په ندي پيشينيان ( امثال و حکم ) کردي

[behnam5555]

پندی پیشینیان



*ئاسنی سارد به‌ فوو گه‌رم نابێ.


*مه‌ڕ پێ له‌ به‌رخی خۆی نانێ.


*هه‌موو هه‌ورێک بارانی پێوه‌ نییه‌.


ده‌ست ئه‌گه‌ر شکا خواری ده‌گرێته‌وه‌.


*به‌ڕه‌ی خه‌ڵکی ئاخری ده‌بێ هه‌ستی له‌سه‌ری.


*نه‌ به‌ پێکه‌نینی ئاغا تێکه‌وه‌ و نه‌ به‌ خۆشی زستان.


*به‌ په‌له‌ ژن مه‌هێنه‌ تا به‌ شێنه‌یی په‌شیمان نه‌بیه‌وه‌.


*قه‌ت خوێن نابێ به‌ ئاو.


*هه‌ر ته‌یرێک له‌ ره‌وه‌ی خۆی دابڕێ،باڵی ده‌شکێ.


*ده‌ستی به‌ په‌له‌ له‌ باتی ماسی بۆق ده‌گرێ.


*هه‌تا جێگای سنگ نه‌که‌یه‌وه‌،دای مه‌کوته‌.


*زاری پڕ له‌ خوین له‌ لای که‌س مه‌که‌وه‌.

پیاوی خۆ هه‌ڵکێش وه‌ک سواری بێ ئه‌سپه‌.

[behnam5555]

*هیچ گه‌نجێک بێ مار نییه‌،هیچ گوڵێک بێ خار نییه‌.


*مریشک و ئافره‌ت ئه‌گه‌ر له‌ ماڵ دوور خرانه‌وه‌ گوم ده‌بن.


*ده‌عبای گۆشت خۆر ده‌ندووکی خواره‌.


*ده‌عبای زیره‌ک به‌ ده‌ندووک پێوه‌ ده‌بێ.


*مێژوو ئه‌وه‌یه‌ که‌ روو ده‌دات نه‌ک ئه‌وه‌ی که‌ ده‌مانه‌وێ.


*ده‌ستی ماندوو له‌سه‌ر زگی تێره‌.


*له‌ هه‌ورازێ مه‌ڵێ کوتنێ،له‌به‌ر بایه‌ مه‌کێشه‌ تووتنێ،مه‌چۆوه‌ سه‌ر ماڵه‌ بابی ژنێ.


*سه‌رچاوه‌ی چۆمی درۆ نزیکه‌.


*تا له‌پی ده‌ستت ره‌ش نه‌بێ،تامی زارت خۆش نابێ.


*کێوێک ده‌رووخێ و که‌نده‌ڵانێک پڕ ده‌بێته‌وه‌.


*سه‌ر چۆپیان دا به‌ گامێشێ هه‌ر بۆ لای کادێنی ده‌کێشێ.

[behnam5555]

کارتان زۆره‌ وره‌وتتان بڵاو،که‌وتوون وه‌ک سه‌گی گڵاو

.
*نه‌خت بێ و پوخت بێ،نه‌ک زۆر بێ و بۆر بێ

.
*له‌ رێی بۆره سوار خۆت بکوژی ، ده‌لێ به‌ ده‌ردی خۆی مرد

.
*ئه‌م کاره‌ی تۆ وه‌ک ئه‌وه‌ وایه‌ گوڵه‌ گه‌نم به‌ سه‌وزی ، خه‌ون به‌ خه‌له‌ و خه‌رمانه‌وه‌ ببینێ

.
*کار وه‌ک خه‌نجه‌ر وایه‌ نه یبڕی ، ده‌ تبڕێ

.
*ژین ئه‌وینه‌ و ژینی بێ ئه‌وین نه‌مانه

.
*به‌حر ناخرێته‌ نێو جه‌ڕه‌وه‌ ،یانی ده‌بێ به‌ قه‌د به‌ڕه‌ی خۆمان پێ راکێشین

.
*قه‌ل به‌ قه‌لی ده‌کوت رووڕه‌ش،یانی ده‌بێ ئه‌وه‌ڵ کرده‌وه‌ی خۆت هه‌ڵسه‌نگێنی و دوایه‌ قسه‌ بکه‌ی

.
*ئه‌و ته‌وره‌ی بۆ بڕینی قه‌دی داره‌کان دروست کراوه‌،هه‌میشه‌ وه‌کوو ته‌ور ده‌مێنێته‌وه
‌.
*کاکه‌ ئه‌و کونه‌ی تۆ ده‌ستت پێدا کردووه‌،جێی ماره‌ چۆله‌که‌ی تێدا نییه‌.

[behnam5555]

*کۆشی خۆشی دایک به‌شت نه‌بێ،کوا خۆشی گه‌ڕی له‌شت ده‌بێ

.
*گای باری به‌ منداڵی دیاری،یانی به‌ منداڵی چاک بووی هه‌ر به‌ چاکی ده‌مێنییه‌وه
‌

*له‌ کاتی لێقه‌وماویدا شه‌ڕ و تڕ به‌ ده‌ست خۆت نییه
‌

*تا گوڵێک ده‌ڕوێ،هه‌زاران گوڵه‌ باغ به‌ ره‌گه‌وه‌ هه‌ڵده‌قه‌ندرێن



*شێر ئه‌گه‌ر پیر بێ ،مێش له‌ گه‌ڵ و گونی ده‌هاڵێ


*خه‌ڵکی به‌ فیشه‌ک بریندار ده‌کرێن،ئێمه‌ به‌ قسه
‌

*شه‌ڕاب تا کۆنتر بێ به‌ تامتره
‌

*نه‌ بگری نه‌ پێبکه‌نه‌،تێبگه
‌

*له‌ قسه‌ هیچی تێدا ناهێڵێته‌وه‌،له‌ کرده‌وه‌دا وه‌کوو که‌ندووی بۆشه
‌

*ئاشق به‌ تیغی کول مندار ده‌بێته‌وه




.

[behnam5555]

*ئاو خواردنه‌وه‌ وا خۆشه‌ که‌ لێوت به‌ لێوی کانیاوه‌وه‌ بنێی،خۆشه‌ویستیس هه‌ر به‌و جۆره
‌.
*به‌هاره‌مه‌مره‌ وه‌ختی گوڵانه‌ ،هاوینه‌ مه‌مره‌ خه‌له‌و خه‌رمانه‌،پاییزه‌مه‌مره‌ گه‌ڵاڕێزانه‌،زستانه‌ مه‌مره‌ سه‌هۆڵبه‌ندانه‌،ئه‌ی که‌نگێ ده‌مریئاخر زه‌مانه‌؟


*چه‌کی پیاو سیلاحه‌ و چه‌کی ژنیش زێڕه
‌.
*دڵ وه‌کوو مێش وایه‌ ،ته‌نانه‌ت له‌ گووش ده‌نیشێ.

*تووتنی نه‌رم هه‌تا مژی لێنه‌ده‌ی هیچت لێ حاڵی نابێ

.
*زه‌وی ده‌گه‌ڕێ و ده‌گۆڕێ

.
*زستان سه‌ر هه‌ڵسووڕێن بێ باشه‌ تا کلک هه‌ڵسووڕێن

.
*که‌سێک که‌سێکی ناخۆش بوێ،خه‌ونی گولی پێوه‌ ده‌بینێ

.
*ئه‌وه‌ی خۆی سووک نه‌بێ ،سووکایه‌تی به‌ که‌س ناکا

.
*شه‌ڕ به‌ هه‌موو ترسه‌نۆکێک هه‌ڵدایسێ،به‌ڵام سوڵح به‌ پیاوانی گه‌وره‌ ده‌پارێزرێ.

[behnam5555]

*ده‌ستێ به‌ ته‌نیا ده‌نگی نایه‌ و منداڵێک بۆی ناکرێ کایه
‌.
*ده‌بێ ئه‌وه‌نده‌ زانا بی،کورسی وه‌دوات بکه‌وێ،نه‌ک تۆ دوای کورسی بکه‌وی.

*که‌ڵه‌شێر گه‌نم و هه‌رزنیشی پێبده‌ی،هێلکه‌ ناکا،چونکه‌ له‌ سروشت و زاتی دا نییه‌

.
*چه‌وه‌نده‌ر به‌ ته‌نکی باشه
‌.
*زستان تا رۆژێکی بمێنێ له‌ هه‌رددا،کلکی ده‌کا به‌ داردا

.
*ده‌هۆڵ هه‌رچی گه‌وره‌تر بێ،ناوه‌که‌ی به‌ تاڵتره
‌‌.
* که‌سێک ده‌می به‌ شیر بسووتێ ،فووش له‌ دۆ ده‌کا

.
* زه‌وی خڕه‌ و مرۆڤ بۆ هه‌ر کوێیه‌ک راکا،له‌ رق، یا له‌ تاو ئازاره‌کان، ژێر پێی هه‌ر زه‌وییه‌ و ئاسمانیس چه‌تری سه‌رانه
‌.
* کادێن که‌ پڕ بوو شه‌نه‌ ئاخنی ناوێ

.
*ئاغا هیچ ناڵێ،کوێخا نایبه‌خشێ

.
*هه‌ر سوار سوار بێ باشه‌،نه‌ک پیاده‌ سوار بێ.

[behnam5555]

*هه‌ر گوڵێ بۆنی خۆی هه‌یه‌ و هه‌ر که‌س به‌ مه‌نی خۆی

.
*دۆکوڵیو که‌وچکی لێده‌ر بێنی ،ده‌بڕووسقێ و به‌کار نایه
‌.
* ئاسنی سارد بکوتی،هیچت گیر ناکه‌وێ

.
*که‌س قسه‌ی حیسابی نازانێ،جگه‌ له‌ ماشێن حیساب نه‌بێ

.
*مردن برا گه‌وره‌ی هه‌موانه
‌.
*سه‌د لێڵاو به‌ بێڵاوێک نابێ

.
*داری شووعار به‌ر ناهێنێ

.
*نانمان نییه‌،شه‌ڕ میوانه
‌.
*ره‌ش و رووت هیچیش نه‌خوا ،به‌ زگی قه‌رزداره
‌.
*زمانی مرۆڤ وه‌ک مار وایه‌،جه‌سته‌ی خۆشی ده‌گه‌زێ

.
*لێکدابڕان وچاوه‌ڕوانی زۆر ناخۆشه‌،به‌ڵام پێکگه‌یشتنه‌وه‌ زۆر شیرینه‌

.
*هه‌ر که‌س بکا به‌ قسه‌ی ژنان ،عاقیبه‌ت ده‌ست ده‌گرێ به‌ گونان

.
*ماڵی باوکان تا سه‌ر نییه‌ بۆ عه‌ولاده‌کان.

[behnam5555]

*ده‌ڵێی چرای به‌ر خۆره‌،یانی رووناکایی تێدا نییه
‌.
*هه‌ر که‌س نه‌خوێنده‌وار بێ ،کوێرێکی چاو ساغه‌

.
*بۆق به‌ قیڕه‌ گه‌وره‌ نابێت

.
*ئه‌گه‌ر قه‌له‌ به‌ڵه‌که‌ مه‌له‌ بکا،کاره‌ساتی گه‌وره‌ ده‌قه‌ومێ

.
*ئه‌وه‌ی شتێک بۆ ژیان زیاد نه‌کا ،بۆ خۆی زیادییه
‌.
*خودا سه‌ر بدا ،رسقیش ده‌دا

.
*سه‌گ زمهه‌ڕیش ناکا و به‌ڕێش ده‌چێ

.
*هه‌ر وه‌ختێک که‌ر به‌ نه‌ردیواندا سه‌ر بکه‌وێ،ئه‌وه‌ خه‌سوو و بووکیش پێکه‌وه‌ ده‌سازێن

.
*شتێک که‌ هیچ ده‌سکه‌وتێکی نه‌بێ،وه‌ک منداڵێک وایه‌ که‌ به‌ مردوویی له‌ دایک ببێ

.
*پێبکه‌نه‌ وه‌کوو پسته‌،هه‌موو شتێک به‌ قسته
‌.
*چرا رووناکی بۆ ژێر خۆی نه‌بێ،ره‌حمه‌ت له‌ با ،با بیبا

.
*هێنده‌ سووتاوم،بوومه‌ته‌ شه‌مچه‌،جگه‌ره‌ هه‌ڵده‌که‌م.

[behnam5555]

*رێک که‌ون تا سه‌ر که‌ون

.
*بڕێک له‌ پیاوان سوور ده‌بینن ،سه‌مایان له‌ بیر ده‌چێته‌وه
‌.
*ده‌ڵێی کۆته‌ڵی سه‌ر خه‌رمانه‌،تا لێی ده‌ی هه‌ر لێی هه‌ڵده‌وه‌رێ

.
* راستی وه‌ک هه‌تاو وایه‌ له‌ کاتی تایبه‌تی دا ده‌دره‌وشێ

.
*ماڵی بێ که‌یبانوو،وه‌ک حه‌وشه‌ی بێ درگا وایه
‌.
*زستان هی هه‌ژارانه‌ و ده‌وڵه‌مه‌ند پێی ناشکوره
‌.
*به‌رد له‌ جێگه‌ی خۆیدا قورسه‌،یانی هه‌ر شتێک له‌ جێگه‌ی خۆیدا ئه‌رزشی هه‌یه‌.


*"ژن و ماڵ"،هه‌تا ژن نه‌بێ ماڵیش نابێ

.
*مرۆڤ به‌ حه‌وسه‌له‌ که‌روێشک به‌ عه‌ڕابه‌ ده‌گرن

.
*به‌ زمانی نه‌رم و خۆش مار له‌ کون دێته‌ ده‌ر

.
*دۆستی چاک پووڵی نێو گیرفانی خۆته‌.

[behnam5555]

*تا دووکه‌ڵ له‌ سه‌ر مه‌تبه‌ق دیاره‌،دۆستایه‌تیمان هه‌ر به‌ر قه‌راره
‌.
*ماڵی دونیا بۆ ئه‌مڕۆ نه‌بێ بۆ که‌نگێ ده‌بێ؟


*گورگـــــــــــی باران دیتوو

.
*میراتی که‌ر بۆ که‌متیاره
‌.
*یان گاڵ دێنێ یان په‌موو

.
*ده‌نگی خۆش بژێوی ژیانه
‌.
*قســـــه‌ قســـــه‌ دێنێ

.
*مردن مردنه‌،لینگه‌ فرته‌که‌ی چییه‌؟


*هه‌ر که‌سه‌ کوڕی بابی خۆی

.
*ناوی گه‌وره‌ و شاری وێران.

*پیاو هه‌رچی بێ تا له‌ به‌ر چاوانه‌ ،له‌به‌ر دڵانه‌.