آشنایی با پژوهشگاه دانش های بنیادی IPM

[آناهیتا الهه آبها]

پژوهشگاه دانش های بنیادی از ویکی پدیا :

پژوهشگاه دانش‌های بنیادی یا IPM مرکزی تحقیقاتی در ایران است که در سال ۱۳۶۷ تأسیس شد و ریاست آن را محمد جواد لاریجانی بر عهده دارد. این مرکز قبلاً « مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات» نام داشت.
این پژوهشگاه اولین سازمان دولتی در ایران است که به شبکه اینترنت متصل شد. همچنین سال‌ها بعد پروژهٔ ثبت دامنه‌های ‎.ir را با همت سیاوش شهشهانی راه‌اندازی کرد.

تصویری از ساختمان پژوهشگاه دانش‌های بنیادی در نیاوران

درباره پژوهشگاه

پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي مؤسسه‌اي وابسته به وزارت علوم، تحقيقات، و فناوري است که در سال 1368 با نام «مرکز تحقيقات فيزيک نظري و رياضيات» تأسيس شد .

هدف اولیه پژوهشگاه

هدف اولية آن پيشبرد پژوهش و نوآوري در دو رشته فیزیک نظری و ریاضیات، و ضمناً فراهم آوردن الگويي بود که به ترويج و اعتلاي فرهنگ پژوهش در سطح کشور کمک کند.
مرکز فعاليت خود را با 3 هستة تحقيقاتي در فيزيک نظري و 3 هستة تحقيقاتي در رياضيات و با امکاناتي اندک آغاز کرد ولي به تدريج با توسعة امکانات و جذب دانشوراني از رشته‌هاي ديگر، فعاليت آن به حيطه‌هاي ديگري گسترش يافت و در سال 1376 نام آن به «پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي» تغيير کرد.
اين پژوهشگاه در حال حاضر با 8 پژوهشکده در زمينه‌هاي گوناگون علوم بنيادي و برخورداري از زيرساخت‌ها و امکانات لازم (شبکة الکترونيکي، کامپيوتر، آزمايشگاه‌ها، و کتابخانة مجهز و روزآمد) که دائماً هم رو به توسعه است، حضور فعالي در جريان پژوهشي کشور در اين دانش‌ها دارد.
شرح وظايف و نوع فعاليت‌هاي پژوهشگاه در سطور آينده خواهد آمد ولي در يک نگاه کلي به تجربة بيست‌سالة فعاليت پژوهشگاه سه ويژگي بارز در اين تجربه مشهود است:
اول: کميت و کيفيت تحقيقات انجام‌شده در اين نهاد، يعني کثرت تعداد مقاله‌هاي پژوهشي چاپ‌شدة آن در مجله‌هاي علمي معتبر و تعداد استنادها به آنها
دوم: نوعي مديريت پويا در امر پژوهش که مي‌تواند الگويي براي مؤسسات تحقيقاتي باشد يعني مديريتي براساس «محوريت محقق»، «استقلال مديريتي واحدهاي پژوهشي»، و «انعطاف‌پذيري در تأسيس وانحلال آنها»
سوم: نگرش «ملي» پژوهشگاه که تقويت جريان کلي پژوهش در کشور مدّنظر داشته است.
همکاري با مراکز پژوهشي ديگر و دانشگاه‌ها به صورت‌هاي مختلف وارائة انواع تسهيلات به پژوهشگران آنها همواره جزئي از روال کار پژوهشگاه بوده است.
ابتکار پژوهشگاه در ايجاد شبکة ارتباطي الکترونيکي (به نام شبکة علمي‌ـ‌تحقيقاتي ايران يا ايرانت) در سال 1371، که به تدريج و براي اولين بار مراکز علمي‌ـ‌تحقيقي و دانشگاه‌هاي ايران را به يکديگر و به جهان علم در خارج مربوط ساخت، و اهتمام پژوهشگاه به اجراي طرح‌هاي ملي، مانند رصدخانة ملي ايران و شتابگر ملي، از جلوه‌ها و ثمرات اين نگرش ملي است.

ارکان پژوهشگاه

ارکان پژوهشگاه عبارت‌اند از هيئت امنا، رئيس، و شوراي پژوهشگاه. رياست پژوهشگاه از آغاز تأسيس تاکنون به عهدة دکتر محمد جواد ا. لاريجاني بوده است.

ساختار پژوهشي
بخش‌هاي تحقيقاتي پژوهشگاه متشکل از پژوهشکده‌ها و مراکز تحقيقاتي وابسته است. پژوهشکده‌ها. در حال حاضر، پژوهشگاه شامل 8 پژوهشکده است.

• پژوهشکدة ذرات و شتابگرها
• پژوهشکدة رياضيات
• پژوهشکدة علوم شناختي
• پژوهشکدة علوم کامپيوتر
• پژوهشکدة علوم نانو
• پژوهشکدة فلسفة تحليلي
• پژوهشکدة فيزيک
• پژوهشکدة نجوم

[آناهیتا الهه آبها]

قالب‌هاي فعاليت پژوهشي
در پژوهشگاه قالب‌هاي متنوعي از فعاليت‌هاي تحقيقاتي پيش‌بيني شده است.

هيئت علمي
اين رده از محققان شامل اعضاي هيئت علمي ثابت و دائمي و همچنين محققان دوره‌هاي پست دکتري است که حداکثر در دو دوره سه‌ساله به فعاليت تحقيقاتي در پژوهشگاه مي‌پردازند.

گروه تحقيقاتي
گروه تحقيقاتي مرکب از 3 عضو اصلي (که حداقل يک استاد و يک دانشيار در بين آنها هستند) و تعدادي همکار است که در پروژة تحقيقاتي جامع و چندساله‌اي کار مي‌کنند.

هسته تحقيقاتي
اين مجموعة تحقيقاتي مشتمل بر يک استاد، يک محقق پست دکتري و حداکثر سه دانشجوي دوره دکتري است.

محققان مقيم
محققان مقيم اغلب از کادرهاي علمي دانشگاه‌ها با حداقل درجة دانشياري هستند و با همکاري يک يا دو دانشجوي دکتري خود به تحقيق مي‌پردازند. اعضاي هيئت علمي، گروه تحقيقاتي، هستة تحقيقاتي، و محققان مقيم مي‌توانند از امکانات نسبتاً گسترده‌اي از قبيل شرکت در همايش‌هاي بين‌المللي و يا دعوت از پژوهشگران خارجي بهره‌مند شوند.

محققان تک‌پروژة مقيم
اين دسته از محققان از ميان کادرهاي جوان هيئت‌هاي علمي دانشگاه‌ها انتخاب مي‌شوند.

محققان تک‌پروژة غيرمقيم
اين محققان کار تحقيقاتي خود را در دانشگاه‌ها انجام مي‌دهند. به طور کلي، محققان پژوهشگاه به صورت تمام‌وقت و دائمي (هيئت علمي تمام‌وقت)، تمام‌وقت و موقت (محققان پُست‌دکتري)، نيمه‌وقت (محققان مقيم و محققان تک‌پروژة مقيم) و يا غيرمقيم (محققان غيرمقيم) هستند. تنوع اين قالب‌هاي تحقيقاتي به پژوهشکده‌ها اجازه مي‌دهد به صورت گسترده‌اي در ترويج و پيشبرد تحقيقات گام بردارند.

استادان وابسته
اين دسته از همکاران پژوهشگاه چهره‌هاي علمي شاخصي در خارج از کشور هستند که با تصويب شوراي پژوهشگاه انتخاب مي‌شوند و سالانه يک ماه در پژوهشگاه به کار تحقيقاتي يا برگزاري دورة کوتاه‌مدت آموزشي اشتغال مي‌ورزند.

ميهمانان
ميهمانان پژوهشگاه متخصصان برجسته‌اي از خارج از کشور هستند که براي ايراد سخنراني در همايش‌ها يا برگزاري دوره‌هاي کوتاه‌مدت آموزشي يا کار تحقيقاتي به پژوهشگاه دعوت مي‌شوند و بسته به نوع همکاري، تمام يا بخشي از هزينة سفر و اقامت آنها توسط پژوهشگاه تأمين مي‌شود. گاه بعضي از نهادهاي علمي بين‌المللي مانند ICTP (مرکز بين‌المللي فيزيک نظري عبدالسلام در تريست، ايتاليا)، CIMPA (مرکز بين‌المللي رياضيات محض و کاربردي در فرانسه)، IMU (اتحادية بين‌المللي رياضي) در تأمين هزينة سفر ميهمانان، به خصوص دانشوران جهان سوم، مشارکت مي‌کنند.

طرح‌هاي ملي
اين طرح‌ها پروژه‌هاي تحقيقاتي در مقياس ملي هستند که اجراي آنها به پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي واگذار شده و از حمايت مالي دولت برخوردارند. اين طرح‌ها در حال حاضر عبارت‌اند از:

- رصدخانة ملي ايران؛
- همکاري با سِرن (CERN)؛
- گريد (Grid) براي محاسبات گستردة علمي؛
- شتابگر خطي Mev10؛
- چشمه نور ايران؛
- شبکة علمي دانشگاه‌ها و دامنة کشوري؛
- مرکز محاسبات ملي با توان بالا.

شبکة ارتباطات الکترونيکي و دامنة اينترنتي
از جمله هدف‌هايي که پژوهشگاه از بدو تأسيس خود پيگيرانه در تحقق آن مي‌کوشيده است، ايجاد و توسعة شبکة ارتباطي بين دانشگاه‌ها و مؤسسات علمي و تحقيقاتي داخل و خارج کشور بوده است. به اين منظور، شبکة علمي‌ـ‌تحقيقاتي ايران (ايرانت) در سال 1371 زيرنظر مرکز تحقيقات تأسيس شد که از آن زمان تاکنون دائماً در حال گسترش امکانات و خدمات خود به جامعة علمي ايران بوده است. همچنين مجوز ثبت دامنة .ir (دامنة اينترنتي کشوري ايران) از فروردين 1373 به اين پژوهشگاه واگذار شده و از مهرماه همان سال, مرکز ثبت دامنة .ir به عنوان بخشي در داخل پژوهشگاه به فعاليت پرداخته است.

همکاري‌هاي بين‌المللي
پژوهشگاه با انعقاد قراردادهاي متعدد با مؤسسات تحقيقاتي معتبر خارجي مانند اکول پلي‌تکنيک، پاريس (فرانسه) و دانشگاه پاريس جنوب در اورسِي (فرانسه)، سِرن (CERN)، و SISSA همکاري‌هايي در زمينة پروژه‌هاي تحقيقاتي، مبادلة محقق، و اشتراک در آموزش دانشجويان دکتري با اين مؤسسات دارد.

محل استقرار پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي
پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي اکنون در چهار ساختمان در شمال شرق تهران مستقر است.

• ساختمان نياورن (ساختمان مرکزي):
دفتر رياست پژوهشگاه؛ معاونت علمي؛ پژوهشکدة رياضيات؛ پژوهشکدة علوم‌شناختي؛ پژوهشکدة علوم کامپيوتر؛ پژوهشکدة فلسفة تحليلي؛ دبيرخانه؛ بخش اداري؛ مرکز اطلاع‌رساني.

• ساختمان فرمانيه:
پژوهشکدة فيزيک؛ پژوهشکدة علوم نانو؛ مهمانسرا.

• باغ لارک:
پژوهشکدة نجوم؛ طرح رصدخانة ملي؛ پژوهشکده ذرات و شتابگر؛ طرح چشمه نور ايران؛ طرح تورين ملي؛ دفتر محاسبات پژوهشکدة علوم نانو؛ کتابخانة فيزيک.

• ساختمان اختياريه:
مرکز شبکه؛ کتابخانه.