بونسای(Bonsai)چیست؟آشنایی با بونسای،تاریخچه،،اصول پرورش ونگهداری بونسای،انواع بونسای(درخت درگلدان)

[چرو]

بونسای(Bonsai)چیست؟آشنایی با بونسای،تاریخچه،اصول پروروش ونگهداری بونسای،انواع بونسای(درخت درگلدان)


Bonsai

بونسای، دارْسان یا یا درخت‌ریزه‌های ژاپنی (به ژاپنی: 盆栽)‏ هنر پرورش درختان و گیاهانی است که در اندازهٔ کوچک ایجاد می‌شوند.

بونسای یا دارسان ویژگی درختان یا گیاهانی که آنها را در گلدان به‌صورتی پیرایش می‏‌کنند که پاکوتاه شوند و در سنین ۱۰۰ تا ۲۰۰ سالگی در حدود ۳۰ تا ۶۰ سانتی‌متر ارتفاع داشته باشند. از آنجا که پیراستن گیاه به صورت بونسای تقلید شکل درخت در مقیاس کوچک‌تر است، فرهنگستان زبان فارسی برای واژه بونسای برابر فارسی دارسان (همانند دار و درخت) را برگزیده است.

فرهنگ چین و به ویژه ژاپن در آفرینش چشم‌انداز فضای سبز بر این است که کل طبیعت را یکجا به باغ منتقل کنند. نه مانند غربیها که بخشی از طبیعت را به عنوان باغ تلقی می‌کنند. ژاپنی‌ها طبیعت را دوست دارند، نه رونوشت از آن را؛ و باغسازی غربی را رونوشت از طبیعت می‌دانند. بُنسایی نوعی از باغبانی هنری است که از قدیم در چین و ژاپن به روش‌های مختلف متداول بوده و هم اکنون کل جهان از این هنر با اطلاع هستند و کم و بیش آن را به طور نسبی به اجرا در می‌آورند. از نظر لغوی بُن به معنی بشقاب، سینی یا گلدان و سای به معنی کشت و کار است و بونسای را کاشته شده در سینی معنی کرده‌اند؛ اما نه هر گلدانی و گیاهی. پا کوتاه کردن یک درخت و کاشت در گلدان کوچک متضمن هرس و نگهداری خاص است که با هرس دیگر درختان در باغ متفاوت است.

[چرو]

تاریخچه

تاریخچه بونسای به 2500 سال پیش،زمانی که این هنر توسط راهبان چینی به ژاپنی ها آموزش داده شد بر می گردد.
در آن زمان در ژاپن مکتبی از بودائیسم به نام zen پا به عرصه ی ظهور گذاشت.راهبان چینی که موفق شده بودند درختان بونسای تولید کنند،به منظور کسب سود این گیاهان را به عنوان خدا به این مکتب معرفی کردند و کسانی که پیرو این مکتب بودند موقع عبادت پول و جواهرات خود را به پای درختان مینیاتوری می ریختند. پس از گذشت مدتی ژاپنی ها خود موفق به تولید این گیاهان شدند و در این امر از چینی ها سبقت گرفتند به طوری که امروزه ژاپن را منشا تولید بونسای می دانند.

تولید تجاری بونسای از زمانی شروع شد که شهر ها گسترش یافتند و انسان ها کم کم از طبیعت فاصله گرفتند به نحوی که دیدن یک درخت غول پیکر (به ویژه از یک گونه ی خاص)برای بشر تبدیل به یک رویا شده بود.از طرفی گل های آپارتمانی نیز به لحاظ آن که فقط جزئی از طبیعت بودند نمی توانستند برای ارضای نیاز های روحی و روانی بشر کافی باشد.در این زمان هنر بونسای پا به عرصه ی وجود گذاشت و توسط این هنر توانستند درختا ن غول پیکر را در گلدان های بزرگ کشت دهند و اندازه ی انها را به نحو معجزه آسایی کوچک کنند و به این ترتیب علاقه مندان به گیاهان توانستند گونه های گیاهی مورد نظر شان را در خانه به راحتی نگه داری کنند.

در حال حاضر کشور های زیادی مشغول تولید بونسای می باشند که مهم ترین آنهاعبارتند از :ژاپن،چین و تایوان

url.jpg

[چرو]

روش تولید بونسای

از روش های مختلفی برای فرم دهی گیاه بونسای استفاده میشود که در همه ی آنها مبنای کار ،شکل پیر شده ی گونه مورد نظر در محیط طبیعی است. از اعمالی که جهت تولید بونسای انجام می شود می توان به هرس فرم دهی،تعویض گلدان،تهیه ی خاک مناسب با گونه ی گیاهی مورد نظر و کم کردن ریشه ها اشاره کرد.
گیاهان مورد استفاده در بونسای:

گیاهان مختلفی در تولید بونسای قرار می گیرند ولی مهم ترین آنها گیاهانی هستند با خصوصیات منحصر به فرد که بتوانند فرم و ساختار بونسای را متعادل نگه دارند.از جمله این گیاهان می توان به گروه های زیر اشاره کرد:
1- گیاهان خزانداری که گل دهی آنها پس از تولید برگ می باشد مانند سیب.
2- گیاهان نیمه خزان دار مانند یاسمن.
3- گیاهانی که در زمان پیری دارای برگ های ریز می باشند مانند شب خسب و لیمونیا.
4- گیاهانی که تولید ریشه ی هوایی می کنند مانند انجیر معابد.

[چرو]

نگهداری بونسای

بدلیل این که خاستگاه این گیاهان از کشورهای آسیای جنوب شرقی می‌باشد، مانند: چین، تایلند و.... آب و هوای مناسب برای گیاه بونسای، گرم و مرطوب می‌باشد. پس بهتر است که برگهای بونسای را ۱ یا ۲ بار در روز با اسپری خیس شوند. تا رطوبت آن تامین شود همچنین دمای اتاق هم برای بونسای مناسب است. نور مستقیم خورشید باعث سوختن درختچه بونسای می‌شود. نور غیر مستقیم یا نور پشت پرده با حداقل یک متر فاصله برای بونسای مناسب می‌باشد. البته برخی گونه‌ها هم وجود دارند که برای فضای بیرون هستند که منظور ما گونه‌های اپارتمانی می‌باشد.
. خاک بونسای معمولا" کوکوپیت می‌باشد، که رطوبت را در خود حفظ می‌کند، بنابر این لازم نیست هرروز به ان آب بدهید هر زمانی که به خاک دست زدید و خشک بود به ان اب بدهید و نباید بگذارید زیاد خشک بماند. معمولا" یک روز در میان و بیش از سه روز نشود در تابستان بیشتر و در زمستان کمتر. از آبیاری بیس از حد هم خودداری کنید. بهترین زمان ابیاری بونسای بعد از غروب آفتاب می‌باشد. چون آب تا فردا صبح تبخیر نمی‌شود و همچنین نور باعث سوختن برگ‌ها نمی‌شود.
از آنجا که خاک کوکوپیت یک خاک خنثی می‌باشد و عاری از مواد غذایی است، بعد از مدتی گیاه دچار کمبود مواد غذایی می‌شود و برگهای آن شروع به ریزش می‌کند پس باید به بونسای کود داد تا مواد غذایی آن تامین شود. کود بونسای موجود در بازار ایران، کریستالون و آهن می‌باشد که برای بامبو و برخی گل وگیاه‌ها نیز می‌توان استفاده کرد. که باید یک قاشق چایخوری از آن را در یک لیتر آب حل کرد و هر ۱۵ روز یک بار از ان اب به گیاه بدهید. توجه داشته باشید که نباید هر دو کود را باهم بدهید. اگر از هر دو کود استفاده می‌کنید تقریبا". یک هفته بین آنها فاصله بیاندازید. آب حاوی کود را دور نریزید و در دفعات بعد استفاده کنید.


منبع:ویکی پدیا

[چرو]

مراحل تولید بونسای:

بونسای به معنی کاشت گیاهان در گلدانهای کم عمق است . به این ترتیب که گیاه در گلدانهایی کم عمق با خاک کم و در شرایط محدود کننده از نظر رشد قرار میگیرد و با آرایش زیبا وتربیت صحیح به درختی مسن ولی کوچک تبدیل می شود. برای تحقق این هدف تمام قسمتهای گیاه اعم از ریشه ها، تنه، شاخه ها، میوه ها و گلها حایز اهمیت هستند.
برای پرورش یک بونسای دانستن علوم باغبانی، نوردهی، تغذیه، نیاز آبی و همچنین هرس شاخه، برگ و ریشه لازم است. در واقع با استفاده از روشهای خاص رشد گیاه را کم می کنند به طوری که به سلامت آن لطمه ای وارد نشود و هرس ریشه و برگ در فصل رشد باعث کاهش رشد شود . همچنین برای شکل دادن به گیاه با مرور زمان شکل دلخواه را به گیاه انتقال میدهند. تناسب درست بین اجزاء گیاه و همچنین تامین نیاز گیاه به پرورش یک بونسای سالم و زیبا کمک فراوانی میکند.
برای تهیه یک بونسای می توان دو مرحله ی اصلی را در نظر گرفت:
تغییر شکل درختی طبیعی که از نواحی کوهستانی یا دشت آورده ایم به درختچه های کوتاه
تربیت بونسای که منظور تکامل بخشیدن به شکل ظاهری است.

1. مرحله ی اول:

نهال مورد انتخاب باید در عین کامل بودن باید کوچک ، کوتاه ، دارای ریشه های قوی و طول عمر دراز باشد . باید در نظر داشت که تفاوت اساسی یک بونسای و یک درخت در یک باغ کوچکی و بزرگی آنهاست وگرنه بونسای از نظر شکل ظاهری فرق دیگری با درخت طبیعی ندارد.
قبل از شروع بهار گیاهی با شرایط ذکر شده انتخاب و آن را طوری از خاک بیرون می آوریم که مقداری از ریشه های فرعی وصل به ریشه ی عمودی(اصلی) گیاه باشد و گیاه را همراه خاک اطراف ریشه با ملایمت بیرون آورده تا خاک اطراف ریشه نریزد. گیاه را در ظرف مورد نظر می کاریم. بعد از ۲۰ روز جوانه های کوچکی خواهد داشت . هنگامی که جوانه های تازه به ارتفاعی نزدیک ۵/۲ میلی متر رسید آن را فشار می دهیم یا کلا قطع می کنیم. حدود ۲ الی ۳ هفته بعد یک یا سه جوانه تازه در کنار جوانه ی قطع شده شروع به رشد می کنند. این بار جوانه های تازه هرگز خیلی بلند نخواهند شد. پس فاصله ی بین شاخه کوتاه شده و برگ هایی رشد می کنند که از حد طبیعی کوچک تر است.
با نزدیکی فصل پاییز باید احتیاط های لازم را انجام داد که گیاه خشک نشود ، یخ نزند و مرتب در معرض دید خورشید قرار گیرد. درخت را در ماه فروردین بعدی باید دوباره به همان طریق اولی نشا کرد. دفعات نشاندن گیاه در ظرف دیگر بستگی به نوع درخت و سن آن دارد.

قرار دادن گیاه در ظرف دیگر دو فایده دارد:
درون ظرف پر از ریشه شده است و جای خالی برای رشد ریشه های تازه نیست . در هر انتقال حذف مقداری از ریشه ها و رویش ریشه های جدید باعث خواهد شد که مواد به مقدار لازم ( نه بیش از حد ) جذب کند و رشد نموده و از اندازه هایی که مورد نظر ماست بزرگتر نشود.
شاخ و برگ های زیادی را قطع می کنیم و این عمل موجب تعادل بین مواد جذب شده به وسیله ی ریشه ی گیاه و مقدار هوایی که توسط شاخ و برگ پس داده( فتوسنتز ) می شود ، می گردد.
۲ الی ۳ هفته طول می کشد که گیاه در محل جدید ریشه های محکمی بگیرد. هنگامی که ریشه ها محکم شد ، جوانه ها شروع به رشد می کنند. بعد از دو ماه که درخت به ظرفش منتقل شد تمام برگ های آن در مرکز ساقه باید با قیچی قطع گردد. باقیمانده ی برگ های ساقه به زودی پژمرده شده و می افتند این حالت برگ ریزان مصنوعی پاییزی است. دو یا سه هفته بعد شاخه ها و برگ های جدید از جوانه های تازه بیرون خواهند آمد. این شاخه و برگ ها کوچک می شوند و نتیجتا به بونسای شکل باشکوهی می دهند.

2. مرحله ی دوم :

تربیت بونسای است که به سه طریق می توان عمل کرد:

1. هرس کردن شاخه و برگ ها
که قبلا به آن اشاره شد.

2. سیم بستن:

برای این که شکل دلخواه خود را به درخت بدهیم از سیم مسی استفاده می کنیم به این ترتیب که شاخه یا تنه را با دست و انگشتان به حالتی که مورد نظر است نگه می داریم. سیم را در جهت عقربه های ساعت به دور آن می پیچیم . شاخه های کوچک را برای ۲ تا ۳ ماه و شاخه های بزرگتر را برای ۳ الی ۴ ماه می توان سیم بست.

3. آویزان کردن شاخه:

به سادگی یک طناب یا نخ را به شاخه ی مورد نظر متصل و انتهای آن رابه جایی متصل می کنیم تا شاخه خمیدگی مورد نظر را پیدا کند.

ـ شرایط خاک:

تمیز باشد ، کود طبیعی نداشته باشد ، قابلیت نگهداری رطوبت را داشته باشد و پوک باشد.

ـ محل نگهداری :

در تمام سال آفتابی باشد ، در معرض هوا بوده ولی از بادهای شدید در امان باشد ، تمیز و دور از گرد و غبار باشد.

[چرو]

ویژگی های یک بونسای مرغوب:

ریشه ها:

ریشه های گیاه بنسای شده، در عین استحکام، سلامت و گستردگی، باید ظاهری کهن به درخت ببخشند. درروشهای متقارن، نامتقارن و اریب، ریشه ها در تمام جهات گسترده شده اند. اما در روشهای بادزده، صخره،رویشی و .... ریشه ها غالباً در جهت خلاف انحنای تنه گسترده شده اند. تا بدین ترتیب به گیاه ظاهری متقارن ببخشند. تعدادی ازریشه ها روی خاک قرار داده میشوند تا قدمت درخت را از نظر ظاهری افزایش دهند و تصور فرسایش خاک را در سالهای گذشته در ذهن القا کنند. برای تحقق این مهم، در زمان انتقال گیاه به گلدان بزرگتر، تعدادی از ریشه ها را روی خاک قرار می دهند و روی آنها را با خزه اسفاگنوم و مقدار کمی خاک می پوشانند. در طی آبیاری های مکرر، این پوشش نازک، از بین میرود و پوست ریشه در معرض نور خورشید، سخت میشود و بدین ترتیب هدف ما در القای تصور کهن بودن گیاه تحقق می آید.
برای تشکیل ریشه های جدید در جهت مناسب، می توان ریشه را تا لایه کامبیوم خراش داد و روی آن را با خاک و خزه پوشاند. بعد از چند هفته، در محل زخم ریشه های جدیدی ایجاد میشود.

برگ ها:

نقش برگ ها در بونسای این است که مکمّل شاخه ها و تنۀ گیاه باشند و این قسمت ها را بهتر به نمایش بگذارند. برگ های انبوه، همه جای درخت و در واقع ساختمان درخت شما را از دید پنهان می سازند و البته برگ های پراکنده و با فاصله، نشان دهندۀ درخت بیمار هستند. برگ های مطلوب برای بونسای شما، برگهایی کوچک و نزدیک به هم هستند که در گروه های انبوه می رویند.
آن ها باید نشان دهندۀ شادابی و سلامت گیاه باشند، بدون آن که درخت را در پوشش خود پنهان نمایند.
می توانید حتّی محل رویش برگ ها را کنترل کنید، تا حدی بر اندازۀ آن ها نیز می توانید نظارت داشته باشید، امّا از آنجا که کنترل شما بر اندازۀ برگها محدود است، بهتر است که همواره درختانی را که ذاتاً برگ های کوچکی دارند انتخاب نمایید.
شما ممکن است از اندازۀ برخی از برگ ها کمی بکاهید، امّا به هیچ وجه نمی توانید در اندازۀ گل ها و میوه ها تغییر ایجاد کنید.

شاخه ها:

گیاهان در طبیعت ممکن است شاخه های در هم پیچیده داشته باشند . ولی در بن سای با سیم پیچی ، شاخه ها را به گونه ای تربیت می کنند ، که گیاه زیبا جلوه کند . معمولاً شاخه ها از نظر قطر و طول تفاوت دارند . شاخه های پایین تر ضخیم تر و بلندتر هستند و بخوبی در همه جهات گسترده می شوند . شکل هر شاخه به تنهایی نیز مد نظر است . در هنر بن سای بسیاری از شاخه های گیاه مطلوب به نظر نمی رسد . از این رو این شاخه ها را قطع می کنند .

تنه:

گرچه همه قسمت های گیاه بن سای شده مهم است ، اما تنه گیاه اولین قسمتی است که توجه ناظر را به خود جلب میکند .تنه بن سای باید پوستی ضخیم ، یک پارچه و تودرتو داشته باشد . تنه باید به گونه ای باشد که هرچه به راس نزدیک میشود ضخامت آن کمتر شود . روی یک تنه خوب نباید آثار زخم ناشی از سیم پیچی دیده شود

[چرو]

ویژگی های گلدان بونسای:


ظروفی که بری بونسای خود انتخاب می کنید، چون به اندازۀ هر عنصر دیگر در این درخت اهمیّت دارد، باید هماهنگی کامل با گل و گیاه داشته باشد. به عبارتی اگر ظرف درست انتخاب شود، نباید به هیچ وجه از جلوۀ بونسای بکاهد و وقتی کسی به آن نگاه می کند توجه او به ظرف جلب نشود.
در اوایل تاریخچۀ بونسای، این گیاه کوچک بیشتر بهانه ای بود برای نشان دادن زیبایی کار کوزه گر و گلدان های زیبا و با رنگ های برّاق برای این کار در نظر گرفته می شد.
امروزه این ظروف تزیینی بیشتر برای گیاهان گل دار، میوه دار و یا درختان برگ ریز به کار می روند. درختان همیشه سبز با ظروف سادۀ قهوه ای، قرمز آجری، خاکستری و ارغوانی کم رنگ زیباتر به نظر می رسند و برای درختان برگ ریز، شما می توانید از گلدان های برّاق نیز استفاده کنید، امّا گلدان نباید بهتر از درخت به نظر برسد. برای گیاهانی با برگ های تیره و انبوه، از رنگ های تیره تر، و برای گیاهانی با برگ های کم و روشن از رنگ های روشن تر استفاده نمایید.
شکل و اندازۀ کلدان بسیار مهم است. مجدداً تاکید می کنم که اصل مهم، این است که گلدان با مجموعه هماهنگی داشته باشد و زیبایی آن به تنهایی ملاک نیست. برای سبکی که بونسای به شکل افتاده است، از ظروف گرد و یا ظروفی که اظلاع برابر دارند استفاده کنید که فقط چند سانتیمتر عمق داشته باشند تا از مشاهدۀ آن به بیننده احساس هماهنگی و تعادل دست دهد.
برای سبک های عمودی و گروهی از گلدان های گرد، مستطیل و یا بیضی استفاده نمایید.
عمق ظرف معمولاً به اندازۀ ضخامت پایۀ تنه است. در کاشت درختان به صورت گروهی باید این عمق به اندازۀ ضخامت کلفت ترین درخت باشد.
امّا طول گلدان؛ برای درختان عمودی تکی، باید دو سوّم ارتفاع بلندترین درخت باشد و در سبک چند تنه ای و گروهی نیز باید این اندازه نسبت به بلند ترین درخت سنجیده شود.

[چرو]

فلسفه بونسای:


در مفهوم عام، بونسای هیچ گاه نماد خودنمایی، جلوه گری و خودستایی نبوده و نمی توان آنرا مبتذل و بد سگال خواند، بلکه آن را الگوی تهذیب نفس و اصالت زندگی و مظهر ابهت، خیره کنندگی و ابهام می دانند.

در ژاپن به بونسای ها اصیل کلمات Wabi و Sabi اتلاق می شود که اولی به مفهوم سکوت، آرامش، تواضع وتنهایی و دومی به معنی سادگی، فقر، قانع بودن و سالخوردگی است و این دو کلمه از مراسم Tea Ceremony یا مراسم چای موسوم به Wabi-Cha که توسط Rikyo Sen-no در 400 سال پیش بنیانگذاری شد،نشئات یافته اند.

چینی ها در اشعار فلسفی Rikugi به کلماتی اشاره می نمایند که شامل: Kyo, Hi, Fu, Ga, Sho, Fa می باشد و بر طبق آن Ga برانگیزاننده احساس، ظرافت و وقار Elegance ، برازندگی Grace , آرامش و صفا Serenity و فروتنی Modesty است زیرا آنان تمامی خصوصیات مذکور را در بونسای قابل درک می دانند و معتقدند بونسای هایی که خصوصیات Ga را نداشته باشند، یک بونسای خوب به حساب نمی آیندو از این جهت Ga به همراه Sabi و Wabi استخوانبندی فلسفه بونسای را تشکیل می دهد.

[چرو]

انواع بونسای:

درختان بونسای را در اندازه های کوچک و در حد کف یک دست Palm تا ارتفاع یک متر پرورش می دهند و برای انتخاب روش پرورش بونسای، درختان را به دستجاتی از نظر صفات و زیبایی آنها برای خلق یک اثر هنری زنده تقسیم میکنند و هر درخت را با دیدی تازه و فکری باز و آزاد نگریسته و خصوصیات طبیعی آنرا در نظر می گیرند. بونسای ها را بر اساس شکل آنها دسته بندی می کنند اما بسیار اهمیت دارد که پرورش دهندگان به بونسای اجازه بدهند تا خصوصیات واقعی خود را به صورت آزادانه ای بروز دهند و بدون اینکه آنها را وادار به نشان دادن خصوصیات ویژه ای نمایند به آنان کمک کنند تا بشکلی زیبا جلوه گر شوند، آنگونه که انسانها برای خود لباس مناسب را انتخاب می کنند.

درختانی که ریشه دهی ضعیفی دارند همانند تیرهای چوبی خطوط برق و تلفن که بر زمین فرو رفته اند، خواهند بود اما سیستم های ریشه دهی گسترده موجب استقرار بهتر درختان و ثبات بهتر محوریت گیاه می گردند بطوریکه بونسای های استاندارد ژاپنی که دارای سیستم ریشه دهی مناسبی هستند، به مقدار کافی قطور شده و از خاک خارج می گردند.

[چرو]

تفاوت گیاهان بونسای شده با گیاهان معمولی:

یک درخت ریشه ی خود را در خاک برای جذب مواد غذایی برای اندام های هوایی اش گسترش میدهد و با توجه به نور و مواد غذایی دریافتی و آب و... که از محیط میرسد رشد میکند و قد میکشد بعد کم کم رو به پیری میرود .
در بونسای میزان تبادلات ریشه و اندام هوایی به پرورش دهنده آن بستگی دارد این میزان هرچه بیشتر باشد بونسای بلندتر میشود و بلعکس.
عمر بونسای از درخت معمولی بیشتر است چون دائم در حال هرس شدن است و اندام های جوان تولید میکند . ریشه هم به دلیل کوتاه بودن قد درخت برای ارسال مواد غذایی زیاد دچار مشکل نمی شود .
نکته مهم در بونسای تعادل میان اندام هاست. زمانی که این تعادل در محیط یک گلدان انجام شود میتوان گفت که گیاه به بونسای تبدیل شده است .