم
له ساراتی سه‌وزی به‌هارا
بزن چۆن ئه‌زێ و كارژه‌ڵه‌ی جوان ئه‌بینێ
- به بێ ده‌ستی مامان
وه‌هایشه ئه‌زانم
كه دونیای له‌عینی هه‌ژارخۆری ئێستا
به ده‌ستی هه‌ژاران
به مامانی شۆڕش
جیهانێكی نوێی لێ ئه‌زێ
لیپی دڵشادی و جوانی و به‌هره‌مه‌ندی
له بۆ سه‌رجه‌می ئاده‌میزاد
ژن و پیاو
به یه‌كسان.
فاتیح شێخولئیسلامی(چاوه)
خه‌نده‌كێ، قه‌ڵادزه، به بۆنه‌ی ڕۆژی جیهانیی ژن، مارسی 1989 (1368)
م - هێدی
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
03-08-2015
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
چهپكێک شێعری سواره
-----------------------------------
- خه‌وه‌به‌ردینه
- شار
- كچی به‌یان
- خێڵی درۆ
- دووی ڕێبه‌ندان
- سووره‌قه‌ڵا! دایكی به‌ڵا!
- هه‌ڵۆ
-----------------------------------
خه‌وه‌به‌ردینه
له چه‌شنی گه‌رووی كه‌و،
كه‌وی دۆمی یه‌خسیری زیندانی داری،
پڕی سه‌وزه به‌سته‌ی خرۆشانی باڕی
ته‌ره‌ی باوه‌شی تاسه‌باری بناری
<> <> <> <>
شه‌پۆلی له گوێن خوێنی شه‌رمی كچانه
له سه‌ر ڕوومه‌تی ماتی بووكی ڕه‌زاسووک
به تینی بتاوێنی ڕوانینی زاوا
گه‌رمتر له پڕشنگی تاوی به‌هاری
<> <> <> <>
وه‌كوو نه‌رمه هه‌نگاوی لاوی به‌ره‌و ژوان
له جێژوانی زیندوو به گیانی كچی جوان
وه‌كوو گه‌رمه‌یاوی قه‌شه‌ی ده‌ستی تاراو
له بژوێنی ده‌ریای بلوورینی به‌روێ
به خوڕ خۆ به دیواری كێوا ئه‌دا ئاو
له گه‌ڵ گاشه‌به‌ردا سه‌ر ئه‌سوێ، سه‌ر ئه‌سوێ.
<> <> <> <>
كچی نوور قه‌تیسی ده‌سی دێوی كێوه
له ئه‌نگوسته چاوی دڵی خێوی كێوا
به‌ره‌و ده‌ر، به‌ره‌و شاری ده‌ریا به‌ڕێوه.
<> <> <> <>
گه‌رووی ویشک و چاوی سپی چاوه كانی
ده‌رووی ڕوونی ئاوه
به فانووسی ئه‌ستێره به‌رچاوی ڕوونه
له به‌ر پێی حه‌ریری كه‌وه‌ی سێوه‌ڕه
به پۆی مانگه شه‌و چندراوه.
<> <> <> <>
ئه‌ڵێی بورجی خاپووری مێژووی له‌مێژین
له درزی هه‌زار خشتی ڕۆژ و شه‌وانی
دڵۆپه‌ی چپه‌ی پۆلی په‌ریانی دادا
ئه‌ڵێی پێكه‌نینی كچی سه‌رگوریشته‌ی قه‌دیمی
له ئه‌ندامی تاپۆی وه‌كوو بوومه‌لێڵی
سنووری شه‌وی دوێنێ ئه‌وڕۆ به‌یانی
په‌چه‌ی قورسی نسیانی ئینسانی لادا.
<> <> <> <>
ئه‌ڵێی ده‌نگی شمشاڵه ڕه‌شماڵی دۆڵی دڕیوه
شه‌ماڵی ده‌ره‌ی دووره شاری پشووی پڕ له عه‌تری به‌هاری كچی كورد
به بلوێری شووشی گه‌رووی زه‌رد و زۆڵی
له زه‌نوێری زێوئاژنی سای زرینگانه‌وه‌ی شه‌و
به خوڕ زه‌مزه‌مه‌ی هه‌ڵبڕیوه.
<> <> <> <>
به ئیعجازی ئه‌نگوستی پاكی موحه‌ممه‌د
شه‌تی نوور به ڕووی مانگی عه‌رزا كشاوه
ترووسكه‌ی برووسكه‌ی شه‌وی ده‌م به‌هاری به هه‌وره
له سه‌ر عاسمانی زه‌وی ڕاخوشاوه.
<> <> <> <>
له هه‌ر گاز و ڕێبازێ وا گازی ئاوی ئه‌گاتێ
نیازی هه‌زاران گه‌زیزه‌ی به نازی وه‌دی دێ
ئه‌بووژێته‌وه داری چاكی به ودمی هه‌ناسه‌ی
شنه‌ی نه‌رمه‌لاوێنی ده‌م بای ئه‌خاتێ.
<> <> <> <>
ئه‌ڵێن تاجی زمڕووتی دوورگه‌ی له سه‌ر ناوه ده‌ریا
هه‌تا چاو هه‌ته‌ر كا، شه‌پۆله، له بوونا، له چوونا
به ئاهه‌نگه سه‌ربه‌ندی بزوێنی خۆشی
له به‌ر نووری خۆره‌تاوا ئه‌ڵێی سینگی ژینه ئه‌هاژێ
ئه‌ڵێی هانی هه‌ستانه ده‌نگی خرۆشی
<> <> <> <>
سروودی خوناوه‌ی به‌هاره له گوێما
له دڵمایه بڕوای به‌رینی به ده‌ریا گه‌یشتن
له هه‌ر شیوه جۆبارێ، هه‌ر ده‌شته چۆمێ
له تاریكه تاراوگه‌كه‌مدا، به‌سه‌رچوو زه‌مانی ته‌ریكیم
ئیتر خێر و خۆشی له ڕێما.
<> <> <> <>
وه‌هایه
كه كانیی به هیوا
به‌هارانه لووزه‌و ئه‌به‌ستن به‌ره‌و شاری ده‌ریا
به‌ڵام داخی جه‌رگم، له‌گه‌ڵ هه‌ر به‌هارێ
كه دائه‌چڵه‌كن سه‌وزه‌ڵانیی له خاكینه خه‌ونی گرانا
له دڵما خه‌م و داخی ئه‌و ده‌رده سه‌وزه
كه ده‌ردی گرانی هه‌موو ڕێبوارێ وه‌نه‌وزه.
<> <> <> <>
له به‌ر نووری خۆرا كه‌مێ كوێره كانی شه‌واره‌ن
زنه‌ی ده‌م به هاواری هاری درۆزن هه‌زارن
كه ته‌سلیمی سێحر و ته‌لیسمی بنارن
به بێ هه‌وڵی هه‌ڵدان و چارانی چارن
به هیوان بگرمێنێ هه‌وری به‌هاری
ڕه‌ها بن له زیندانی به‌ردینی غارا.
كه‌چی، وا كه‌وی و ده‌سته‌مۆی ده‌سته‌ڵاتی ڕكه‌ی دۆڵ و شیون
له به‌ر سامی ڕێ وا به‌زیو و ته‌زیون
له گه‌ڵ گۆچی كردن گزینگێ، چه‌واشه‌ن له پێچی نزارا،
هه‌تا بیری تاڵی گڕاوێ به دڵما گه‌ڕاوه
هه‌تا یاد ئه‌كه‌م ئاوه به‌و وه‌رمه به‌ردینه كاری كراوه
ئه‌ڵێم: سه‌د مه‌خابن!
<> <> <> <>
وه‌جاغێ كه ڕووگه‌ی هه‌زاران نزای شینه‌باهۆی به تاسه‌ن
وه‌بووژێنه‌وه‌ی هه‌ست و هان و هه‌ناسه‌ن
چلۆنه كه بیژووی گڕاوان ئه‌بینن؟
له نێو چاوی ئه‌و خانه‌دانه
له‌هی، چۆنه پیتی بڕاوه؟
نه سۆزه‌ی بلاوێنی میری خوناوه‌ی به‌هاری
نه تووكی برای ڕێبواری
له كاسیی خه‌وا، فێری ڕاسانی ناكه‌ن
له مانا، به ئامان و بریا
په‌شیمانی هه‌رمانی ناكه‌ن
وه‌ها گه‌ی له‌شی به‌و گه به‌ردینه گاوی دراوه
كه‌حێلێكه، كۆڕژن و حیله‌ی نه‌ماوه
وه‌هایه كه هه‌ر گیایه له‌و ده‌شته شینن
له سه‌ر ماته‌می ئاوه‌به‌ردینه،
سه‌ر شینن و سه‌رگه‌رمی شینن.
هه‌تا جۆگه ئاوێ به ویشكی ئه‌بینم
ئه‌ڵێی مێرگی ڕوخساری كیژێكی كاڵ و مناڵه
به كووزی ته‌مه‌ن، جاڕه‌جوانێكی پڕ خه‌وش و خاڵه
ته‌شه‌نداره جه‌رگی برینم.
<> <> <> <>
چه‌نێ گۆله له‌و چۆله، یه‌خسیری خاكن
به ڕوویا، گه‌ڵا
وه‌ک چه‌مۆڵه‌ی كڵۆڵیی وه‌ریون
گه‌مارۆی زه‌لی نێزه،
وا ته‌نگی پێ هه‌ڵچنیون،
كه بێ ده‌رفه‌تی پێكه‌نین
به سه‌د به‌رزگی زه‌رده‌ماسی
لک و پۆپ و هه‌ژگه‌ڵ
وه‌ها ده‌ور و پشتی ته‌نیون
كه بێ فرسه‌تی چاوه‌بڕكێ له گه‌ڵ عه‌رشی پاكن.
<> <> <> <>
به‌ڵێ، دووره گه‌رمێنی ده‌ریا
به‌ڵێ، وایه كانیی هه‌ژاران
ئه‌زانم، ئه‌وانه‌ی كه پاراوی ئاون، بژارن.
ئه‌زانم، له ڕێگا مه‌ترسی گه‌لێ ژه‌نگ و ژارن.
به‌ڵام كاكه
ئه‌و گشته
عه‌قڵی خه‌سارن.
<> <> <> <>
له ناو ئه‌و هه‌موو ئاوه هه‌ر چاوه‌یه‌ک باوی هه‌نگاوی خۆشه
به ته‌نیا ئه‌وه شاره‌زای كۆسپ و كه‌نداڵی ڕێیه
هه‌وه‌ڵ مه‌نزڵی زێیه، ئاواتی به‌رزی زرێیه
ئه‌زانێ له هه‌ڵدێره هاتی به‌هێزی
له ئه‌سكوند و چاڵایه هه‌ڵدان و گێژی
په‌ڕۆی شینی سه‌رشانی ده‌ریایه ژینی كه‌رێزی
ئه‌زانێ له پێ ناكه‌وێ
پێیه پێڵاوی تاسه‌ی پیاسه‌ی له پێ بێ
نه وه‌ستان ئه‌وه‌ستێ به ده‌ستێ
كه خاراوی ئێش و سواوی سوێ بێ
له هه‌ر شوێنێ ڕاماوه، داماوه، كاری ته‌واوه
ئه‌زانێ ئه‌بێ هه‌ر بژێ و باژوێ، تا بژی، تا بمێنێ
هه‌ناوی به هه‌نگاوه،
نه‌سره‌وتنه، كووله‌كه‌ی ڕووحی ئاوه.
سواره‌ی ئیلخانیزاده
1346(1967)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
تێبینی:
- كاک سه‌لاحی موهته‌دی ده وتارێكیدا(ده ساڵ دوای كاک سواره، مامۆستای كورد، 1986، ژماره 3) به‌وچه‌شنه باسی سواره و"خه‌وه‌به‌ردینه" ده‌كا: "سواره له شێعر كوتنیش دا هه‌ر وه‌ک باقی كاره‌كانی ژیانی كه‌م تاقه‌ت و به په‌له بوو، زوو وه‌ڕه‌ز ده‌بوو، زوو وازی دێنا و زۆر جار شێعرێكی به نیوه‌چڵی ده‌هێشته‌وه و هه‌رگیز نه‌ده‌گه‌ڕاوه سه‌ری، ئه‌وه‌شی كه ته‌واو كردبایه پێی دا نه‌ده‌چۆوه و هه‌ڵه‌ی ڕاست نه‌ده‌كرده‌وه و هه‌ر به ڕه‌شنووس و شپرزه‌یی ده‌ستاوده‌ست بڵاو ده‌بۆوه و خۆی هه‌رگیز پاكنووسی نه‌ده‌كردن و كۆی نه‌ده‌كردنه‌وه. ته‌نیا شێعری "خه‌وه‌به‌ردینه" هه‌ڵاوارده و هه‌ڵبژارده بوو! چه‌ند ڕۆژ هه‌موو كاتی خۆی بۆ ته‌رخان كرد، پرۆژه‌ی ڕێكخستنه‌كه‌ی زووتر باس لێكردبوو، ده‌یزانی چ ده‌ڵێ و چۆنی ده‌ڵێ. خۆی بۆ خوڵقاندنی شاكاره‌كه‌ی ئاماده كردبوو. سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش كاتێک گه‌یشته ته‌واوكردنی ئه‌و به‌نده‌ی كه ده‌ڵێ:
"به‌ڵام داخی جه‌رگم، له‌گه‌ڵ هه‌ر به‌هارێ
كه دائه‌چڵه‌كن سه‌وزه‌ڵانیی له خاكینه خه‌ونی گرانا
له دڵما خه‌م و داخی ئه‌و ده‌رده سه‌وزه
كه ده‌ردی گرانی هه‌موو ڕێبوارێ وه‌نه‌وزه."
چه‌ند ڕۆژێک به‌ینی كه‌وت و چی تازه‌ی لێ زیاد نهبوو، زۆر كه‌س له هاوڕێیان و ئه‌دیبان ده‌ترسان به ده‌ردی باقی به‌رهه‌مه‌كانی بچێ و به نیوه‌چڵی و جوانه‌مه‌رگی بمێنێته‌وه، به‌ڵام ئه‌و جاره‌یان سواره خۆی مه‌یلی له سه‌ر بوو، ئاره‌زووی ده‌كرد ته‌واوی كا و كردی."
- له نووسینه‌وه‌ی شێعری "خه‌وه‌به‌ردینه" دا پشتم به دیوانی سواره(خه‌وه‌به‌ردینه) نه‌به‌ستووه. بۆخۆم نوسخه‌یه‌كی ئه‌و شێعره‌م له‌به‌ر ده‌سته كه 22 ساڵ له‌مه‌وبه‌ر، وێڕای فه‌رهه‌نگۆكێک، ده گۆڤاری "پێشه‌وا"ی ژماره 21 دا بڵاوم كردۆته‌وه. ئه‌وده‌م شێعره‌كه‌م، به فه‌رهه‌نگۆكه‌كه‌وه، له ڕووی نوسخه‌یه‌كی كاک سه‌لاحی موهته‌دی نووسیبۆوه كه ده گۆڤاری "نووسه‌ری كورد" دا - كه له شاخ ده‌رده‌چوو- بڵاوی كردبۆوه. پێموایه ئه‌و نوسخه‌یه له‌وه‌ی نێو دیوانه‌كه جێ متمانه‌تره. لێره‌شدا فه‌رهه‌نگۆكه‌ی ده‌خه‌مه‌وه به‌ر چاوان. - هێدی -
فه‌رهه‌نگۆکی خه‌وه‌به‌ردینه
-----------------------------------
ئه‌سكوند: به‌رزایی
باژوێ: بچێته پێشه‌وه، لێخوڕین به‌ره‌و پێشه‌وه
باڕ: باڕه كه‌و
بتاوێن: توێنه‌ره‌وه
بژوێن: جێگه‌یه‌ک له‌وه‌ڕی باشی هه‌بێ، سه‌وز و خوڕه‌م
بژێ: ژه‌ندن (وه‌ک مه‌شكه ژه‌ندن)
به‌روێ: به‌رۆک
بیژوو: زۆڵ
پۆ: تان و پۆ، شتێكی چنراو كه له دوو شت پێكهاتبێ، یه‌كه‌میان "تان" یان "ڕایه‌ڵ"، دووهه‌میان "پۆ"یه كه زۆر جاریش نه‌خشه‌كه‌ی پێ درووست ده‌كرێ
پێی ناوه‌ستێ: ده‌ره‌قه‌تی نایه
تاراوگه: جێی تار بوون
تووک: دوعای به شه‌ڕ، دوعا لێكردن
جاڕه‌جوان: جاڕه گه‌نم، جاڕه جۆ، پاشماوه‌ی دروێنه‌ی گه‌نم و جۆ، له ڕابووردوا "جوان"
ڕاخوشان: كشانی ئه‌ستێره
ڕاسان: خۆ ڕاپسكان، ڕاپه‌ڕین
ڕكه: قه‌فه‌س
ڕووگه: قیبله
زنه: كانییه‌كی هه‌ڵقوڵاوه كه ئاوه‌كه‌ی هی سه‌رچاوه‌یه‌كی تره
زه‌نوێر: جێگایه‌كی ئاوداری پڕ له‌وه‌ڕه
زێوئاژن: نه‌خشێندراو به زێو
سێوه‌ڕه: سێپه‌ڕه، جۆره گیایه‌كی سه‌وزی جوانه، شه‌وه‌ر
كووز: خه‌تی جووت
كه‌رێز: كارێز
گاز: شوێن، جێگا
گاز: بانگ
گاو كردن: لێک به‌ستنه‌وه‌ی پارچه‌ی شووشه‌ی شكاو
گڕاو: گه‌ڕاو، یان كانییه‌ک كه پاش ماوه‌یه‌ک له هه‌ڵقوڵانی ده‌بێته به‌رد، كانی ئاوی مه‌عده‌نی و ئه‌ملاح
گۆچ كردن: گۆش كردن
گه‌ی له‌شی: جومگه‌ی له‌شی(مفاصل)
لاوێن: شووڵی داره بی، ئه‌و "بی"یه‌ی كه نابێ به دار، به "بنج"ی ده‌مێنێته‌وه
لووزه‌و: به خوڕ، به كۆمه‌ڵ و به گوڕ به‌ره‌و لایه‌ک چوون
له گوێن: وه‌ک، له چه‌شنی
له‌هی: لافاو، لاو (كرمانجی)
میر خوناوه‌ی بههار: خوای بارانی بههار (له حیكایه‌تی فۆلكلۆری كوردی دا "میرخوناوه" زۆر به‌كار هاتووه به‌و مانایه‌ی سه‌ره‌وه "خوای باران")
نزا: دوعای به خێر
ودم: به‌ره‌كه‌ت، (ده‌ڵێن فڵانكه‌س "ودم"ی پێیه، واته به به‌ره‌كه‌ته، به‌ره‌كه‌تداره)
وه‌رم: خه‌و ( به هه‌ورامی)
هه‌تا چاو هه‌ته‌ر كا: هه‌تا چاو بڕ كا
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
شار
گوڵم!
دڵم پڕه له ده‌رد وكوڵ
ده‌ڵێم بڕۆم له شاره‌كه‌ت
ده‌ڵێم به جامێ ئاوی كانیاوی دێیه‌كه‌م
عه‌لاجی كه‌م
كوڵی دڵی پڕم, له ده‌ردی ئینتزاره‌كه‌ت!
وه‌ڕه‌ز بوو گیانی من له شار و هاڕه‌هاڕی ئه‌و
له ڕۆژی چڵكنی نه‌خۆش و تاو و یاوی شه‌و
ده‌ڵێم بڕۆم له شاره‌كه‌ت
له شاری چاو له به‌ر چرای نێئۆن شه‌واره‌كه‌ت
بڕۆمه دێ كه مانگه‌شه‌و بزێته ناو بزه‌م
چلۆن بژیم له شاره‌كه‌ت
كه پڕ به دڵ دژی گزه‌م؟!
له شاره‌كه‌ت، كه ڕه‌مزی ئاسن و مناره‌یه
مه‌لی ئه‌وین غه‌واره‌یه؛
ده‌ڵێی له ده‌وری ده‌ست و پێم
ئه‌وه‌ی كه تێل و تان و ڕایه‌ڵه، كه‌له‌بچه‌یه
ئه‌وه‌ی كه په‌یكه‌ره میسالی داوه‌ڵه
ئه‌وه‌ی كه داره‌تێله، مه‌زهه‌ری قه‌ناره‌یه!
له شاره‌كه‌ت كه‌مه‌ندی دووكه‌ڵه
كه دێته ده‌ر له ماڵی ده‌وڵه‌مه‌ند
وه تیشكی بێ گوناهی خۆره‌تاو ئه‌خاته به‌ند!
له هه‌ر شه‌قام و كووچه‌یه‌ک شه‌پۆڕی شینه
دێ به‌ره‌و دڵم
ده‌ستی گه‌رمی ئاشنا نییه كه ئه‌یكوشم
ده‌ستی چێوییه!
له شاره‌كه‌ت زه‌لیله شێر،
باوی ڕێوییه
به هه‌ر نیگایه‌ک و په‌تایه‌كه!
ده‌ڵێم بڕۆم له شاره‌كه‌ت گوڵم!
گوڵم هه‌رێمی زۆنگ و زه‌ل
چۆن ئه‌بێته جاڕه‌گوڵ؟
له شاری تۆ
له بانی عه‌رشه قۆنده‌ره‌ی دراو
شاره‌كه‌ت، ئاسكه جوانه‌كه‌م!
ته‌سكه بو ئه‌وین و بۆ خه‌فه‌ت هه‌راو
كێ له شاری تۆ، له شاری قاتڵی ههژار
گوێ ئه‌داته ئایه‌تی په‌ڕاوی دڵ؟
منێ كه گۆچی تاوی گه‌رمی به‌ر ده‌واره‌كه‌ی عه‌شیره‌تم
به داره‌ته‌رمی كووچه ته‌نگه‌كانی شاره‌كه‌ت
ڕانه‌هاتووه له‌شم
بناری پڕ به‌هاری دێ
ڕه‌نگی سوور و شین ئه‌دا
له شێعر و عاتیفه‌ی گه‌شم .
سواره‌ی ئیلـخانی زاده
م - هێدی
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
ویرایش توسط behnam5555 : 03-08-2015 در ساعت 09:19 PM
|
03-08-2015
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
كچی به‌یان
من ئه‌ڵێم:
په‌پوله‌یه‌ک فڕی به باڵی سه‌وز و سووره‌وه
من ئه‌ڵێم:
گوڵێ به‌ده‌م شنه‌ی شه‌ماڵه‌وه بزه‌ی بزووت
تۆ ئه‌ڵێی:
چ بوو په‌پووله‌یه‌ک فڕی
یانه سووره‌گوڵ، زه‌رده كه‌وته لێوی ناسكی
من ئه‌ڵێم:
هه‌تا هه‌تایه ده‌وری جوانییه
ئه‌مڕۆ گه‌ر هه‌تاو كه‌سیره‌یه نه‌ماوه ئاگر و گڕی
مێرگی ئاسمان به سووتمانی هه‌وری لۆكه‌یی نه‌زۆک
پڕ له خاڵ و قۆپه‌نه
جه‌نگه‌ڵێ كه جێژوانی پۆله پۆڕی باڕییه
جێگه موڵی كه‌متیار و گورگ و ڕێوییه
شۆڕه‌بی كه بۆته داری چاكی بێ نه‌شه و شنه
زه‌لكه گه‌ر ته‌یاری تیر و قۆشه‌نه
خۆشه‌ویسته‌كه‌م!
له په‌نجه‌ره‌ی نیوه‌تاكی بوومه‌لێڵه‌وه
چاوی من له دیمه‌نی كچی به‌یانییه
له حه‌نجه‌ره‌ی زه‌مانه‌وه
گوێم له زه‌مزه‌مه‌ی زوڵاڵی خیزه ورده‌كانی كانییه.
باسی شه‌و مه‌كه نه شایه‌ری شه‌وم
باسی خه‌و مه‌كه له لای هومێدی فێره سه‌ر ڕه‌وم
به‌و ده‌مه‌ت كه بۆنی سه‌د به‌هاری لێوه دێ
بۆنی ده‌شتی به‌ختیاریی باوه‌شی چیای، به ده‌ستی با
به گوڵ چناوی لێوه دێ
بۆنی سه‌ر سه‌كۆی به كاگلی، به‌ئاوپژاوی لێوه دێ
پێم مه‌ڵێ كه داكه‌وم
پێم مه‌ڵێ كه ئاڵی زاڵی شه‌و، چاوی بێ خه‌وی چڕه
پێم مه‌ڵێ نه‌هاتنه‌وه ئه‌وه‌ی كه چوون
مه‌گری بۆ خه‌ساری بێ گه‌ڕانه‌وه
ڕێگه‌مان دوور و سه‌خت و قاقڕه
خۆشه‌ویسته‌كه‌م!
ئێمه نوێنه‌ری خه‌باتی ڕۆژهه‌ڵات
ڕۆژهه‌ڵاتی سووری ئاگرین
فێر نه‌بووین به‌زین و دابه‌زین
ڕانه‌هاتووه
چاوی قاره‌مانی كورد
به شه‌ونمی گرین
خۆشه‌ویسته‌كه‌م!
له په‌نجه‌ره‌ی نیوه‌تاكی بوومه‌لێڵه‌وه
چاوی من له دیمه‌نی كچی به‌یانییه
له حه‌نجه‌ره‌ی زه‌مانه‌وه
گوێم له زه‌مزه‌مه‌ی زوڵاڵی خیزه ورده‌كانی كانییه.
سواره‌ی ئیلـخانیزاده
1348(1969)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
خێڵی درۆ
ئێوه كێن؟ خێڵی درۆ!
گه‌لی ده‌م پڕ له هه‌را
نیشته‌جێی شاری به گرمه و دووكه‌ڵ
پێم بڵێن
ئێوه چكاره‌ن؟
چكه‌سن؟
ئێوه ئه‌ی كرمی كتێب
یاری غاری هۆده
به گه‌رووی قاسپه‌كه‌ری كه‌وتارێن
جاڕی كام گومبوو ئه‌ده‌ن وا به هه‌ڵپه و به ده‌هۆ؟
ئێوه
میراتگری كام جێ له‌وه‌ڕن؟
ئێوه
حاشارگری ڕووبه‌ندی وشه
بووكی بن تارای سوور
خوا نه‌كا بای به ته‌وژمی كوێستان
لابه‌رێ په‌رده له سه‌ر باڵاتان
ده‌ركه‌وێ هه‌ر ده‌كوژن دووراودوور.
ئێوه
كه‌ی شێری چیان؟
به‌رده‌ماوخۆری توڵه و گورگی گه‌ڕن
قاقڕه گیانه هه‌وای به‌ر پشتێن
شۆره‌كاتێكه كوژه‌ی خه‌ڵفی ده‌ست
زه‌لكه‌یه كۆڕه‌كه‌تان، ئێوه زه‌لن
هه‌ر به بایه‌ک ئه‌گه‌ڕێن بێ ده‌ربه‌ست
كام به‌یان به‌ربوو له به‌ندی شه‌وه‌زه‌نگ؟
كام كوله‌ی شۆڕ به نه‌فه‌ستان لاچوو؟
مل به به‌رمووری وشه‌ی ڕه‌نگاوڕه‌نگ!
كامه پێ كه‌وته پیاسه‌ی ڕێتان؟
ئێسته وا گرمه له كێوان به‌رزه
مێش ئه‌خاته له‌شی گا بووله‌رزه
ئێوه‌ن و ئێوه‌ن و لۆكه‌ی گوێتان
به‌سیه‌تی، به‌سیه‌تی
وا هات، وا چوو.
سواره‌ی ئیلخانیزاده
1347 (1968)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
دووی ڕێبه‌ندان
بیره‌وه‌ریی دووی ڕێبه‌ندان
ده‌مخاته سه‌ر به‌سته و به‌ندان
ڕێبه‌ندانی ڕێنوێنه
له دوژمنان سه‌رشێوێنه
دوژمنی كورد جێی پێ لێژه
با بگێڕین گه‌ڕه‌لاوێژه
<> <> <>
هۆ هۆ شوانه! به نه‌غمه‌ی ته‌ڕ و پاراوت
به بلـوێری له خه‌م و ده‌ردا سووتاوت
بارووژێنه گیانی خه‌وتووی گه‌زیزه‌ی هه‌رد
به سوارۆیێک، به حه‌یرانێک، دامركێنه بڵێسه‌ی ده‌رد!
<> <> <>
هۆ هۆ جووتێر! جووتێری چه‌وساوه‌ی خه‌مان!
خاڵه ڕێبواری خه‌یاڵت نیشته‌جێ بوو، خه‌مان نه‌مان
به ئاره‌قی نێوچاوانی به‌رز و ته‌رزی كرێكاریت
چناوی هیوا با شین بێ له كووزی ڕووی ده‌رده‌داریت
ئه‌ی كچی جوان! ئه‌ی یه‌زدانی داوێنپاكی!
دیلانێ بگێڕه، به‌سه‌ر چوو دیلـی و زه‌لیلـی و خه‌مناكی
ئه‌و هه‌ورییه‌ی له ده‌وری دارت پێچاوه
له ده‌وری ده‌ستت هاڵێنه به ده‌م سووڕانی سه‌ماوه
شایی ده‌گه‌ڕێ له دێیان
گیان هاتۆته ئاسۆی گوێیان
دیلانه له هه‌موو ماڵان
پیرۆزبایی له ئاواڵان
<> <> <>
به‌و زستانه‌م دڵ به‌هاره
له هه‌موو سنووران هاواره
له دوژمنان ڕێبه‌ندانه
بۆ كورد واده‌ی گۆوه‌ندانه
<> <> <>
شایی نه‌دار و هه‌ژاره
ئه‌وجار ههژار خۆی سه‌رداره
مه‌ڵبه‌ند به‌هاری تێزاوه
"قازی"ی مه‌زن هه‌روه‌ک كاوه
هێزی كۆمه‌ڵی له پشته
هه‌ودای خاوی هیوا گشته
<> <> <>
قورینگ چلـه‌ی زستان ده‌بڕن
چاویان له كوردستان ده‌بڕن
به پۆل گوڵن له شه‌تاوان
ده‌خه‌مڵێنن ده‌م چۆماوان
بیستوومه له كۆنه‌پیاوان
سه‌رگورشته‌ی خاوه‌ن ناوان
له سه‌خڵه‌تا خۆشی دیارن
هه‌ر زۆره كوژه‌ی زۆردارن
نه‌زیلـه‌ی باپیران وایه
شه‌و بۆ مێردان وه‌ک قه‌ڵایه.
شه‌وه‌ی شه‌و له‌شی كوشیبووین
ڕێبه‌ندان ڕێگای ته‌نیبووین
گیانمان خارا به ده‌رد و ئێش
ڕێگای ئازادین گرته پێش
پاش چه‌ند ساڵ له نوور دووریمان
هه‌ڵبوو چرای جمهووریمان
با بگێڕین زه‌ماوه‌ندێ
با بۆتان بڵێم سه‌ربه‌ندێ
ئه‌وجار چینی فه‌لا و كرێكار
قه‌ت ناڵێن خۆزگه‌مان به پار
ده‌ریهاویت تۆوی دژی
ره‌نجبه‌ر بژی، بژی، بژی!
سواره‌ی ئیلـخانیزاده
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
تێبینی: ئه‌و شێعره ده دیوانه چاپكراوه‌كه‌ی سواره(خه‌وه‌به‌ردینه) دا بڵاو نه‌كراوه‌ته‌وه.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
سووره‌قه‌ڵا! دایكی به‌ڵا!
له چاو تۆ "باستیل" به‌هه‌شته
"ئالكاتراز"یش جێگای گه‌شته
"شیلان" به ڕه‌نگی وه‌ک شیلان
بۆته جێی دیلان، بۆ دیلان
سووره‌قه‌ڵا!
دایكی به‌ڵا!
سواره ئیلخانیزاده
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
- ئه‌و به‌نده به‌شێکه له شێعری "سووره‌قه‌ڵا، دایكی به‌ڵا" كه ساڵی 1343(1964) له زیندانی "قزڵ قه‌ڵا"ی تاران نووسراوه. ده دیوانه چاپكراوه‌كه‌ی سواره(خه‌وه‌به‌ردینه) دا نییه.
- كاک عه‌لی حه‌سه‌نیانی(هاوار) ئه‌و چه‌ند دێڕه‌ی به‌و چه‌شنه له بیر مابوو كه نووسیومه، به‌ڵام كاک سه‌لاحی موهته‌دی، كه ده وتارێكیدا(ده ساڵ دوای كاک سواره، مامۆستای كورد، 1986، ژماره 3) باسی سواره ده‌كا، له‌باتی "دایكی به‌ڵا"، "لانكی به‌ڵا"ی نووسیوه و له‌و شێعره ته‌نیا دێڕێكی ده وته‌كانیدا گونجاندووه: "سواره‌ش كه‌وته به‌ندیخانه‌ی قزڵ قه‌لعه‌ی تاران، یا وه‌ک خۆی له شێعرێكدا ده‌ڵێ: "سووره قه‌ڵا! لانكی به‌ڵا!". هیوادارم سه‌رجه‌می شێعره‌كه به ساغی خۆ به ده‌سته‌وه بدا و چیدی ده "لانکی به‌ڵا" دا ڕانه‌ژێ. - هێدی-
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
هه‌ڵۆ
پاییزه، دارو ده‌وه‌ن بێ به‌رگه
دڵ په‌شۆكاوی خه‌یاڵی مه‌رگه
هه‌ر گه‌ڵایێ كه له دارێ ده‌وه‌رێ
نووسراوێكه به ناخۆش خه‌وه‌رێ
تاو هه‌ناوی نییه وا مات و په‌شێو
له‌شی زاماری ده‌كێشێته نشێو
ڕۆژپه‌ڕه، سارده كزه‌ی بای زریان
كاته بۆ ژینی له‌ده‌سچوو، گریان
دڵی پڕ بوو له په‌ژاره و له دڵۆ
ژینی خۆی هاته‌وه بیر پیره‌هه‌ڵۆ
به قسه خۆشه مه‌ترسیی مردن
تاڵه ئه‌و هه‌ستی به مردن كردن
كاتی كۆچكردنه، وه‌ختی سه‌فه‌ره
داخه‌كه‌م، سه‌ختیی نه‌مانم له‌به‌ره
هه‌ر بینا هات ئه‌جه‌ل و من مردم
با له شیوێ په‌ڕ و باڵی بردم
تۆ بڵێی پاشی نه‌مان ژینێ بێ؟
بۆ له‌شی سارده‌وه‌بوو تینێ بێ؟
تۆ بڵێی ئه‌و خه‌وه هه‌ستانی بێ؟
یانه ئه‌و قافڵه وه‌ستانی بێ؟
مه‌رگه دێ و دوا به هه‌موو شت دێنێ
هه‌موو ئاواتێ له دڵ ده‌ستێنێ
پاشه‌رۆكێكی بكه‌م له‌م باخه
تاكوو باڵ و په‌ڕی من په‌رداخه
هه‌ر بڕۆم نابه‌ڵه‌د و بێ سه‌ر و شوێن
دیار نییه خێڵی هه‌ڵۆیان له كوێن
شاره‌زای ڕێگه‌یی مردن كێیه؟
چییه ئه‌و مه‌نزڵه كوێنه‌ی جێیه؟
نابمه ڕێبواری كه‌لی هات و نه‌هات
چاره‌كه‌م به‌شكوو ئه‌وا هات و نه‌هات
خۆی به خۆی گوت كه ده‌چم بۆلای قه‌ل
كه‌یخودای پیر و به بیری گه‌لی مه‌ل
هه‌ڵفڕی ڕاوكه‌ری زاڵی كه‌ژ و كێو
له چیای به‌رزه‌وه ڕووی كرده نشێو
كه‌وته ئه‌و ده‌شته له ترسا ته‌ق و ڕه‌و
ده‌رپه‌ڕی كوڕكوڕ و كڕ مایه‌وه كه‌و
هاته لای قه‌ل به كزی و بێ وازی
قه‌ل گوتی: مامه هه‌ڵۆ، ناسازی؟
گوتی قاڵاوه ڕه‌شه‌ی پسپۆرم!
پیرم و پێیه له لێوی گۆڕم
باخی ژینم به خه‌زان ژاكاوه
كاتی مه‌رگه و ئه‌جه‌لیش ناكاوه
پێم بڵێ، چۆنه كه تۆ هه‌ر لاوی؟!
زۆر به ساڵ پیری، به‌ڵام چا ماوی!
هێزی ئه‌ژنۆم نییه، باڵ بێ هێزه
هه‌موو گیاندارێ ژیانپارێزه
قه‌ل گوتی: باشه كه گوێ ڕادێری
په‌ندی من پاكی به دڵ بسپێری!
ئه‌و ده‌مه‌ی بابی به‌هه‌شتیی من مرد
دوور له تۆ، ده‌رد و به‌ڵای ئێوه‌ی برد
پێی گوتم ڕۆڵه هه‌وای ڕاز و نزار
هه‌یه‌تی ده‌رد و نه‌خۆشیی به هه‌زار
دیق و زه‌ردوویی و ئاهۆ و وه‌رهه‌م
به گژه‌ی بای به‌قه‌وه‌ت دێن به‌رهه‌م
گۆشتی كه‌و چه‌نده كه تامداره به ناو
هه‌نگ و هاڵاوێ ده‌هه‌نوێته هه‌ناو
تا وزه‌ی بیر و خه‌یاڵ سه‌رده‌كه‌وی
كه له گوڕ كه‌وتی وه‌ها وه‌رده‌كه‌وی
په‌ین و پاڵێ كه له پاڵی دێێه
مه‌نزڵی نۆكه‌ری خۆتی لێیه
كه‌ره‌تۆپیو و كه‌لاكی گوێلـک
هه‌ڵمی دڵڕوونكه‌ره‌وه‌ی سه‌ر گوێلـک
پێكه‌وه چینه بكه‌ین له‌و په‌ینه
بۆی سه‌نێر مه‌ڵحه‌می بیر و زه‌ینه
ورد به‌وه، چه‌نده به مانا قووڵه!
مه‌سه‌له و گفتی قه‌لی ماقووڵه
بیكه سه‌رمه‌شقی ژیان ئه‌و ئیشه
هه‌ر له‌سه‌ر داری نه‌وی هه‌ڵنیشه!
<> <> <> <>
هاته‌وه بیری هه‌ڵۆ ڕابردووی
پاكی بووژانه‌وه یادی مردووی
گوڵ كرا ڕایه‌خ و پایه‌ندازم
چه‌نده ئاژوا له‌شی كێو ئاوازم
چه‌نده ڕوانیمه زه‌وی له‌و بانه
كێو و ده‌شت له‌و سه‌ره‌وه چه‌ن جوانه
چه‌ن چكۆڵه‌ن په‌له‌وه‌ر له‌و به‌رزه
ئاخ كه چه‌ن خوێڕیگره ئه‌م عه‌رزه
چه‌نده ڕاوی كه‌و و كه‌وباڕم كرد
دوژمنی تاقمی شمقاڕم كرد
كۆڵكه‌زێڕینه وه‌كوو تاقی زه‌فه‌ر
ئاسمان بۆ منی به‌ست كاتی سه‌فه‌ر
حه‌وته‌وانان بوو میداڵی شه‌ڕی من
چه‌نده شۆراوه به خوێن شاپه‌ڕی من
ئێسته بۆ وا ڕه‌به‌ن و داماوم
من هه‌ڵۆ، چاو له ده‌می قاڵاوم
ساكه ئه‌و كاره وه‌ها ساكاره
مه‌رگه میوانی گه‌دا و خونكاره
هه‌وری ئاسمان بێ خه‌ڵاتم باشه
یا له‌شم خاشه بكێشن واشه
كوتی وا ژینی درێژ پێشكه‌شی خۆت
گۆشتی منداره‌وه‌بوو هه‌ر به‌شی خۆت
ژینی كورت و به هه‌ڵۆیی مردن
نه‌ک په‌نا بۆ قه‌لی ڕووڕه‌ش بردن
لای هه‌ڵۆی به‌رزه‌فڕی به‌رزه‌مژی
چۆن بژی شه‌رته، نه‌وه‌ک چه‌نده بژی.
سواره‌ی ئیلـخانیزاده
---------------------------------------------------------------------------------------------
- ئه‌و شێعره ئی "پرویز ناتل خانلری"یە و "سوارە" لە فارسیڕا كردوویه به کوردی. ده دیوانه‌كه‌ی "سواره" دا ئاماژه به‌وه نه‌كراوه كه ئه‌و شێعره وه‌رگێڕانە.
- چه‌ند شاعیری دیكه‌ش(مامۆستا ههژار، ڕه‌حمانی قازی، مووسا گه‌رمیانی،...) ئه‌و شێعره‌یان كردووه به كوردی.
م - هێدی
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
03-08-2015
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
به یادی هاوار
عه‌لی حه‌سه‌نیانی(هاوار) 1939 - 1992
چه‌ند شێعری كاک عه‌لی حه‌سه‌نیانی(هاوار):
------------------------------------------------------------
جه‌للاد
وه‌ره جه‌للاد!
وه‌ره گیانم هه‌موو له‌ت له‌ت بكه تاكوو بزانی چۆنه ئیمانم.
ئه‌تۆ جه‌للاد!
ئه‌گه‌ر ده‌ربێنی ئێسكانم،
ئه‌گه‌ر بێنی له‌به‌ر چاوم بكوژی گشت عه‌زیزانم،
به وه‌ڵڵاهی،
به خاكی پاكی كوردستان،
ئه‌من كوردم قه‌تیش ناڵێم په‌شیمانم.
<> <> <> <>
وه‌ره جه‌للاد!
وه‌ره ئه‌ی خوێنمژی به‌دكار!
ده‌توانی بیخه‌یه ئه‌ستۆم گوریسی دار
ئه‌وه شانازییه بۆ من،
به‌وه‌ی ناكوژی ئیمانم، ئه‌وه سه‌ربه‌رزییه بۆ من.
<> <> <> <>
وه‌ره جه‌للاد! وه‌ره ئه‌ی دوژمن، ئه‌ی بێداد!
له‌به‌رچی مه‌عته‌لی، ئه‌ی بۆچی نامكوژی؟
به زیندوویی له گۆڕا بۆچی نامنێژی؟
قه‌سه‌م به‌م كۆت و زنجیره،
به هه‌رچی دیل و یه‌خسیره،
به ئاواتم،
به ئیمانم،
به ئامانجم،
به په‌یمانم،
به خوێنی پاكی ئه‌و كورده‌ی له رێی ئاواتی كوژراوه،
قه‌سه‌م به‌م خاكه خوێنینه،
قه‌سه‌م به‌م ژینه شێواوه،
ئه‌گه‌ر ده‌ربێنی چاوانم،
ئه‌گه‌ر بشكێنی ئێسكانم،
به وه‌ڵڵاهی،
به خاكی پاكی كوردستان،
ئه‌من كوردم قه‌تیش ناڵێم په‌شیمانم.
عه‌لی حه‌سه‌نیانی(هاوار)
تاران 1338(1959)
--------------------------------------------------------------------------------------------------
- "جه‌للاد" یه‌كه‌م شێعره كه به "شێوه‌ی نوێ" له كوردستانی ئێران دا گوتراوه.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
بۆمباران
شه‌وێكی بێده‌نگ،
تاریک، شه‌وه‌زه‌نگ.
به به‌هاره شه‌و،
دره‌نگ كاتی خه‌و،
دێ دامركابوو...
<> <> <> <>
جار جار قڕه‌ی قه‌ل،
له بنه‌ی دار و باخ،
یا ده‌نگی كوندێک له لای شاخ و داخ،
یا لووره‌ی گورگێک،
له لای ته‌ل و گرد،
بێده‌نگیی دێیان له نێو لاده‌برد...
<> <> <> <>
جار جار دوو لک دار،
هه‌ر وه‌ک دوو دڵدار،
سه‌ریان وێک دێنا سرته‌یان ده‌كرد...
<> <> <> <>
پاش تاوێكی دی،
گه‌ڵایه‌كی دی،
ده‌كه‌وت و ده‌مرد...
<> <> <> <>
بای پیره شه‌ماڵ خه‌می ده‌پڕژاند،
دڵی ده‌برژاند،
شه‌می سه‌ر گۆڕی مردووی ده‌كووژاند...
<> <> <> <>
شه‌و بوو،
ماته‌م بوو،
دێوی شه‌و ده‌هات،
بزه‌ی ده‌كوشت و خه‌می جێ ده‌هێشت...
ئاسمانی ڕه‌ش،
له چوارچێوه‌ی گوند ته‌می داده‌بێشت...
له ناكاو خه‌می واهی و خه‌یاڵی،
له دێ وه‌دی هات...
له باوه‌شی دایک، مرد كۆرپه‌ی ئاوات...
وه‌ک ڕێژنه باران،
گولله و بۆمباران،
بۆ سه‌ر دێ ده‌هات...
<> <> <> <>
سبه‌ینێ نه دێ، نه ئاوه‌دانی،
نه ژن، نه پیاو، نه باخ، نه كانی،
هیچی نه‌مابوو...
به‌ڵام له دۆڵێک،
له نێو دوو كێوان،
گۆڕستانێ بوو پڕ شین و ماته‌م...
خودای ته‌م و خه‌م،
ده‌هات و پڕ مشت،
خه‌می لێ ده‌ڕشت...
عه‌لی حه‌سه‌نیانی(هاوار)
تاران 1338(1959)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
گوناهـ
شه‌وێكی بێده‌نگ، هه‌وارێكی خۆش
داری سه‌ر چاكی ڕازداری خامۆش
گه‌ڵایه‌ک وه‌ری به سروه‌ی شه‌ماڵ
سێبه‌ر جووڵاوه به نه‌رمی خه‌یاڵ
گه‌ڵا سرته‌ی كرد:
- هه‌ستن، دره‌نگه
تا كه‌ڵه‌بابی به‌یان بێده‌نگه(1)
په‌ری بۆ سرته لێک كۆ بوونه‌وه
سێبه‌ر بوو به دوو، لێک جۆ بوونه‌وه
جار جار به ئاوڕێک یه‌كتریان ده‌دی
گوناهـ! به‌خێر چی تا جارێكی دی
عه‌لی حه‌سه‌نیانی(هاوار)
تاران 1342(1963)
------------------------------------
(1): ئه‌و نیوه دێڕه فۆلكلـۆره.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
مه‌لی ته‌مه‌ن
دڵم ئه‌سیری خه‌مه، ساقیا ده‌سا تێكه!
ئه‌گه‌ر به وردی بنۆڕی زه‌مانه ساتێكه!
له چه‌شنی هه‌وری به‌هاری ته‌مه‌ن به‌له‌ز ده‌ڕوا،
وچانی بۆ نییه، بڕوانه مانی كاتێكه
نه‌مامی ژینی به‌تاسه‌م چه‌ما و بڕكه‌ی مرد،
له وشكه‌ساڵی هومێدا چ شۆره‌كاتێكه
سه‌ڵا له من كه به شوێن رۆچنایییا وێڵم،
ژیانی چه‌رمه‌سه‌ریم تاریكه‌سه‌لاتێكه
مه‌لی ته‌مه‌ن فڕی و پێم گه‌یشته لێوی گۆڕ،
كه‌چی دڵی به‌كوڵم چاوه‌ڕوانی هاتێكه
چما چ ما له چه‌ما هێنده خوێن ده‌بارێنێ؟
نه‌ماوه سوێی و ئه‌وێستێ پرووشه ماتێكه
كڵۆڵ و دیل و كزه كۆتری نه‌سره‌وی گیانم
كه‌سێ له حاڵی ده‌زانێ كه دووروڵاتێكه
گه‌یشته خاڵی دوایی ژیانی من "هاوار"
خه‌یاڵی خاوه ئه‌گه‌ر چاوه‌ڕێی نه‌جاتێكه
عه‌لی حه‌سه‌نیانی(هاوار)
دانمارک - خه‌زه‌ڵوه‌ری 1370(1991)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
چوارینه‌كان
له گه‌ڵ بیری ئه‌وینت ئۆگرم من
له نێو خۆما ده‌سووتێم، ئاگرم من
چه‌ما پشتم له ژێر باری خه‌می تۆ
گوڵم! ئه‌م باره تاكه‌ی هه‌ڵگرم من؟
<> <> <> <>
به‌هاره و كورده‌واری خه‌مڕه‌وێنه
كه‌ژ و لاپاڵ و نواڵه دڵڕفێنه
به سروه گوڵ هه‌موو خه‌مڵیوه ئه‌مڕۆ
به‌هاری من! ئه‌تۆش چاوان هه‌ڵێنه
<> <> <> <>
ئه‌وا زستانه به‌ندی به‌ندی به‌ندم
نه‌ماوه پێكه‌نین و قام و به‌ندم
به‌جێتهێشتم له داوی به‌ند و باوا
كه‌چی ده‌تگوت: له‌به‌ر تۆ لێره به‌ندم
<> <> <> <>
وه‌كوو كوێستانی ته‌مگرتووی وڵاتم
له شه‌وگاری خه‌ما داماو و ماتم
به‌ڵام نووری هومێدم هه‌ر له دڵدا
هه‌تا هه‌م چاوه‌ڕوانی ڕۆژهه‌ڵاتم
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
به‌رهه‌مه‌كانی كاک عه‌لی حه‌سه‌نیانی(هاوار):
1. شاری وێران - كۆمه‌ڵێک وتار، ئینتیشاراتی سه‌لاحه‌ددینی ئه‌ییووبی، 1364(1986)، ورمێ
2 . بزه‌ی زه‌مه‌ند - شێعر، جه‌عفه‌ری حوسێنپوور(هێدی) بڵاوی كردۆته‌وه، 1372(1993)، ئاڵمان
3. كارمامز - ڕۆمان، جه‌عفه‌ری حوسێنپوور(هێدی) بڵاوی كردۆته‌وه، 1378(1999)، هۆله‌ند
4. ده‌روێش - ڕۆمان، چاپ نه‌كراوه
5. بزه‌ی ژیان - ڕۆمان، چاپ نه‌كراوه
6. بێده‌نگیی ده‌ریا - ڕۆمان، نووسینی ژان بڕوولێر(ڤێركۆر)، وه‌رگێڕانی عه‌لی حه‌سه‌نیانی(هاوار) و سه‌لاحه‌ددینی ئاشتی، ده‌زگای چاپ و بڵاوكردنه‌وه‌ی موكریانی، هه‌ولێر، 2001
7. هه‌نگاو - كۆمه‌ڵێک شێعری نوێی شاعیرانی كوردستانی ئێران، ده‌گه‌ڵ سه‌لاحه‌ددینی ئاشتی ئاماده‌ی كردووه، چاپ نه‌كراوه
8. كۆمه‌ڵێک كورته چیرۆک و بابه‌تی دیكه‌ی ئه‌ده‌بی، چاپ نه‌كراون.
م - هێدی
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
03-08-2015
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
بۆ مه‌رگی گۆران
ئازاد (سواره‌ی ئیلخانیزاده)
بۆكان - ڕه‌شه‌مه‌ی 2574ی كوردی[1963ی زایینی، 1341ی هه‌تاوی]
ئیتر له‌سه‌ر لێوی به‌یان، زه‌رده‌خه‌نه‌ی ڕۆژ نابینین
ئیتر له بێشكه‌ی خه‌یاڵا، كۆرپه‌ی ئاواتمان نانوێنین
ئیتر "ده‌نگی نزمی عوودێ" له "جه‌رگی په‌رده" ناتكێ!
ئیتر "تریفه‌ی مانگه‌شه‌و"، به ناخی دڵا نالكێ!
له جێی "جریوه‌ی دارستان" ناڵه‌ی دڵی كۆست كه‌وتووه
گۆران خودای شێعری كوردی، له خاكی ڕه‌شا خه‌وتووه!
به "شنه‌ی سێبه‌ری داری توو"، "عاره‌قی ماندوویی ئه‌سڕین"
به‌ڵام كوڵی دڵی زامار، چاومان پڕ ئه‌كا له ئه‌سرین!
ئیتر نه "ئه‌ستێره‌ی به‌یان"، نه "نه‌غمه‌ی فریشته‌ی ئه‌لحان"
ناتوانێ جه‌رگی هه‌ڵقرچاو، پڕ كا له "هه‌ستی سپی و جوان"!
نه ڕه‌وتی بیربزوێنی كه‌و، نه "كه‌روێشكی گورج و قه‌ڵه‌و"
نه سرته‌ی دڵدار و دڵبه‌ر، نه سروه‌ی خه‌یاڵاویی شه‌و
نه "باڵدارێكی ئێسک سووک"، نه "شایی" پیرۆزی نۆبووک
نه بزه‌ی بێڕه‌نگی ئازیز، نه دیمه‌نی گه‌شی گڵووک
ئیتر هیچیان سپی ناكه‌ن، "كوێن"ی ماته‌می ژینی ڕه‌ش
"كاره‌بای ئۆخه" و ئاره‌زوو "ناخه‌نه بانی ڕه‌گی له‌ش"
"شه‌پۆلی ده‌ریای بێ سنوور" له داوێنی به‌ستێنا مرد!
مۆنجی په‌ژاره و په‌رۆشی قه‌ڵای پڕ هیوای دڵی برد!
خودات له‌گه‌ڵ بێ ئه‌ی گۆران! ئه‌ی خودای هه‌ڵبه‌ستی كوردی!
ئه‌وجار له دڵمانا زیندووی ئه‌گه‌ر له‌به‌ر چاومان مردی!
تۆ عاشقی جوانی‌یێک بووی كه شاردراوه و نادیاری بێ
مه‌فتونی ئه‌و دونیایه بووی كه پڕ له سه‌فا و یاری بێ!
به‌ڵام ئه‌و دونیا ڕووناكه، به‌و هه‌سته خاوێن و پاكه!
له فیكری تۆ دا خۆی ده‌نواند، نه‌ک له‌سه‌ر ئه‌و زه‌وی و خاكه!
حه‌یف! نه‌مای و ته‌ماشا كه‌ی، كوردستان چه‌ند جوان و خۆشه!
ئێستا له بن "توتڕكی" سوور "وه‌نه‌وشه بۆ تۆ په‌رۆشه"!
ئه‌وسا كێ به "سیحری نه‌غمه" له‌گه‌ڵ ڕۆحم سكاڵا كا؟!
وشكارووی سووتاوی زه‌وقم، پڕ گوڵی ئاڵ و واڵا كا!
كێ به زمانی ئاشنای دڵ باش له‌گه‌ڵ گیانم بدوێ؟!
خۆزگا! گوڵی ڕه‌شی نیسیان له سه‌حرای ژیانم بڕوێ!
كاتێ كۆچی زه‌وق و هونه‌ر له كێوی ژیان ئاوا بوو!
به‌هه‌شتی كوردستان چۆڵ بوو، به‌هه‌شتی خودا ئاوا بوو!
سه‌رچاوه:
- حه‌وته‌نامه‌ی "كوردستان"
- خاوه‌نی ئیمتیاز و مودیری لێپرسراو: عبدالحمید بدیع‌الزمانی
- سه‌رنووسه‌ر: دوكتۆر محمدصدیق مفتی زاده
- ژماره‌ی 43 - ساڵی چواره‌م - ژماره‌ی شوێن یه‌ک 197
- چوارشه‌مه - 7 ڕه‌شه‌مه - 2574 ک، 8 ئه‌سفه‌ند - 1341 ش - 2 شه‌وال 1382 ق - 27 فوریه 1963م
- لاپه‌ڕه 4
- چاپی تاران
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
|
کاربران در حال دیدن موضوع: 14 نفر (0 عضو و 14 مهمان)
|
|
|
مجوز های ارسال و ویرایش
|
شما نمیتوانید موضوع جدیدی ارسال کنید
شما امکان ارسال پاسخ را ندارید
شما نمیتوانید فایل پیوست در پست خود ضمیمه کنید
شما نمیتوانید پست های خود را ویرایش کنید
اچ تی ام ال غیر فعال می باشد
|
|
|
اکنون ساعت 08:12 AM برپایه ساعت جهانی (GMT - گرینویچ) +3.5 می باشد.
|
حالت خطی
