اخترشناسان با استفاده از دو ماهوارهي پرتو ایکس، خمیدگی فضا-زمان پيش بيني شده در نظريات نسبیت انيشتين را در اطراف سه ستارهي نوتروني بررسی كردند. آنها روش جدیدی برای اندازه گیری قطر و جرم این اجرام پیدا کردهاند.
ستارههای نوترونی محتوی چگالترین مادهی قابل مشاهده در عالم هستند.
این ستارگان جرمی بیس از جرم موجود در خورشید را در کرهای به اندازهی یک شهر جای میدهند٬ بدین معنا که چند فنجان از مادهی آنها از کوه اورست پرجرمتر است. برای مطالعهی این که ماده را تا چه حد میتوان در طبیعت فشرد
، اختر شناسان از این ستارگان به عنوان آزمایشگاههای طبیعی استفاده میکنند.
«سودیپ باتاچاریا»(Sudip Bhattacharyya) از مرکز فضایی گودارد ناسا و دانشگاه مریلند میگوید:" میتوان ذراتی نظیر کوارک را در مرکز ستارگان نوترونی یافت ولی ایجاد آن ها در آزمایشگاه غیر ممکن است. بنا بر این تنها راه موجود برای شناخت آنها ٬شناخت بهتر ستارههای نوترونی است." دانشمندان در برخورد با این معما باید قطر و جرم ستارههای نوترونی را به دقت اندازه گیری کنند. اختر شناسان در دو مطالعهی همزمان، یکی با همکاری آژانس فضایی اروپا، رصدخانه ی پرتو ایکس «اکس ام ام-نیوتن»( XMM-Newton) و دیگری رصدخانهی پرتو ایکس ژاپن و ناسا، «سوزاکو»( Suzaku)، در این راه، قدم بزرگی به جلو برداشتهاند.
باتاچاریا و همکارش «تاد استرومایر» (Tod Strohmayer)، با استفاده از XMM-Newton سیستم دوتایی X-۱ مار (Serpens X-۱) را رصد کردند. این سیستم شامل یک ستارهی نوترونی و یک ستارهی همدم است. آنها خط طیفی اتمهای آهن داغ را مشاهده کردند که در اطراف ستارهي نوتروني با سرعتی معادل ۴۰ درصد سرعت نور در حال چرخش هستند.
رصد خانههاي پرتو ايكس پيشين، خطوط طيفي آهن را در اطراف ستارههاي نوتروني نمايان ساخته اما فاقد حساسيت لازم براي اندازهگيري جزييات شكل خطوط بودند.
به كمك آينههاي بزرگ XMM-Newton ، باتاچاريا و استروماير دريافتند كه سرعت بسيار زياد گاز باعث پهن شدگي نامتقارن خطوط طيفي آهن شده است كه به علت اثر دوپلر و اثرات پرتو افكني پيش بيني شده در نظريهي نسبيت خاص انيشتين باعث اعوجاج این خط طیفی ميشود. خمیدگی فضا-زمان به وسیلهی گرانش قوي ستارهي نوتروني٬ بر طبق نظريهي نسبيت عام انيشتين٬ خط طيفي آهن ستارهي نوتروني را به طول موجهاي بزرگتر انتقال ميدهد.
به گفتهی استرومایر: "ما این خطوط نامتقارن را در اطراف بسیاری از سیاه چالهها مشاهده کردهایم ولی این اولین مورد برای ستارههای نوترونی محسوب میشود و نشان میدهد که چگونگی شتاب گرفتن مواد در اطراف ستارههای نوترونی تفاوت بسیاری با یک سیاه چاله ندارد و این خود ابزاری جدید برای بررسی نظریهي اینشتین است."
گروهی به رهبری «ادوارد ککت»(Edward Cackett) و «جان میلر»(Jon Miller) از دانشگاه میشیگان، به همراه باتاچاریا و استرومایر، از قابلیتهای طیف سنجی بالای تلسکوپ سوزاکو برای بررسی سه ستارهی نوترونی که هر یک عضوی از یک مجموعه ی دوتایی هستند٬ استفاده کردند.
یکی از این سه دوتایی همان X-۱ مار بود و نتایج بررسی خطوط طیفی آهن مشابهت زیادی با نتایج رصد XMM-Newton داشت. در اطراف دو سیستم دیگر نیز خطوط آهنی مشابه با X-۱ مار وجود داشت.
ککت میگوید:" ما فقط گاز در حال چرخش بیرون سطح ستارهی نوترونی را مشاهده میکنیم و از آنجا که بخش درونی دیسک تنها تا سطح ستارهی نوترونی ادامه پیدا میکند، این اندازه گیریها اندازهی قطر ستاره ی نوترونی را به ما میدهد. طبق بررسی ما٬ قطر یک ستارهی نوترونی نمیتواند بیشتر از ۲۹ تا ۳۱ کیلومتر باشد و این با روشهای دیگر اندازه گیری مطابقت دارد."
میلر میافزاید:" اکنون ما با مشاهدهی خط طیفي آهن نسبیتی در اطراف سه ستارهی نوترونی، شیوهی جدیدی را براي اندازه گیری قطر آنها پيدا کردهایم. اندازه گیری جرم و قطر ستارهی نوترونی بسیار مشکل است بنابراین ما به روشهای متعددی برای دست یابی به این هدف نیازمندیم."
فیزیکدانان با دانستن جرم و اندازهی یک ستاره ی نوترونی میتوانند فشردگی یا معادلهی حالت مادهی فشرده شده را درون این اشیای بیش از حد چگال توضیح دهند. اختر شناسان در استفادهای دیگر از خطوط طیفی آهن صرف نظر از آزمودن نظریه نسبیت عام اینشتین، میتوانند شرایط بخش درونی قرص برافزایشی اطراف ستارهی نوترونی را بررسی کنند.