مراقبت از رودخانه ها

[رزیتا]

با تکرار نکته برایان، اولویت های اجتماعی مناطق مختلف گوناگون خواهند بود. در اواخر دهه 90، مدت زمانی را در مناطق روستایی کشور ونزوئلا گذراندم و متوجه شدم که 80 تا 90 درصد از برق آنها با روش هیدروالکتریک تولید می شود. در صورتی که نسبت به ساختن سد بی علاقه بودید، یعنی برق لازم برای نگهداری دارو در بیمارستان ها را نمی خواهید – چون فاقد سیستم های برودتی خواهید بود. برخی نیازهای اساسی بشری بر گفتمان دیگر مناطق جهان غالب خواهند شد، اما همین اخیرا بود که ما به فکر دوراندیشی افتاده ایم. ما هنوز هم در حال دست و پنجه نرم کردن با معنی انتخاب میان فرصت های آینده و فرصت های امروز هستیم. انتخاب بین این دو گزینه بسیار دشوار است.

ریشتر: من خوشبین هستم چون دو چیز در دهه های اخیر به طور نسبتا قابل توجهی تغییر کرده. یکی توان علمی و فنی بیشتر است که ما را قادر ساخته تا پیامدهای انتخاب های انجام شده در فرایند تصمیم گیری های توسعه ای خود را درک و منتقل کنیم. دیوید در آغاز گفتگو اشاره کرد که یکی از نمونه های خدمات زیست بوم ها می تواند حفظ و نگهداری محیط زیست ماهی ها باشد. در بخش های زیادی از جهان در حال توسعه، حیات افراد زیادی به داشتن دسترسی به ماهی وابسته است. پروتئین ماهی بخش مهمی از رژیم غذایی آنها را تشکیل می دهد. و ما اکنون می توانیم در خصوص تغییرات حاصل در محیط زیست ماهی ها پیش بینی و تا حدی پیش گویی کنیم.

زمینه دوم که به من امید می دهد این است که دولت ها به طور فزاینده ای به سمت مدل های تصمیم گیری شفاف تر و مشارکتی تر حرکت می کنند. بسیاری از این تصمیمات قبلا به طور نسبتا یک جانبه ای یا توسط ادارات مرکزی یا تعداد محدودی افراد حاضر در آژانس های آب یا انرژی کشورها، یا توسط شرکت های خصوصی ای که تنها به ملاحظات اقتصادی توجه داشتند اتخاذ می شد. این فرایند تصمیم گیری اکنون در حال باز شدن است و نظرات گروه های علاقه مند و آنهایی که چیزی در گرو مسئله دارند را بیشتر مورد پذیرش قرار می دهد.

پرسش: پروفسور آلن، آیا سخن امید بخشی برای خاتمه گفتگو دارید؟

آلن: اینکه زیست بوم ها خدمات بسیار ارزنده ای به ما می دهند تنها همین اخیرا مورد قدردانی قرار گرفته، حتی در کشور خودمان. فهرست مصارف ارزشمند آب شیرین بسیار طولانی و خیره کننده است - آب آشامیدنی، آب برای مصارف خانگی، کشاورزی، و صنعتی، برای اشتغال، برای سالم نگه داشتن جمعیت های ماهیان که منبع مهمی از پروتئین محسوب می شوند، و غیره. زیست بوم های سالم به مهار سیلاب و تصفیه آب کمک می کنند. رفتن به پارک، به طبیعت، یا به کنار رودخانه موجب احساس سلامتی در افراد می شود. سلامت چرخه آب از سلامت نباتات و سلامت جنگل ها معلوم می شود.

با پذیرش بهتر دلایل اهمیت این سیستم ها برای ما، شما خواهید دید که زیست بوم های سالم و جمعیت های انسانی سالم لازم و ملزوم یکدیگر هستند.




1. David Allan
2. Brian Richter
3. Charlene Porter
4. Global Issues
5. The Nature Conservancy
6. Rivers for Life
7. Streams: Their Ecology and Life
8. Sandra Postel
9. Journal of Applied Ecology
10. Brundtland Commission

[رزیتا]

پرسش: آقای ریشتر از تاریخ طولانی مدیریت آب گفتند و مطمئنا زمان هایی بوده که مردم تصمیم گرفته اند، "بیایید یک سد بسازیم. چه ایده خوبی." یا گفته اند، "بیایید یک سد خاکی بسازیم و رودخانه را مهار کنیم و از جاری شدن سیلاب جلوگیری کنیم." دهه ها می گذرد و متوجه می شوند که این ایده ها آنقدرها هم برای زیست بوم مفید نبوده اند. با آگاهی از تاریخ، با چه درجه ای از اطمینان می گویید که تصمیمات فعلی شما صحیح هستند؟

آلن: خب، اتخاذ چنین موضعی موجه، و دفاع از آن بسیار دشوار است. این خطر وجود دارد که تکبر نسل فعلی به این یقین منتهی شود که، "ما از شیوه های صحیح آگاه هستیم. ما اشتباه نخواهیم کرد. در دهه های 50 و 60 مرتکب خطا شدند اما ما هوشمندتر از آنها هستیم." این یک هشدار است اما در حال حاضر، احتمال حرکت ما در مسیر صحیح بیشتر از احتمال حرکت ما در مسر خطا است. استفاده از خرد به همراه دانش علمی راهکار مفیدی برای تصمیم گیری های مدیریتی معقول است.

ریشتر: این مسئله به تعریفی که سال ها پیش از سوی کمیسیون براندتلند (10) در خصوص پایداری ارائه شد باز می گردد. آنها تاکید فراوانی بر عدم کاهش و عدم خنثی کردن امکانات نسل های آتی بود. این استاندارد معقولی است که ما می توانیم در خاطر داشته باشیم. بسیاری از تغییراتی که در گذشته در منابع آب و زیست بوم های آب شیرین ایجاد شده، اکنون به سختی قابل برگشت هستند.

برخی تصمیمات توسعه ای ما گزینه های نسل های آینده را محدود می کنند، و ما باید همواره به این نکته توجه کنیم. با توجه به این مطلب، جوامع مختلف جهان با ضرورت های متفاوتی روبرو خواهند بود. اخیرا چند هفته عبرت آموزی را در غرب کشور چین که در آنجا بحث های زیادی برسر احداث سدهای هیدروالکتریک جدید وجود دارد گذراندم. انگیزه آنها برای این کار تامین برق روستاهای دوردست غرب چین است. به اعتقاد آنها، این یکی از جوانب مهم کاهش فقر و بهبود سطح زندگی شهروندان آن قسمت از کشور است.

از نقطه نظر اجتماعی، این پرسش ها بسیار چالش انگیز هستند، اما اعمال اصول احتیاطی تا حد امکان، و دقت در اینکه موجب محدود شدن گزینه های نسل های آتی نشویم نکاتی است که باید در نظر داشته باشیم.

آلن: ما در جهانی زندگی می کنیم که به سرعت در حال تغییر است. این ترم، درسی در زمینه تغییرات زیست محیطی جهانی تدریس خواهم کرد و ما فهرست طولانی تغییرات عمده از سال 1950 را بررسی خواهیم کرد. مردم آن زمان توجه کمتری به محدودیت ها داشتند. سدها احداث می شد، شهرها در حال گسترش بود، استخراج آب در حال گسترش بود، و هنوز هم انسان های بسیاری هستند که منابع را بی انتها و متعلق به نسل می دانند. پس اینکه ما امروز برسر محدودیت ها و حقوق زیست بومی و منابع لازم نسل های آینده بحث می کنیم نمایانگر تحول چشمگیری است. اینها تحولات نسبتا بزرگ زمانه حاضر محسوب می شوند.

[رزیتا]

پس دیدگاه ما باید اینگونه باشد که مدیریت منابع آبی از گذشته های دور و از زمان اولین سیستم های آبیاری و ساخت اولین سدها در کشور چین همواره در حال تحول بوده. در برابر این تاریخ طولانی، ما کشورهایی را می بینیم که وارد مراحل مختلف یا عصرهای مختلف مدیریت آب می شوند، که برخی در درک و اعمال ارزش های اجتماعی در حال تغییر زمانه جدید عملکرد بهتری از دیگران داشته اند.

به عنوان دانشمندی که باید با تصمیم گیران و سیاست گذاران همکاری نمایم، فکر می کنم که برخی شیوه های تصمیم گیری، ترجمه آسان تر و سریع تر علم به سیاست، قانونگذاری، و برنامه ریزی را بیشتر از دیگران تسهیل می کند. برای مثال، برخی کشورها فرصت هایی فراهم می آورند تا مردم ارزش ها و علائق خود را در محیط امن و سازنده ای که دیگر صاحبان منافع صدای آنها را بشنوند بازگو کنند. به نظر می رسد که این قبیل کشورها در تکامل سیاست ها و تصمیم گیری های خود سریع تر و موفق تر هستند.

پرسش: آقای پروفسور آلن، در خصوص استاندارد گذاری و تصمیم گیری با استفاده از بهترین اطلاعات در دسترس، شما اخیرا در مقاله ای در نشریه بوم شناختی کاربردی (9) اینگونه نظر دادید که برنامه های بازسازی رودخانه ها باید با هدف تغییر جهت رودخانه ها به سمت ایالت هایی که کمترین فرو ساییدگی و بیشترین پویایی بوم شناختی را داشته اجرا شوند. آیا شناسایی این اهداف جغرافیایی به همان سادگی است که به نظر می رسد؟

آلن: موافق هستم که این هدف بلندپروازانه ای است، اما علم زیادی داریم که می تواند در این جهات راهنمای ما باشد. تاکید ما بر تغییر مسیر صحیح است، یعنی به سوی یک سیستم سالم و پویا.

دانش زیادی از طریق پژوهش های علمی در زمینه چگونگی سالم تر کردن و پایدارتر کردن سیستم ها کسب شده و دانش بسیار زیادی نیز در عمل به دست آمده. اهداف مختلفی را مطرح کردیم که همگی در این مقاله ذکر شده - طرح پنج مرحله ای برای رودخانه های سالم از لحاظ بوم شناختی و برای ارزیابی موفقیت تلاش های بازسازی. ما می توانیم با میزان اطمینان قابل قبولی مشخص کنیم که آیا این اقدامات سیستم را در مسیر مورد نظر ما قرار خواهد داد یا نه. اساس این تشخیص می تواند از شرایط مرجع، از مقایسه با رودخانه های سالم دیگر در همان منطقه، یا از تجربه با سیستم های مشابه باشد. ما از لحاظ کلی می دانیم که در چه زمان در مسیر درست حرکت می کنیم، و در چه زمان اشتباه می کنیم. بیان واضح جوانب کلیدی مسیر صحیح هدفی است که ما سعی داشتیم در این مقاله پیگیری کنیم.

[رزیتا]

در رودهای ماندگار، ما به پیشرفت هایی که در کشورهایی نظیر آفریقای جنوبی، استرالیا، و برخی کشورهای اروپایی حاصل شده اشاره کردیم. دانشمندان اکنون با نگاهی تازه به مورد خطاب قرار دادن بهتر منافع مدرن می پردازند.

ایالات متحده در نهایت با مشتی قوانین قدیمی باقی ماند و تجربه ثابت کرد که آغاز کار از نو از تغییر قوانین و رویکردهای قدیمی آسان تر است. به عقیده من، این کشورها از نقطه نظر سیاستی از ایالات متحده جلو زده اند.

پرسش: قانونی که به آن اشاره می کنید قانون آب پاک مصوب ایالات متحده در دهه 70 است که موجب پیشرفت زیادی در تصفیه فاضلاب و ساماندهی تخلیه زباله در آب شد و به تخلیه فاضلاب تصفیه نشده به آبراه های ما پایان داد. آقای پروفسور آلن، آیا قانون آب پاک منظور ما را برآورده ساخته؟

آلن: قانون آب پاک خدمات زیادی برای ما انجام داده. من با برایان برسر اینکه بسیاری از قوانین آبی ما مربوط به دهه 70 است موافق هستم. و در واقع، سایر قوانین آبی ما متعلق به عصر غرب وحشی ایالات متحده است.

اما قانون آب پاک ثمرات خوبی برای ما داشته. موجب تصفیه آب های زیادی در سطوح فرعی شد؛ آب ما را مطمئنا پاک تر کرد؛ و ادبیاتی در خصوص صحت فیزیکی، شیمیایی، و زیست شناختی آب های شیرین را وارد قانون کرد که به تدریج از دهه 80 تا 90 به اتخاذ رویکردهایی منجر شد که هم اکنون برای ارزیابی سلامت بو مشناختی آب های شیرین به طور گسترده ای در ایالت ها به کار گرفته می شود. به اعتقاد من، قانون آب پاک همچنان در حال هدایت موثر این فعالیت ها است.

اما سپس با مشکلات جدید برخورد می کنیم و راهنمایی هم نداریم. اینجا در منطقه دریاچه های بزرگ، ما با مسئله صادرات آب درگیر هستیم. به روشنی معلوم نیست که چه قوانین و مقرراتی می توانند و باید از صادر کردن آب دریاچه های بزرگ به خارج از آبگیرها یا بیرون از مرزهای ایالت های پیرامون آبگیر جلوگیری کنند. تانکرهای پر از آب شیرین از دریاچه های بزرگ به سوی آسیا - چه کسی چنین چیزی را تصور می کرد؟ پس ما در حال جستجو برای یافتن پاسخ مناسب و ابزار مناسب برای شکل دادن به چنین پاسخی هستیم.

پرسش: در چنین شرایطی، مطمئنا منافع متعارض بسیاری باید تحقق یابند – منافع دولت های ملی، دولت های ایالت ها، دولت های محلی، دانشمندان، و طرفداران حفظ محیط زیست. وقتی که این همه مردم و گروه ها در مسئله نفع دارند، تلاش برای اتخاذ تصمیمات صحیح در خصوص منابع تا این حد مشکل می شود.

ریشتر: بلی. درک این نکته که هماهنگ ماندن با پیشرفت دانش علمی برای سیاست گذاری، تصمیم گیری، و برنامه ریزی چالش انگیز است، اهمیت زیادی دارد. آنها از پیشرفت های علمی عقب خواهند افتاد. این یک چالش همه گیر است و برخی کشورها در ترجمه کردن علم به سیاست و قانون عملکرد بهتری از دیگران دارند. در سرتاسر جهان، سیستم ها، قوانین، و شیوه های به کار گرفته شده برای مدیریت آب بر اساس سطوح درک زمان های در گذشته تشکیل و ایجاد شده اند.

[رزیتا]

پرسش: در چه زمینه ای؟

ریشتر: در آن زمان، بوم شناسان رودخانه ها درک نسبتا خوبی از اهمیت گوناگونی در حوزه آب شناسی داشتند - تغییرات جریان رودخانه ها و تاثیرات این تغییرات بر گیاهان و جانوران و به طور کلی بر زیست بوم. مسئولین از آن دانش برای تصمیم گیری های خود بهره می بردند و به سمت رویکردی روی آوردند که به عنوان مهم ترین مسئله، به کاهش سطح رودخانه ها در فصول خشک و در خشکسالی ها توجه داشت. آنچه ما شاهد شکل گیری آن در ایالات متحده بودیم، تغییر جهت به سوی این پرسش بود: "میزان جریان ورودی لازم برای حفظ گیاهان و جانوران این رودخانه در وضعیت مطلوب چیست؟" توجه ما به مدت سه دهه به این پرسش جلب بود و در اوایل 1990 متوجه شدیم که ما باید به مسائلی فراتر از حداقل میزان جریان آب توجه کنیم. ضرورت داشت که ما نقش مهم جریان های غیر عادی - و حتی سیل ها - در حفظ گوناگونی و کارکرد صحیح زیست بوم های رودخانه ای را مورد خطاب قرار دهیم. تفهیم این نکته به مدیران منابع آبی و متصدیان سدها که سیل ها برای حفظ سلامت رودخانه ها تا حدی ضرورت دارند کار دشواری بود.

پرسش: آقای پروفسور آلن، تخصص شما در زمینه مدیریت زیست بوم است. تفکر علمی چگونه با زمان تکامل یافته؟

آلن: برایان مسئله را دقیق بیان کرد. برای مدت های طولانی، مسئله حداقل جریان بود. سطح آب تا چه حد می تواند پایین برود؟ کیفیت آب تا چه حد می تواند پایین برود؟ حداقل استاندارد برای اکسیژن محلول که در برابر ضایعات آلی تخلیه شده در آب ها واکنش نشان می دهد چیست؟ به طور کلی، این رویکردی حداقلی برای حفاظت محیط زیست و حداکثری برای بهره برداری از منابع آن بود.

آنچه که رشته مدیریت زیست بوم امروز برای ما به ارمغان می آورد درک این نکته است که آب ها مزایای ملموسی را در اختیار ما قرار می دهند که تا چندی پیش آنچنان قابل لمس نبود. اما با گذشت زمان، آنها ملموس تر و ملموس تر می شوند.

این مزایا فقط متعلق به زیست بوم های سالم است. مشکلات آبی، برای مثال، سلامت جمعیت های ماهی ها، ظرفیت تصفیه طبیعی زیست بوم های آبی، و سلامت زیست بوم های کنار رودها و گیاهان اطراف را به خطر می اندازد. با مشاهده آشکار شدن تمامی این پیامدهای بوم شناختی، ما به طور فزاینده ای به فکر چگونگی حفاظت از این مزیت ها افتادیم.

پس ما در حال درک این مطلب هستیم که زیست بوم ها در معرض آسیب است و این آسیب به شکل خدمات کاسته شده [خدمات زیست بوم ها فرایندهایی هستند که محیط زیست های آبی و هوای پاک، الوار، زیستگاه ماهی، و گرده افشانی گیاهان را تولید می کند] رخ می نماید که ارزش آن را می توان به دلار محاسبه نمود.

پرسش: آقای ریشتر، شما در ابتدای بحث مطرح نمودید که برخی کشورها در اتخاذ رویکردهای همه جانبه برای مدیریت آبگیرها و سیستم های رودخانه ها از ایالات متحده سریع تر پیش می روند. لطفا در این خصوص کمی بیشتر توضیح دهید.

ریشتر: ما در طول دهه های 50 و 60 در ایالات متحده، به شدت مشغول توسعه منابع آبی خود و سد سازی شدیم و مسائل زیست محیطی ناشی - مانند از بین رفتن گونه ها یا کاهش جمعیت ماهی ها - را به زودی دیدیم. کشورهای دیگر در توسعه منابع آبی خود کندتر عمل کردند. هنگامی که مشکلات آنها در دهه های 80 و 90 آغاز شد، دانشمندان آنها به اطراف خود نگاه کردند تا ببینند کشورهای دیگر چگونه با این قبیل مسائل برخورد کرده اند. آنها در نهایت رویکردهای بسیار متفاوتی برای مدیریت متعادل منابع خود اتخاذ کردند: هر رودخانه به چه میزان آب نیاز دارد؟ چه میزان جریان متغیر طبیعی آب برای حفظ مزایای حاصل از زیست بوم های سالم لازم است؟

حیات، سلامت، و بهزیستی انسان ها به وجود آبپاک و شیرین وابسته است. با آگاهی از این واقعیت، سوال این است که چرا تا این حد بهمنابع آب شیرین که برای بقا به آنها وابسته هستیم آسیب رسانده ایم؟ ما از رودها ونهرهایی که آب شیرین ما را تامین می کنند برای تخلیه زباله استفاده کرده ایم،مسیرهای طبیعی آنها را منحرف ساخته ایم، و آنها را برای استفاده انحصاری تعداد کمیخشک کرده ایم. چند دهه اخیر موجب ظهور سطح جدیدی از درک در خصوص تاثیرات مضر ایناقدامات و عزم قدرتمندتری برای استفاده از منابع آب به شکلی که هم نیازهای تمامیمصرف کننده ها را برآورده سازد، و هم از محیط زیست اطراف آنها حفاظت کند گشتهاست.
مصاحبه ای با دیوید آلن (1) و برایان ریشتر (2)

دو متخصص در این زمینه با شارلین پورتر (3)، سردبیر نشریه مسائل جهانی (4) در خصوص این روندها به گفتگو نشستند. برایان ریشتر مدیر طرح آب شیرین است که پروژه ایست متعلق به سازمان غیر دولتی زیست محیطی ای با نام حفاظت محیط زیست (5) و نویسنده همکار رودهای ماندنی (6). دیوید آلن پروفسور زیست شناسی حفاظتی ومدیریت زیست بوم در دانشگاه میشیگان و نویسنده همکار نهرها: بوم شناسی و حیات (7).

پرسش: آقای ریشتر، در کتاب شما، رودهای ماندنی که در سال 2003 منتشر شد، شما و نویسنده همکار شما ساندرا پوستل (8) خواستار طرز تفکر جدیدی شدید که حفاظت از سلامت زیست بوم را تبدیل به یک هدف صریح توسعه و مدیریت آب می کند. این ایده تا چه حدی این در ایالات متحده پایگاه پیدا کرده است؟

ریشتر: جالب است بدانید که به عقیده من، روند توسعه در درون ایالات متحده قدری کندتر از برخی کشورهای دیگر صورت می گیرد. و این تصادف عجیبی هم هست چون ایالات متحده از اوایل دهه 1960 با تصویب قوانین زیست محیطی به مورد خطاب قرار دادن این مسائل پرداخت. با اینکه دانشمندان، تصمیم گیران، و متصدیان ایالات متحده دست و پنجه نرم کردن با بسیاری از اینگونه مسائل را از همان زمان آغاز نمودند، اما طرز تفکر آن زمان جامعه علمی در خصوص مدیریت کمی با آنچه امروز وجود دارد متفاوت بود.