انواع پیانو

[SHeRvin]

پیانوهای دیواری در ارتفاع های مختلف، با بدنه - اغلب با چوب تمام شده - متفاوت و انواع مدل ساخت بدنه وجود دارند که بدون شک می توانند سلیقه شما را راضی کنند. در اولین قدم مهمترین پارامتر برای اینکه متوجه شوید پیانو عمودی چقدر حالت مبتدی دارد و چقدر حالت حرفه ای ارتفاع پیانو دیورای است...

● پیانو دیواری (Vertical - Upright)

پیانوهای دیواری در ارتفاع های مختلف، با بدنه - اغلب با چوب تمام شده - متفاوت و انواع مدل ساخت بدنه وجود دارند که بدون شک می توانند سلیقه شما را راضی کنند. در اولین قدم مهمترین پارامتر برای اینکه متوجه شوید پیانو عمودی چقدر حالت مبتدی دارد و چقدر حالت حرفه ای ارتفاع پیانو دیورای است. ارتفاع یک پیانو دیواری از کف زمین تا بالای آن اندازه گیری می شود (چه پیانو چرخ داشته باشد چه نداشته باشد).
دلیل این امر بیشتر به این خاطر است که عرض و تقریبآ عمق پیانو ها با کمی تفاوت یکسان است و این ارتفاع ساز است که در حجم بدنه پیانو تاثیر بیشتر را می گذارد، هرچه ارتفاع بیشتر باشد پیانو حجم صوتی بیشتری دارد. حجم صوتی ارتباطی به رنگ یا شفاف و مات بودن صدا ندارد و صرفآ صوت حاصله از این پیانو قوی تر خواهد بود. چرا که پیانو بلند علاوه بر آنکه سیم های طولانی تری هم دارد، صفحه صدای (Sound Board) بزرگتری دارد که باعث تولید صدای قوی تر می گردد.

● پیانو کنسول
پیانوهای اسپینت (Spinet) معمولآ کوتاه ترین نوع پیانوهای دیواری و از ارزانترین نوع آنها هستند. ارتفاع این پیانوها از حدود ۹۰ سانتیمتر شروع می شود و تا حداکثر ۱۰۰ سانتیمتر ادامه دارد. جعبه صدای آنها کوچک و سیستم انقال نیرو (Action) آنها ساده ترین شکل خود را دارد به همین علت، اغلب قیمت مناسبی دارند و برای مبتدی هایی که معلوم نیست در آینده نوازندگی را ادامه دهند بسیار مناسب است. فاصله سطح کی برد تا بلندترین قسمت این پیانوها بسیار کم بوده و حداکثر حدود ۲۰ سانتیمتر است.
رنج بعدی پیانو های کنسول (Console) است که از ارتفاع حدود ۱۰۰ سانتیمتر شروع می شود و تا حدود ۱۱۰ سانتیمتر ادامه پیدا می کند. ساختمان سازه آنها بگونه ای است که بدنه ای بسیار محکم و بادوام دارند و معمولآ در آموزشگاه ها یا مدارس موسیقی و نیز استودیوها برای تمرین - نه معمولآ ضبط - از آنها استفاده می شود. انواع آمریکایی این پیانوها - که در بازار ایران کم هستند - زیبایی خاصی دارند و روی بدنه خارجی آنها زیاد کار شده است.
اگر قصد دارید از ابتدا پیانویی بخرید که به احتمال زیاد دیگر آنرا عوض نکنید، حتمآ از نوع کنسول انتخاب کنید، چراکه قیمت و دوام خیلی خوبی دارند. بدنه این پیانوها بخصوص در قسمت کی برد، محل قرار دادن نت موسیقی (Music Rest) و نیز دیواره های اطراف کی برد به گونه ای ساخته شده است که شباهت زیادی به پیانو های بزرگ (رویال) دارد. به تفاوت سطح بالایی پیانو از کی برد در پیانوهای اسپینت و کنسول دقت کنید.

● پیانو دیواری حرفه ای
از ارتفاع ۱۱۰ سانتیمتر به بالا معمولآ پیانوهای حرفه ای شروع می شود، ارتفاع این پیانو ها ممکن است در بهترین حالت به ۱۳۳ سانتیمتر هم برسد. البته ناگفته نماند که برخی از مدل های بسیار قدیمی پیانوهای دیواری تا ارتفاع ۱۵۰ سانتیمتر هم ساخته شده اند، اما امروزه حداکثر در ارتفاع ۱۳۳ و اغلب ۱۳۰ سانتیمتر ساخته می شوند. فراموش نکنید که طول سیم ها، کیفیت سیستم انتقال نیرو (Action) سایزهای بالای این پیانوها از بسیاری پیانوهای بزرگ (رویال) که در ابعاد کوچک ساخته می شود بهتر است.
همانند پیانوهای دیورای پیانوهای بزرگ (رویال) در اندازه های مختلف ساخته می شوند که تفاوت اصلی آنها با یکدیگر در طول پیانو است. طول یک پیانو بزرگ (رویال) از قسمت جلوی کیبورد تا انتهای پشتی آن اندازه گیری می شود. امروزه با توجه به ساخت صنعتی این پیانوها قیمت آنها نیز کاهش چشمگیر پیدا کرده بگونه ای که می توان با بودجه نه خیلی زیاد اندازهای کوچک آنرا تهیه کرد.
کوچکترین سایز این پیانوها Baby (بچه) نامیده می شود. طول این پیانوها از حدود ۱۴۵ سانتیمتر شروع می شود و تا حداکثر ۱۶۰ سانتیمتر ادامه دارد. پیانوهای Baby طرفداران بسیاری دارد چرا که ابعاد آنها بگونه ای است که در بسیاری از خانه ها می توان برای نگهداری آن محلی را اختصاص داد. تجربه نشان داده است که اغلب پیانوهای Baby بهتر از پیانوهای خوب دیواری نیستند پس اگر الزام خاصی ندارید، خرید یک پیانو خوب دیواری بر یک پیانو Baby ارجحیت دارد.
سایز بعدی پیانوهای متوسط یا Medium Grand هستند. طول آنها از حدود ۱۶۰ سانتیمتر شروع می شود و تا حدود ۲۱۵ سانتیمتر ادامه دارد. Professional Grand سازی در حدود ۱۹۰ سانتیمتر در این رنج است که معمولآ نوازندگان حرفه در منزل از آن استفاده می کنند. از حدود ۲۰۰ - ۲۱۵ سانتیمتر پیانوهای بزرگ را با نام Artist می شناسند که هنرمندان در اجراها از آنها استفاده می کنند.
طول سیم بلند، صفحه صدای وسیع و جعبه بزرگ از جمله ویژگی های این پیانوها است که به آن توانایی تولید حجم صدای بالا می دهد. با توجه به ابعاد این رنج از پیانوهای بزرگ (رویال) از آنها معمولآ بعنوان پیانوهای خاص در مدارس موسیقی، استودیوهای ضبط، سالن های کوچک و متوسط کنسرت و ... استفاده می شود.
بزرگترین سایز پیانوهای بزرگ (رویال) ممکن است تا ۲۷۵ سانتیمتر هم طول داشته باشند که معمولآ جز در اجراهای بسیار جدی موسیقی و سالن های کنسرت بزرگ و تالارهای اجرای موسیقی کاربردی ندارند. برخی از این سازها در قسمت باس تعداد کلید های بیشتری هم دارند و ممکن است بجای ۸۸ تا ۹۶ کلاویه داشته باشند. پیانوها در این رنج با نامهای Half Concert یا Full Concert با توجه به طول آنها نیز نامیده شوند.

● مقایسه بین پیانو دیواری و بزرگ (رویال)
سئوالی که همواره برای نوازندگان مبتدی و خریداران پیانو مطرح است اینکه کدام یک از این نوع ساز بهتر است و یا تفاوت عمده آنها در چیست؟
اگر تفاوت قیمت و شکل ظاهری این دو ساز را کنار بگذاریم تفاوت اصلی این دو ساز که بسیار قابل هم توجه است، تنها در سیستم انتقال نیرو (Action) از کلاویه ها به چکشها - و البته سیستم های خفه کن هر سیم (Damper) - است. این اختلاف طبیعتآ به این دلیل است که سیم های پیانو دیواری عمودی و سیم های پیانو بزرگ (رویال) افقی است. نمود بارز این تفاوت تفاوت حسی است که هنگام نوازندگی با این دو ساز آنرا احساس می کنیم.
در پیانوهای بزرگ (رویال) سیم ها افقی هستند و چکشها بصورت افقی از پایین به بالا ضربه می زنند برای همین هنگام زدن ضربه به کلاویه، نیروی انتقالی به چکش در جهت خلاف جاذبه زمین است و این باعث می شود کلاویه های پیانو بزرگ (رویال) هنگام زدن ضربه سنگین تر باشد. برعکس هنگام برگشت چکش، جاذبه به برگشت آن کمک می کند و چکش سریعتر برمی گردد و لذا نوازنده می تواند با سرعت بالاتری یک کلاویه را درجا نواخته و نت هایی با تمپوی بالا روی یک کلاویه اجرا کند. به همین دلیل معمولآ سرعت پاسخگویی یک کلاویه در پیانوهای بزرگ (رویال) بهتر از پیانوهای دیواری است.
اما در پیانوهای دیواری سیم ها و چکشها عمودی هستند و جاذبه تقریبآ تاثیر یکسانی به چکش چه در هنگام ضربه زدن و چه در هنگام بازگشت، وارد می کند. به همین خاطر سرعت اجرا در پیانوهای عمودی عمومآ از پیانو با کیفیت مشابه افقی پایین تر است.
دقت کنید که فاکتور توان اجرای سریع تنها برای نوازندگی قطعات بسیار پیچیده با تمپوهای بسیار بالا مورد نیاز است و یک پیانوهای خوب دیواری می تواند در سرعت های معمولی و حتی بالا بازده خوب و قابل قبولی را از خود نشان دهد.
یک راهنمایی مهم آنکه اگر بودجه محدودی دارید هرگز اقدام به خرید پیانو بزرگ (رویال) نامرغوب و با ابعاد کوچک نکنید، در عوض یک پیانو دیواری مرتفع با سیم های بلند و کیفیت خوب تهیه کنید.

● پیانو دیجیتال
پیانوهای دیجیتال امروزی چه از لحاظ صدا و چه از لحاظ کیفیت لمس و پاسخ کلاویه ها به اندازه های یک پیانو آکوستیک بسیار نزدیک شده اند. بگونه ای که امروزه در بسیاری از استودیوهای ضبط به دلیل سهولت صدا گیری از پیانو دیجیتال، معمولآ از آنها برای ضبط موسیقی استفاده می شود.
شما با هزینه ای که برای خیرد یک پیانو زیرمتوسط آکوستیک می پردازید می توانید یک پیانو خوب دیجیتال خریداری کنید. بعنوان مثال شما هرگز نخواهید توانست با حدود دو میلیون تومان یک پیانو آکوستیک قابل قبول خریداری کنید، اما با همین مبلغ می توانید یکی از بهترین پیانو های دیجیتال موجود را خریداری کرده از نواختن آن لذت ببرید.
جای هیچگونه نگرانی هم نیست، چنانچه پیانو دیجیتال را از فروشگاه های معتبر و احیانآ نمایندگی آن - که اخیرآ در تهران بسیاری از مارک ها نمایندگی دارند - تهیه کنید، هیچ گونه خطری سرمایه گذاری شما را تهدید نمی کند. تکنولوژی ساخت این دستگاه ها آنقدر پیشرفته کرده است که بندرت مشکل خاصی برای آنها بوجود می آید.

● مزایای عمومی استفاده از پیانوهای دیجیتال
شاید مهمترین نکته آن باشد که شما می توانید صدای این ساز را کم کرده و یا حتی به هنگام شب با یک هدفون به تمرین نوازندگی خود بپردازید، بدون آنکه موجب آزار افراد خانواده یا همسایگان شوید.
از دیگر مزایای این سازها آن است که انواع مرغوب آنها معمولآ دارای نمونه صدای (Sample / Font) بهترین پیانوهای موجود دنیا هستند. بنابراین شما می توانید با خرید یک ساز دیجیتال از صدای بهترین پیانوها استفاده کنید. این نکته بسیار مهم است چرا که سبک های خاص موسیقی معمولآ گونه های متفاوت رنگ صدا را می طلبد ممکن است شما در جایی نیاز به یک صدای گرم و مهربان داشته باشید و در سبک موسیقی دیگر صدایی تیز و شفاف.
این پیانوها معمولآ دارای بانک صوتی گسترده تری هستند و معمولآ علاوه بر انواع پیانوهای آکوستیک، صدای انواع پیانوهای الکتریک قدیمی از انواع دهه ۶۰ گرفته تا صدای زیبای پیانو های Rhodes را نیز شامل می شوند. بنابراین شک نداشته باشید که با تهیه یکی از این پیانوها بیشترین استفاده را از ساز خود خواهید برد.
اغلب پیانوهای دیجیتال دارای یک ریتم باکس ساده نیز هستند که معمولآ شامل انواع ریتم های ۳ و ۴ ضربی هستند. مزیت وجود این ریتم باکس آن است که شما می توانید به سهولت همانند یک مترونوم از آنها استفاده کنید و قطعه تمرینی خود را دقیقتر اجرا کنید.
پیانوهای دیجیتال در انواع مبله و Stage ساخته می شوند. نوع مبله آن دقیقآ در ابعاد پیانوهای آکوستیک است اما نوع Stage پایه ندارد و تنها یک بدنه است که کیبرد را شامل می شود. برای استفاده از این نوع احتیاج به تهیه یک میز یا پایه دارید. هرچند به دلیل عریض بودن این نوع از ساز جابجایی آن حتی با اتومبیل دشوار است - چراکه در اتومبیلهای معمولی جا نمی گیرد - اما در هر صورت چنانچه نیاز باشد جابجا کردن این ساز به مراتب ساده تر از یک پیانو آکوستیک است و این خود یکی از امتیازات این پیانو ها است.
تمامی این سازها نسبت به ضربه وارد شده به کلاویه حساس هستند و بخوبی رفتار انگشتان شما با کلاویه را حس می کنند. پیانوهای دیجیتال مبله معمولآ دارای آمپلی فایر و بلندگو هستند اما انواع Stage آنها فقط خروجی Audio و هدفون دارند، لذا برای استفاده از آنها باید آمپلی فایر و بلندگو یا مونتور بکار برد.
داشتن پورت های خروجی صوتی و MIDI از دیگر مزایای این سازها است که به شما کمک می کند بتوانید ساز خود را به کامپیوتر متصل کرده آنرا توسط یک نرم افزار Sequencer کنترل کنید و یا خروجی را ضبط کنید و پردازش های مورد نظر را روی آن انجام دهید.

● انواع Action پیانوهای دیجیتال
در پیانوهای آکوستیک Action به سیستمی گفته می شود که نیروی وارده شده به کلاویه را به سیم ها منتقل می کند. در پیانوهای دیجیتال عملآ چنین سیستمی لازم نیست و نقش سیستم Action در آن است که تا حد ممکن وضعیت Action پیانو آکوستیک را برای ساز دیجیتال شبیه سازی کند.
بطور کلی دو نوع Action در پیانوهای دیجیتال متداول است یکی بنام Hammer Action (چکشی) و دیگری Action ای است که به Weighted (سنگین یا وزندار) معروف است. برخی از سازندگان از ترکیب این دو Action نوعی جدیدی بنام Weighted - Hammer ساخته اند که سعی شده ویژگیهای هر دو اکشن را داشته باشد. همچنین در گونه های مرغوب پیانوهای دیجیتال نوع خاصی از Action چکشی تحت عنوان Progressive ساخته شده است که در ادامه راجع به آن توضیح خواهیم داد.
جدای از Action که کیفیت لمس و بازخور کلاویه را مشخص می کند جنس کلاویه نیز بسیار مهم است. در انواع بسیار مرغوب پیانوهای دیجیتال، برای آنکه نوازنده احساس کند با پیانو آکوستیک کار می کند، حتی کلاویه ها از جنس چوب ساخته می شوند. معمولآ پیانوهای دیجیتالی که توسط کارخانه های سازنده پیانوی آکوستیک، ساخته می شوند دارای کلاویه های چوبی هستند یا حداقل اینگونه انتخابی را برای شما دارند. در غیر اینصورت بندرت سازنده پیانوی دیجیتالی را می توان پیدا کرد که در پیانو خود از کلاویه های چوبی استفاده کند.
دقت کنید که کیفیت لمس کلاویه ها در پیانوهای دیجیتال بسیار با کلاویه های کیبردهای معمولی متفاوت است و به همین دلیل اغلب افرادی که با کیبردهای معمولی کار کرده اند نمی توانند با پیانوهای دیجیتال نوازندگی کنند و برعکس.
پیانوهایی که از سیستم Weighted Action استفاده می کنند معمولآ ارزانتر هستند. خاصیت این Action آن است که برخلاف کلاویه های کیبرد های معمولی به کلاویه پیانو دیجیتال وزن می دهد، به عبارتی برای نواختن ساز باید نیروی بسیار بیشتری به کلاویه وارد کنید. کلاویه های این سیستم همگی سنگین هستند و وزنی - در واقع نیرویی که با انگشت شما وارد می شود - را که شما هنگام نواختن حس میکند در طول مسیر رفت و برگشت کلاویه یکسان است.
اما Action های چکشی سیستم پیچیده تری دارند. این نوع از Action سعی می کند کلاویه را همانند یک پیانو آکوستیک شبیه سازی کند و برای همین کلاویه این نوع از سازها همانند پیانو آکوستیک، لقی ابتدای مسیر رفت را داشته، سپس سنگین شده و هنگام بازگشت مانند کلاویه آکوستیک به انگشت ضربه وارد می کنند.
Progressive Action گونه پیشرفته تری است از اکشن چکشی که در آن پاسخ ضربه ای کلیدها از قسمت بم به زیر متفاوت است. در یک پیانو آکوستیک هرچه از سمت چپ به راست حرکت می کنیم کلاویه های سبکتر شده و راحت تر اجرا می شوند، این حالت دقیقآ در پیانو دیجیتال با اکن Progressive شبیه سازی شده است و شما بسادگی تفاوت نت های زیر سمت راست را نسبت به نت های بم احساس خواهید کرد.
دقت کنید که Action یک پیانو دیجیتال مرغوب معمولآ به مراتب از پیانوهای آکوستیک هم قیمت، بهتر است و این می تواند نکته مهمی باشد برای انتخاب ساز.

● تنظیم دیجیتالی Action
یکی از ویژگی های متمایز پیانوهای دیجیتال کنترل پاسخ صوتی به ضربه وارد شده به کلاویه است. معمولآ شما می توانید حداقل در سه سطح Hard، Medium و Soft صوت خارج شده از ساز را کنترل کنید. این ویژگی به شما امکان می دهد حساسیت کلاویه های ساز را نسبت به ضربه وارد شده به آنها تنظیم کند. در حالت Hard شما باید نیروی زیادی وارد کنید تا صدای ساز بلندتر شود اما در حالت Soft با آورد نیرو کم صدای بلند تری از ساز بیرون خواهد آمد.

● پدال
تمام پیانوهای دیجیتال دارای پدال هستند و به شما اجازه می دهند که همانند پدال Sustain نت های نواخته شده را کنترل کنید. نوع معمولی آنها فقط یک حالت دارد به عبارتی یا Sustain بصورت کامل گرفته شده و یا بصورت کامل بسته است. هرچند از طریق کنترلهای موجود می توان میزان Sustain را کم یا زیاد کرد اما یک نوازنده حرفه ای معمولآ به پدالی احتیاج دارد که به هنگام نوازندگی بتواند میزان Sustain را کم و زیاد کند.
در انواع مرغوب پیانوهای دیجیتال این مشکل رفع شده و پدال Sustain می تواند در چندین حالت میزان کشش داده شده به نتها را کنترل کند.
واقعیت آن است که کیفیت صدا و Action پیانوهای دیجیتال به قدر پیشرفت کرده که بسیاری از نوازندگان مطرح دنیا از این سازها استفاده می کنند. اگر با یکی از انواع مرغوب آن یک ساعت کار کنید و سپس سراغ یک پیانو آکوستیک بروید، متوجه خواهید شد که Action پیانو دیجیتال حتی می تواند بهتر از پیانو آکوستیک باشد.