تیم برتون ( Tim Burton )

**دانه کولانه** · #1 02-06-2008

تیم برتون ( Tim Burton )

تیم برتون کارگردان و تهیه کننده مطرح آمریکایی در ۲۵ آگوست سال ۱۹۵۸ در ایالت کالیفرنیای آمریکا به دنیا آمد. برتون در منطقه بربانک متولد و بزرگ شد ، یعنی منطقه ای که قطب صنعت فیلم و تلوزیون در هالیوود بود. برتون که در دوران کودکی زندگی چندان خوبی نداشت و پدر و مادرش به دلیل مشغله زیاد ، توجه چندانی به او نمی کردند ، بزرگترین تفریحش دراز کشیدن مقابل تلوزیون و تماشای فیلم بوده. همین مسئله علاقه به فیلم و سینما را در او ایجاد کرد. برتون بلافاصله بعد از اینکه دبیرستان را به پایان رساند ، به انستیتوی هنر کالیفرنیا رفت و در آنجا در رشته انیمیشن دوره کارآموزی گذراند. بعد از گذراندن این دوره کار آموزی موفق شد در کمپانی والت دیسنی به عنوان دستیار انیماتور کاری برای خود دست و پا کند. برتون ابتدا در دیسنی چند انیمیشن کوتاه ساخت از جمله انیمیشنی به نام وینسنت ( ۱۹۸۲) که در چند جشنواره انیمیشن خوش درخشید. برتون همچنین برای دیسنی انیمیشنی ۳۰ دقیقه ای به نام فرانکنوینی (۱۹۸۴) ساخت. این انیمیشن پر احساس ماجرای پسری بود که سگ مرده اش را زنده می کند. این انیمیشن مورد پسند دیسنی قرار نگرفت و هرگز هم به نمایش در نیامد. برتون از تخیل اعجاب انگیزی برخوردار بود که با اندیشه های خاص و ویژه ای که داشت گره خورده بود. در واقع این دیدگاه ها با سیاست های دیسنی هماهنگی نداشت.
سرانجام برتون توانست در سال ۱۹۸۵ نخستین فیلم بلند خود را کارگردانی کند. این فیلم که ماجرای بزرگ پی وی نام داشت داستان کودکی را در قالب یک مرد بیان می کرد. قهرمان قصه پی وی هرمن نام داشت که در جستجوی دوچرخه گمشده اش به همه جا می رود. این فیلم به طور کامل امضای برتون را بر خود داشت. فیلمی شبه کارتونی درباره دوران کودکی با نگاهی سور رئال. برتون از جمله فیلم سازانی بود که به دلیل نبوغ خاصش به سرعت پیشرفت کرد و به زودی خود را در جرگه فیلم سازان مهم و قابل تامل هالیوود قرار داد.
برتون دومین فیلم بلند خود را با نام بیتل جویس در سال ۱۹۸۸ ساخت. فیلم بیتل جویس بسیار درخشان تر از ماجرای بزرگ پی وی بود. کمدی جذابی با جلوه های ویژه ماهرانه درباره زن و شوهر مرده ای که قصد دارند مستاجرین بدذات خانه شان را بیرون بیندازند و برای این کار از روحی وحشت ناک به نام بیتل جویس کمک می گیرند.
اما برتون آغازگز ساخت سری فیلم های بتمن بود. برتون در سال ۱۹۸۹ به سراغ یک کمیک بوک معروف درباره قهرمانی نقاب به چهره به نام بتمن رفت. این فیلم با هزینه ۵۰ میلیون دلار ساخته شد و بسیار مورد استقبال منتقدان و تماشاگران قرار گرفت. این استقبال کمپانی وارنر ( Warner Bros Picture ) را بر آن داشت تا سفارش ساخت قسمت دوم را به برتون بدهند. همچنین این موفقیت جریانی از به فیلم برگرداندن کمیک بوک ها را به راه انداخت.
فیلم بعدی برتون ، ادوارد دست قیچی (۱۹۹۰) ، فیلمی تلخ ، برخوردار از همه ویژگی های فیلم های برتون است. ادوارد دست قیچی ماجرایی افسانه ای درباره پسری به نام ادوارد است که به جای دو دست ، دو قیچی دارد. پسری که در شب کریسمس آرزویی جز اینکه به یک انسان معمولی بدل شود ندارد. جانی دپ ( Johnny Depp ) ، که بعد از این فیلم در چند پروژه دیگر نیز با برتون همکاری کرد ، در این فیلم در نقش ادوارد بازی بسیار خوبی از خود ارائه داد.
در سال ۱۹۹۲ ، برتون دنباله ای را که برای بتمن به کمپانی وارنر قول داده بود ساخت. این دنباله بتمن باز می گردد نام داشت و خوش ساخت تر از فیلم قبلی بود.
برتون در سال ۱۹۹۴ فیلم ادوود را ساخت. این فیلم درباره زندگی و فیلم های بدترین کارگردان تاریخ سینما به نام ادوارد. دی.وود.جونیور ( Edward D. Wood.Jr ) بود. برتون ، خودش این فیلم را یکی از بهترین و کامل ترین فیلم هایش می داند. این فیلم نامزد دریافت نخل طلای جشنواره کن بود.
برتون در سال ۱۹۹۶ به سراغ یک پروژه بزرگ درباره حمله موجودات مریخی به کره زمین رفت. فیلم ، مریخ حمله می کند ، نام داشت. این فیلم چندان مورد توجه قرار نگرفت اما تصویری که برتون از موجودات فضایی ارائه داد در نوع خود جذاب بود. فیلم بعدی برتون ماجرایی هراس آور درباره یک قاتل زنجیره ای خونخوار در انگلستان قرن نوزدهم بود. فضاسازی فیلم همان فضاسازی فیلم های برتون بود اما ماجرایی که برتون بر روی آن دست گذاشت با فیلم های قبلی اش متفاوت بود. در هر حال اسلیپی هالو فیلم موفقی از آب در آمد. در این فیلم جانی دپ در نقش یک کاراگاه ظاهر شد.
برتون فیلم سیاره میمون ها را در سال ۲۰۰۱ ساخت. سیاره میمون ها با گریم های فوق العاده ای که هنرپیشه های معروف را به شکل موجوداتی میمون نما در سیاره ای دیگر در آورده بود مورد توجه تماشاگران قرار گرفت.
ماهی بزرگ با فضایی فانتزی ، شاد و سرشار از امید فیلم بعدی برتون بود : با توصل به رویاها جهان زیباتر است. ماهی بزرگ از بازی های جذاب بازیگرانش برخوردار بود ، بازیگرانی که به خوبی توسط برتون هدایت شده بودند.
چارلی و کارخانه شکلات سازی ( ۲۰۰۵) ، فیلمی کاملا فانتزی است ، بر گرفته از همه تخیلات و دنیای ذهنی برتون. ویلی ونکا ( با بازی جانی دپ ) ، کودک- مردی است که حسرت خوردن شکلات و شیرینی موجب شده او بزرگترین کارخانه شکلات سازی را بسازد و خوشمزه ترین شکلات ها را تولید کند ، در حالی که همیشه سایه پدری که دندان پزشک بوده و خوردن شکلات را برای او ممنوع می کرده را در زندگی اش احساس می کند. ویلی ونکا در پی آن است که با سپردن کارخانه اش به کودکی که لیاقتش را داشته باشد این کارخانه را که چیزی جز کارخانه شادی سازی نیست همیشه پا بر جا نگاه دارد.
در پروژه بعدی برتون بار دیگر به حرفه اصلی اش انیمیشن سازی روی آورد و انیمیشنی درخشان ، زیبا و جذاب را بر گرفته از موضوعی که همیشه به آن علاقه نشان داده یعنی تقابل و در هم پیچیدگی دنیای زندگان و مردگان را به شیوه استاپ موشن عرضه کرد. این انیمیشن ، عروس مرده ، نام دارد.

برتون با وجود آنکه در اواخر دهه چهارم زندگی اش به سر می برد اما هنوز کودکی اش را حفظ کرده و رویا پردازی را در متن آثارش قرار می دهد. به نظر نمی رسد برتون به فکر تغییر مسیری باشد که تا به اینجا طی کرده.
گزیده فیلم شناسی تیم برتون ( در مقام کارگردان )
• وینسنت ( ۱۹۸۲- Vincent )
• فرانکنوینی ( ۱۹۸۴- Frankenweenie )
• ماجرای بزرگ پی وی ( ۱۹۸۵- Pee-wee’s Big Adventure )
• بیتل جویس ( ۱۹۸۸- Beetle Juice )
• بتمن (۱۹۸۹- Batman )
• ادوارد دست قیچی ( ۱۹۹۰- Edward Scissorhands )
• بتمن باز می گردد ( ۱۹۹۲- Batman Returns )
• ادوود ( ۱۹۹۴- Ed Wood )
• مریخ حمله می کند ( ۱۹۹۶- Mars Attacks! )
• اسلیپی هالو ( ۱۹۹۹- Sleepy Hollow )
• سیاره میمون ها ( ۲۰۰۱- Planet of the Apes )
• ماهی بزرگ ( ۲۰۰۳- Big Fish )
• چارلی و کارخانه شکلات سازی ( ۲۰۰۵- Charlie and the Chocolate Factory )
• عروس مرده ( ۲۰۰۵- Corpse Bride )
گزیده جوایز و افتخارات
• نامزد دریافت جایزه اسکار بهترین انیمیشن در سال ۲۰۰۶ برای انیمیشن عروس مرده.
• نامزد دریافت نخل طلای جشنواره کن برای فیلم ادوود در سال ۱۹۹۵.
• نامزد دریافت جایزه ویژه کارگردانی ، موسوم به جایزه دیوید لین از جشنواره بافتا برای کارگردانی فیلم ماهی بزرگ در سال ۲۰۰۴.
• و…

**دانه کولانه** · #2 02-06-2008

Tim Burton - Wikipedia, the free encyclopedia

Timothy "Tim" William Burton (born August 25, 1958) is an Academy Award and Golden Globe-nominated American film director, writer and designer notable for the quirky and often dark atmosphere of his films.

Burton was born in Burbank, California, the first of two sons to Bill Burton and Jean Erickson. His year of birth is sometimes mistakenly given as 1960, most notably in his own books, The Melancholy Death of Oyster Boy and the picture book of The Nightmare Before Christmas. Burton described his childhood self as quirky, self-absorbed and highly imaginative. As a child growing up in Burbank, he staged an axe murder with his brother to scare the neighbors, prompting them to call the police. He repeated the prank again with similar results. He found home life and school difficult, often escaping the reality of everyday life by watching horror and low budget films, to which he would later pay tribute in his biography of Edward D. Wood, Jr.. Another film figure of importance in Burton's childhood is Vincent Price, whose films would deeply influence the upcoming director's career. He was inspired early on by Ray Harryhausen's stop-motion films.
After high school, he won a Disney scholarship to attend the California Institute of the Arts in Valencia, California. He studied at the Character Animation program for three years. Burton's first job in animation was working as a cell painter on Ralph Bakshi's The Lord of the Rings.[1][2] Burton was then hired by the Walt Disney Studios as an animator apprentice. Burton's job was to draw for The Fox and the Hound, but he was dissatisfied with the artistic direction of the movie. He later commented on the refusal of Disney to use his design for The Fox and the Hound because his designs made the characters, in opposition to Disney's desires, "look like roadkill." Burton was not happy during his Disney period, but it was then that he wrote and drew the poem and illustrations that would be the basis for his celebrated The Nightmare Before Christmas.

In 1982, Burton made his first short, Vincent, a six-minute stop-motion film about a young boy who fantasizes that he is his (and Burton's) screen idol Vincent Price, with Price himself providing narration. This was followed by the live-action short Frankenweenie, starring Barret Oliver, Daniel Stern and Shelley Duvall (an early supporter of Burton's work). Shot in black and white and inspired by James Whale's Frankenstein, Frankenweenie features a boy who reanimates his dog Sparky who was hit by a car. Although the film won praise at film festivals, Disney was concerned that the film was too scary for children and, not knowing what to do with it, shelved the film. (Frankenweenie later received a video release in 1992).
Although Burton's work had yet to see wide release, he began to attract the attention of the film industry. Actor/producer Griffin Dunne, approached Burton to direct After Hours (1985), a comedy about a bored word processor who survives a crazy night in SoHo that had already been passed over by Martin Scorsese. However, when financing for The Last Temptation of Christ fell through, Burton bowed out of the project out of respect for Scorsese.
Not long after, actor Paul Reubens saw Frankenweenie and chose Burton to direct the cinematic spinoff of his popular character Pee-wee Herman. Pee-Wee Herman gained mainstream popularity with a successful stage show at the Roxy which was later turned into an HBO special. The film, Pee-Wee's Big Adventure (1985), was made on a budget of $7 million and grossed more than $40 million at the box office. Burton, a fan of the eccentric musical group Oingo Boingo, asked vocalist/songwriter Danny Elfman to provide the music for the film. Since then, Elfman has provided the score for all but two Burton films, Ed Wood, and Sweeney Todd.
After directing episodes for the revitalized TV series Alfred Hitch**** Presents and Shelley Duvall's Faerie Tale Theatre, Burton received his next big project. Beetlejuice (1988), a supernatural comedy about a young couple forced to cope with life after death, as well as a family of pretentious yuppies invading their treasured New England home. Starring Alec Baldwin and Geena Davis, and featuring Michael Keaton as the famously repulsive bio-exorcist Beetlejuice, the film grossed about $80 million on a relatively low budget. The film also won a Best Makeup Design Oscar.

Burton's ability to produce hits with low budgets impressed studio executives and he received his first big budget film Batman (1989). The mega-budget production, based in London, was plagued with problems. Burton repeatedly clashed with the film's producers, Jon Peters and Peter Guber, but the most notable debacle involved casting. Burton wanted to cast Michael Keaton from his previous role as Beetlejuice, despite Keaton's average physique, inexperience with action films, and reputation as a comic actor. Although Burton won out in the end, the furor over the casting provoked enormous fan animosity, to the extent that Warner Brothers' share price slumped. Burton had considered it ridiculous to cast a bulked-up he-man as Batman, insisting that the Caped Crusader should be an ordinary (albeit fabulously wealthy) man who dressed up in an elaborate bat costume to frighten criminals. Burton cast Jack Nicholson as the Joker (Tim Curry being his second choice) in a move that helped assuage fans' fears, as well as attracting older audiences not as interested in a superhero film. When the film opened in June 1989, it was backed by the biggest marketing and merchandising campaign in film history at the time, and became one of the biggest box office hits of all time, grossing well over $400 million worldwide and $250 million in the U.S. alone (numbers not adjusted for inflation). The film proved to be a huge influence on future superhero films, which eschewed the bright, all-American heroism of Superman for a grimmer look and characters with more psychological depth. The stylized gothic look of Gotham City was uniquely suited to a Tim Burton set.

Edward Scissorhands
Main article: Edward Scissorhands
In 1990, Burton co-wrote (with Caroline Thompson) and directed Edward Scissorhands, re-uniting with Winona Ryder from Beetlejuice. Johnny Depp, a **** idol at the end of the 1980s due primarily to his work on the hit TV series 21 Jump Street, was cast in the title role of Edward, who was the creation of an eccentric and old-fashioned inventor (played by Vincent Price, in his last appearance on screen before his death). Edward looked human, but was left with scissors in the place of hands due to the untimely death of his creator. Set in suburbia (the film was shot in Tampa, Florida), the film is largely seen as Burton's autobiography of his own childhood in the suburb of Burbank. Price at one point is said to have remarked, "Tim is Edward." Johnny Depp wrote a similar comment in the foreword to Mark Salisbury's book, Burton on Burton, regarding his first meeting with Burton over the casting of the film. Edward is considered Burton's best movie by many fans and critics. Following this collaboration with Burton, Depp went on to star in Ed Wood, Sleepy Hollow, Charlie and the Chocolate Factory, Corpse Bride and Sweeney Todd: The Demon Barber of Fleet Street.

Although Warner Brothers had declined to make the more personal Scissorhands even after the success of Batman, Burton finally agreed to direct the sequel for Warner Brothers on the condition that he would be granted total control. The result was Batman Returns which featured Michael Keaton returning as the Dark Knight, and a new triad of villains: Danny DeVito (as the Penguin), Michelle Pfeiffer (as Catwoman) and Christopher Walken as Max Shreck, an evil corporate tycoon. Darker and considerably more personal than its predecessor, concerns were raised that the film was too scary for children. Audiences were even more uncomfortable at the film's overt ***uality, personified by the sleek, ******-inspired styling of Catwoman's costume. One critic remarked, "too many villains spoiled the Batman," highlighting Burton's decision to focus the storyline more on the villains instead of Batman. The film also polarized the fanbase, with some loving the darkness and quirkiness, while others felt it wasn't true to the core aspects of the source material. Tim Burton made many changes to the Penguin which would be applied to the Penguin in both comics and television. While in the comics, he was an ordinary man, Burton created a freak of nature resembling a penguin with webbed, flipper-like fingers, a hooked, beak-like nose, and a penguin-like body. Batman Returns was made for $80 million, equivalent to over $119.8 million in 2007, and grossed $282.8 million world-wide, equivalent to over $423.6 million in 2007.
Burton then went on to do preliminary work on the third installment in the franchise. Val Kilmer was cast as the title character (after Michael Keaton turned down the offer to reprise his previous role after Burton's departure from the project), Chris O'Donnell was cast as Robin, Jim Carrey was cast as the Riddler (after Robin Williams turned down the part), Tommy Lee Jones was cast as Two-Face, and Nicole Kidman was cast as love interest Dr. Chase Meridian. Warner Brothers ultimately threw out Burton after they realized the tone of the film was to be similar to Batman Returns. Burton left the Batman franchise (but returned as a producer for the Joel Schumacher–directed Batman Forever (1995), a movie which he said had a title "like a tattoo you get when you're on drugs").

Next, Burton wrote and produced (but did not direct, due to schedule constraints on Batman Returns) The Nightmare Before Christmas (1993), originally meant to be a children's book in rhyme. The film was directed by Henry Selick and written by Michael McDowell and Caroline Thompson, based on Burton's original story, world and characters. The film continues to have a wide cult following. Burton collaborated with Selick again for James and the Giant Peach (1996), which Burton co-produced. The movie helped to generate a renewed interest in stop-motion animation.
A deleted scene from The Nightmare Before Christmas features a group of vampires playing hockey on the frozen pond with the decapitated head of producer Tim Burton. The head was later replaced with a Jack-o'-lantern.

His next film, Ed Wood (1994), was of a much smaller scale, depicting the life of Ed Wood Jr, a filmmaker sometimes called "the worst director of all time." Starring Johnny Depp in the title role, the film is a homage to the low-budget sci-fi and horror films of Burton's childhood, and handles its comical protagonist and his motley band of collaborators with surprising fondness and sensitivity. Due to creative squabbles during the making of The Nightmare Before Christmas, Danny Elfman declined to score Ed Wood, and the assignment went to Howard Shore. While a commercial failure at the time of its release, Ed Wood was well received by critics and has since gathered a considerable fanbase, as well as helped revive the public interest for the films of Ed Wood Jr. Martin Landau also received an Academy Award, in the Best Supporting Actor category, for his portrayal of Bela Lugosi

Elfman and Burton reunited for Mars Attacks! (1996). Based on a popular science fiction trading card series, the film was a hybrid of 1950s sci-fi flicks and 1970s all-star disaster flicks -- an anarchic cacophony of clever satire and goofy mayhem. Coincidence made it an inadvertent spoof of the blockbuster, Independence Day, made around the same time and released five months earlier. Although the film boasted an all-star cast, including Jack Nicholson, Pierce Brosnan, Michael J. Fox, Sarah Jessica Parker, Natalie Portman, Lukas Haas, Glenn Close and Rod Steiger, among others, the film received mixed reviews by American critics and was mostly ignored by American audiences. It was however more successful abroad, and later managed to gather an American fan base from its television airings and DVD release.

Sleepy Hollow, released in the autumn of 1999, was a return to vintage Burton, with a supernatural setting, unique sets and another offbeat performance by Johnny Depp as Ichabod Crane, now a detective with an interest in forensic science rather than the schoolteacher of Washington Irving's original tale. With Hollow, Burton paid homage to the old horror movies from English company Hammer Film Productions. Hammer veteran Christopher Lee is given a cameo role. A host of Burton regulars appeared in supporting roles (Michael Gough, Jeffrey Jones, and Christopher Walken, among others) and Christina Ricci was cast as Katrina van Tassel. Mostly well-received by critics, and with a special mention to Elfman's Gothic score, the film won an Academy Award for Best Art Direction, as well as two BAFTAs for Best Costume Design and Best Production Design. A box office success, Sleepy Hollow was also a turning point for Burton. Along with change in his personal life (separation from Lisa Marie), Burton changed radically in style for his next project, leaving the haunted forests and colorful outcasts behind to go on to directing Planet of the Apes which, as Burton had repeatedly noted, was "not a remake" of the earlier film.

Conceived as an original television series based on the immortal works of L. Frank Baum, "Tim Burton's Lost In Oz" was never aired. Though a pilot script was written by Trey Callaway with direct input from Burton as an executive producer and a number of key scenes were filmed by veteran television producer/director Michael Katleman, budgetary constraints ultimately prevented the project from being fully realized.

His book The Melancholy Death of Oyster Boy: and Other Stories was published in 1996. The collection of verse is about misfit children such as Oyster Boy, Match Girl, Stainboy (which later became short animations), the Girl Who Turned into a Bed, and other such outcasts. The book was published by the publishing company Faber and Faber, which also published the original artwork of Sleepy Hollow in 1999.

Planet of the Apes was a commercial success, grossing $68 million in its opening weekend. It was however panned by critics and widely considered inferior to the first adaptation of the book . The main criticism was that the movie went for a more watered down "popcorn" feel than the dark, cerebral and nihilistic tone of the 1968 film. The film was a significant departure from Burton's usual style, and there was much subsequent debate about whether the film was really Burton's, or if he was just a "hired gun" who did what he was asked.[3] Burton reportedly clashed with the studio during the whole making of the film, once going as far as abruptly leaving the set for the day. There were also many reports about last minute changes in the movie. Despite the commercial success of the movie and an ending that clearly suggested the possibility of a sequel, apparently there are no intentions from the studio or Burton to make another Apes movie.

Burton went on to direct Big Fish (2003) which received four Golden Globe nominations, Charlie and the Chocolate Factory (2005) and Corpse Bride (2005), both featuring Johnny Depp in the lead roles, for which he received an Academy Award nomination for Best Animated Feature Film. Charlie and Bride were Burton's most critically-praised movies in years. Charlie was a huge box office success that made over $207 million domestically.
In 2006 Burton began early work on the film Believe It or Not. By June, Burton announced that he would be postponing his work on this film to instead concentrate on the film adaptation of Stephen Sondheim's Sweeney Todd, The Demon Barber of Fleet Street. This would become yet another collaboration with Johnny Depp, who signed on to play the murderous barber. By June 19th, 2007 Burton announced that he was withdrawing completely from the Believe It or Not film.
On February 5, 2007, Burton started principal production on Sweeney Todd, from a screenplay by John Logan. The Dreamworks/Warner Bros. production was released on December 21, 2007. So far, Burton's work on Sweeney Todd has won the National Board of Review Award for Best Director[4] and received a Golden Globe nomination for Best Director

In November 2007, Burton signed a deal with Disney to direct two 3-D films. The first will be a motion capture adaptation of Alice in Wonderland, which is currently in pre-production. It will start filming in May 2008. Afterwards, he will remake Frankenweenie as a stop-motion film.[6] John August has announced that he will start writing a live action film and a stop-motion film for Burton as soon as the writers' strike is over

Burton currently lives with Helena Bonham Carter with whom he has a son, Billy Ray Burton born October 4, 2003, and a daughter, whose name is said to be Indiana Rose[8], born December 15, 2007.[9][10] Burton and Bonham Carter live in adjoining houses connected by a hallway, in London. The couple have also have a residence in the town of Henley-on-Thames in Oxfordshire.
Burton made close friend Johnny Depp one of the godfathers of Billy Ray Burton soon after his birth. In Burton On Burton, Depp wrote the intro, stating, "What more can I say about him? He is a brother, a friend, my godson's father. He is a unique and brave soul, someone that I would go to the ends of the earth for, and I know, full and well, he would do the same for me."

Director filmography

Vincent (1982)
Frankenweenie (1984)
Pee-wee's Big Adventure (1985)
Beetlejuice (1988)
Batman (1989)
Edward Scissorhands (1990)
Batman Returns (1992)
Ed Wood (1994)
Mars Attacks! (1996)
Sleepy Hollow (1999)
Planet of the Apes (2001)
Big Fish (2003)
Charlie and the Chocolate Factory (2005)
Corpse Bride (2005)
Sweeney Todd: The Demon Barber of Fleet Street (2007)
The Spook's Apprentice (2009)
Frankenweenie (full length stop-motion animated film) (2009)
Alice in Wonderland (2010)

**دانه کولانه** · #3 02-06-2008

تیموتی ویلیام برتون (انگلیسی: Timothy "Tim" William Burton) معروف به تیم برتون، کارگردان، نویسنده و طراح آمریکایی که بیشتر به خاطر سبک شخصی و نامتعارف آثارش شناخته می‌شود؛ در ۲۵ آگوست سال ۱۹۵۸ در بربنک کالیفرنیا متولد شد.
او پسر بزرگ بیل برتون و جین اریکسون بود. او دوران کودکی خودش را ساکت و آرام توصیف می‌کند و به تنهایی و گوشه گیری خود در خانه اشاره دارد. در تمام دوران کودکی مدرسه رفتن برایش سخت بود و همیشه با تماشای آثار ترسناک و کم هزینه از حقیقت زندگی فرار می‌کرد. آثاری که بعدها در بیوگرافی اد وود از آنها ستایش به عمل آورد. دیگر چیز با اهمیت در دوران کودکی برتون، وینسنت پرایس است ؛ کسی که فیلمهایش به زودی تأثیر عمیقی بر روی مسیر شغلی برتون گذاشت.
برتون با کمک هزینهٔ کمپانی دیزنی توانست در انستیتوی هنر والنسیای کالیفرنیا مشغول به تحصیل شود. او پس از سه سال تحصیل در رشته انیمیشن به عنوان کار آموز در کمپانی والت دیزنی مشغول به فعالیت شد.
نخستین فیلمی که کار بر روی آن را آغاز کرد (به عنوان انیماتور) اقتباس رالف باکشی از رمان ارباب حلقه‌ها بود که ساخته نشد. بعدها کار برتون کشیدن طرح برای «روباه و سگ شکاری» بود چیزی که برتون نمی‌خواست روی آن کار کند. بعداً برتون درباره خودداری دیزنی در استفاده از طرح‌های او در انیمیشن «روباه و سگ شکاری» توضیحاتی داد. اینکه مدیران فکر می‌کردند طرح‌های او مخالف جذابیت کلی شخصیت‌های فیلم است.
برتون از کار با والـت دیـزنی ناراحت بود. در این دوره به گفتن شعــــر و کشیدن تصــــاویری می‌پرداخت که بعدها منبع اصلی او برای انیمیشن تحسین شده اش یعنی «کابوس قبل از کریسمس» شدند.
در ۱۹۸۲ برتون اولین فیلم کوتاهش ، «وینسنت» را که یک فیلم ۶ دقیقه‌ای بود، ساخت. وینسنت درباره پسربچه‌ای بود که از واقعیت زندگی به وهم و خیال فرو می‌رفت و خودش را وینسنت پرایس تصور می‌کرد. جالب این است که خود وینسنت پرایس بر روی این انیمیشن شش دقیقه‌ای صحبت کرده‌است.
بـــرتــون کارش را با فیلم کوتاه «فرانکن ویـــنی» ادامه داد که برت الیور جوان در آن ایفای نقش می‌کرد. (و البته سوفیا کاپولا هم در بخش کوتاهی از فیلم حاضر شد) فیلم به صورت سیاه و سفید فیلمبرداری شد که در واقع اجرای مجددی از داستان فرانکشتاین بود . دانشمندی دیوانه سعی داشت سگش را که به تازگی در یک حادثه رانندگی کشته شده بود زنده کند. فیلم برای کودکان مناسب تشخیص داده نشد. دلیل اصلی این تصمیم خوف آور و ترسناک بودن ایده آن عنوان شد و به سرعت کنار گذاشته شد.
با وجود گمنامی برتون در بین همگان ، پروژه‌های برتون نظر صنعت سینما را جلب کرد. پل روبنس بعد از تماشای فرانکن وینی ، برتون را استخدام کرد تا براساس برنامه‌های تلویزیونی اش ، ماجرای بزرگ پی- وی ، فیلمی سینمایی بسازد. فیلم، «ماجرای بزرگ پی – وی» (۱۹۸۵) با بودجه‌ای ۷ میلیون دلاری ساخته شد و بیش از ۴۰ میلیون دلار در گیشه فروش کرد. برتون در تمام عمرش طرفدار گروه موسیقی Oingo Boingo بود. او از یکی از اعضای گروه برای ساخت موسیقی فیلم دعوت کرد و او کسی نبود جز دنی الفمن .
گریفین دان پیشنهاد ساخت «بعد از ساعتها» (۱۹۸۵) را به برتون داد که می‌توانست اولین کار جدی برتون باشد. متن فیلمنامه قبلاً توسط دان و تهیه کننده به مارتین اسکورسیزی ارائه شده بود.اسکورسیزی که در حال پیش تولید آخرین وسوسه‌های مسیح بود ؛ مجبور شد فیلمنامه را رد کند.
برتون کارگردانی آن را پذیرفت و وقتی بودجه آخرین وسوسه‌های مسیح به نتیجه نرسید، اسکورسیزی با تهیه کنندگان تماس گرفت و کارگردانی بعد از ساعتها را دوباره به آنها پیشنهاد کرد. وقتی دان، برتون را از خواسته جدید اسکورسیزی مطلع کرد. او به خاطر احترامی که برای اسکورسیزی قائل بود، از فیلم کنار کشید.
بعد از پی - وی ، برتون به سریال «آلفرد هیچکاک تقدیم می‌کند» پیوست و اپیزود کوزه را کارگردانی کرد. سپس به سراغ فیلم دومش «بیتل جویس» (۱۹۸۸) رفت که مایکل کیتون نقش اصلی آن را بازی می‌کرد. یک کمدی سیاه که موفقیت دیگری برای برتون بود. بیتل جویس علاوه بر ۸۰ میلیون دلاری که در گیشه نصیبش شد؛ یک جایزه اسکار هم به خاطر گریم فوق العاده اش ربود.
توانایی برتون در ساخت فیلم‌های موفق با بودجه‌های اندک، مدیران اجرایی استودیوها را تحت تأثیر قرار داد و نخستین فیلم پرهزینه برتون، «بتمن» (۱۹۸۹) را برایش به ارمغان آورد.
ساخت فیلم که یکی از پرهزینه ترین آثار سال ۱۹۸۹ محسوب می‌شد با دشواری‌هایی همراه بود حتی در هالیوود شایعه شده بود تولید اثر با مشکل بزرگی مواجه شده‌است.
انتخاب برتون برای به کارگیری مایکل کیتون در نقش بتمن با واکنش‌های منفی هواداران همراه بود. با این همه بتمن با فروش ۲۵۰ میلیون دلاری و حس تیره‌ای که به فیلم‌های ابرقهرمانی بخشید یک موفقیت کلان به حساب می‌آمد .
در ۱۹۹۰ برتون با همکاری کارولین تامپسون، «ادوارد دست قیچی» را نوشت و کارگردانی کرد که آغاز همکاری او با جانی دپ بود. دپ، به خاطر موفقیت سریال تلویزیونی «۲۱، جامپ استریت» تبدیل به بت نوجوانان شده بود، او در فیلم نقش ادوارد را بازی کرد که توسط یک مخترع پیر و عجیب (با بازی وینسنت پرایس که اتفاقاً آخرین نقش آفرینی او قبل از مرگش بود) ساخته شده بود. ادوارد شبیه انسان‌ها بود ولی هنوز تکمیل نشده بود و به جای دست ، قیچی‌های تیز و برّنده‌ای داشت. فیلمبرداری در حومه شهر انجام می‌شد و به طور عجیبی مثل مکانی بود که برتون دوران کودکی اش را در آنجا گذرانده بود. وینسنت پرایس در اولین اظهار نظرش درباره فیلم گفت: «تیم برتون همان ادوارده». جانی دپ نیز چنینی تعبیری را در مقدمه کتاب Mark Salisbury، برتون به روایت برتون درباره نخستین ملاقاتش با برتون آورده‌است.
با پایان یافتن پروژه ادوارد دست قیچی، برتون با ساخت دنباله بتمن موافقت کرد ولی به شرط اینکه کمپانی درباره فیلم به برتون اختیار تام بدهد که اینگونه هم شد. حاصل کار فیلم «بتمن بازمی گردد» بود که مایکل کیتون، دنی دوویتو ، میشل فایفر و کریستوفر والکن در آن نقش آفــرینی می‌کردند. بر اساس تصمیم برتون ، تمرکز بیشتر فیلم بر روی بد من فیلم بود تا خود بتمن که نتیجه آن فروش کمتر از حد انتظار فیلم بود. فیلم حدوداً ۱۶۰ میلیون دلار فروخت که باعث خداحافظی برتون از بتمن شد که البته در سال ۱۹۹۵ دوباره به عنوان تهیه کننده به پروژه بتمن ملحق شد.
در سال ۱۹۹۳ تنها به نوشتن داستان اصلی و تهیه «کابوس قبل از کریسمس» قناعت کرد. فیلمی که توسط هنری سلیک کارگردانی شد و مایک مک داول و کارولین تامپسون فیلمنامه اش را بر اساس داستانی از برتــون نوشتند. برتون در همکاری دوباره اش با هنری سلیـــــک به عـنوان تهیه کننده، فیلم «جیمز و هلوی غول پیکر» (۱۹۹۶) را ساخت.
فیلم بعدی برتون «اد وود» (۱۹۹۴) یک پروژه جمع و جور درباره زندگی اد وود، کارگردانی که بعضی اوقات به عنوان بدترین کارگردان تاریخ سینما از او یاد می‌شود، بود. جانی دپ دوباره نقش اصلی کار را عهده دار شد. فیلم تجلیلی از سال‌های کودکی برتون بود که از اینگونه فیلم‌ها سرشار بودند. اد وود تنها فیلم برتون تا به امروز است که دنی الفمن موسیقی آن را نساخته و برتون به جای او از هاوارد شور استفاده کرد.
«مریخ حمله می‌کند!» (۱۹۹۶) هجو فیلم‌های علمی – تخیلی ترسناک دهه نود بود. برتون در این زمان آن قدر اعتبار کسب کرده بود که حتی برای نقش‌های کوتاه و مکمل فیلمش از بزرگ‌ترین ستاره‌های هالیوود استفاده کرد. فیلم به همراه فیلم بعدی برتون «اسلیپی هالو» (۱۹۹۹) چرخشی در کارنامه فیلمسازی برتون محسوب می‌شوند. کنار گذاشتن تم‌های تیره و فضاهای وهم آلود برتونی و جایگزین کردن حس و حال هالیوودی از نشانه‌های اصلی این تغییر سبک به حسـاب می‌آیند.
اسلیپی هالو با بازی جانی دپ در نقش افسر ایخابد کرین و کریستینا ریچی در نقش کاترینا ون تسل توانست نقد‌های مثبتی را به خودش اختصاص دهد و همچنین موسیقی وهم آلود الفمن نیز مورد توجه قرار گرفت. فیلم در مراسم اسکار همان سال یک جایزه از بابت طراحی صحنه دریافت کرد. موفقیت تجاری این فیلم یک جهش تازه بعد از شکست تجاری مریخ حمله می‌کند! محسوب می‌شد.
«سیاره میمون‌ها» (۲۰۰۰) یک موفقیت تجاری دیگر در کارنامه برتون است که در نخستین هفته نمایشش توانست ۶۸ میلیون دلار به جــیب تهیه کنـندگان سرازیر کند. فیلم از یک تغییر معنی دار در سبک معمول برتون خبر می‌داد تا جایی که این سؤال را مطرح می‌کرد که آیا واقعاً فیلم ساخته برتون است؟ یا اینکه فقط استخدام شده که چنین فیلمی بسازد.
برتون پس از این به سراغ فیلم «ماهی بزرگ» (۲۰۰۳) رفت و پس از آن «چارلی و کارخانه شکلات سازی» و انیمیشن «عروس مرده» را در سال ۲۰۰۵ ساخت که این آخری نامزد اسکار شد.

در ۱۹۸۹، با لنا جیسک (LenaGieseke) که یک هنرمند آلمانی بود؛ ازدواج کرد. آنها کمی بعد از ساخت بتمن بازمی گردد از هم جدا شدند. برتون بین سالهای ۱۹۹۲ تا ۲۰۰۱ نامزد لیزا ماری به حساب می‌آمد. او همچنین با هلنا بونهام کارتر از سال ۲۰۰۱ زندگی مشترک را آغاز کرد و اکنون در لندن زندگی می‌کند. آن دو یک پسر به نام بیلی – ری دارند که در اکتبر ۲۰۰۳ به دنیا آمده‌است.

سبک بصری و تم‌های سنگین آثار برتون متأثر از فیلم‌های ترسناک دهه‌های بیست و سی، و به ویژه آثار جیمز وال، اف. دبلیو.مورانو و همچنین فیلم‌های اکسپرسیونیستی سینمای آلمان است. نقاشی‌های ادوارد گوری دیگر عاملی است که برتون از آن تأثیر پذیرفته‌است.
او به صورت مکرر با جانی دپ همکاری داشته‌است. ادوارد دست قیچی، اد وود، اسلیپی هالو، چارلی و کارخانه شکلات سازی و عروس مرده از فیلمهایی هستند که این دو با هم در آنها همکاری داشتند.
برتون در فیلمهایش تصاویری از سگ‌های مرده، دلقک‌ها، گوسفنده‌ها، درخت‌های پیچ و تـاب دار، مترسک‌ها، پروانه‌ها و همچنین مو قرمزها به نمایش می‌گذارد.