: آشنايى با حقيقت قرآن

[amir ahmadi]

آشنايى با حقيقت قرآن
اساسا قرآن وجودى علمى دارد و وجودى عينى موجود در خارج كه هيچ گاه ،
در گذشته و آينده ، از يكديگر جدا نمى شوند. هر دو نور واحدى هستند كه از سوى او صادر گرديده اند،
به گونه اى كه وجود عينى را ارسال ، و همراه با آن ، وجود علمى را فرو فرستاده است .
اين ارسال و نزول ، تنها با هدف قيام مردم به قسط و عدالت نبوده است ؛
ليقوم الناس بالقسط،
بلكه از جهت ذات و صفت و فعل نيز سبب خروج مردم از ظلمت ها به سوى نور است ؛
ليخرجكم من الظلمات الى النور.
از اين رو، قرآن را از دو ديدگاه مى توان بررسى كرد:
قرآن علمى و قرآن عينى خارجى

[amir ahmadi]

قرآن علمى
قرآن ، كلام خداوند و كتاب اوست و بدون آن كه مشهود بندگانش باشد،
در آن جلوه كرده است ؛ ريسمانى الاهى است كه مردم را به چنگ زدن به آن امر فرموده است .
بنابراين ، يك طرف ريسمان به دست خداوند و طرف ديگر آن به دست مردم است ؛ ريسمانى با مراتب متفاوت كه بعضى از مراتب آن بر بعضى ديگر برترى دارد،
به گونه اى كه از مرتبه ى عالى به مرتبه ى دانى سير نزولى داشته ، بر عكس آن نيز از مرتبه ى پايين به مرتبه ى بالاتر سير صعودى را مى پيمايد؛
انا جعلناه قرانا عربيا لعلكم تعقلون * و انه فى ام الكتاب لدينا لعلى حكيم .
همچنين از مراتب ميانى عالم طبيعت و قالب الفاظ و عالم عقل و تجرد تام به
ام الكتاب و فى صحف مكرمة * مرفوعة مطهرة * باءيدى سفرة * كرام بررة
ياد شده است .

[amir ahmadi]

همراهى حق با قرآن
از آنجا كه قرآن از ابتداى ظهور و صدورش تا انتهاى نزول و فرودش همراه حق است ،
از هيچ جهت ، پيش رو و پشت سر، چپ و راست ، گمراهى و نابودى در آن راه ندارد؛
عالم الغيب فلا يظهر على غيبه اءحدا
الا من ارتضى من رسول فانه يسلك من بين يديه و نم خلفه رصدا
ليعلم اءن قد اءبلغوا رسالات ربهم و اءحاط بما لديهم و اءحصى كل شى ء عددا .

بنابراين ، قرآن در پديد آمدنش از جهل و خطا معصوم ، و در بقا از گمراهى و بطلان مصون است .
زيرا پس از حق ، چيزى جز ضلالت و نابودى نيست . آرى ، پيشى گرفتن بر قرآن چون باز پس ماندن از آن ، گمراهى است و انحراف از آن به سوى چپ و راست ، سرگردانى است . زيرا شاهراه همان مسير ميانى است ، نه راه هاى جانبى و انحرافى ، و آن راه مستقيمى است كه سالك را به مقصد مى رساند.
ريان بن صلت به حضرت رضا عليه السلام گفت :
درباره ى قرآن چه مى فرماييد؟
حضرت فرمودند:
كلام خداوند است ، از آن تجاوز نكنيد، و هدايت را در غير آن نجوييد كه گمراه مى شويد؛
قرآن كلام خدا و ظهور فعل اوست و در مرتبه اى پايين تر از گوينده ى آن خداوند سبحان قرآن دارد و نشانه ى اوست .
پس تجاوز نكنيد از حد وجودى آن ، صحيح نيست . چون هدايتى براى مردم و روشنايى و چراغى از سوى خداوند است .
از اين رو، تجاوز از آن ، و نيز در خواست هدايت و بصيرت از غير قرآن جايز نيست .
بدين سبب حضرت رضا عليه السلام در شاءن قرآن مى فرمايند:
قرآن ريسمان و دستگيره ى محكم الاهى است ؛
قرآن راه برترى است كه انسان ها را به سوى بهشت ره مى نمايد
و از آتش دوزخ مى رهاند؛
گذشت زمان آن را فرسوده نمى كند و گفتار آدميان آن را تباه نمى سازد.
زيرا ويژه ى زمانى نيست و دليل روشنى براى همه ى انسان هاست .
از پيش رو و پشت سر، خط بطلان بر آن كشيده نمى شود، كتابى است فرود آمده از
سوى خداوند حكيم حميد.

[amir ahmadi]

بنابراين ،
قرآن كتاب زنده اى است كه نمى ميرد و كلام حقى است كه باطل نمى گردد. زيرا مظهر تام خداوند حى است و مرگ و نيستى در او ندارد، خداوندى كه حق است و هرگز بطلان به گرد او نمى چرخد.
زيرا خداى متعالى آن را براى زمان و مردمان خاص نازل نفرموده است .
از اين جهت در هر زمانى جديد است و تا روز قيامت نزد هر قومى تازه و شكوفاست ؛
راز جاودانگى قرآن
راز جاودانگى حيات قرآن در اين نكته نهفته است كه قرآن تجلى مبداء فاعلى خود
يعنى ذات حى خداوندى است ،
از جهت مبداء قابلى نيز با فطرت انسانى موافق ، هدايت گر و پاك كننده ى آن است ؛ به گونه اى كه همواره فطرت سالم ، بدون هيچ تغيير و دگرگونى ،
طالب و مشتاق قرآن است .
پديده آورنده ى فطرت مى فرمايد:
فاءقم وجهلك للدين حنيفا فطرة الله التى فطر الناس عليها لا تبديل لخلق الله ذلك الدين القيم .

همچنين فرستادن پيامبر براى همه ى انسان ها، در تمامى عصرها، ضرورتى ناگريز است ؛

زيرا نبوت سنت تغيير ناپذير الاهى است و هر گونه استكبار و مسخره كردن و كشتن و شكنجه دادن پيامبران سبب نمى شود
كه خداوند فيضش را نگه دارد و پيامبرى نفرستد و مردم را بدون حجت به حال خود رها كند؛
از اين رو، با وجود آن كه مردم ، غالب پيامبران را استهزا و شكنجه مى كردند
و آنان را مى كشتند، باز هم از فرستادن پيامبر بعدى خوددارى نمى كرد.

[amir ahmadi]

دليل مصونيت قرآن از تحريف
بر پايه ى نص قطعى ، پس از رسول خدا صلى الله عليه و آله و قرآن ، پيامبر و كتابى نيست .
وجود عنصرى آن حضرت مانند ديگر انسان ها از دنيا رخت بر مى بندد و خداوند براى هيچ بشرى از ايشان عمر جاودانه قرار نداده است .
آرى ، هر انسانى طعم مرگ را مى چشد، پس اگر راهيابى بطلان به آخرين كتاب آسمانى روا باشد
و محتواى آن دستخوش تغيير گردد و معارفش ‍ دچار تحريف شود، بايد اساس نبوت منقرض و ريشه ى رسالت بريده شود.
چون پس از قرآن كتابى و بعد از پيامبر صلى الله عليه و آله پيامبر ديگرى نيست ؛
ليكن پيش از اين ثابت كرديم كه تحقق نبوت همواره ضرورى است .
پس ، تحقيق نبوت از طريق حقانيت قرآن قطعى است . اين ، دليل عقلى بر مصونيت قرآن كريم از تحريف است .
مى شود اين دليل را از كلام حضرت رضا عليه السلام نيز استنباط كرد: ..
. قرآن براى زمان خاص نيست ، بلكه دليلى روشن و حجتى بر همه ى انسان هاست . كتابى كه از پيش رو و پشت سر بطلان در آن راه نمى يابد...

پس ، اگر به سبب عدم مقتضى جاودانگى ، زوال قرآن شدنى باشد؛ يعنى مشكلات زندگى انسان را نتواند برطرف كند و نيز پاسخگوى شبهات علمى نبوده ،
از هدايت انسان به مقاصد الاهى ناتوان باشد يا به جهت وجود مانع از دوم و پايدارى ، دچار دسيسه و تحريف و تغيير گردد؛
قرآن ريسمانى است و دستگيره اى ناپايدار، و تمسك به آن ناروا و ناممكن .
آرى ، چنين قرآنى نورى ندارد تا بر ديگر اديان بدرخشد و بطلان آن ها را آشكار سازد و بر آن ها چيره گردد؛
هر چند برخلاف ميل مشركان باشد و قهرا بر اثر طوفان هاى شرك و كفر، نور ضعيفش خاموش ، و در نتيجه نابود مى شود؛
هر چند بر خلاف خواسته ى مؤ منان باشد.
در حقيقت ، اين قياسى استثنايى است و تلازم ميان آن دو - عدم جاودانگى قرآن و نابودى آن بر اثر ضعف و هجوم افكار شرك آلود - چون استحاله ى مقدم ، نابودى قرآن ، بسيار روشن است .
زيرا گوينده ى اين آيات نورانى در مواردى از قرآن مى فرمايد:
يريدون اءن يطفئوا نور الله باءفواههم و ياءبى الله الا اءن يتم نوره و لو كره الكافرون
(22) و هو الذى اءرسل رسوله بالهدى و دين الحق ليظهره على الدين كله و لو كره المشركون .(23)
آن نور الاهى كه يكى از بارزترين مصاديقش قرآن كريم است ؛
يا اءيها الناس قد جاءكم برهان من ربكم و اءنزلنا اليكم نورا مبينا (24)
به جهت مقتضى خلود، نورى است كه همگام با جاودانگى خداوند ابدى است . چون فرو فرستنده اش آن را مى گستراند و بدان دوام مى بخشد، از آن نگهدارى كرده ،
از فيض وجودش بر آن مى رساند.

[mohammad.90]

قرآن عینی:
کسی است که ظاهر و باطن قرآن را می‌داند و به تفسیر و تأویل آن آشنا است و متشابه و محکم آن و نیز شیوه‌ی ارجاع متشابهات به محکمات را بشناسد و به خواسته‌ها، واجبات و مستحبات و مباحات آن عمل کند و همه‌ی حکمت‌ها و احکام آن را باور داشته باشد و آن‌ها را از سوی خداوند بداند؛ چنین کسی قرآن ناطق است، یعنی قرآنی که در خارج تجسم یافته‌است مانند عترت پیامبر(صلی الله علیه و آله).
چنانچه امام رضا(علیه السلام) از پدرانشان از امام حسین(علیه السلام) نقل می‌کنند: در زمان حیات حضرت علی(علیه السلام) یک سال روز جمعه و غدیر با هم یکی شد، امیرالمؤمنین در چنین روزی به منبر رفتند و حمد و ثنای خداوند گفتند، چنان حمدی که مانند آن را کسی نگفته بود و ثنایی که غیر از ایشان به آن رو نکرده بود؛ قسمتی از گفتار امیرالمؤمنین(علیه السلام) این است: ای مؤمنان بدانید که خدای متعال فرموده‌است:«همانا خداوند دوست می‌دارد کسانی را که در راه او می‌جنگند »(صف/4)، آیا می‌دانید راه خدا چیست؟ و چه کسی راه و صراط و طریق خداوند است؟ من صراط الله هستم، هرکس با طاعت خداوند در آن راه نپیماید در آتش دوزخ سرازیر می‌گردد؛ من راه خدایم که خداوند برای پیروی پس از پیامبرش مرا نصب کرد، من قسمت کننده‌ی بهشت و جهنم هستم، و من حجت خداوند بزرگ بر بدکاران و نیکوکارانم، من نور الأنوار هستم، پس از خواب غفلت بیدار شوید و پیش از آنکه مرگ فرا رسد به عمل کردن بشتابید.

[amir ahmadi]

همچنين به سبب نبود مانعى براى جاودانگى اش . زيرا افكار شرك و نفاق و كفر و عناد، قدرت خاموش كردن كامل آن را ندارند، نه با شبهه افكنى ، نه با آوردن كتابى مانند. چون آنان از چنين كارى عاجزند؛
پس ، همه ى شبهه ها و همانند سازى مشركان و كافران انس و جن را قرآن نابود مى كند و به تنهايى بدون هيچ شريكى باقى مى ماند. چون علت تامه ى جاودانگى قرآن وجود دارد. پس ، جاودانگى آن بايسته ، و زوال آن محال است و انه لكتاب عزيز
از سوى ديگر، قرآن ممكن الوجود و حقيقتش ربط محض است و به قيوم مستقل محض و بى نياز مطلق ، نيازمند است . در درگاه قيوم مستقل محض ‍ و غنى ، هيچ شاءنى از شئون قرآنى ذاتى او نبوده ، بلكه از شئون تبعى خداست .
بنابراين ، دوام قرآن در گرو دوام متكلم آن است كه براى مردم در كتابش رخ نموده است و بقاى آن در اختيار فرو فرستنده ى آن است
انا نحن نزلنا الذكر و انا له لحافظون
؛ يعنى حفظ قرآن در عالم طبيعت به دستان آدميان ، در حقيقت با دست خداوند سبحان است و مردم در حراست از آن استقلال ندارند؛ همان گونه كه حفظ آن از تغييرات طبيعى در موطن لوح محفوظ، در گرو نگهدارى خداوندى است كه خود حفيظ بالذات است .
راز مطلب در اين نهفته است كه بر پايه ى حقيقت توحيد، وجود و ظهور هر چيزى به هويت خالص و محض و مطلق هستند است ، به گونه اى كه از قيد اطلاق در مقابل تقييد نيز آزاد است . بدين جهت در پاسخ به سؤ ال پسر صلت كه درباره ى قرآن چه مى فرماييد، حضرت رضا عليه السلام فرمودند:
كلام الله لا تتجاوزوه ؛
يعنى از حد وجودى آن نگذريد. زيرا ماندگارى و پايائى كلام به سبب متكلم آن است و قوام و دوام قرآن نيز به گوينده ى آن است ، ذاتا و به خودى خود باقى و جاويد نيست .

[amir ahmadi]

.
شكوفا تر شدن قرآن در هر عصر و زمان
مطالب پيش گفته بيش از ضرورت جاودانگى قرآن ، چيزى را ثابت نمى كند، همچنين لطيف تر و شكوفا تر و تازه تر شدن قرآن با نشر و بررسى در هر زمان و براى هر نسلى را بيان نمى كند. آرى ، پيشرفت علم و نياز انسان به معارف عميق سبب مى شود، استعداد ويژه برترى براى طرح مسائل نو پديد آيد، مسائلى كه در زمان هاى پيش مطرح نبوده است و به مقتضاى دوام فضل و احسان مبداء جواد، اگر سؤ ال با زبان حال و آمادگى باشد، بايد به آن پاسخ داده شود؛
و اتيكم من كل ما ساءلتموه .
پس ناچار قرآن كه تنها مرجع هميشگى براى مردم است ، بايد بر آورده كننده ى همه ى نيازها و مشكلات بشر باشد و به هر پرسش جديدى ، پاسخى نو بدهد.
تشبيه قرآن در بعضى از احاديث به خورشيد و ماه بدين جهت است كه قرآن چون چشمه اى جوشان و جويبارى پر آب است كه هر روز آب تازه از آن مى جوشد و معارف ناپيدايش آشكار مى گردد. پس همه ى موجودات جهان هستى هر لحظه از خداوند چيزى مى طلبند و او با فيض هميشگى خود نياز آن ها را بر طرف مى سازد.
جمع ميان سئوال مستمر و پاسخ متصل در اين آيه ى كريمه آمده است :
بسئله من فى السموات و الاءرض كل يوم هو فى شاءن .
جامعه ى بشرى نيز در محضر قرآن كريم چنين است كه با ارائه ى هر پرسش جديدى ، پاسخ نو مى طلبد و در اين صورت ، از چشمه سار كوثر قرآن ، مطلب تازه اى مى جوشد كه پيش از آن مطرح نبوده است.

[amir ahmadi]

حضرت از پدرشان موسى بن جعفر عليهما السلام نقل مى فرمايند:
مردى از امام جعفر صادق عليه السلام پرسيد:
چگونه است كه هر چه قرآن بيش تر مورد بررسى قرار مى گيرد، بر تازگى آن افزوده مى شود؟
حضرت پاسخ دادند:
زيرا خداوند قرآن را براى زمان خاصى و مردم بخصوصى نازل نفرموده است .
بنابراين ، قرآن در هر زمان جديد، و تا روز قيامت براى هر قوم و گروهى از مردم ، تازه است
بر پايه اين حديث ، قرآن در هر زمان تازه است ، نه اين كه فقط مثل سنگ راكد باشد،
بلكه مانند چشمه ى جوشان همواره روان است .
پس ، هر روز در منزلت جديدى است و شاءنى از آن با شاءن ديگرش تزاحم ندارد.
زيرا مظهر تام گوينده ى خود است كه او نيز خودش است .
پس ، از اين جهت مثال و نشانه اى كامل بر خداوند متعالى است

[amir ahmadi]

فضيلت زمان ها و مكان هاى تحقق قرآن
بى ترديد فضيلت اين كلام بلند مرتبه سبب برترى زمان و مكانى است كه قرآن در آن تحقق يافته است . از اين رو در شب مباركى فرود آمده است ،
خير من اءلف شهر
و در كنار مكانى
اءول بيت وضع للناس
؛ در شرافت اين خانه همين بس كه به خداى پيراسته از هر زمان و مكان نسبت دارد؛
طهرا بيتى للطائفين و العاكفين و الركع السجود
همچنين فضيلت قرآن سبب مى شود، قلبى كه او بر آن فرود آمده است ، بهترين قلب ها باشد. زيرا قلبى صادق و امين است ، در ديده هايش دروغ نمى گويد و در داده ها و امانت هايش خيانت نمى ورزد؛
ما كذب الفؤ اد ما راءى
اين امر، دروغ نگفتن و خيانت نكردن در امانت ، فقط درباره ى معراج نيست ، همان گونه كه بيش تر پيامبران با همين زبان با مردم سخن مى گفتند؛
انى لكم رسول اءمين * فاتقوا الله و اءطيعون
بنابراين ، پيامبر صلى الله عليه و آله در آن چه جبرئيل بر قلب ايشان نازل كرد، ابدا دروغ نمى گفت ، چنان كه توهم خيانت نيز در ساحت قدسش راه ندارد.
پس ، هر چه بر قلب مقدسش نازل مى شد، از خزانه غيب الاهى بود كه خداوند او را آگاه ساخته بود و آن بزرگوار - درود و سلام خدا بر او و آلش ‍ باد - بر هيچ چيز از اخبار غيب بخل نمى ورزيد. تا پيام هاى وحيانى را بپوشاند، چنان كه همه سخنان دينى او از سرچشمه وحى است .
پس آن حضرت - درود خدا بر او و آل او باد - از امورى كه ماءموريت ابلاغ آن را دارد، چيزى را نمى پوشاند، همان گونه كه آن چه را به او وحى نشده بود، بر زبان نمى آورد. در نتيجه قرآن وحى محض است و هيچ شكى بر گرد آن نمى چرخد.
پس در آن با قلبش مشاهده كرده ، به زبان آورده است ، مجادله روا نيست ؛ چون آن چه را انسان غايب نمى بيند، فرد شاهد مى نگرد و آن چه را ديگران نمى شنوند، رسول آن را مى شنود، پس در آن چه پيامبر آشكارا ديده ، آن را به مردم خبر داده است ، مراء و جدل از جانب كسى كه چيزى نديده و نشنيده ، جايز نيست .
اين مطلب از سخن حضرت رضا عليه السلام استفاده مى شود: جدل درباره كتاب خداوند كفر است ؛ زيرا پس از آن كه هدايت و صلاحيت حق نسبت به گمراهى مقابل آن باطل آشكار گشت ، جدال در خصوص آن كفر و الحاد است . چون بعد از حق جز ضلالت چيزى نيست . از اين جهت حضرت رضا عليه السلام فرمودند: هدايت را از غير قرآن طلب نكنيد كه گمراه خواهيد شد؛