| زبان ادب و فرهنگ کردی مسائل مربوط به زبان و ادبیات و فرهنگ کردی از قبیل شعر داستان نوشته نقد بیوگرافی و ....
kurdish culture |
12-22-2009
|
 |
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی   |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
زۆرخواردنه‌وه‌ی ئه‌لکۆل
ئاکامه‌کانی كۆمه‌ڵایه‌تی و پزشكی زۆرخواردنه‌وه‌ی ئه‌لکۆل
گیلگمیش پاله وانی به‌ناوبانگی بابل
خواردنه‌وه‌ی ئه‌لكول له کۆنی کۆنه‌وه له ناو ته‌واوی گه‌لانی گۆی زه‌وی باوبووه وته نیا جیاوازی مه‌سه‌له‌كه له‌وه‌دا بووه كه که‌سانێک به ئازادی و که‌سانێکی تر به دزیوه خواردویانه‌ته‌وه و به پێی كولتور،ئایین و داب و نه‌ریتی كومه‌ڵگا خواردنه‌وه‌یشه راو،ئابجۆ و یا لیكور باو بووه.
له‌نێوان به‌شێک له ئایینه‌کاندا خواردنی شه‌ڕاو جێگای تایبه‌تی هه‌یه.
بۆ مه‌سیحیه‌کان شه‌ڕاو نیشانه‌ی خوێنی عیسایه و بۆ جوله‌که‌کانیش خواردنی شه‌ڕاو له زۆربه‌ی کۆبوونه‌وه ئایینیه‌کاندا فه‌رز و واجبه.
له ئیسلامیش دا خواردنه‌وه‌ی شه‌ڕاو له سه‌ره‌تادا حه‌ڵاڵ بووه.
پاش سه‌رکه‌وتنی سپای ئیسلام له یه‌کێک له شه‌ڕه‌کاندا که بوو به هۆی شڕه‌خۆری و خواردنه‌وه‌ی له ڕاده‌به‌دری شه‌ڕاو, سپای ئیسلام له کاتێکدا که ته‌واو سه‌رخۆش ده‌بن ده‌که‌ونه به‌ر هێرشی کوت و پڕی سپای دوژمن و تێک ده‌شکێن.
پاش ئه‌وه سه‌رانی ئیسلام له پرۆسه‌یه‌کدا خواردنه‌وه‌ی شه‌ڕاو مه‌کروه ده‌ده‌نه قه‌ڵه‌م و دواتر حه‌رام ده‌کرێ.
له قورئان کتێوی ئایینی موسڵماناندا به‌رده‌وام باس له خواردنه‌وه‌ی شه‌ڕاوی ته‌هور(بێ گه‌رد) له به‌هه‌شت ده‌کرێ که نابێته هۆی سه‌رخۆشی, به شوێنێی دا شه‌ڕاوخۆر دوچاری سه‌رئێشه, وڕینه‌کردن و گوناه‌کردن نابێ.
له قورئاندا به‌م چه‌شنه ئاماژه ده‌کرێ:
«ئه‌و به‌هه‌شته‌ی خودا به پارێزگارانی به‌ڵێن داوه, چۆن چۆنیه؟ چه‌ندین روباری وای تێدا, ئاوه‌که‌یان شلۆی نابێ. چه‌ند روباری شیری تێدا, هه‌رگیز تامی نه‌گۆڕاوه. چه‌ندین روباری شه‌رابی پێدا ده‌روا, تا وه‌یخۆن که‌یفی پێ ده‌که‌ن. چه‌ند روباریش له هه‌نگڤی پاڵافته هه‌ن.»
سوره‌ی موحه‌ممه‌د ئایه‌ی 15
(وه‌رگێڕ بۆ کوردی: هه‌ژار موکریانی)
له سوڕه‌کانی ئه‌لواقیعه, ئه‌لسافات, ئه‌لتور و ئه‌لئینساندا به‌ڵێنی خواردنه‌وه‌ی شه‌ڕوای به‌هه‌شتی به به‌نده‌کانی دوره‌په‌رێزی خوداوه‌ند دراوه , هه‌روه‌ها له سوڕه‌ی یۆسف, ئایاتی 36و41 خه‌ونی به‌ندکراوێک به کوشینی ترێ بۆ وه‌رگرتنی شه‌ڕاو ده‌گه‌ڵ ئازادی ئه‌و که‌سه له به‌ندیخانه و نه‌جات په‌یداکردنی له مه‌رگ وێچنداروه.
به‌ڵام له سوڕه‌کانی ئه‌لحه‌ج, ئه‌لبه‌قه‌ره(مانگا), ئه‌لمائیده داوا له خه‌ڵک ده‌کرێ که دوری بکه‌ن له خواردنه‌وه‌ی شه‌ڕاو که ئاکارێکی چه‌په‌ڵ و ئه‌هریمه‌نانه‌یه و ده‌بێته هۆی دوژمنی و نیفره‌ت و دورخستنه‌وه له یادی خواداوند و نوێژ خوێندن.
له هه‌ر حاڵدا هه‌زاران هه‌زار ساڵه كه ئه‌لكول وه‌ك ئاوی حه‌یات (aqua vitae ـ لاتین) ناسراوه.
ئه‌ڵکۆڵ له كاتی شادی وخوشی وه‌ک شایی و زه‌ماوه‌ند ،له‌دایك بوونی مندال،تازه‌بوونی ساڵ،میوانی و كۆبونه‌وه له گه‌ڵ دۆستان و هاوڕێیان ده‌خورێته‌وه.
خواردنه‌وه‌ی ئه‌ڵکوڵ به‌وه‌ش دوایی نایه به‌ڵکو له كاتی په‌ژاره و ناراحه‌تیدا وه‌ک سه‌ره‌خوشی و له كاتی رووخانی هیوا و ئاره‌زوه‌كان ، گیر و گرفتی نێوماڵ و ته‌لاق وه‌رگرتن ، دووری له وڵات و خه‌م دار بوون نۆش ده‌کرێ به چه‌شنێک شوێنی تایبه‌تی له ژیان و كولتوری گه‌ل و كومه‌ڵدا په‌یدا ده‌کات , هه‌ر له به‌ر ئه‌مه‌یه كه شوینكاری مه‌ی له زۆربه‌ی شیعره‌كانی شاعیرانی وه‌ک خه‌یام ، بابا تاهیر ، حافیز و به‌تایبه‌ت شاعیری دڵ ته‌ڕ وجوانی په‌رستی کورد هێمن ره‌نگی تایبه‌تی ده‌داته‌وه, ئه‌وه‌ش له ناڵه‌ی جودایی دا به‌و په‌ڕی جوانی ده‌گا:
ساقیا واباده‌وه ، واباده وه
روو له لای من كه به جامی باده وه
موشته‌ری وه ك من له مه یخانی كه‌من
زۆربه‌یان شاد و به كه‌یف وبێ خه‌من
مه‌ی حه‌رامه بۆ سه‌هه‌نده و بێ خه مان
مه ستی بێ خه م بۆچی بگرن ئیخه مان
ئه‌م شه‌رابه تاڵه ده‌رمانی خه‌مه
لێی حه‌رام بێ ئه‌و كه‌سه‌ی ده‌ردی كه‌مه…
************
بمشۆن به شه‌راب کاتێ که مردم
ته‌ڵقینی به مه‌ی ده‌ن رۆحی سه‌ردم
رۆژی په‌سلان که گه‌ڕان وه‌م بێنن
خۆڵی ده‌ری مه‌یخانه‌یه هه‌ردم
خه‌یام-
************
من و حاشا له شه‌راب که‌ی وایه
ئاوه‌زم گاڵته ده‌کا به‌و رایه
تا به ئاخرونی رێی مه‌یکده بووم
بۆیه من نێونیشانم په‌ڕی به‌ر بایه
حافیز
************
روو له گوڵزار بکه‌م باده به ده‌ست
سه‌وزه بێ کانییه‌ک و من سه‌ر به‌ست
دوو سێ ده‌فران که له مه‌ی شادم که‌ن
ده‌مرفێنێ تا ئه‌له‌ست چاوی مه‌ست
بابا تاهیر عوریان
سه‌باره‌ت به مێژووی دۆزینه‌وه و ناسینی ئه‌لكول ، كه‌س به باشی نازانێ له چ شوێنێكدا و له چ كاتیكدا بۆ ئه‌وه‌ڵ جار ئه‌لكول ئاشكرا كراوه، به‌ڵام شوێنه‌وار ناسه‌كان نوسخه‌ی دروست كردنی ئابجو و پاشماوه‌ی ئابجویان له كووپه‌ی سواڵه‌ت دا له ئیران و مێزۆپۆتامیا(ناوچۆمان) دۆزیوه‌ته‌وه كه ده‌گه‌رێته‌وه بۆ سالانی 3500 ـ 5400 پێش زایین.
به باوه‌ری زۆربه‌ی مێژووناسان ناوچه‌كانی رۆژ هه‌لاتی نێوه‌راست و ناوچۆمان ناوه‌ندی سه‌ره‌كی ناسین و دیتنه‌وه‌ی ئه‌لكول بووه که به شێوه‌ی هه‌ڵكه‌وت دۆزراوه‌ته‌وه. به تایبه‌ت 4000 تا 6000 سال پێش زایین له ناوچه‌ی نێوان ده ریای ره‌ش و خه‌زه‌ر واته ئه‌رمه‌نیستانی ئه‌مرۆ،بووه دست هێنانی شه‌راو كشتوكاڵی ترێ كراوه.
چیرۆك و ئه‌فسانه‌ش سه‌بارت به‌م مه‌سه‌له‌یه كه‌م نیه.
بۆ وێنه باس ده‌كرێ كه 5 هه زار ساڵ له مه‌وه‌پێش له كاتی پاشایه‌تی جه‌مشید شادا،بۆ هه‌وه‌ڵ جار شه‌راو به شێوه‌یه‌كی هه‌ڵکه‌وت له ئیران دا دروست كراوه.
به پیی ئه‌م ئه‌فسانه‌یه جه‌مشید شا زۆری حه‌ز له خۆاردنی ترێ بووه.
رۆژێك له رۆژان داوا له پاكاره‌كانی ده‌كا تا ترێیه‌كی زۆری بۆ له كووپه‌دا ئه‌مبار بكه‌ن تا هه‌ر كاتێك ئه‌مری كرد ترێ بۆ بێنن .پاش چه‌ند مانگێك شا ئاگادار ده‌كه‌ن كه ترێی نێو كووپه‌كان بوونه‌ته خوشاوێكی لێڵ .
هه‌ر له‌م كاته‌دا یه‌كێك له ژنانی حه‌ره‌م كه ساڵانی ساڵ له ده‌ستی سه‌ر ئێشه‌یكی به‌رده‌وام وه‌ڕه‌ز بووه به‌و ئاكامه ده‌گا كه ده‌بێ خۆی بكوژێ.
ئه‌م خاتونه به دیتنی ئه‌و كووپانه كه نیشانه‌ی ژه‌هراویی بونیان به‌سه‌ره‌وه بووه،ده‌ست ده‌كا به خواردنه‌وه‌ی ئه‌م ژه‌هره خۆشه و به جێی مردن سه‌ر خۆش و مه‌ست ده‌بێ و سه‌رئێشه‌كه‌شی کۆتایی پێدێ.
ئه‌م ژنه خه‌بری ده‌ست كه‌وته‌كه‌ی بۆ شا ده‌با،جه‌مشید شای ئیرانیش دوای خواردنه وه‌ی شه‌راوه‌كه نێوی « پزیشكی شاهنشاهی) له سه‌ر داده‌نێ.
یۆنانیه‌كانیش 700 ساڵ پێش زآیین شه‌راویان له ترێ وه‌ده‌ست هیناوه، چینیه كانیش به تیكه‌لاوكردنی برینج و هه‌رزن ئابجۆیان دروست كردوه و ناوی k io كیویان له سه‌ر ناوه.
خۆاردنی ئابجۆ چوار هه‌زار ساڵ له‌وه پێش له میسریش باو بووه و فه‌قیر و ده‌وله‌مند ئابجۆیان خۆاردۆته‌وه .
هه‌ر له‌م كاته‌شدا نوسه‌رانی میسری باسی كارتێكردنی خراپی ئابجۆ و شه‌راویان له سه‌ر بیر و له‌شی مرۆڤ هیناوته سه‌ر كاغه‌ز .
له شاری كۆن و به نێوبانگی بابلیشدا كه ئیستا له نێوه راستی عیراقی ئه‌مرۆدایه 4000 هه‌زار ساڵ له مه‌و ه‌پێش، خۆاردنی شه‌راو له به‌ر كارتێكردنی خراپی له نێو كۆمه‌لگادا قه‌ده‌غه كراوه.
چه‌شنه‌كانی مه شروباتی ئه‌كولی و شێوه‌ی ساز كردنیان
مه‌شروباتی ئه‌لكولی به پێی شێوه‌ی وه‌ده‌ست هێنانیان به 3 ده‌سته‌ی ئابجو،شه‌راو و لیكور (وه‌ك : ودكا، ویسكی،جین،براندی….)
دابه‌ش ده كرین.ئابجۆ و شه‌راب له ریگای هه‌وین بوون
« fermentation - تخمیر،ترشان» و لیكوره‌كان له رێگای دلۆپاندنه‌وه « distillation» دروست ده‌كرێن .
له پرۆسه‌ی ترشاندا ، کارگ yeast spors ده‌بنه هۆی گۆڕانی قه‌ندی نێو دانه‌وێڵه،میوه و به‌شیك له سه‌وزیه‌كان به ئه‌لكول و كه‌ربۆن دی ئوكسید.
زۆربه‌ی گه‌لانی دونیا به پێی كشتو و كالی ناوچه‌كه‌یان له یه‌كێك له شته‌كانی ناوبراو كه‌ڵك وه‌رده‌گره‌ن ، بۆ وێنه له چین له هه‌رزن و برینج ،له ئه‌فریقا له مۆز ، هه‌نگوین ،گه نمه شانی و هه‌رزن و له ئه‌مریكای باكور سور پیسته‌كان له كاكتوس .
له یۆنان ،گورجستان ،ئه‌رمه‌نستان وكۆماری ئازه‌ربایجان و زۆربه‌ی ولاتانی تر بۆ دروست كردنی شه‌راو له ترێ كه‌ڵگ وه‌ردگرترێ .
له پرۆسه‌ی دلۆپاندندا به دوای كوڵاندنی دانه‌وێڵه و میوه‌ی هه‌وین كراو هه‌ڵمی پێك هاتو سارد دكره‌ێ و خۆشاوێك وه‌ده‌ست دێ كه لیكوری پێده‌ڵین .
بۆ دروست كردنی لیكوره‌كانیش بۆ وێنه له روسیه له یه‌ڕه‌لماسی(په‌تاته) ، جۆ و گه‌نم، له چین له برینج ،له مكزیك له كاكتوس كه‌ڵك وه‌ردگرترێ .
ئه‌ندازه‌ی ئه‌لكولی ته‌واوی مه‌شروبه‌كان بێ له به‌ر چاوگرتنی چه‌شنی ئه‌وان به یه‌ك ئه‌ندازه‌یه و ته‌نیا جیاوازیان له ئه‌ندازه‌ی ئاوی تێكه‌ڵاو كراوه. بۆوێنه ئه‌ندازه ی ئه‌لكولی:
12 اونس ئابجۆ = 5 اونس شه‌راب = 1 و چوار یه‌كی لیكوره (یه‌ك اونس =1. 31گه‌رم)
مه‌شروباتی ئه‌لكولی قه‌ند و كالوریكی زۆریان هه‌یه و له وانه‌ی كه به وێنه‌ه‌كی به رده‌وام ده‌یخۆنه‌وه، ده‌توانێ ببیته هۆی چوونه سه‌ری قورسایی له‌شی ئه‌وان . بۆ وێنه :
12 اونس ئابجۆ 170 كالوری، 5 اونس شه‌راو 150 كالوری و لیكوری تیكه‌ڵاو كراو ده‌گه‌ڵ خۆشاوی میوه كان پتر له 300 كالوری هه یه .
دوکتور كامران ئه‌مین ئاوه
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
|
جای تبلیغات شما اینجا خالیست با ما تماس بگیرید
|
|
12-22-2009
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
راكیشان و ده ركیشانی ئه‌لكول له ئه‌ندامدا
(گرت و ده‌ركردنی ئه‌لكول له له‌ش)
20 له سه‌دی ئه‌لكول له گه‌ده و 75 له سه‌دی ئه‌لكول له ریخۆله‌ی بچوكدا به‌ره و رۆینی خوێن راده‌كێشرێ.
(ده‌چێته‌ناوه خوێنه‌وه) 5 له سه‌دی ئه‌لكول بێ هیچ گۆڕانیك ده‌گه‌ڵ میزی مرۆڤ له له‌ش ده‌رده‌چێ .
ئه‌لكول له رێگای خوێنه وه ده‌گاته مێشك و ئه‌ندامه‌كانی تری له‌ش و هه‌ر به پێی گه‌یشتنی به مێشك، ده بیته هۆی خاوبوونه‌ی ئیشی مێشك و ده‌ماره‌كان و پیاو ده‌كه‌وێته ژیر كارتێكردنی ئه‌لكوله‌وه .
ئه‌لكول رۆڵی ژه‌هری بۆ ئه‌ندامه‌كان هه‌یه و هه‌ر له به‌رئه‌وه‌ش له‌ش حه‌ولی خۆی ده‌دا تا هه‌ر چی زووتر ئه‌م ژه‌هره وه‌ده‌ر نێ .
هه‌ر له به‌ر ئه‌وه‌یه كه رۆینی (جریانی ) خوێن ،فیشاری خوێن و كاری دل ده‌چێته سییه‌كان.
له‌شی مرۆڤ پێویستی به سه‌عاتیكه تا بتوانێ دوو یه‌ك تا سێ یه‌كی ئونس ئه‌لكول متابولیزه (یانی تێكشكاندنی ئه‌لكول به ئاو و كه‌ربون دی ئوكسید) بكاو له له‌ش ده‌ری كا!.
90 له سه‌دی ئه‌م پرۆسه له جه‌رگدا و 10 له سه‌دی له رێگای میزكردن، هه‌ناسه‌دان و عاره‌قه‌كردن ده‌قه‌ومێ.( روو ده‌دا) .
كه‌سانێكی زۆر له سه‌ر ئه‌م باوه‌ڕه‌ن كه خواردنی قاوه و چایی،حه‌مام كردن به ئاوی سارد و وه‌رزش كردن ده‌توانێ شوێنكاری ئه‌لكول له ناو ببا و هه‌ر ئه‌م مه‌سه‌له‌یه ده‌توانێ هۆی وه‌رگه‌ڕانی ماشین و مردنی ئه‌م كه‌سانه بێ.
خوارنی قاوه نه ته‌نیا شوێنكاری ئه‌لكول ناهێنێته خوارێ به‌لكو خواردنی قاوه دوای چه‌تور تا دوو چه‌تور(په‌یك-)(1) ئه‌لكول هێزی ماشین لێخورینی پیاو به نسیبه‌تی كاتیك كه مرۆڤ ته‌نیا ئه‌لكول ده‌خواته‌وه 2 تا 3 جار ده‌هێنێته خوارێ.
له‌شی ئینسان بۆ هاتنه‌وه‌ی بۆ سه‌ر حاڵه‌تی هوشیاری نیازی به كات وماوه هه‌یه و ده بێ ئه‌م شانسه به له‌ش بدره ێ تا ئه‌ركی تایبه‌تی خۆی به جێ بهێنێ.
( 1)- یه‌ك چه‌تور= 12 ئونس ئابجو،5 ئونس شه‌راو،یه‌ك و نیو ئونس لیكور)
ئه‌نجامه‌كانی كۆمه‌ڵایه‌تی ئه‌لكول خواردنه‌وه
خواردنه‌وه‌ی له راده‌به‌ده‌ری ئه‌لكول كارتێكردنێكی خراپی له سه‌ر ژیانی ده‌یان ملیون كه‌س له دونیادا هه‌یه.
هۆی روخانی بنه‌ره‌تی ژیانی هاوبه‌شی،
كه‌م بوونه‌وه‌ی ماوه‌ی ژیانی هاوبه‌شی,كه‌م بوونه‌وه‌ی ژیانی مام ناوه‌ندی ئه‌و كه‌سانه 15ساڵ ،چونه سه‌ری خه‌رجی چاره‌سه‌ری پزشكی و خه‌رجی گرانی بیمه،هاتنه خواری به‌رهه‌می كار ،چونه سه‌ری راده‌ی (ژماره) وه‌رگه‌ڕانی ماشین و نه‌خوشییه‌كانی هاوپیوه‌ندی دار ده‌گه‌ڵ ئه‌لكول و هه‌روه‌ها زۆربه‌ی جه‌نایات و دستدریژی كردن بۆ سه‌ر منداڵ و ژنان ئاكامی خواردنه‌وه‌ی له راده‌به‌دری ئه‌لكوله.
ڕه‌عه‌مه‌ل هێنان و به كار هینانی ئه‌لكول له ساڵانی رابردودا نه ته‌نیا كه‌م نه‌بووه به‌لكو ده‌یان له سه‌ر سه‌د, به تایبه‌ت له وڵاتانی وه‌دواكه‌تو چوته سه‌رێ ،بۆ وێنه له 15 ساڵی رابردودا خواردنه‌وه‌ی ئه‌لكول له هیند 171% و له ئیندۆنۆزی تا 500% چووته سه‌رێ.
ئه‌لكول ساڵانه ده‌بێته هۆی مردنی پتر له 2 ملیون كه‌س له دونیادا،نزیك به 10 له سه‌دی ته‌واوی نه‌خوشیه‌كان و ئازاره‌كان له پێوندی ده‌گه‌ڵ ئه‌لكول دان.
ته‌نیا له ئه‌مریكا ساڵانه 200 هه‌زاركه‌س به‌و نه‌خوشیانه ده‌مرن كه كارتێكردنی ئه‌لكول پێی هێناون.
25 هه‌زار كه‌سیش ساڵانه له به‌ر خواردنه‌وه‌ی له راده‌به‌ده‌ری ئه‌لكول تووشی چه‌پ بوون و وه‌رگه‌ڕانی ماشین ده‌بن و ده‌كوژرین! (له ئه‌مریكادا ساڵانه 50 هه‌زار كه‌س به هۆی وه‌رگه‌ڕانی ماشین گیانی خویان له ده‌ست ده‌ده‌ن).
خه‌رجی ساڵانه‌ی گیر و گرفته‌كانی ئه‌لكول له ئه‌مریكا پتر له 300 بیلیون دولاره.
به پێی ئامار كه له به‌ر ده‌ست دایه 50 له سه‌دی ره‌فتاره ناشیرینه‌كانی (بد رفتاری) نێوان ژن و مێرد ویا دایك و باوك ده‌گه‌ڵ منداله‌كانیان ،له پێوه‌ندی ده‌گه‌ل ئه‌لكولدایه،له ئه‌مریكا نیوه‌ی جه‌نایات،60 له سه‌دی ده‌ستدریژیكردن(تجاوز)جینسی به منداڵان و 50 له سه‌دی دستدریژی جینسی به ژنان ،53 له سه‌دی مردن به هۆی ئاورگرتن پێوه‌ندی راسته وخۆی ده‌گه‌ڵ خواردنی له راده‌به‌ده‌ری ئه‌لكول هه‌یه.
لێره‌دا سه‌رچاوه‌یه‌كی باوه‌ڕپێكراو له‌مه‌ڕ خواردنه‌وه‌ی ئه‌لكول له ئێران و كوردستان له به‌ر ده‌ست دا نیه،نه‌بونی ئه‌م ئامارانه نیشانه‌ی نه‌بونی مه‌سه‌له‌كه له كۆمه‌ڵدا نیه به‌لكو نیشانده‌ری ئاوری ژێرخوڵه‌مێشه كه به حوكمی قورئآن و زۆری شه‌لاق و قامچی وبه‌ندیخانه‌كان داپوشراوه. به‌شیك له‌و ئامارانه كه له دپارتمانه‌كانی پسیكۆلۆژی زانستگاكانی ئێران به شێوه‌یه‌كی به‌ربه‌ندكراو له نێوان خوێندكاران وبه‌شێك له جه‌ماعه‌ت گه‌نج كراوه نیشانده‌ری چونه سه‌ری خواردنی ئه‌لكول و به‌كارهێنانی كه‌ره‌سته‌ی سڕكه‌ر( مواد مخدر) له ئیراندایه.
ئه‌نجامه‌كانی پزشكی خواردنه‌وه‌ی له راده‌به‌ده‌ری ئه‌لكول
هه‌ر چه‌ند كه خواردنی رۆژانه‌ی چه‌توریك ئه‌لكول بۆ ژنان و یه‌ك تا دوو چه‌تور بۆ پیاوان ده‌توانێ كارتێكردنێكی باشی له سه‌ر كاری دڵ هه‌بێ و ریسكی نه‌خۆشی ده‌ماره‌كانی دڵ بهێنێته خوارێ به‌ڵام خواردنه‌وه‌ی له راده‌به‌ده‌ر و به به‌رده‌وامی ئه‌لكول ده‌بیته سه‌رچاوه‌ی گه‌لێك نه‌خو شیه‌كانی جۆراوجۆری له‌ش و بیری مرۆڤ كه ئێمه
لێره‌دا به كورتی باسیان ده‌كه‌ین:
- ئتانول به له‌ناو بردنی به‌شێك له سلوله‌كانی مێشك ده‌بیته هۆی هاتنه خواری كاری مێشك،له بیر بردن (فه‌رامۆشكاری) ،دیپریسیۆن و توڕه‌بوونی له راده‌به‌ده‌ر، خه‌یاڵی بوون(وه‌هم و گومان) …. .
- ئتانول ئه‌ركی راكێشانی ویتامینه‌كان له ریخوڵه‌ی بچوكدا و هه‌ر وه‌ها ئه‌مبار بونیان له جه‌رگدا كه‌م ده‌كاته‌وه .
- ئتانول ده‌بیته هۆی هاتنه خواری پتاسیوم،كلسیوم،فسفور،منیزیوم و ئه‌سید فولیك نێو خوێن و هه‌ر ئه‌م پرۆسه‌یه ده‌بێته سه‌رچاوه‌ی كه‌م خوێنی،رژانی توكی سه‌ر،ناراحه‌تی پێست،نه‌خۆشی یه‌سك(ئێسك) و ماهیچه‌كان(جووملاسقه‌كان) ،كوتانی نارێك وپێكی دڵ و … .
- زۆر خواردنی ئتانول به زگی خاڵی ده‌بێته هۆی هاتنه خواری قه‌ندی خوێن بۆ ماوه‌ی 6 تا 36 ساعه‌ت .
- خواردنه‌وه‌ی 3 تا 4 چه‌تور ئه‌لكول له رۆژدا ریسكی شیر په‌نجه‌ی ده‌م وگه‌رو ، قورگ تا 3 جار زیاتر ده‌كا.
- 40 له سه‌دی ئه‌وانه كه نه‌خۆشی لوزالمعیده یان هه‌یه رۆژانه پتر له 3 چه‌تور ئه‌لكول ده‌خۆنه‌وه.
- له 15 تا 30 له سه‌دی ئه‌لكولێه‌كان ،نه‌خۆشیه‌كانی جه‌رگ و به تایه‌بت سیروز ده‌بیندره‌ێ.
- راده‌ی شیرپه‌نجه‌كان له ناو ئه‌لكولیه‌كاندا 10 جار زیاتره له‌و كه‌سانه‌یه كه ئه‌لكول كه‌م ده‌خوون یا نایخونه‌وه.
- خواردنه‌وه‌ی له راده‌به‌ده‌ری ئه‌لكول ده‌بێته هۆی به‌رزبونه‌وه‌ی فیشاری خوێن،تێكچونی ریتمی دڵ،گه‌وره‌بونی دڵ ( كاردیو میوپاتی) .
- زۆر خواردنی ئه‌لكول هێزی جینسی پیاو دێنێته خوارێ و ده‌بێته هۆی كه‌م بوونی ئیسپرماتوزوئیده‌كان و نه‌زۆكی پیاو.
- خواردنی له راده‌به‌ده‌ری ئه‌لكول ده‌بێته هۆی مه‌سمومیه‌ت و حه‌تا مردن. بۆ وێنه له روسیه‌دا ساڵانه پتر له 40000 كه‌س له به‌ر مه‌سمومیه‌تی ئه‌لكول گیانی خۆیان له ده‌ست ده‌ده‌ن .
- ئه‌وانه‌ی كه له كاتی خواردنی ئه‌لكول جگه‌ره ده‌كێشن ده‌بێ ئه‌وه‌یان له به‌ر چاو بێ كه « ئه‌لكول و تووتن یه‌كتر به‌هیزتر ده‌كه‌ن ،به شێوه‌یه‌ك كه له نه‌بوونی هه‌ر كام له وانه ریسكی نه‌خۆشی شێرپه‌نجه سێ له سه‌ر چوار(75%) كه‌م ده‌كا.»
- ئه‌لكول هه‌ر وه‌ها كارتێكردنی خراپی له سه‌ر چاو ،گورچیله و ئه‌ندامه‌كانی تر له‌ش هه‌یه.
سه‌ر چاوه كان:
1.Alcohol ,by judy monroe,1994 ,USA
2.Alcohol use and abuse,by Bonnie Grave 2000,USA
3 Drinking a risky business, by .Laurence pringle,1997,USA
4.Alcohol,by Michael V.Uschan,2002,USA
5.Forces of habit,by David T.Courtwright,2001,USA
6.Harrison’s Principles of INTERNAL MEDICINE,15th edition,2001,usa
8.Pharmocology by Mary J.Mycek &…. 2000,USA
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
|
کاربران در حال دیدن موضوع: 1 نفر (0 عضو و 1 مهمان)
|
|
|
مجوز های ارسال و ویرایش
|
شما نمیتوانید موضوع جدیدی ارسال کنید
شما امکان ارسال پاسخ را ندارید
شما نمیتوانید فایل پیوست در پست خود ضمیمه کنید
شما نمیتوانید پست های خود را ویرایش کنید
اچ تی ام ال غیر فعال می باشد
|
|
|
اکنون ساعت 01:55 PM برپایه ساعت جهانی (GMT - گرینویچ) +3.5 می باشد.
|
حالت خطی
