سنگهای رسوبی

[SonBol]

ریپل مارک های شمشک– منطقه دهملا – 20 کلیومتری شاهرود

http://www.sharemation.com/mmaleki/r...pg?uniq=hz0f3c

پالئو دیکتیون ممبر 5 میلا– منطقه دهملا – 20 کلیومتری شاهرود


http://www.sharemation.com/mmaleki/p...pg?uniq=hz0eyk

فلوت کست ممبر 5 میلا – منطقه دهملا – 20 کلیومتری شاهرود

http://www.sharemation.com/mmaleki/f...pg?uniq=hz0ey8

[دانه کولانه]

این موضوع مخاطب زیادی داره لطفا اگه میتونی کاملترش کن

[SonBol]

چشم اطاعت میشه ادمین جان

[SonBol]

سنگهاي رسوبي از هوازدگي و حمل سنگهاي قديمي‌تر و يا رسوبگذاري شيميايي رسوبات تشكيل شده اند. سنگ آهك، ماسه سنگ و شيل مثالهايي از سنگهاي رسوبي هستند.

1-سيلتستون

2-ماسه سنگ

3-ماسه سنگ

4-سنگ آهک

5-ماسه سنگ آرکوزي دانه درشت

6-گلسنگ

[SonBol]

مفهومرسوب

ریشه لغوی
Sedimentologg یا رسوب شناسی نام خود را از واژه لاتین Sedimentum گرفته است که به معنای رسوب کرده است.

دید کلی

سنگهای رسوبی ، از انباشت ذرات ناشی از خرد شدن انواع سنگهای دیگر بوجود آمده‌اند. این ذرات ، معمولا به کمک نیروی گراویته ، آب ، باد و یا یخ به محل جدید خود منتقل شده و در آنجا به ترتیبی جدید نهشته می‌شوند. برای مثال ، امواجی که به ساحل صخره‌ها برخورد می‌کنند، ممکن است که از این طریق ، ذرات ریگ و شندیگری را در همان نزدیکی فراهم آورند. این نهشته‌های ساحلی اگر سخت می‌شدند، سنگی رسوبی تشکیل می‌یافت. یکی از مهمترین خاصه‌های سنگهای رسوبی ، لایه بندی رسوبات تشکیل دهنده آنهاست.

تاریخچه و سیر تحولی

تا قبل از سال 1815 میلادی بیشتر مطالعات بر اساس چینه شناسی بود و از شکل هندسی ، تعیین ضخامت و ارتباط جانبی رسوبات با یکدیگر استفاده می‌گردید. در سال 1815 ، ویلیام اسمیت نقشه زمین شناسی انگلستان را تهیه کرد و گسترش و قرار گرفتن توالی سنگهای رسوبی منطقه را با شکل نشان داد.

ویلیام اسمیت

هنری سربی از سال 1859 از میکروسکوپ پلاریزان جهت مطالعه سنگهای رسوبی استفاده کرد و مقاله‌ای در سال 1879 در انجمن زمین شناسان لندن ارائه نمود که در آن اهمیت میکروسکوپ پلاریزان را در مطالعه سنگهای رسوبی بیان داشت، که این خود یکی از مهمترین پیشرفت‌های رسوب شناسی محسوب می‌شود. بر همین اساس هنری سربی به نام "پدر پتروگرافی" لقب گرفت

هنری سربی

در سال 1891 برای اولین مرتبه رسوبات عهد حاضر کف دریاها بوسیله کشتی چالنجز به سطح آب آورده شد و مورد مطالعه قرار گرفت. در سال 1919 ونتورت نیز مقاله‌ای در رابطه با اندازه و گردشدگی ذرات درسنگهای آواری ارائه کرد که قدم بسیار بزرگی در تقسیم بندی اندازه ذرات بوده است.
گرابو درسال 1904 مقالهای درباره طبقه‌بندی سنگها و بعدها در سال 1913 کتابی تحت عنوان "اصول چینه شناسی" نوشت که تمام مسائل رسوبگذاری تا زمان خود را در آن نیز عنوان نمود که این خود یکی از پیشرفتهای مهم در رسوب شناسی می‌باشد.
هنز کلوز در سال 1938 ساختمانهای رسوبی را مورد بررسی قرار داد و از مطالعه آنها میزان انرژی محیط و همچنین جهت حرکت رسوبات از منشا به حوضه رسوبگذاری را تفسیر نمود. در سال 1942 ، کینگ رخساره‌های مختلف رسوبی را تعبیر و تفسیر نمود بالاخره در سال 1952 گارلز به مطالعه ژئوشیمیایی رسوبات(اختصاصات فیزیک و شیمیایی مانند PH و Eh ) پرداخت. از آن زمان به بعد نیز تحقیقات زیادی در زمینه‌های مختلف رسوب شناسی توسط محققان این رشته در سراسر جهان انجام گردیده و یا در حال انجام است.

تقسیم بندی کلی ذرات رسوبات

• ذرات آواری

ذرات تشکیل دهنده این گروه از تخریب سنگهای موجود در سطح زمین حاصل شده‌اند. این ذرات باید دارای مقاومت مکانیکی و ثبات شیمیایی زیادی در مقابل عمل هوازدگی باشند تا در رسوبات باقی بمانند ، زیرا اگر مقاومت آنها کم باشد در منشا یا بعد از رسوبگذاری تجزیه و کانیهای جدید به ویژه "رسی" را به وجود می‌آورند. ذرات آواری خود به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:
▪ ذرات آواری غیر آلی ، مانند: کوارتز و فلدسپات

▪ ذرات آواری آلی یا کربن‌دار ، مانند: کروژن

نمونه ای از رسوبات آواری

• ذرات جامد شیمیایی و بیوشیمیایی:

این ذرات از تخریب سنگهای قدیمی حاصل شده‌اند و درون حوضه رسوبی بر اثر فعل و انفعالات شیمیایی و بیوشیمیایی تشکیل گردیده‌اند. این گروه خود به دستهای زیر تقسیم می‌شود:
▪ خرده‌های اسکلتی
▪ دانه‌های غیر اسکلتی کربنات کلسیم
▪ کانیهای تبخیری که به طور فیزیکی حمل شده‌اند
▪ گلاکونیت

کاربرد رسوب شناسی

• مهمترین کاربرد رسوب شناسی در ارتباط با اکتشاف منابع طبیعی از قبیل نفت و گاز می‌باشد، در گذشته بیشتر کمپانیهای نفتی برای کشف مخازن در جستجوی طاقدیسها بودند، اما با پیشرفت زمان به این نتیجه رسیدند که علاوه بر نفتگیرهای ساختمانی ، نفتگیرهای چینه شناسی نیز از اهمیت خاصی برخوردار است.

زیرا در این گونه نفتگیرها سنگهای با تخلخل و نفوذپذیری زیاد به طور جانبی و عمودی به سنگهای با نفوذپذیری کم تبدیل می‌شوند و از حرکت نفت و گاز به طرف بالا جلوگیری می‌کنند.
• یکی دیگر از کاربردهای مهم رسوب شناسی در رابطه با روش لرزه نگاری ، مطالعه طبقات رسوبی در زیر سطح زمین است. بدین وسیله می‌توان محیط رسوبی ، ارتباط جانبی طبقات و همچنین توالی عمودی رسوبات را تعبیر و تفسیر نمود.

• از مطالعات رسوب شناسی می‌توان در رابطه با کارهای اکتشافی زغال سنگ استفاده کرد و گسترش وضعیت لایه‌های زغالی را تعبیر و تفسیر نمود.

• بعضی از کانیهای فلزی مانند سرب و روی بطور محدود در سنگهای رسوبی میزبان ، نظیر ریفها یا رسوبات جلبکی فسیل شده ، وجود دارند. بنابراین درک رسوب شناسی به اکتشاف سرب و روی در این گونه سنگها کمک فروانی می‌کند.

• اورانیوم و پلاسرهای مختلف در داخل رسوبات رودخانه‌ای قدیمه تجمع یافته‌اند، بنابراین با استفاده از مطالعات رسوب شناسی می‌توان محیط رسوبگذاری سنگهای رسوبی حاوی اورانیوم و پلاسرها را تعبیر و به اکتشاف این گونه مواد کمک فراوانی نمود.

• در رابطه با هیدروژئولوژی ، مطالعات رسوب شناسی به شناخت و چگونگی تشکیل سنگهای آبدار در محیطهای رسوبی مختلف کمک زیادی می‌نماید. لذا ، بدین وسیله می‌توان به گسترش سنگ آبدار پی برد و از حفاریهای مکرر برای یافتن آب که متحمل مخارج زیادی است، جلوگیری کرد.

[SonBol]

سنگ شناسی رسوبی
پيشگفتار
سنگ هاي رسوبي بيش ازهفتادوپنج درصدسطح زمين را مي پوشانند. يك توده رسوبي شامل موادي است كه در سطح يا نزديك سطح زمين ودر محيطي كه داراي فشار و حرارت پايين مي باشد، انباشته مي‌گردد. معمولاً مواد رسوبي از مايعي كه آن ها را در بر مي گيرد، در محيط هاي مختلف رسوبي ته نشين مي گردند ، رسوبات به روش هاي مختلفي تشكيل مي شوند. رسوبات در برخي از مواقع از هوازدگي و فرسايش سنگ هاي قديمي تر تشكيل مي شوند كه در اين شرايط به رسوب تخريبي يا آواري مي گويند. گاهي اوقات رسوبات در اثر فرايند هاي بيولوژيكي ، شيميايي و يا بيو شيميايي ، نيز تشكيل مي شوند. بعنوان مثال تشكيل رسوبات تبخيري نظير نمك و گچ يك فرايند شيميايي محض و تشكيل بافيمانده صدف جانداران آب زي يك فرايند بيوشيميايي است. مواد رسوبي هرگاه تحت تاُثير فرايندهاي سنگ زدايي قرار گيرند تبديل به سنگ رسوبي مي شوند . مطالعه سنگ هاي رسوبي براي ما بسيار حائز اهميت است ، زيرا اطلاعات ما درباره‌ي چينه شناسي و بسياري از علومات ما درباره تاريخ گذشته زمين در اين سنگ ها نهفته است. بخش مهمي از ذخاير معدني كه داراي ارزش قابل توجهي مي باشند از سنگ هاي رسوبي بدست مي آيند. بعنوان مثال همه يا قسمت عمده نفت ، گاز طبيعي ، زغال ، نمك ، گوگرد، املاح پتاسيم، سنگ گچ ، سنگ اهك ، فسفات، اورانيوم ، منگنز، و همچنين موادي مانند‌ : ماسه، سنگ هاي ساختماني، رس هاي سفال سازي، از سنگ هاي رسوبي بدست مي‌ آيند. بدليل ارزش اهميت مطالعه اين گونه سنگ ها در كشورهاي پيشرفته ،دين رشته هاي تخصصي بررسي اين سنگ ها در مقاطع كارشناسي ارشد و دكتري داير شده است، در كشور ما نيز بعد از انقلاب پرشكوه اسلامي توجه خاصي بر زمين شناسي خصوصاً رسوب شناسي و سنگ شناسي رسوبي شده است و اين رشته تخصصي در مقاطع كارشناسي ارشد و دكتري تدريس شده است.

[SonBol]

سنگ‌هاي شيميايي و بيوشيميايي

الف) تبخيري‌ها
كانيهاي تبخيري در محيط‌هاي كولابي يعني محيطي كه ميزان تبخير نسبت به ورود آب فزوني دارد تشكيل مي‌شود. در اين محيط اصل اشباع عامل ايجاد انواع رسوبهاي تبخيري بوده و چون درجه اشباع آب با حرارت متفاوت است، لذا ترتيب خاص در پيدايش سنگ‌هاي تبخيري پيدا مي‌شود كه به آن شيل سنگهاي تبخيري گفته مي‌شود. محيط تشكيل اين سنگها را مي‌توان به دو دسته تقسيم نمود كه عبارتست از الف) درياچه‌هاي موقتي نظير درياچه قم ب) حوضه‌هاي كناري درياهاي بهراليل ارتباط آن با درياي آزاد محدود مي‌باشد نظير خليج فارس و خليج قره‌ نباز.
شرايط عادي تبخير و اشباع در اين حوضه‌ها هم از نظر مكاني و هم از نظر زمان نظم خاصي را ايجاد مي‌نمايد كه بطور مثال افزايش وزن مخصوص در اثر تبخير و نوع كاني تبخيري به شرح زير است.

(شماي اوزپگلرو وانت هوف رابطه بين وزن مخصوص آب و رسوب مواد تبخيري (معتمد 1366))
نحوه رسوب‌گذاري، نهشته‌هاي نمك‌دار در هنگام تبخير يك متر از آب دريا به شرح زير است

رسوب
ارتفاع آب باقي‌مانده
رسوب آهك با مقدار بسيار كم آهن
0/543m
رسوب گچ، ابتدا سريع و سپس كند
0/190m
رسوب گچ، شروع رسوب نمك‌طعام
0/099m
پايان بيشينه رسوب گچ و ادامه رسوب‌گذاري نمك‌طعام
0/095m
بيشينه رسوب نمك و دنباله رسوب گچ
0/039
پايان رسوب گچ و دنباله رسوب‌گذاري نمك
0/032
دنباله رسوب نمك‌طعام و رسوب كلرور پتاسيم و سولفات منيزيم

0/032000/000

[SonBol]

سنگ‌هاي كربناته

مقدمه
سنگ‌هاي كربناته حدود 0/020 سنگ‌هاي رسوبي را تشكيل مي‌دهند و تقريباً هميشه خالص مي‌باشند. اين سنگ‌ها عمدتاً از كاني‌هاي كربناته، نظير كلسيتCaCo3 ، اراگونيت CaCo3 و دولوميتCamg(Co3)2 تشكيل شده‌اند بعلت فعاليت يخچال‌ها در پلئيتوسن (Pleistocene) رسوبات كربناته درياهاي كم عمق كنوني توسعه زيادي ندارند. ولي در گذشته درياهاي كم عمق شبيه بخش جنوبي خليج فارس متناوباً بخش وسيعي از كره زمين را مي‌پوشاند كه منجر به تشكيل انباشته‌هاي ضخيمي از سنگ‌هاي آهكي شده است. عوامل مختلفي از قبيل درجه حرارت، شوري، عمق آب و ورود مواد تخريبي تشكيل سنگ‌هاي آهكي را كنترل مي‌نمايند.
اكثر رسوبات كربناته در مناطق گرم حدود 30 درجه جنوب و شمال خط استوا بوجود مي‌آيند. مطالعه و بررسي سنگ‌هاي كربناته بسيار با اهميت است زيرا حدود 50 درصد سنگ‌هاي مخزن نفت در دنيا و حدود 95 درصد سنگ‌هاي مخزن نفت و گاز ايران در اين گونه سنگ‌ها تشكيل شده است. بعنوان مثال سنگ مخزن نفت در سازند اسماري در جنوب و جنوب غرب ايران يكي از بهترين سنگ مخزن نفت در دنيا مي‌باشد. سنگ‌هاي كربناته داراي كاربردهاي شيميايي و صنعتي فراواني مي‌باشد بعنوان مثال اين گونه سنگ‌ها كارايي فراواني در صنعت ساختمان‌سازي چه به صورت مصالح و چه به صورت سنگ ساختماني مي‌باشند ايران از جهت دارابودن اين گونه معادن بسيار غني است. در جاي‌جاي كشورمان اين گونه منابع با حجم بسيار مناسب نهفته است استان‌هاي امروزه داراي منابع فعال‌تري نسبت به اين‌گونه سنگ‌ها مي‌باشند عبارتند از استان قم، لرستان، اصفهان .... مي‌باشند. از طرف ديگر بررسي اينگونه سنگ‌ها براي شناسايي مناطق كارستيك حايز اهميت فراوان از جنبه آب‌شناسي و توريستي مي‌باشد. زيرا بسياري از منابع آب زيرزميني در استان‌هاي خشك ما در اين سنگ‌ها واقع باشند. از نظر توريستي نيز با بررسي اينگونه سنگ‌ها مي‌توان مناطق مستمر جهت شناسايي غار بني‌صدر را شناسايي شود.
اين گونه سنگ‌ها را بر اساس كاني تشكيل دهنده آن‌ها به
1- سنگ‌آهك limestone : كه عمدتاً از اراگونيت و كلسيت تشكيل شده و عمدتاً رنگ خاكستري دارد.
2- دولوميت: كه عمدتاً از كاني دولوميت ساخته شده است. از ويژگي‌هاي مهم جهت شناسايي دولوميت مي‌توان به سطح هوازدگي دولوميت‌ها اشاره نمود كه معمولاً به رنگ زرد خاكستري يا قهوه‌اي خاكستري مي‌باشد. علت اين امر وارد مقادير كمي آهن در ساختمان بلور دولوميت است كه در هنگام هوازدگي اين رنگ خاص را به سطح دولوميت‌ها مي‌دهد.

[SonBol]

بافت سنگ‌هاي كربناته
بافت سنگ‌هاي تخريبي از دانه‌ها، ماتريكس و سيمان تشكيل شده بود. سنگ‌هاي كربناته اجزاء مشابه بافتي با سنگ‌هاي تخريبي دارند كه اجزاء آن عبارتند از
الف: اكولم‌ها (معادل دانه‌ها در سنگ‌هاي تخريبي بوده و عبارتند از رسوباتي مي‌باشند كه منشاء داخل حوضه رسوبي داشته و از خارج از حوضه وارد آن نمي‌شود) كه عبارتند از

1- اپنتراكلاست‌ها: ذرات يا قطعات نابجاي زاويه‌دار يا شبه زاويه‌دار بوده كه همزمان با رسوب‌گذاري بوجود آمده‌اند. اندازه آنها متغير بوده و بنظر مي‌رسد اين ذرات از كف دريا كنده شده و مجدداً رسوب نموده‌اند.

-2 لائيدها: ذرات كروي يا شبه كروي با ساختمان داخلي شعاعي با دواير متحدالمركز كه جنس آن كربنات كلسيم است مي‌باشند. اندازه لائيدها عمدتاً از 2 ميلي‌متر كوچكتر است.

3- پلت: ذرات گرد تا بيضوي بوده كه فاقد ساختمان داخلي مي‌باشند. اندازه آنها مابين 0/03 تا 0/15 ميلي‌متر است. پلت‌ها از فضولات جانوران لجن‌خوار كف درياها تشكيل شده‌اند.
ذرات فسيلي: صدف انواع موجودات دريازي نظير دوكفه‌اي‌ها، براكپرپودها و انواع موجودات نظير مرجان‌ها، ماهيها ... كه بعد از مرگ موجود در محيط زيست آن‌ها رسوب مي‌نمايد.

[SonBol]

تقسيم‌بندي سنگ‌هاي كربناته:

امروزه دانشمندان مختلف زمين‌شناسي سنگ‌هاي كربناته را بر اساس بافت و نوع اكولم‌هاي آن به طرق مختلف تقسيم‌بندي نموده‌اند كه براي بررسي آن‌ها مي‌توان به كتب مختلف سنگ‌شناسي رسوبي مراجعه نمود. ما سعي داريم كه در اين مبحث برخي از معروف‌ترين انواع سنگ‌هاي كربناته را به اختصار شرح دهيم.
1- ميكرايت: ميكرايت از گل كربناته تشكيل شده است. ميكرايت در نواحي از دريا رسوب مي‌نمايد كه انرژي محيط بسيار كم باشد.

2-سنگ آهك فسيل‌دار: اين‌گونه سنگ‌هاي آهكي فسيل‌ها يا قطعات باقي‌مانده جانوران قديمي مي‌باشند. مابين اين قطعات را يا گل‌كربناته پر مي‌نمايد.

3- كوكينا: كوكينا نوعي سنگ آهك فسيل‌دار مي‌باشد كه از صدف فسيلها تشكيل شده است كوكنيا فاقد ماتركس بوده و يا مقدار ماتريكس در آن بسيار كم است. اندازه صدف‌ها در كونيا از 2 ميلي‌متر بزرگتر بوده و با چشم قابل مكشاهده مي‌باشند.

4- چالك: چالك نوعي سنگ آهك فسيل‌دار است كه از صدف جانوران ميكروسكوپي تشكيل شده است. پلانكتون‌ها عمده‌ترين موجودات تشكيل دهنده چالك مي‌باشند. از نظر بافتي چالك مشابه ميكرايت‌ها است ولي از نظر رنگ چالك سفيد رنگ مي‌باشد.

- سنگ آهك‌هاي كريستالين: اين گونه سنگ‌ها زا بلورهاي درشت كربنات كلسيم تشكيل شده‌اند. علت بوجود‌آمدن اين بلورها تغييرات فيزيكي و شيميايي در حين مراحل سنگ‌زايي (دياژنز) مي‌باشد.
- تراورتن: در محيط‌هاي غاري، چشمه‌ها و يا رودخانه‌ از تبخير آب‌هاي حاوي كربنات كلسيم بوجود مي‌آيد. متراورتن سنگي با چگالي زياد و بلوري مي‌باشد استالاكتيت‌ها و استالاگميت‌ها از جنس تراورتن مي‌باشند. تراورتن نوعي سنگ زميني بوده و در مجسمه‌سازي و سنگ‌هاي تزئيني كاربرد دارد. تراورتن‌ها از رخساره‌هاي جديد زمين‌شناسي هستند كه در رخساره‌‌هاي دوران چهارم در عهد حاضر گسترش دارند.
- سنگ دولوميت: سنگ دولوميت از كاني دولوميت تشكيل شده است. بيشتر دولوميت‌ها منشاء ثانويه داشته يعني در اثر فعل و انفعال سيلات حاوي mg با سنگ‌هاي كربناته تشكيل يافته‌اند. در حين دولوميتي‌شدن ممكن است بافت سنگ اوليه حفظ شود و يا كلاً از بين مي‌رود. دولوميت سلطانيه با سن پركامبرين در ايران نمونه‌اي از دولوميت‌هاي با منشاء اوليه مي‌باشد. دولوميت كاربرد صنعتي شيميايي فراواني صنايع مختلف نظير صنايع نسوز و شيشه‌سازي دارد.