زلزله earth quake

[کارگر سایت]

زلزله earth-quake
زلزله earthquake


طبق آمار موجود در هر سال بيش از ۳ ميليون زمين لرزه در جهان روي مي دهد يعني در هر ۱۱ ثانيه يك زمين لرزه. ولي اغلب آنها ضعيف هستند.
امروزه بهترين نظريه اي كه در مورد دلايل وقوع زلزله ارائه شده است نظريه تكتونيك صفحه اي يا صفحه هاي زمين ساختي نام دارد. طبق اين تئوري لايه هاي سطح زمين از صفحه هايي تشكيل شده است كه روي لايه هاي نرم تر ديگري قرار گرفته است. حال اگر به دليلي اين صفحات بسيار عظيم كه تشكيل دهنده قاره ها هستند، به حركت درآيند (از يكديگر دور شوند، به سمت يكديگر حركت كنند يا ضمن حركت در خلاف جهت به يكديگر بمالند) زلزله رخ مي دهد و گسل هايي به وجود مي آيد. در مناطق حوالي اين گسل ها احتمال وقوع زلزله بيشتر از ساير مناطق است. هنگامي كه اين صفحه ها به حركت درآيند، انرژي آنها به صورت امواج زلزله آزاد مي شود. براي بررسي قدرت امواج زلزله از مقياس هاي متفاوتي استفاده مي شود كه از جمله آنها مي توان به مقياس ريشتر و مقياس مارسلي اشاره كرد. براي بيان بزرگي يا اندازه يا مقدار انرژي آزاد شده طي يك زمين لرزه از مقياس ريشتر استفاده مي شود. مقياس ريشتر لگاريتمي است، يعني با افزايش يك واحد در مقياس ريشتر دامنه موج زلزله ده برابر مي شود. يعني دامنه موج زلزله ۶ ريشتري ده برابر دامنه موج زلزله ۵ ريشتري است و دامنه موج زلزله ۷ ريشتري ۱۰۰ برابر دامنه موج زلزله ۵ ريشتري است. اما مقدار انرژي آزاد شده با افزايش يك واحد در مقياس ريشتر، ۷/۳۱ برابر مي شود. يعني مقدار انرژي آزاد شده در زلزله ۷ ريشتري هزار برابر زلزله ۵ ريشتري است.

شديدترين زلزله ثبت شده زلزله اي ۵/۹ ريشتري بود، هر چند كه احتمال دارد زلزله هاي شديدتري در تاريخ طولاني كره زمين روي داده باشد. معمولاً انسان نمي تواند زلزله هايي را كه كمتر از ۳ ريشتر قدرت داشته باشند، احساس كند. اما زلزله هايي كه ۴ ريشتر يا بيشتر قدرت داشته باشند، مي تواند خسارت هايي به بار آورد. البته قدرت زلزله يكي از عواملي است كه در ميزان خسارت وارده شده نقش دارد، اما عوامل بسيار ديگر از جمله ساختار لايه هاي زمين و استحكام بناهاي ساخته شده توسط انسان و فاصله آن از مركز زلزله نيزاز اهميت بسياري برخوردار است.
ميزان خسارت هاي وارد شده توسط زلزله را با مقياس ديگري كه مركالي نام دارد اندازه مي گيرند. نكته قابل توجه آن است كه به رغم همه پيشرفت هاي انجام شده در رشته هاي مختلف علوم، پيش بيني دقيق زلزله غيرممكن است و دانشمندان فقط مي توانند در مورد احتمال وقوع زلزله اظهارنظر كنند. حتي در صورت پيش بيني، مقابله با آن و جلوگيري از تخريب نيز از توان بشر خارج است، بنابراين شايسته است با اتخاذ تدابير ويژه، حتي المقدور از ميزان خسارت هاي وارده در صورت وقوع تصادف كاست.

[کارگر سایت]

زلزله را بهتر بشناسیم

پدیده های خطر آفرین طبیعی نظیر زلزله، سیل، طوفان و لغزش لایه های زمین می توانند خطر جدی برای جان و مال انسان ها به دنبال داشته باشند. در این میان رویداد زلزله در طول تاریخ آثار غیر قابل جبرانی را به همراه داشته است. خوشبختانه در حال حاضر با توجه به پیشرفت های علم مهندسی زلزله، در صورت به کارگیری اصول و ضوابط پیشگیری، خسارات ناشی از زلزله می تواند به حداقل ممکن برسد.

زمین لرزه، از آزاد شدن ناگهانی انرژی انباشته شده در سنگ های پوسته ی زمین ایجاد می شود. این آزاد شدن انرژی به صورت امواج زلزله از نقطه ای به نام کانون زلزله آغاز و باعث لرزش سطح زمین می گردد. قرار گرفتن ایران در بخشی از کمربند کوه زایی آلپ – هیمالیا، که یکی از جوان ترین نواحی کوه زایی جهان محسوب می شود، باعث شده است که فلات ایران از لحاظ لرزه خیزی، بسیار فعال بوده و به علت عدم ساخت و سازهای مناسب، هر از چند گاهی هزاران نفر با رویداد زمین لرزه های ویران گر به کام نیستی بروند.
تهران بزرگ که در دامنه ی جنوبی رشته کوه های البرز قرار گرفته، عموماً بر روی رسوبات آبرفتی عهد حاضر بنا شده است که با وجود گسل های فعال در این ناحیه، این شهر مانند اکثر شهرهای کشور در خطر جدی وقوع زمین لرزه قرار گرفته است.

تجربه ثابت نموده است که روش های پیشگیری و آمادگی، نقش موثری در کاهش خسارات ناشی از زلزله دارد. یکی از محورهای مهم برای محقق نمودن روش های پیشگیری و آمادگی در به حداقل رساندن خسارات ناشی از زلزله، آشنایی همگانی با زلزله است.
ما قصد داریم مطالب کتاب "آمادگی در برابر زلزله" را که توسط شورای اسلامی شهر تهران تهیه و تدوین شده است، به ترتیب فصول آن برای شما بیان کنیم.
بی تردید شناخت پدیده ی زلزله و ارائه ی الگوهای مناسب برای آمادگی و مقابله ی جمعی و فردی از قبل، در هنگام و بعد از زلزله می تواند از آثار مخرب آنها بکاهد. در این نوشتار سعی شده است که ضمن آموزش مفاهیم اولیه ی زمین لرزه، روش های مناسی برای مقابله و آمادگی در برابر آنها ارائه گردد.
بدیهی است که در این میان، نقش مسئولان اجرایی کشور در توجه به زمین لرزه و مسئولیت پذیری مهندسان در بالندگی اندیشه ی خود بسیار مهم و حیاتی است، اما شورای اسلامی شهر تهران بر این باور است که در صورت آشنایی عمومی با این پدیده های طبیعی و نهایتا خواست همگانی در رفع آنها، خسارات جانی و مالی ناشی از وقوع زمین لرزه، به حداقل ممکن خواهد رسید. امید است این مطالب بتواند نقشی هر چند ناچیز در آگاهی بخشیدن به جامعه و نیز کاهش خسارات جانی و مالی ناشی از این سانحه ی طبیعی داشته باشد.
زلزله

زمین لرزه، از آزاد شدن ناگهانی انرژی انباشته شده در سنگ های پوسته ی زمین به وجود می آید. این آزاد شدن انرژی از نقطه ای در عمق زمین به نام کانون زمین لرزه آغاز و با رها شدن انرژی به صورت امواج، باعث لرزش سطح زمین و نهایتاً در صورت عدم ساخت اصولی ساختمان ها و سازه ها باعث تخریب آنها می شود.
علل وقوع زلزله

دانشمندان برای علت وقوع زمین لرزه، چند دلیل ذکر می کنند:
برخی از زمین لرزه ها بر اثر فوران گدازه های آتشفشانی روی می دهند. تعدادی دیگری از زمین لرزه ها بر اثر فعالیت های مربوط به بشر روی می دهند، مانند انفجارات هسته ای یا ایجاد سدهای بزرگ در نواحی مختلف که به این نوع زمین لرزه ها، زلزله های القایی گفته می شود. اما مهم ترین و اصلی ترین وقوع زمین لرزه ها را می توان ناشی از حرکات صفحات پوسته ی کره ی زمین دانست.
دانشمندان مدت هاست که پی برده اند، پوسته ی سخت کره ی زمین یک پارچه نبوده و از قطعات مجزایی تشکیل شده است. این قطعات که به نام صفحه های زمین ساختی معروف هستند، نسبت به یکدیگر در حال حرکت می باشند. این حرکت از میلیون ها سال پیش آغاز شده و همچنان ادامه دارد. شاید تصور اینکه در سالیان بسیار دور تمام خشکی های کره ی زمین به هم متصل بوده و به تدرج از یکدیگر فاصله گرفته تا شکل کنونی خود را به دست آورده اند بسیار مشکل باشد، ولی هم اکنون این نظریه که به نام "زمین ساخت صفحه ای" شناخته می شود، مورد قبول دانشمندان است. آزاد شدن ناگهانی انرژی ذخیره شده در مرز بین صفحات پوسته ی زمین پدیده ای است که از آن به عنوان زلزله نام می بریم.
گسل و انواع آن

مرز بین دو صفحه ناپیوستگی پوسته را اصطلاحاً گسل می نامند. به عبارت دیگر، گسل ها شکستگی های پوسته ی کره ی زمین هستند که در امتداد آنها جابه جایی صورت می گیرد. برخی از گسل ها در زمان های بسیار دور فعالیت داشته و دیگر فعال نبوده اند، ولی برخی دیگر از آنها، در دوران اخیر فعالیت داشته اند که خطرناک تر محسوب می شوند.

گسل ها انواع مختلفی دارند که براساس نحوه ی تشکیل، حرکت و ساز و کار جابه جایی بین دو لبه ی آن به دو گروه عمده تقسیم می شوند، که عبارتند از:

1- گسل های شیب لغز
گسل های شیب لغز، که دو لبه ی گسل نسبت به یکدیگر جابه جایی قائم دارند و به دو نوع نرمال (شکل 2) و معکوس (شکل 3) تقسیم می شوند.

2- گسل های امتداد لغز
گسل های امتداد لغز، که جابه جایی بین دو لبه ی گسل در راستای افقی است و به دو نوع چپ گرد و راست گرد تقسیم می شوند (شکل 4).

[کارگر سایت]

پیش از آن كه زلزله اتفاق بیفتد...

این نوشته خاص زلزله در تهران نوشته ‌شده‌ كه به گفته بسیاری از كارشناسان حدود بیست و دو سال تأخیر داشته‌است و این تأخیر اصلاً خبر خوبی نیست، چون تاخیر باعث انباشته ‌شدن انرژی می‌شود. انتظار می‌رود زلزله -اگر بیاید- با قدرتی بالاتر از 7 (در مقیاس ریشتر) خواهدبود.

پیش از آن كه زلزله اتفاق بیفتد...

• اول از همه به فكر مكانی باشید كه در آن زندگی می‌كنید. بسیاری از بناهای تهران خصوصاً در مركز و جنوب شهر قدیمی هستند، خانه‌هایی بدون اسكلت فلزی. تا قبل از تصویب قانون ایمن‌سازی منازل در دهه شصت، بسیاری از خانه‌هایی كه با اسكلت فلزی ساخته‌می‌شدند هم اصول ایمن‌سازی را رعایت نمی‌كردند. ضمن اینكه اصولاً بساز و بفروش‌های تهران افرادی هستند كه صلاحیت ساخت مسكن را ندارند و غالباً عده ایی از افراد كم‌سواد و سودجو هستند كه برای سود بیشتر حاضرند با جان شما معامله كنند. اما چیزی كه مسلم است خانه‌های قدیمی حتی تاب مقاومت در برابر زلزله پنج ریشتری را ندارند. اگر در چنین مكانی زندگی می‌كنید حتماً به فكر تهیه یك مكان ایمن باشید. شاید یك روز معیار انتخاب مسكن مناسب را برایتان نوشتم، اما فعلاً دست ‌به ‌نقد اگر می‌توانید نقشه‌ای از گسل‌های تهران تهیه كنید و به شدت از تهیه مسكن روی مرز گسل‌ها خودداری كنید. هیچ ساختمانی با هر درجه ضریب ایمنی در مرز گسل‌ها سالم نخواهندماند.

• شصت در صد زلزله‌ها در نیمه‌شب اتفاق افتاده‌است. بعید نیست كه زلزله تهران هم جزو همین شصت‌درصدی‌ها باشد. فراموش نكنید كه بعد از این لباس كامل را در كنار تخت و در دسترس قرار دهید.

• همین الان كه این نوشته را تمام كردید بروید دو تا بطری نوشابه خانواده خالی را از آب پر كنید و داخل ماشین بگذارید. حواستان باشد كه همیشه آن را پر نگه دارید و دو بطری دیگر هم پر آب كنید و در مكانی امن در خانه قرار دهید. من فكر می‌كنم كابینت‌های آشپزخانه جای بدی نباشد.

• مكان‌های امن خانه را از همین الان شناسایی كنید.

• یك ساك كوچك تهیه كنید. سعی كنید از نوعی باشد كه دسته بلند دارند و روی دوش قرار می‌گیرند. یا یكی از این كوله‌پشتی‌ها كه قدیم‌ها برای كوه ‌نوردی و در حال حاضر برای مدارس استفاده می‌شود. چند تا كنسرو تن ماهی، كمی خشكبار، قند، یك رادیوی كوچك و یك چراغ قوه داخل آن بگذارید. برای تمام این وسایل باطری تهیه كنید و حواس‌تان باشد هر دو ماه باطری را عوض كنید. قوطی‌های تن ماهی را قبل از سررسید مهلت مصرف عوض كنید. اگر جا شد بطری‌های آب را هم داخل همین ساك قرار دهید. پیچ‌گوشتی، شمع، چاقو، سوت، آچار فرانسه را هم داخل همین ساك قرار دهید. لوازم كمك‌های اولیه را در این ساك قرار بدهید. شامل یك قیچی كوچك، باند استریل، چسب، قرص آنتی‌بیوتیك و استامینوفن، قرص اسهال، الكل و داروی مسكن. اگر دارویی دارید كه مصرف نكردنش باعث مرگتان می‌شود از آنها هم چند عددی در ساك قرار دهید. اگر از سوییچ ماشینتان دو عدد دارید یكی را داخل ساك قرار دهید. اگر ندارید ، یكی تهیه كنید بعد آن را داخل این ساك قرار دهید. یك بسته دستمال كاغذی رولی فراموش نشود. چند متر طناب، حوله كوچك، مقداری پول و طلا یك یا دو قطعه خیلی كوچك از یادگاری كه خیلی برایتان ارزش دارد. (بیخود بارتون رو سنگین نكنین. شاید ناچار بشین روزها این ساك رو حمل كنین. به نظر من اگر ازدواج كردین سی‌دی عروسیتون، بهترین چیزه.)

• داخل اتاق خواب را از لوستر و تابلو و اكواریوم و آینه و هر چه وسایل این چنینی است خالی كنید. تنها یك تخت برای اتاق خواب كافی است و احیاناً یك میز آرایش بدون آینه. همین لوازم را از اتاق خواب بچه بردارید. در مورد اتاق خواب او با سخت گیری بیشتری عمل كنید.

• با خیال نسبتاً راحت بخوابید.

اگر زلزله اتفاق افتاد...

• قبلاً برایتان گفتم تمام جاهای امن خانه را مشخص كنید. چهارچوب درها، زیر میز نهارخوری و كنار ستون‌ها بهترین مكان‌ها هستند.

• اگر هنگامی كه خواب بودید دیدید كه زمین می‌لرزد زیاد به خودتان زحمت ندهید، تا از گیجی خواب بیدار شوید زلزله تمام شده‌است. مدت زلزله بین سی ثانیه تا یك دقیقه است. اگر از شانس بدمان زلزله یك دقیقه‌ای نصیبمان شد باز هم از جایتان تكان نخورید در جایی كه هستید بمانید و سرتان را حفظ كنید. چون ساختمانی كه سی ثانیه جلوی زلزله ایستادگی كرده‌است سی ثانیه دیگر هم ایستادگی خواهدكرد (انشاء الله). اگر دسترسی شما به یكی از این نقاط امن فقط با یك گام امكان‌پذیر است به طرف آن بروید. اگر قرار است چند قدم تا آن مكان بردارید شاید بهتر باشد در جای خود سنگر بگیرید. حركت در هنگام زمین‌لرزه كار بسیار سختی است.

• اگر هنگامی كه سرگرم شمارش گوسفندان بودید ( سعی می كنید بخوابید ) این اتفاق افتاد به سرعت به طرف نزدیكترین مكان امن در داخل آپارتمانتان بروید. حتما به همسر و فرزندان و كسانی كه با شما زندگی می‌كنند این مكان را یاد بدهید. حتی اگر فرصت كردید چند بار این كار را تمرین كنید.

• اگر عادت دارید كنار تختتان پارچ آب بگذارید حتما از این به بعد از پارچ و لیوان پلاستیكی استفاده كنید.

بعد از این كه زلزله اتفاق افتاد...

• بعد از زلزله بسیار دقت كنید بیشتر آسیب‌ها از این زمان به بعد شروع میشود.

• اول اینكه مراقب هر حركت خود باشید. به هیچ وجه از تخت خارج نشوید. احتمالاً این نوشته را در مورد پاكسازی اتاق خواب از تابلو و آینه زیاد جدی نگرفتید، یا شب قبل پارچ آب و لیوان را كنار تخت گذاشته‌اید و اینها حالا تبدیل شده‌اند به بلورهای زیبای شیشه. بعد از زلزله برق‌ها قطع شده‌است و از نور خبری نیست. حواستان باشد كه یك حركت اضافی می‌تواند باعث بریدگی بسیار بد در پایتان بشود. باز هم حواستان باشد كه در این شرایط كه شهر به تل عظیمی از خاك تبدیل شده ، زخم بسیار راحت عفونی می‌شود. تا حالا اسم كزاز و قانقاریا به گوشتان خورده؟ دارو هم كه دیگر خوابش را ببینید. پس حواستان باشد به این راحتی خودتان را زخمی نكنید.

• اگر دمپایی روفرشی‌تان را پیدا نمی‌كنید، یك تكه از ملافه روی دشكتان را بكنید و دور پایتان بپیچید. سعی كنید قسمت كف را بسیار كلفت بپیچید. اگر همسر دارید به او هم توصیه كنید همین كار را بكند. بسیار سریع عمل كنید اما هول نشوید تا حال هر چه می‌خواست بشود شده.

• به سرعت فرزند كوچكتان (تا ده سال) را بغل كنید و به طرف در بروید به همسرتان ماموریت بدهید به طرف ساك و آب برود. اگر فرزندتان بزرگتر از ده سال است اجازه بدهید خودش راه برود.

• احتمالاً چهارچوب در خانه از شكل خارج شده‌است. شاید ناچار شدید با كمی زور آن را باز كنید. اگر خواستید با زور شانه آنرا باز كنید، دقت كنید كه خیلی محكم ضربه نزنید. هیچ كس از آن سمت در خبر ندارد.

• زیاد نگران بسته‌نشدن در خانه نشوید. نسبت خانه های نیمه ویران به افراد دزد بیشتر از آن است كه به خانه شما هم دستبرد بزنند.

• به هیچ وجه به این تصور نباشید كه خانه شما كه جلوی زلزله ایستادگی كرده بعد از این هم جای امنی است. از خانه خارج شوید. حتماً حتماً با لباس گرم خارج شوید. اگر توانستید یك پتو هم همراه بردارید، سرما هم به اندازه زلزله كشنده است. به گونه‌ای از خانه خارج شوید كه گویی بار آخر است كه این خانه را ترك می‌كنید.

• شما جلو حركت كنید. بعد فرزندتان بعد همسرتان. اگر ناچار شدید كودكتان را در بغل بگیرید بهتر است فردی كه كودك را در بغل می‌گیرد از عقب حركت كند. در حین حركت بسیار دقت كنید حتما دستان خود را به دیوار (اگر باقی مانده‌باشد) یا نرده یا به چیزی بگیرید. بسیار احتمال دارد كه زیر پایتان ناگهان خالی شود و این دست گرفتن كمك می‌كند كه پرتاب نشوید.

• اگر در طبقات بالا زندگی می‌كنید به آرامی سقوط را شروع كنید. چراغ قوه را شما در دست بگیرید و هر قدم را حساب‌شده بردارید و بعد نور را به عقب بیندازید كه همسر و فرزندتان بتوانند شما را تعقیب كند. به هیچ وجه ندوید.

• اگر بوی گاز به مشامتان رسید چراغ قوه را خاموش كنید و سعی كنید در تاریكی راهتان را پیدا كنید. به هیچ عنوان از كبریت یا فندك استفاده نكنید.

• اگر در طی حركت از كنار واحدهای همسایه صدای ناله یا كمك آنها را شنیدید توجه نكنید. دقت كنید كه در حال حاضر نجات جان خودتان و خانواده‌تان در اولویت قرار دارد. یك مكث كوچك برای نجات جان آنان می‌تواند به قیمت جان افراد خانواده خودتان تمام شود.

• در حیاط آپارتمان بسیار مراقب باشید. دهانه تمام چاه‌ها حالا دیگر باز شده‌است، ممكن است با كمی آجر یا سیمان پوشیده‌شده و شكل كامل یك دام را برای فرو بردن شما تشكیل داده ‌باشد. از كنار دیوار حركت كنید تا به در برسید و زیاد سرعت نداشته‌باشید. اگر برایتان امكان دارد همین الان مكان چاه منزلتان را پیدا كنید و آنرا شناسایی كنید.

وقتی به محوطه بیرون خانه رسیدید...

• اگر فكر می‌كنید كه می‌توانید با دست خالی به كمك همسایه بروید حتماً این كار را بكنید.

• خیلی خیلی خیلی مراقب بوی گاز باشید. اگر این بو را حس كردید به سرعت به طرف جهت مخالف آن فرار كنید. هنگام حركت سعی كنید از وسط خیابان یا كوچه عبور كنید (كنارهای پیاده‌رو معمولاً یكی از هزاران دهانه چاهی هستند كه حالا دیگر سرپوش ندارند.)



زمانی كه از كار نجات همسایه فارغ شدید به دقت این اعمال را انجام دهید.

• اگر در مركز شهر هستید هر چه سریعتر خود را به سمت خارج شهر برسانید. به ذهنتان هم خطور نكند كه به همراه زن و بچه برای نجات برادر یا خواهر یا پدر و مادری كه دو خیابان بالاتر یا پایینتر هستند بروید. من شما را درك می‌كنم كه دوست دارید برادر، خواهر، مادر یا پدر خود را هم نجات دهید، اما فرزندان خود را فراموش نكنید. شما سوپرمن نیستید. در ضمن اگر مجرد هستید حتماً برای نجات افراد خانواده اقدام كنید. عموماً خطاب من در این نوشته افراد متأهل است.

• در صورت بروز زلزله بیش از سیصد هزار علمك گاز در تهران منفجر خواهدشد. همانطور كه می‌دانید برای اینكه گاز در لوله‌ها جریان پیدا كند تحت فشار به مایع تبدیل می‌شود و شكستن لوله باعث انفجار آن خواهدشد. چون در آن زمان در تهران آبی پیدا نمی‌شود كه آتش را مهار كند رفته رفته همه چیزهای سوختنی در تهران خواهدسوخت. حواستان باشد كه حتی آسفالت خیابان هم كه از مواد قیری تهیه شده‌اند در حرارت خاصی شروع به سوختن میكند. اما بهترین هیزم دم دست برای آتش‌سوزی وسایل خانه و اتومبیل‌های پر از بنزین هستند. زمانی كه آبی برای خاموشی این آتش نباشد آتش‌های كوچك با هم متحد می‌شوند و آتش بزرگتر تشكیل می‌دهند و این روند ادامه دارد. احتمالاً كمتر از دوازده ساعت بعد از زلزله آتش‌سوزی‌های بزرگ تمام سطح شهر را پوشانده. اگر در فرار به فضای باز تعلل كنید احتمالاً در حلقه این آتش گرفتار خواهیدشد. فرار از این حلقه‌های آتش چندان كار راحتی نخواهدبود. دودی كه از این آتش‌سوزی بلند خواهدشد به‌شدت مسموم‌كننده و كشنده است. پس اگر در حلقه آتش گرفتار شدید زیاد نگران نباشید؛ قبل از اینكه زنده زنده بسوزید خفه خواهیدشد.

• نمی‌توانید زیاد به ماشینتان امید داشته‌باشید، اما اگر در حاشیه شهر زندگی می‌كنید و به فرض محال دیدید كه خیابان‌ها باز هستند حتماً از ماشینتان استفاده كنید و به طرف خروجی‌های شهر در جنوب یا غرب شهر بروید. زیاد به خروجی‌های شرق تهران امید نداشته‌باشید. احتمالاً تمام جاده‌های كوهستانی مسدود خواهدشد.

• حتماً حتماً حتماً همین الان با تك تك افراد خانواده كه می‌شناسید قرار یك فضای باز كه بعد از زلزله بتوانید همدیگر را در آنجا ملاقات كنید بگذارید. مثل خروجی اتوبان كرج یا ورزشگاه آزادی یا پارك ملت یا .... ناچارید از چند پارك بزرگ و ورزشگاه‌ها برای اینگونه قرارها استفاده كنید. بعد از زلزله نه اتوبوسی هست كه به طرف آن بروید نه تلفنی هست كه از هم خبردار شوید. این بهترین راه برای پیدا كردن یكدیگر است. بهتر است قرار ملاقات را برای تنها یك یا دو روز بعد از زلزله بگذارید، اما اگر فكر می‌كنید كه در محل امنی زندگی می‌كنید می‌توانید قرار را برای اولین ساعات بعد از زلزله بگذارید. اگر فضای خاصی را مشخص نكرده‌باشید بعید است به این سادگی از زنده بودن آنان باخبر شوید.

• اگر فكر می‌كنید كه نیاز دارید برای برداشتن پاره‌ای وسایل به داخل ساختمان بازگردید حتماً تا صبح صبر كنید. روشنایی هوا بسیاری از خطرهای ناپدید را آشكار خواهدكرد.

• به هیچ وجه در طی مراسم زلزله و بعد از آن برای نظافت شخصی از آب استفاده نكنید. آب موجود را فقط برای آشامیدن استفاده كنید.

• هر از گاهی به رادیوتان سر بزنید اما بعید است برنامه‌ای از تهران برایتان پخش شود. به فرض محال اگر ایستگاه پانزده خرداد سالم بماند مجری باید خیلی بیرحم باشد كه زن و بچه‌اش را ول كند و بیاید برای شما موسیقی بگذارد. اما ممكن است دو روز بعد از زلزله بتوانند یك جوری رادیو را راه بیندازند.

• اگر آنقدر شانس داشتید كه ماشینتان سالم و مسیر باز بود، در حركت از تهران درنگ نكنید. برای اینكه شك شما را به یقین تبدیل كنم چند نكته را یادآوری می‌كنم:
از جمعیت دوازده ملیونی تهران حدود هشت ملیون نفر بعد از زلزله زنده خواهندماند. هر سه سد اطراف تهران ضد زلزله نیستند و از بین خواهندرفت. حتی دسترسی به چاه‌ها برای استفاده از آب آنها غیرممكن خواهدبود. برای تأمین آب این جمعیت عظیم هیچ كاروان تانكری روی زمین كافی نخواهدبود. در نتیجه استفاده از آب غیربهداشتی اجتناب‌ناپذیر خواهدشد. ضمن اینكه مسئله اسكان و تغذیه این جمعیت عظیم بعد از چند روز مشكلی غیرقابل‌حل خواهدشد. از طرفی استفاده از آب آلوده باعث همه‌گیر شدن بیماری‌های عفونی و اسهال و وبا خواهدشد و ...
چاره‌ای نیست. باید این شهر را به قصد یكی از شهرهای نزدیك تهران ترك كرد. می‌توانید بعد از اینكه همراهانتان را در آنجا اسكان دادید برای كمك به عملیات نجات بازگردید.

• در حین عملیات نجات حواستان به آتش باشد. از دست شما كار زیادی برنمی‌آید. اگر با مصالح ساختمانی سر و كار داشته‌باشید منظور من را خوب درك می‌كنید. به همین جهت اگر در جایی دیدید كه چند نفر سعی می‌كنند فردی را از خاك بیرون بكشند به كمك آنها بروید. می‌توانید بعد از آنها خواهش كنید كه برای كمك عزیزان شما بشتابند. بسیاری از نجات‌ها در این زمان با همكاری جمعی معنی پیدا می‌كند.

• اگر خواستید برای خروج فردی كه از زیر آوار فریاد می‌كشد بروید دو نكته را فراموش نكنید:
اگر واقعا فكر می‌كنید می‌توانید اینكار را بكنید، حتماً یك كلنگ داخل ماشینتان بگذارید. بعد از زلزله می‌فهمید مخترع آن چه نعمتی را اختراع كرده‌است.
اگر نیمی از بدن فردی را بیرون از آوار دیدید با كمك كلنگ و احتمالاً دو سه نفر دیگر شاید بتوانید از زیر خاك خارجش كنید. اگر تنها از زیر هزاران كیلو آوار صدایش را شنیدید بهتر است دست به هیچ اقدامی نزنید تا شاید كمك‌های خاص با وسایل ویژه برسند. هنگام خروج همان فردی كه نیمه در آوار قرار دارد بسیار حساب‌شده عمل كنید. یك حركت اشتباه می‌تواند باعث شود كه دیوار نیمه‌خراب روی سرش خراب شود و برای همیشه صدایش قطع شود. آیا می‌دانید یكی از بیماری‌های روانی رایج بعد از زلزله مختص كسانی است كه با همین حركت اشتباه باعث مرگ عزیزی شده اند و تا آخر عمر خود را سرزنش می‌كنند كه چرا آن روز آن حركت اشتباه را كردند؟

[کارگر سایت]

زمین لغزش را چگونه بشناسیم؟


زمین لغزش یکی دیگر از خطرهای زمین شناختی است که در برخی از نقاط کشور ما روی داده و خسارات فراوان جانی و مالی بر جای گذاشته است.
به پدیده ی گسیختگی و ناپایداری شیب های خاکی و سنگی در اثر فزونی مؤلفه های جابجایی در راستای شیب بر نیروی ثقل زمین لغزش اطلاق می گردد. این پدیده می تواند در اثر وجود ناپیوستگی های موجود در توده ی خاک یا سنگ، تحریک ناشی از زلزله، تغییرات ایستایی یا بارش های ناگهانی ایجاد شود.

به عنوان مثال، در روز 12 فروردین 1377، بخشی از ارتفاعات آهکی کوه "کی نو" مشرف بر رودخانه "لبد" و روستای "آبی کار" در منطقه ی بازفت استان چهارمحال و بختیاری دچار لغزش شد و حجم عظیمی از توده های سنگ و خاک را بر روستای "آبی کار" ریخت و این روستا را با 55 نفر جمعیت، مزارع و حتی حیوانات کاملاً مدفون ساخت و یکی از غم انگیزترین رویدادهای سال های اخیر را به وجود آورد.
سرزمین ما ایران، با توجه به شرایط زمین شناسی و آب و هوایی از جمله کشورهایی است که شاهد وقوع زمین لغزش های بسیاری می باشد. در حال حاضر سالیانه چندین زمین لغزش بر اثر عوامل گوناگون در نقاط مختلف کشور به وجود می آید و مناطق مسکونی، راه ها و تأسیسات بسیاری را مورد تهدید قرار می دهد.
در برخی از مناطق شهر تهران خصوصاً در ارتفاعات و کنار دره های بزرگ، وقوع زمین لغزش، بسیار محتمل است که از جمله می توان به حادثه ی اخیر در ضلع شمال غربی "دره ی فرح زاد" اشاره نمود که برای تعدادی از شهروندان ما مشکلات و دل نگرانی های جدی ایجاد نموده است.
در اینجا به اختصار اقداماتی را که برای آمادگی در برابر زمین لغزش ضروری است، برای شما بیان می کنیم.
قبل از رویداد:


● وضعیت زمین محل سکونت خود را از لحاظ امکان وقوع لغزش مشخص نمایید. برای انجام این کار می توانید از کارشناسان علوم زمین و متخصصان ژئوتکنیک کمک بگیرید و اطلاعات لازم در مورد وضعیت منطقه ی محل سکونت خود را به دست آورید.
● سطوح شیب دار نزدیک منزل خود را درخت کاری نمایید و در صورت لزوم دیوارهای حایل را مقاوم بسازید.
● در مناطقی که در معرض خطر جریان های گِل و لای هستند، کانال هایی بسازید تا جریان های گِل را از اطراف ساختمان و دیوارها منحرف سازد.
● دیوارها و کانال ها را طوری بسازید که جریان های گِل و لای، خساراتی به اموال همسایگان وارد نسازد.
علایم هشدار دهنده ی زمین لغزش را بشناسید


● درها و پنجره ها برای اولین بار، گیر می کنند.
● ترک های جدیدی بر روی پوشش داخلی دیوارها، بام، دیوارهای خارجی یا پی ها ظاهر می شود.
● دیوارهای خارجی و پیاده رو کنار آنها شروع به دور شدن از ساختمان می کنند.
● ترک ها و شکاف هایی که به آرامی توسعه پیدا می کنند، بر روی زمین یا روی مناطق سنگفرش شده ظاهر می شوند.
● لوله های زیرزمینی می شکنند.
● بالا آمدگی و تورم زمین، در پای سطوح شیب دار ظاهر می شود.
● حصارها، دیوارهای حایل، دکل ها و درخت ها کج یا جابجا می شوند.
● غرشی ضعیف می شنوید که با نزدیک شدن زمین لغزش افزایش می یابد.
● شروع جابجایی و حرکت زمین را به یک سمت، احساس خواهید کرد.
نقشه ی خروج از محل

حداقل دو مسیر مطمئن برای خروج در نظر داشته باشید. از آنجا که ممکن است جاده ها مسدود شوند، با سایر اعضای خانواده و دوستان نقشه هایی جهت موارد اضطراری تهیه کنید و آمادگی خود را برای مقابله با زمین لغزش بالا ببرید.
هنگام رویداد:


اگر داخل ساختمان هستید:
● اگر فرصت پناه بردن به جای امنی فراهم نیست، داخل ساختمان بمانید و زیر میز یا مبلمان محکم، پناه بگیرید.
اگر خارج از ساختمان هستید:
● سعی کنید از مسیر زمین لغزش و جریان های گِل و لای فاصله بگیرید.
● به طرف نزدیک ترین زمین بلند در جهت دور شدن از مسیر زمین لغزش بدوید.
● اگر توده های سنگ در حال نزدیک شدن بود، به طرف نزدیک ترین سرپناه، نظیر ساختمان یا گروهی از درختان پناه ببرید.
پس از رویداد:


● از منطقه ی لغزش دور شوید، زیرا خطر لغزش های بعدی وجود دارد.
● به سراغ مجروحین و افراد به دام افتاده در نزدیک محل لغزش رفته و به کمک آنها بشتابید.
● به کمک همسایگان و افراد خردسال و از کارافتادگان بروید.
● به پیام های رادیو و تلویزیون برای اطلاع از آخرین وضعیت اضطراری گوش فرا دهید.
● وضعیت برق، خطوط تلفن، آب و سایر موارد را کنترل کنید و در صورت مشاهده ی آسیب به مراکز مسئول اطلاع دهید.
● پی ساختمان، آسیب های وارده به ساختمان و سایر موارد را کنترل کنید.
● در زمین های آسیب دیده مجدداً گیاه، بوته و درخت بکارید تا هوازدگی باعث از بین رفتن پوشش سطحی خاک و مستعد شدن منطقه برای سیلاب نگردد.

[کارگر سایت]

ارزیابی ساختمان در برابر زلزله

چگونه مقاومت ساختمان مسکونی خود را در مقابل زلزله های احتمالی ارزیابی کنیم؟


ارزیابی آسیب پذیری لرزه ای ساختمان های موجود، عملکرد آنها را در مقابل زلزله های احتمالی آتی پیش بینی می کند. شما می توانید با یک بررسی ساده و بر اساس مراحل ذکر شده در ذیل، ساختمان خود را ارزیابی و در صورت نیاز، با مراجعه به متخصصان مهندسی زلزله، تدابیری برای مقاوم سازی آن اتخاذ کنید.
در مناطق زلزله خیز، ساختمان باید به گونه ای طراحی و اجرا گردد که در مقابل زلزله های متوسط (مثلاً تا شدت VII مرکالی اصلاح شده) به اسکلت ساختمان آسیبی نرسد. البته همان طور که قبلاً نیز گفته شد آسیب های جزئی به اثاثیه ی منزل، شیشه ها، قاب عکس ها، ... قابل قبول است، اما در مقابل زلزله های شدید (مثلاً تا درجه XI مرکالی اصلاح شده) نباید ساختمان فرو بریزد، اگر چه احتمال وارد آمدن آسیب های قابل ملاحظه به اسکلت ساختمان وجود دارد.
* توجه

از احداث ساختمان در مناطق زیر پرهیز شود:
● در نزدیکی و روی گسل ها
● در زمین های سست و خاک های رسی و نخاله های ساختمانی
● در لبه ی شیب ها یا پرتگاه ها
● در زمین هایی با شیب تند و ناپایدار
برای یک ارزیابی ساده باید ابتدا بر اساس جدول 1 که در آن معیارها و سئوال های مورد نظر قید شده است، به ساختمان خود نمره دهید و آنگاه این نمره را با جدول 2 مقایسه کنید. در این حالت شما پی خواهید برد که ساختمان شما در یک نگاه کلی چه وضعیتی دارد. نسبت خسارت کل ساختمان را می توان به روش زیر محاسبه کرد(روی تصویر پایین کلیک کنید):

فرمول محاسبه خسارت ساختمان
L1 , L2 , L3 , L4 , L5 , L6 نمرات مربوط به سئوال های شش گانه می باشند که با توجه به شدت زلزله ی مورد نظر انتخاب می شوند. این نسبت قاعدتاً باید بین 0 تا 1 باشد. از این رو اگر نتیجه ی محاسبه بیش از 1 گردید، باید همان عدد 1 در نظر گرفته شود. پس (روی تصویر پایین کلیک کنید) :

معیارها و سئوال های شش گانه عبارتند از:

● شیب زمین
● نوع زمین
● نوع سیستم ساختمان
● نوع سقف طبقات
● پلان ساختمان
● کیفیت ساختمان
در جدول 1 برای هر کدام از موارد فوق نمراتی تعیین شده است که هر چه نمرات پایین تر باشد، بیانگر وضعیت بهتر موارد قید شده است. در صورتی که پاسخ به هر کدام از موارد فوق برای شما میسر نمی باشد، با یک مهندس عمران مشورت نموده و از ایشان کمک بگیرید.

جدول 1
با کمی دقت در جدول 1 پی می بریم که:
می بایست ساختمان در حداقل شیب احداث شود.
ساختمان در زمین های سخت بنا شود.
ساختمان می بایست دارای سیستم سازه ای مناسب باشد که این سیستم می تواند از نوع فلزی، بتونی یا در ساختمان های آجری حتماً با کلاف قائم و افقی باشد.
سقف ساختمان از نوع دال بتونی باشد.
پلان ساختمان متقارن و دارای حداقل بیرون آمدگی و تو رفتگی باشد.
نهایتاً اینکه ساختمان به نحو مطلوب و مهندسی ساز اجرا شده باشد.

جدول 2
ساختمان های مقاوم در مقابل زلزله


اگر اصول کلی و معیارهای ذیل در یک ساختمان به اجرا در آید، این ساختمان می تواند در برابر زلزله های شدید، مقاومت مناسبی را داشته باشد:
● تهیه ی نقشه های معماری و سازه ای همراه با دفترچه ی محاسباتی که به تأیید مهندسان سازمان نظام مهندسی کشور رسیده باشد.
● استفاده از مصالح استاندارد: مصالح استاندارد دارای کیفیت مطلوب بوده و باید به تأیید مؤسسه ی استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران یا مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، رسیده باشد.
● اجرای صحیح کلیه ی مراحل ساخت ساختمان: اجرای ساختمان می بایست توسط مهندسین صاحب صلاحیت به انجام رسیده و در تمام مراحل تحت نظارت مهندس ناظر به انجام رسد.
خوشبختانه در حال حاضر، علم مهندسی زلزله به گونه ای پیشرفت نموده است که در صورت به کارگیری اصول و ضوابط فنی، ساختمان می تواند در مقابل ارتعاشات و حرکات ناشی از زمین لرزه مقاوم باشد و صدمه ای برای ساختمان و ساکنان آن ایجاد نکند.

[کارگر سایت]

آمادگی در برابر زلزله


مرحله ی پیش از وقوع زلزله

پیش از وقوع زلزله باید وضعیت خانواده ی خود را از نظر آمادگی در مقابله با وقوع زلزله، مورد ارزیابی قرار دهید و در اسرع وقت نسبت به رفع نقایص اقدام نمایید. باید توجه داشت که در بسیاری از موارد رعایت برخی نکات ساده و به نظر ابتدایی می تواند جان افراد خانواده را حفظ نماید.

برخی از موارد ساده ای که باید به آنها توجه نمود، عبارتند از:
● لوازم منزل از جمله قفسه ها و کمدها کاملاً در جای خود محکم شده باشند.
● هیچ شیء سنگینی بالای قفسه ها و کمدها قرار نگرفته باشد.
● کپسول های آتش نشانی آماده باشد و روش استفاده از آنها را نیز بدانید.
● در آشپزخانه ظروف سنگین و چینی در قفسه های پایین چیده شده باشد.
● ظروف از قفسه ها بیرون نریزند.
● مخزن های مواد سوختی کاملاً محکم و ایمن باشند.
● هیچ گونه ماده ی قابل اشتعالی در نزدیکی بخاری های نفتی یا اجاق های گازی قرار نداشته باشد.
● سیلندرهای گاز کاملاً محکم باشند و اتصالات ایمنی برای آنها تهیه شده باشد.
چگونه خطرات ناشی از وسایل منزل را کاهش دهیم

- قطعات بزرگ اسباب و اثاثیه ی منزل و وسایل برقی اگر به شیوه ای مناسب در جای خود محکم نشوند، می توانند خطرآفرین باشند.
- بررسی های دقیق برای کسب اطمینان از اینکه احتمال سقوط اشیاء وهمچنین خطر آتش سوزی وجود ندارد، ضروری است. به منظور اطمینان از ایمنی کامل وسایل منزل، این وسایل باید همواره مورد بازرسی قرار گیرند.

- برای جلوگیری از بیرون ریختن ظروف سنگین و شکستنی از قفسه ها و ایمنی بخشیدن به آنها، پارچه های نرمی را زیر ظروف قرار داده و با روش های ساده مانع از باز شدن درب آنها شوید.

- کمد، دراور و وسایل دیگر را به ستون ها یا دیوارها محکم ببندید. دقت کنید فضای خالی بین وسایل و دیوار باقی نماند. قفل های محکمی به درهای قفسه ها بزنید و آنها را محکم و ثابت کنید.
- بست هایی را در اطراف قفسه های کتاب های ببندید تا از ریختن کتاب ها جلوگیری شود.

- برای ایمنی بخشیدن به لامپ ها و لوسترهای آویزان، آنها را به وسیله ی سیم هایی از سه نقطه محکم به سقف ببندید. مطمئن شوید لوسترها به سقف کاملاً متصل شده اند و بر اثر لرزش های شدید از جا کنده نمی شوند.

- از قرار دادن وسایل سنگین بر روی کمدها حتی الامکان پرهیز نمایید و در صورت ضرورت آنها را با وسایل مناسب به دیوارها محکم کنید.
مکان های ایمن و بی خطر در طول زلزله

بسیاری از مردم با فرو ریختن وسایل و شکستن شیشه ها آسیب می بینند. اتاق های خواب بدون مبلمان سنگین، بهترین و مطمئن ترین مکان است. اما اگر مایل هستید از مبلمان استفاده کنید، با انتخاب وسایلی با ارتفاع کمتر یا با در نظر گرفتن فضای کافی و مناسب برای پناه گرفتن و دور شدن از این وسایل، احتمال خطر را به حداقل برسانید.

[کارگر سایت]

چگونگی اندازه گیری زلزله

تاریخچه ی ثبت و اندازه گیری زمین لرزه به سالیان بسیار دور برمی گردد. در سال 137 میلادی، در کشور چین، دانشمندان دستگاهی ساختند که امروزه ما آن را لرزه نما می نامیم. این لرزه نما شامل کوزه ای فلزی بود که در جهت های مختلف آن، گوی های فلزی در دهان چند اژدها قرار داده شده بود. هنگام وقوع زمین لرزه، برخی از این گوی ها که در امتداد جابجایی زلزله قرار داشتند، سقوط کرده و در دهان قورباغه های فلزی که در اطراف کوزه تعبیه شده بودند، می افتادند. بدین ترتیب، وقوع و جهت زمین لرزه برای دانشمندان مشخص می گردید.

اما امروزه به کمک دستگاه های حساسی به نام "لرزه نگار" می توان از فاصله ی چند کیلومتری، مشخصات زلزله را ثبت کرد(تصویر بالا). اساس ساختمان این دستگاه ها، وسیله ای است که به آن "لرزه سنج" می گویند. معمولاً لرزه سنج ها را در سه جهت عمود بر هم شمالی– جنوبی، شرقی–غربی و عمودی قرار داده تا لرزش زمین را در سه جهت ثبت کنند.
لرزه نگارها به ساعت های بسیار دقیقی مجهز هستند که قادرند ساعت وقوع زمین لرزه را با دقت بسیار بالایی ثبت کنند.

اما در اندازه گیری زمین لرزه از دستگاه دیگری نیز استفاده می شود که "شتاب نگار" نامیده می شود(تصویر بالا).
مهندسان ساختمان برای طراحی سازه های مقاوم در برابر زلزله، نیاز به شناخت حرکت های شدید زمین دارند که انتظار می رود در طول عمر مفید ساختمان رخ دهد. بهترین روش برای به دست آوردن این حرکات، ثبت شتاب حرکت زمین، در حین رویداد زمین لرزه است. دستگاهی که قادر به ثبت این شتاب هاست، شتاب نگار نامیده می شود. واحد سنجش شتاب ناشی از زمین لرزه، درصدی از شتاب ثقل زمین است.
مقیاس های اندازه گیری زلزله

بارها در هنگام وقوع زلزله با مقیاسی به نام بزرگی (ریشتر) روبرو شده ایم. اما شاید مقیاس دیگری را نیز به نام شدت (مرکالی) شنیده باشیم. این دو مقیاس، مهم ترین مقیاس های اندازه گیری زمین لرزه هستند که قدرت یک زمین لرزه را از دو جنبه به شرح ذیل بیان می کنند:
1- بزرگی زمین لرزه

بزرگی یک زمین لرزه به نوعی، میزان انرژی آزاد شده از زمین را نشان می دهد. واحد سنجش بزرگی به افتخار ابداع کننده ی آن، دکتر چارلز ریشتر، با واحد "ریشتر" بیان می شود.

رابطه ی ریاضی مقیاس ریشتر، لگاریتمی است، یعنی افزایش یک واحد در مقیاس ریشتر، نشان دهنده ی افزایش ده واحدی در دامنه ی موج است. به عبارتی، دامنه ی موج زمین لرزه ی 7 ریشتری، 10 برابر یک زمین لرزه ی 6 ریشتری است.
توسط دانشمندان زلزله شناس، روابط ریاضی بین بزرگی و انرژی زمین لرزه برقرار گردیده است و نکته ی مهم این است که بر اساس این روابط، با افزایش یک واحد در بزرگی زمین لرزه، انرژی آن حدود 32 برابر می شود.
برخی مواقع مشاهده می شود که مقادیر بزرگی گزارش شده به وسیله ی مراکز تحقیقاتی مختلف با یکدیگر متفاوت است. این امر به چند دلیل می تواند رخ دهد که از آن جمله می توان به برآورد ابتدایی بزرگی یک زمین لرزه به وسیله ی داده های تعداد معدودی ایستگاه لرزه نگاری اشاره کرد. معمولاً وقتی داده های بیشتری از ایستگاه های مختلف به مراکز محاسبه ی بزرگی می رسد، عدد اولیه ی بزرگی زمین لرزه تغییر می کند. ضمناً زلزله شناسان از روش های مختلفی برای محاسبه ی بزرگی استفاده می کنند که مقداری اختلاف در حدود 3/0 ± در برآوردهایشان قابل پیش بینی است.

2- شدت زمین لرزه

شدت زمین لرزه مقیاسی کیفی است که میزان لرزش های احساس شده و خساراتی را که در هر نقطه بوجود آمده، نشان می دهد. شدت زمین لرزه دارای مقیاس های مختلفی است که یکی از مهم ترین آنها مقیاس "مرکالی" است.

معمولاً این مقیاس را با نمادهای رومی نشان می دهند و دارای 12 درجه ی مختلف به شرح زیر است:
1- شدت (I): لرزشی احساس نمی شود و تنها دستگاه های حساس لرزه نگار اقدام به ثبت زلزله می نمایند.
2- شدت (II): شخص در حال استراحت یا در طبقات بالای ساختمان لرزش را احساس می کند.
3- شدت (III): لرزش در داخل ساختمان احساس می شود و اشیای آویزان مثل لوستر تکان می خورند. ارتعاشی شبیه به گذر کامیون های سبک دارد.
4- شدت (VI): اشیای آویزان تاب می خورند. ارتعاشی شبیه به گذر کامیون های سنگین دارد. درها و پنجره ها به صدا در می آیند.
5- شدت شدت (V): لرزش در خارج ساختمان احساس می شود و جهت آن، قابل برآورد است. افراد از خواب بیدار می شوند. مایعات به حرکت در می آیند و برخی از آنها به خارج از ظروف می ریزند. اشیاء ناپایدار کوچک جابجا یا واژگون می شوند. درها تکان می خورند و باز و بسته می شوند.
6- شدت (VI): همه ی مردم لرزش را احساس می کنند. بسیاری وحشت کرده و از ساختمان ها خارج می شوند. مبل ها جابجا یا واژگون می شوند. درختان و بوته ها تکان می خورند. گچ ها و پوشش های دیوار ترَک بر می دارند. آسیب به ساختمان ها اندک است.
7- شدت (VII): ایستادن مشکل می شود. رانندگان در وسایل نقلیه نیز لرزش را احساس می کنند. اشیای آویزان شدیداً نوسان پیدا می کنند. بناهای غیر مقاوم آسیب می بینند.
8- شدت (IVII): هدایت وسایل نقلیه مشکل می شود. آسیب اندکی در ساختمان های خوب طراحی شده (مقاوم) مشاهده می شود. بناهایی که در مقابله با نیروی افقی زلزله طراحی نشده اند، آسیب دیده و بخشی از آنها فرو می ریزد.
9- شدت (XI): عموم مردم احساس وحشت می کنند. آسیب های جزئی در ساختمان های مهم که طراحی خاصی داشته اند (مانند بیمارستان ها، ایستگاه های آتش نشانی،...) ظاهر می شود، اما به ساختمان های معمولی مقاوم خسارات قابل توجهی وارد می شود و ساختمان های غیر مقاوم آسیب های بسیار شدیدی را می بینند. لوله های زیرزمینی می شکنند.
10- شدت (X): اغلب بناهای معمولی و پیش ساخته تخریب می شود. پل ها، سدها و خاک ریزها صدمه ی جدی می بینند. در زمین لغزش های بزرگ به وقوع می پیوندد.
11- شدت (IX): خطوط لوله ی زیرزمینی کاملاً آسیب دیده و از سرویس خارج می شوند. اغلب پل ها تخریب شده و تعداد کمی ساختمان باقی می ماند.
12- شدت (IIX): فاجعه به تمام معنا رخ می دهد و کمتر سازه ای می تواند چنین شدتی را تحمل نماید،یعنی تخریب و ویرانی کامل.
در جدول بالا، مقایسه ی تقریبی بین "بزرگی" و "شدت" یک زمین لرزه، و میزان انرژی آزاد شده از آن و تعداد این رویداد در سال نشان داده شده است. برای مشاهده ی تصویر جدول به صورت واضح و بزرگ، روی آن کلیک کنید.

[کارگر سایت]

میزان زلزله در ایران


سرزمین ایران از لحاظ لرزه خیزی در یکی از مناطق فعال کره ی زمین قرار دارد. اگر زمین لرزه های رخ داده در جهان طی سالیان اخیر را بر روی نقشه ای پیاده کنیم، با دو کمربند عمده و بزرگ لرزه خیزی روبرو می شویم که شامل کمربند دور اقیانوس آرام و کمربند آلپ – هیمالیاست.
ایران بر روی قسمت میانی کمربند لرزه خیزی آلپ – هیمالیا قرار دارد.

همان طور که قبلاً اشاره شد، روند حرکت قاره ها نسبت به هم در حال حاضر نیز ادامه داشته که یکی از این حرکات مربوط به باز شدن بین دو لبه در بستر دریای سرخ می باشد. این عمل باعث حرکت و تصادم صفحه ی عربستان به سمت ایران و فشردگی پوسته ی فلات ایران بین دو صفحه ی آفریقایی – عربی در جنوب و روسیه در شمال می شود. در نتیجه، این فشردگی باعث تجمع انرژی در گسل های پوسته ی ایران و در نهایت ایجاد زمین لرزه های کوچک و بزرگ در نقاط مختلف کشور می شود. تصویر بالا، نقشه لرزه خیر را در ایران نشان می دهد.
ساز و کار این فشردگی به گونه ای است که ایران را به سه منطقه ی متمایز لرزه خیز تقسیم می کند. این مناطق وسیع شامل: زاگرس، ایران مرکزی (لوت) و البرز است.
ویژگی های زلزله های احتمالی در این مناطق از نظر بزرگی و عمق با هم متفاوت هستند. برای مثال، زلزله ی منطقه ی زاگرس، عموماً عمیق با بزرگی کم و تعداد رخداد زیاد است و به عکس در منطقه ی شرق کشور عموماً زلزله ها با دوره ی بازگشت طولانی (تعداد رخداد کم در سال)، ولیکن بزرگی زیاد و عمق کم هستند.
لرزه خیزی شهر تهران

اکثر شهرهای کشور، در معرض تهدید زمین لرزه قرار دارند، اما برخی از این شهرها با دارا بودن ویژگی های خاص، پتانسیل خطر بالاتری دارند. شهر تهران با دارا بودن بیشترین جمعیت شهری در کشور، تمرکز اکثر مراکز اداری و اقتصادی در آن و موقعیت ویژه ی زمین شناسی، از جمله نقاط بسیار حساس و در معرض خطرهای ناشی از رویداد زمین لرزه های بزرگ می باشد.
تهران در دامنه ی جنوبی رشته کوه های البرز، بر روی رسوبات آبرفتی بنا شده است. این شهر اگر چه بیش از 200 سال سابقه ی شهرنشینی ندارد، تجسم شگرفی از ری باستان را که از بزرگ ترین شهرهای تاریخ ایران بوده و در طول قرن ها، بارها شاهد رویداد زمین لرزه های مخرب بوده است، به دست می دهد.
علاوه بر سابقه ی لرزه خیزی تاریخی تهران و پیرامون، وجود گسل های متعدد در اطراف این شهر باعث شده تا خطر رویداد زمین لرزه به صورت تهدیدی جدی برای این شهر و ساکنان شان در آید.
باید به این موضوع توجه کنیم که ما در شهری زندگی می کنیم که در آن احتمال وقوع زلزله وجود دارد. لذا می بایست هر شهروند با مد نظر قرار دادن این موضوع، این مسئله را به موازات سایر مسائل روزمره ی خود بدون هیچ ترس و واهمه ای به طور پیوسته دنبال کند و آگاهی های لازم را تا رسیدن به مرز آمادگی کسب نماید.


گسل های اصلی سطحی منطقه ی تهران و پیرامون آن عبارتند از:

گسل مشا
این گسل طویل ترین گسل لرزه زای نزدیک به شهر تهران محسوب می شود. زمین شناسان اعتقاد دارند با توجه به روند این گسل و شواهد فعالیت آن، در حال حاضر این گسل خطر بالقوه ای برای شهر تهران محسوب می شود. برخی از محققان طول این گسل را حدود 400 کیلومتر برآورد کرده اند.
گسل شمال تهران
این گسل همان طور که از نام آن برمی آید، در شمال تهران قرار داشته و به نظر محققان علوم زمین، بر اثر فعالیت های این گسل اختلاف ارتفاع بین شهر تهران و ارتفاعات نزدیک آن به وجود آمده است. طول این گسل بیش از 58 کیلومتر برآورد شده است و مطالعات زمین شناسی و لرزه خیزی نشان می دهد که این گسل، گسلی جوان و لرزه زاست که احتمالاً در سال های گذشته باعث رویداد زمین لرزه های چندی شده است.
گسل های شمال و جنوب ری و کهریزک
این سه گسل که در جنوب تهران قرار دارند، هر سه جزو گسل های فعال اند و به لحاظ محاسبات زمین لرزه، خطری جدی برای جنوب شهر تهران محسوب می شوند.
نکته ی حایز اهمیت در مورد گسل های شهر تهران این است که علاوه بر این گسل های اصلی، تعدادی گسل های فرعی و کوچک نیز در اطراف و بستر شهر تهران وجود دارد، و احتمال اینکه بر اثر فعال شدن گسل های اصلی، این گسل ها نیز فعال شوند، وجود دارد.
با توجه به مطالب ذکر شده باید به این موضوع توجه کنیم که ما در شهری زندگی می کنیم که در آن احتمال وقوع زلزله وجود دارد. لذا می بایست هر شهروند با مد نظر قرار دادن این موضوع، این مسئله را به موازات سایر مسائل روزمره ی خود بدون هیچ ترس و واهمه ای به طور پیوسته دنبال کند و آگاهی های لازم را تا رسیدن به مرز آمادگی کسب نماید.

[کارگر سایت]

هنگام وقوع زلزله کجا هستید؟


اگر در منزل هستید

هنگام وقوع زلزله اگر در خانه بودید، وحشت نکنید و خونسردی خود را حفظ نمایید. به منظور محافظت از خودتان در مواقع اضطراری، باید قبلاً بیاموزید که در موقعیت های مختلف چه عکس العملی از خود نشان دهید و بسته به موقعیت، عکس العمل شما در خانه، خیابان، اتوبوس و قطار باید متفاوت باشد.

هنگامی که لرزش ها ضعیف هستند، سعی کنید با قرار گرفتن زیر میز و نیمکت های مقاوم، از خود محافظت نمایید.

اگر هنگام شروع لرزش ها در طبقات بالایی ساختمان بودید، از دویدن به سوی پله ها و پایین رفتن از آنها خودداری کنید.

پس از فروکش کردن لرزش ها بلافاصله اجاق گاز و بخاری ها را خاموش کنید و هر چه سریع تر شیرهای اصلی گاز و آب را ببندید.

در صورت بروز آتش سوزی، شعله های کوچک به راحتی خاموش می شوند، بنابراین همیشه کپسول های آتش نشانی را مهیا و در دسترس قرار دهید.

مراقب خرده شیشه ی پنجره ها و ظروف باشید.
اگر در خیابان هستید

برای جلوگیری از ضربات ناشی از خرده شیشه ی پنجره ها و تابلوهای شکسته، کیف یا وسیله ی دیگری را روی سر خود نگه دارید و به سوی مکانی امن بروید.
اگر در فروشگاه های بزرگ یا در مراکز خرید هستید

حتی الامکان در مکانی امن قرار گرفته و از سر خود محافظت نمایید و به سوی درهای خروجی هجوم نبرید، چرا که این کار می تواند خطرآفرین باشد. هنگام وقوع زلزله هرگز از آسانسورها و پله های برقی برای خروج اضطراری استفاده نکنید.
در صورتی که مشغول رانندگی هستید

از ترمز کردن ناگهانی خودداری کرده و به آرامی سرعت خود را کاهش دهید. اتومبیل را در منتها الیه سمت راست خیابان متوقف نمایید.

به اطلاعیه هایی که از رادیو پخش می شود توجه کنید و قوانین راهنمایی و رانندگی را کاملاً مراعات کنید.
اگر در قطار، مترو، زیرگذر و یا اتوبوس هستید

دستگیره ها و میله ها را محکم بگیرید، چرا که امکان توقف ناگهانی وجود دارد. همچنین مراقب اشیائی که احتمال سقوط آنها می رود باشید.

[کارگر سایت]

خانه های ناپایدار!

در حالی مردم از اخبار مربوط به زلزله با خبر می شوند که معضلات این پدیده طبیعی آشکار می شود ؛ اما حقیقت این است که مردم ایران در هیچ کجای این کشورحتی لحظه ای از خطر زلزله در امان نیستند.
نگاهی به مناطق مختلف ایران روی نقشه ای که مراکز تحقیقاتی تهیه کرده اند نشان می دهد که همه مناطق ایران در مناطقی از کم خطر تا خیلی خطرناک قرار گرفته اند و در واقع جایی از ایران نیست که هرگز در آن زلزله ای رخ ندهد. ژاپن هم این چنین است با این تفاوت که بیشتر زلزله های آن بالای 6 ریشتر است ؛ اما هرگز نمی شنویم که دست کم در طول یک سال یا دو یا حتی 3 سال دچار فاجعه ای به عمق فاجعه زلزله بم یا زلزله بروجرد و دورود شود. همه مناطق ایران در مناطقی از کم خطر تا خیلی خطرناک قرار گرفته اند و در واقع جایی از ایران که هرگز در آن زلزله ای رخ ندهد کمتری می بیند .


موضوعات روشن مربوط به زلزله آنقدر وسیع و متنوع است که اگر گفتگوی امروز را به این مورد اختصاص دهیم ، تکراری نخواهد بود. گفتگوی زیر با دکتر ناهیدرزاقی آذر، متخصص سازه های مقاوم در برابر زلزله انجام شده است.

هر وقت زلزله ای رخ می دهد ، حرف از مقاوم سازی هایی می شود که به ظاهر تا زلزله بعدی بدون هیچ اقدام جدی و عملی هم به فراموشی سپرده می شود ؛ اما برای مردم نگرانی این مساله مهمتر است که آیا می توان وقوع زلزله را پیش بینی کرد؟


انرژی آزاد شده در زمان وقوع زلزله بسیار زیاد است و امکان جلوگیری از وقوع زلزله وجود ندارد ، بنابراین شناخت زلزله و بررسی اثرات آن در ساختمان ها و طراحی و اجرای صحیح بناها می تواند در کاهش خسارات ناشی از وقوع زلزله بسیار موثر باشد. هرچه جرم ساختمان کمتر باشد نیروی زلزله کمتری به آن وارد می شود و آسیب کمتری می بیند



آیا می توان پیش از وقوع زلزله اقداماتی کرد تا خسارات و تلفات آن کمتر بشود؟


زلزله به دلیل بحرانی که ایجاد می کند نیازمند مدیریت و برنامه ریزی صحیح است. اقدامات کاهش خسارت های زلزله در 3 مرحله پیش از وقوع ، هنگام وقوع و پس از آن انجام می شود. بدیهی است که مهمترین و گسترده ترین بخش مدیریت بحران پیش از وقوع زلزله صورت بگیرد ؛ اما از آنجا که بیشتر تلفات و خسارات زلزله ناشی از تخریب ساختمان ها و ابنیه است ، بنابراین در صورتی که اثرات زلزله بر ساختمان ها مشخص و طراحی و اجرای آنها با توجه به این اثرات انجام شود، بیشتر می توان از خطرات زلزله در امان بود.

زلزله چه اثراتی بر ساختمان می گذارد که قابل تشخیص و طراحی است؟


بر اثر حرکات ناشی از زلزله به هر جسمی از جمله ساختمان ، نیرویی وارد می شود که متناسب با جرم آن و شتاب زلزله است و از آنجا که مقدار و جهت این نیرو با زمان تغییر می کند ، ساختمان دچار حرکت و تغییر شکل در بخشهای مختلف می شود که لازم است تعداد و چگونگی وارد شدن این نیرو و عکس العمل مناسب اسکلت ساختمانی ارزیابی شود.

مشاهده می شود که وقوع زلزله در هر منطقه هر بار با شدت یا ریشتر متفاوتی بروز می کند، آیا این مسئله علت خاصی دارد؟


میزان شتاب زلزله بستگی به پتانسیل لرزه خیزی منطقه دارد. همه مناطق کشور دارای لرزه خیز یکسان نیستند. بررسی و مطالعه گسل های موجود ، سوابق لرزه خیزی منطقه و شناخت لرزه زمین ، منجر به تهیه نقشه های پهنه بندی لرزه ای کشور است که در آیین نامه زلزله ایران (2800 ) موجود است. اقدامات کاهش خسارت های زلزله در 3 مرحله پیش از وقوع ، هنگام وقوع و پس از آن انجام می شود. بدیهی است که مهمترین و گسترده ترین بخش مدیریت بحران پیش از وقوع زلزله صورت بگیرد


طبق این نقشه ، ایران به 4 پهنه با لرزه خیزی بسیار زیاد، متوسط و کم تقسیم شده است. بیشتر مناطق ایران در پهنه با خطر لرزه ای بسیار زیاد یا زیاد واقع شده اند. براساس این تحقیقات ، میزان پیشینه شتاب لرزه در هنگام بروز زلزله های شدید و متوسط ارزیابی شده است و به طور حتم باید در محاسبه نیروی وارد بر ساختمان ها در نظر گرفته شود.

به نظر نمی رسد آیین نامه ای به این مهمی برای استفاده سلیقه ای سازندگان ساختمان ها تدوین شده باشد. آیا ارگانی وجود ندارد که اجرای این آیین نامه را در کشور زلزله خیز ایران کنترل کند؟


در گام نخست شهرداری ها موظفند تا ساختمان را از نظر معماری ، سازه ای و تاسیساتی کنترل کنند.

آیا می توان چنین نتیجه گرفت ، فاجعه ای که امروزه از زلزله در کشورمان ایجاد می شود به دلیل اشکال در فرایندی است که از آن یاد کردید؟


خیر. آیین نامه یاد شده در سال 67 به وسیله مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن که وابسته به وزارت مسکن و شهرسازی است تهیه و تدوین شده و در سالهای بعد 2 ویرایش روی آن صورت گرفت. ساختمان هایی که تخریب می شوند بیشتر زمان ساختشان به پیش از این سال می رسد ؛ البته پیش از این سال آیین نامه هایی بوده که اجرای آنها صرفا برای ساخت ساختمان های بزرگ ، برج ها و ادارات دولتی و وزارتخانه ها به کار می رفته است ؛ اما در فرآیند ساخت خانه های مسکونی و شخصی سازی ها چندان جدی گرفته نمی شد ؛ البته نمی توان نقش ضعیف ارگانها و مسوولان نظارتی بر ساخت را نادیده گرفت. بررسی زلزله های چند سال اخیر اهتمام هر چه بیشتر بر نظارت بر رعایت و اجرای آیین نامه ها و ضوابط فنی ساختمان ها منجر شده است. منظور از مقاوم سازی این است که سازه یا اسکلت ساختمان که بارهای وارده به ساختمان را تحمل می کند ، باید تقویت شود تا بتواند علاوه بر بارهای موجود نیروهای زلزله را تحمل کند



ساختمان های زیادی متعلق به پیش از سال 67 هستند ، آیا برای این ساختمان ها می توان کاری کرد؟


البته ، تحقیقات وسیعی در سراسر جهان و ایران صورت گرفته است تا راه حلی منطقی برای کاهش آسیب پذیری ساختمان های موجود در برابر زلزله پیدا شود.
در واقع باید کاری کرد تا مقاومت لازم برای تحمل زلزله پیش بینی شده در منطقه را به دست آورند . این کار یعنی مقاوم سازی .

مقاوم سازی در خانه های ساخته شده چگونه ممکن می شود؟


منظور از مقاوم سازی این است که سازه یا اسکلت ساختمان که بارهای وارده به ساختمان را تحمل می کند ، باید تقویت شود تا بتواند علاوه بر بارهای موجود نیروهای زلزله را تحمل کند.

چه کسانی طرح مقاوم سازی را تهیه و اجرا می کنند؟


برخی از متخصصان طراحی سازه در زمینه مقاوم سازی صاحب نظر و متخصص هستند ؛ هر چند طی یکی دو سال اخیر که مساله مطرح شده است بسیاری افراد فرصت طلب و سودجو به نام این طرح هزینه زیادی از صاحبان ساختمان ها گرفته اند. خشت و گل نامناسب ترین مصالح ساختمان سازی است که به هیچ وجه مقاومت لازم را در برابر بارهای وارده بویژه زلزله ، ندارند



آیا مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن یا دستگاه های مسوول دیگر ، آیین نامه ایبرای مقاوم سازی تدوین کرده اند؟


بله ، دستورالعمل ها و سفارش نامه هایی از سوی مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن و دیگر موسسات ذیربط تهیه شده است.

آیا همه ساختمان ها امکان مقاوم شدن از این طریق را دارند؟


بررسی سیستم سازه ای و نوع اسکلت ساختمان نشان خواهد داد که ساختمان قابل مقاوم سازی است یا خیر. بدیهی است که همه ساختمان ها را نمی توان مقاوم سازی کرد ؛ زیرا سازه برخی از آنها به قدری با مصالح نامناسب ساخته شده و یا سیستم سازه ای ندارد که مخارج مقاوم سازی آنها بیش از تخریب و نوسازی آنها خواهد بود. در این خصوص متخصصان باید تحقیق و مطالعه کنند و راه حل منطقی تر ، اقتصادی تر و مناسب تری برای مقاوم سازی یا تخریب و نوسازی برگزینند. مهمترین عامل در تامین ایمنی ساختمان ها در برابر زلزله ، وجود اسکلت منسجم و یکپارچه ای است که اعضای آن را به درستی به هم اتصال بدهد و بارها را به مقصد ، یعنی زمین محل ساخت ، منتقل کند



در بسیاری از شهرستان های کشور به ویژه روستاها ساختمان های خشتی و گلی وجود دارد، آیا این ساختمان ها قابل مقاوم سازی هستند؟


متاسفانه در زلزله های اخیر بناهای خشتی و گلی جزو بیشترین خرابی ها بوده اند. خشت و گل نامناسب ترین مصالح ساختمان سازی است که به هیچ وجه مقاومت لازم را در برابر بارهای وارده به ویژه زلزله ، ندارند و به سبب همین آسیب پذیری بسیار بالا ، مقاوم سازی آنها نیز امکانپذیر نیست و مخارج زیادی را در برمی گیرد که به مراتب بیشتر از تخریب و نوسازی است .

با این همه آسیب پذیری ، بازهم روستاها از خشت و گل ساخته می شوند.


آیین نامه زلزله ایران (2800) در ابتدا به این مساله اشاره دارد که باید از ساختن بناهای خشت و گل دوری کرد.

گفته می شود در برخی کشورها ، زیر ساختمان ها فنر یا اجسامی می گذارند تا هنگام زلزله کل ساختمان به حرکت درآید و از خسارت رسیدن به آن جلوگیری شود. آیا این مطلب صحیح است ؟


بله. درخصوص میرا کردن نیروی زلزله به وسیله فنر یا مواد لاستیکی ، تحقیقات زیادی در جهان انجام گرفته است. این دمپرها ، زیر فوندانسیون ساختمان ، در محل اتصال آن به زمین قرار می گیرند و هنگام زلزله تغییر شکل می یابند و کل ساختمان را یک جا حرکت می دهند و به این ترتیب ، وارد شدن نیروی زلزله به ساختمان یا حرکات اعضای سازه نسبت به یکدیگر و تغییر شکل آنها جلوگیری می شود و دچار خسارت نمی شوند. این روش بسیار پرهزینه است و هنوز هم در دنیا به عنوان یک راه حل رایج و علمی قلمداد نمی شود و به لحاظ تخصص و دقتی که اجرا و کارگذاری و کنترل دمپرها در طول عمر ساختمان نیاز دارند تنها تعداد کمی از ساختمان ها در برخی کشورهای زلزله خیز جهان به این شکل ساخته شده اند. اجرای ساختمان هم مانند پزشکی و دیگر رشته های علمی و فنی باید تنها به عهده مهندسان ساختمان گذارده شود ، نه این که هرکس بتواند بدون هیچ تخصصی به این کار اشتغال ورزد



در آخر اگر به عنوان یک کارشناس ، برای مردم که متقاضی خرید واحد مسکونی هستند و همچنین سازندگان سفارشی دارید ، بفرمایید.


مهمترین عامل در تامین ایمنی ساختمان ها در برابر زلزله ، وجود اسکلت منسجم و یکپارچه ای است که اعضای آن را به درستی به هم اتصال بدهد و بارها را به مقصد ، یعنی زمین محل ساخت ، منتقل کند. در بسیاری از ساختمان ها از آهن ، میلگرد و بتن استفاده شده است ؛ اما سازه انسجام کافی را ندارد، یعنی اعضای آن به درستی به هم متصل نشده اند و با کوچکترین حرکتی از هم جدا می شوند. عامل دیگر سبکی ساختمان است که در ایران متاسفانه فرهنگ صحیحی برای ساخت و ساز در میان عوام وجود ندارد و عامه مردم تصور می کنند که هرچه بیشتر از مصالح سنگین استفاده کنند ، ساختمان محکم تر می شود. حال آن که هرچه جرم ساختمان کمتر باشد نیروی زلزله کمتری را به خود می گیرد و آسیب کمتری به آن وارد می شود. عامل دیگر، اجرای ساختمان از سوی متخصصان و مهندسان ساختمان است. اجرای ساختمان هم مانند پزشکی و دیگر رشته های علمی و فنی باید تنها به عهده مهندسان ساختمان گذارده شود ، نه این که هرکس بتواند بدون هیچ تخصصی به این کار اشتغال ورزد.

منبع :

سایت روزنامه جام جم WWW.JAMEJAMONLINE.IR