اثر حاصلخیزی خاک در کشت زعفران و چگونگی حاصلخیزی

[deltang]

اثر حاصلخیزی خاک در کشت زعفران و چگونگی حاصلخیزی


پیشینه تاریخی زعفران



زعفران از گیاهان بومی ایران است که در سرزمین اصلی ان از زمان حکومت مادها در دامنه کوههای الوند در همدان و حوالی ان بوده است . گفته می ود ایرانیان نخستین قومی بوده اند که در این گیاه ارزشمند را شناخته و به کشت و پرورش ان پرداخته اند . قدیمی ترین اثری از زعفران که در تاریخ مدون ایران به چشم می خورد اشاره ایست که اشیل نمایش نامه نویس سده های قبل از میلاد یونان به رنگ زعفران جوراب داریوش کبیر می نماید . به شواهد تاریخ در تمام دوره های هخامنشیان ، اشکامنیان ، ساسانیان زعفران در غرب فلات ایران کشت می شد و به مصرف می رسید . ولی با اغاز لشگر کشی اعراب سفر تاریخی جود را اغاز کرد . نخست راهی اصفهان گردید و از انجا به قم و طبرستان رسید تا از 800 سال قبل که در شرق فلات ایران مامن امنی جست و به ان ظبیعت خشک و کم اب خو گرفت و به دست توانای مردمان ان سرزمین از نسل به نسل دیگر حفظ گردید و برأی امروز باقی ماند . موارد استفاده از زعفران در ان زمان :1ـ به عنوان یک ماده رنگی در حاشیه لباس بزرگان روم و سایر تزئینات رنگی به کار می رفت . 2ـ به عنوان عطر همراه با سایر عطر ها در سالنها ، دادگاهها ، تاترهاو حمامها مورد استفاده قرار می گرفت . 3ـ به عنوان دارو توسط پزشکان تجویز می گردید . 4ـ در موارد خوراکی به خاطر عطر و طعم ان مورد استفاده واقع می شد . در ایران باستان نیز در مجالس جشن و سرور همراه با دیگر عطرها به کار می رفت . به عنوان مواد ارایشی توسط همسر امپراتور و سایر بزرگان مورد استفاده قرار می گرفت و برأی تحفه و پیشکش در ردیف زرو درهم بخشیده میشد . در ایران رسم زعفران پاشی در ماسم استقبال از بزرگان و فاتحان معمول بود از انجاکه یونان ، روم و مغولستان از دیر باز در ارتباط و غالبا در ستیز بودند گفته می شود که ایرانیان زعفران را به روم شناساندند . در حمله مغول به ایران زعفران به چین راه یافت . سپس از اندلس ( اسپانیا) توسط اعراب و مسلمانان ایرانی تبار در قرن دهم کشت و زعفران در این کشور رواج یافت . در قرن هجدهم کشت زعفران در ناحیه walden در انگلستان رواج یافت و امروز این محل به نام saffron walden معروف است . به نظر می رسد که در جریان لشگر کشی مسلمانان به کشمیر کشت زععفران هندوستان نیز معمول شد زیرا که در منابع قبل از اسلام از کشت و تولید زعفران در این کشور سختی به میان نیامده است . در هندوستان از زعفران در مصارف خوراکی و ارایشی استفاده می شده است و زنان هندی خالی زعفرانی بر پیشانی می گذارند .در عصر هخامنشیان به کشاورزی و باغداری توجه خاصی میشده و داریوش شخصا به کشت و کار گیاهان علاقه مند بوده است . در ان زمان کیمیا گری و دارو سازی ترقیات زیادی کرده و از انجمله معجونی برأی رفع خستگی بزرگان می ساختندکه از زعفران و هل و دارچین با خواص مفرح و تقویت کننده تهیه شده بود . از زعفران در تهیه نوعی نان مخصوص برأی درباریان استفاده می شد .در دوره پارتها ایران از نظر اقتصادی رابطه جود را با بابل ، سوریه و فلسطین تقویت نمود و زعفران را به این کشورها صادر کرد . زنان خوش پوش پارتی معجونی از نوعی شیره گیاهی همراه با چربی تن شیر و زعفران و شراب خرما تهیه کرده جهت ارایش استفاده می نمودند . در دوره ساسانیان از زعفران علاوه بر مصارف خوراکی و درمانی و ارایشی ، در رنگ کردن ابریشم و پارچه و الیاف فرش استفاده می شده است .علاوه بر این از زعفران در تهیه کاغذهای رنگین استفاده می شده و نامه های درباری بر کاغذهای اغشته به گلاب و زعفران تحریر می گردیده است . بنابراین ملاحظه می گردد که زعفران در یک دوره طولانی 2500 ساله به عنوان یک عنصر رنگی و عطری در متن زندگی روزمره ایرانیان حضور دائم داشته و به همان بندها ، پل ها ، تخت جمشید ها و مسجد ها به صورت یک میراث فرهنگی باقی مانده است . با این تفاوت که ابنیه تاریخی اثاری جامدند و ثابت و این یکی از اثریست جاندار و متحرک که برأی حفظ و بقای خود سفری چند ساله و طولانی غرب به شرق را نیز متحمل گردیده است .


بخش اول : ویژگیهای گیاهشناسی


بررسی ویزگیهای گیاه شناسی زعفران به شناخت بهتر علمی این محصول پر ارزش کمک می کند . زعفران دارای ویزگیهای منحصر به فردی است که انرا از سایر گیاهان متمایز می سازد . در زمانی که کمتر از گل و گلزار اثری است و دست سرد طبیعت گرمای هستی هر گل و گیاهی را گرفته است ، گل زیبای زعفران نیمه شب از دل سرد زمین سر بر می اورد و عطر گرم و نشاط افرینش را نثار نسیم سرد صبحگاهی می کند . این گیاه در پاییز ، قبل از انکه برگ کند گل می دهد و کم کم برگهای سبز تیره ا ش بالا می اید و در کنار گلهای زیبای بنفش رنگ جلوه ای از حیات به زمین بی رمق می بخشد ، بگونه ای که این جلوه زیبا موجب می شود انسان سوز سرمای پاییز را از یاد ببرد.زعفران با این همه شکوه و زیبایی گیاهی است کم توقع و یا و یاور محرومان ، زیرا در بین گیاهان زراعی ایران مناسب ترین گیاه برأی نقاط محروم و دور افتاده کشور است چرا که اغلب مناطق زعفران کاری کشور در فواصل زیادی از مرکز واقع شده و در این مناطق فاقد استعدادهای صنعتی و تولیدی دیگری می باشند و چون در محدودیت شدید ادواری اب کشاورزی نیز به سر می برد برأی مناطق خشک و کم اب خراسان مرکز جنوبی محصولی استراتزیک محسوب می گردد . ویزگیهای خاص این محصول عبارتند از : نیاز به اب کم، امکان بهره برداری به مدت 5 تا 7 سال در یک نوبت کاشت ، ماندگار بودن محصول به مدت طولانی ، سهولت حمل و نقل ، عدم نیاز به تکنولوژی پیچیده در زمان کشت ، داشت و برداشت و ابیاری ان در زمانهای غیر بحرانی نیاز ابی سایر گیاهان . زعفران ساقه ی حقیقی ندارد . دارای ساقه ی زیر زمینی یا بنه معروف به پیاز زعفران است . پیاز زعفران مدور ، سخت ، گوشتدار و سفید رنگ می باشد . پوشش پیاز ها مشتکل از الیافتهای طول موازی و به رنگ قهوه ای است . قطعات پوششی از قاعده پیاز می رویند و دربالای پیاز به صورت قطعات باریکی در امده از جوانه ها ی راسی پیاز محافظت می کند . در راس پیاز بستگی به شادابی و درشتی انها از 1 تا 4 جوانه راسی مشاهده می شود . وظیفه این جوانه ها ایجاد گل و برگ می باشد .چون به طور معمول جوانه هاک راس ایجاد برگ و گل می کنند ، پیازهای جدید اغلب در بالای پیاز هاک قبلی و به تعداد کمتر در اطراف و قاهعده پیازهای قبلی به وجود می ایند . به همین دلیل با وجود اینکه پیازهای در عمق نسبتا زیادی بین 15 تا 20 سانتی متر از سطح زمین کشت می شوند لیکن هر ساله پیازهای جدید به سطح خاک نزدیکتر می گردند . درشتی پیازهای زعفران از یک نخود تا یک گردو و وزن انها بین 1 تا 20 گرم می باشد . پیاز زعفران طعم سیب زمینی خام دارد که ابتدا شیرین به نظر می رسد و سپس به تلخی می گراید . ریشه های زعفران افشان و کوتاه بوده و به خاک عمیق و حاصلخیز و سبک برأی رشد و نمو پیاز و عملکرد بهینه نیاز دارد . گل زعفران نخستین اندامی است که در اوایل پاییز پدیدار می گردد . در سال نخست کشت به علت ضعف پیازهای و عدم استقرار کامل انها در خاک جوانه های گل توان لازم برأی رویش ندارد و برگها هم دیرتر از معمول ظاهر می شوند . پوشش گل از سه کاسبرگ و سه گلبرگ بنفش رنگ تشکیل شده است . کاسبرگ ها و گل برگها همرنگ می باشند به گونه ای أه تشخیص کاسبرگها از گل برگها کار ساده ای نیست تعداد پرچم ها سه و طول پرچم ها دو برابر سباک است سباک زعفران زرد رنگ است . تخمدان گل زعفران در داخل چمچه و در چند سانتی متری سطح خاک قرار دارد که در اوایل بهار به سطح خاک نزدیک می شود . خامه میله ی باریک و بلندی است که از روی تخمدان بیرون امده از داخل چمچه می گذرد و در داخل گل به سه کلاله ی خوش رنگ قرمز عنابی ختم می شود. طول خامه بین 7 تا 10 سانتی متر و طول هر رشته کلاله در حدود 2 تا 3 میلی متر است . هر رشته کلاله بوقی شکل بوده که قسمت ازاد ان دهانه بوق را تشکیل می دهد . دهانه دندانه دار و پهن به عرض 3 تا 4 میلی متر است قسمت مورد استفاده زعفران همین کلاله سه شاخه می باشد که به هنگام برداشت میله خام نیز با ان همراه است . برگها قاعدتا بعد از ظهور گلها ظاهر می شوند ، مگر انکه در ابیاری زعفران تعجیل شود ، در این حالت برگها ممکن است از گلها زودتر پدیدار شوند . زعفران فاقد ساقه هوایی است از اینرو مزرعه زعفران به چمنزاری می ماند که بوته های چمن به ارتفاع نسبتا زیادی روئیده باشند . برگهای زهفران سرنیزه ای و باریک بوده و به طول 30 تا 40 سانتی متر می رسند . رنگ روی برگها سبز تیره و رنگ زیر سبز روشن است . مجموعه برگها ( 10تا 11 برگ ) و گلهای مربوط به یک جوانه راسی در داخل یک چمچه دو کفه ای سفید رنگ قرار دارند . چمچه ها عهده دار وظیفه حفاظت از اندامهای رویشی و زایشی می باشند . چمچه ها نخستین اندامی هستند که سطح خاک را می شکافند و سر از خاک بیرون می اورند . گلها پس چند روز از درون چمچه ها به صورت غنچه بیرون می ایند و با تابش نور خورشید تبدیل به گل می شوند . پس از ظهور گلها ، برگها به تدریج ظاهر می شوند . گاهی برأی یک پیاز به جای یک مجموعه گل و برگ دو یا سه مجموعه گل و برگ ممکن است پدیدار گردد .


زعفران saffronزعفران گرانقیمت ترین ادویه در جهان است . زعفران همان کلاله و یا پرچم قرمز رنگ گیاه زعفران است ، که در حدود 130 عدد از 1 گرم می شود . در حال حاضر زعفران به وسیله دست تولید و اماده ارایه به بازار می گردد و این شاید یکی از دلایل بالا بودن قیمت ان در بین 2 تا 10 دلار برأی هر گرم باشد .
تولید کنندگان و محل تولید

زعفران گیاه بومی اسیا بوده و از انجا به دیگر نقاط جهان برده شده است در حال حاضر بهترین عفران را می توان در ایران و هند یافت اما در نقاطی مانند اسپانیا ، یونان ، فرانسه و ترکیه نیز به صورت اصولی کشت و تولید می شود .


روش تکثیر زعفران

تکثیر زعفران از طریق ایجاد پیازچه هایی که از پیاز مادر تولید می شود صورت می گرد . پیاز زعفران در ماههای تابستان به صورت غیر فعال و راکد در زمین باقی می ماند و رشد دوباره جود را در حدود پایان تابستان شروع می نماید . بر طبق گزارشات موجود چندین واریته شناخته شده در کشور های مختلف کشت می شود .


نیاز های اکولوژی

این گونه گیاهی مقاوم به خشکی است و در طول دوره رویش به 4 تا 5 نوبت ابیاری نیاز دارد . زمین مورد نظر باید افتابگیر باشد ، خاکهایی با بافت شنی لومی با زهکشی برأی ان مناسب می باشد . ph مناسب 7 ـ 5/7 می باشد .


ترکیبات شیمیایی

زعفران دارای مواد چرب ، املاح معدنی و اسانس های فراوان می باشد . رنگ زعفران مربوط به ماده ای به نام کروسین است که در ان وجود دارد پیاز زعفران سمی است و مصرف بیش از حد ان برأی حیوانات کشنده است .


طعم و عطر

بو و طعم تند و قوی ان به علاوه خوشبویی زیاد ان جالب توجه می باشد .
کاربرد زعفران

زعفران موجب سهولت هضم می شود و به علت داشتن اسانس اثر محرک بر روی سلسله اعصاب دارد . از نظر درمانی دارای اثر مسکن بر روی اعصاب سطحی بدن است . زعفران اثر مسکن سرفه در برونشیست هاک مزمن دارد . از زعفران می توان جهت رفع بیخوابیهای منشا تحریکات مغزی ، حالات تشنجی و درد دندان استفاده به عمل اورد . از گذشته های دور از این گیاه به عنوان طعم دهنده و چاشنی مواد غذایی استفاده شده است . زعفران دارای مواد زیادی است از جمله : الف: اسانس ، که همان بوی خوش زعفران است .ب: کروسین یا ماده رنگی زعفران . ج: هتروزید تلخ ، که هضم غذا را در معده اسان می کند . همین طور زعفران در درمان جوش و کرک وپیشگیری در بیماری طاعون ودر درمان افسردگی و در نقاشی و رنگ رزی و ارایش کاربرد دارد و…پس لازم است طرز تولید ان را یاد بگیریم .


مضرات :

چون زعفران بر روی سیستم تولید مثل اثر دارد بنابراین زنان حامله باید از خوردن ان احتراز کنند زیرا ممکن است باعث سقط جنین شود . خوردن زیاد زعفران برأی کلیه ها مضر است . اشتها را کم می کند و ایجاد سر درد می کند و باعث اختلال حواس می شود . تذکر:زعفران راباید در شیشه های در بسته و دور از نور نگهداری کرد زیرا عطر و رنگ جود را از دست می دهد .


بخش دو م : نیازهای اقلیمی زعفران از انجا که بستر اصلی فعالیتهای کشاورزی به ویژه عوامل محیطی سازنده ان تشکیل می دهد . تشخیص و تعیین هر کدام از عوامل موجود در مجموعه عوامل سازنده بستر فعالیتهای یاد ک اثرات مستقیم و یا غیر مستقیم جود را در شکل گیری فعالیتها وارد می کند بسیار ضروری است . ماهیت ترکیب محیط و پتانسیل ان مساعد بودن یا نا مساعد بودن محیط را برأی گیاه زعفران نشان می دهد .

اقلیم :
اقلیم هوای غالب در یک محل در دراز مدت است که باعث ایجاد یک منطقه اقلیمی به خصوصی می شود . منطقه اقلیمی نتیجه ترکیب فعالیتهای متقابل عواملی چون حرارت ، رطوبت ، فشار و باد است . در هر منطقه اقلیمی گیاهان می رویند که ویژگیهای اقلیم را منعکس می کنند . هر نوع اقلیم متناسب با ویژگیهای جود محیط مطلوبی را عرضه می کند و در این اقلیم هر گیاهی که با طبیعت جود سازگار ببیند به زندگی و توسعه ادامه می دهد . به دلیل اهمیت اقلیم و نقش موثر ان در تولید عملکرد و کیفیت زعفران به شرح عوامل موثر در ام می پردازیم :

دما:
زعفران گیاهی است نیمه گرمسیری و مناطقی که دارای زمستانهای ملایم و تابستانه گرم و خشک باشند برأی کشت زعفران مناسب هستند . گیاه زعفران برعکس بسیاری از گیاهان دارای رژیم حرارتی متفاوتی است و معمولا اغاز فعالیت این گیاه با شروع فصل سرما هماه است . مهمترین عامل در تنظیم گلهای پیاز زعفران می باشد و تغیرات دمای روزانه به عنوان عامل محیطی نشان دهنده زمان گلدهی است . گلدهی زعفران در دمای پایین انجام می شود و بهترین و مطلوبترین دم 9 تا 15 درجه سانتی گراد برأی تمایز گلها است . حداکثر دمای قابل تحمل برأی این گیاه بین 25 تا 40 درجه سانتی گراد می باشد . عمل گلدهی زعفران ارتباط نزدیکی با رژیم و حرارت روزانه دارد . در این میان حرارت نوری در روز و حرارت شبانه اهمیت ویژه ای دارد و تعیین کننده زمان گلدهی است مثلا اگر در اوایل پاییز دمای هوا به طور منظم و مداوم کاهش می یابد و اگر قبل از دو هفته به اینکه دما به زیر 15 درجه سانتی گراد برسد مزرعه زعفران ابیاری گردد دوران گلدهی اغاز شده و بر اساس شدت و ضعف دما زمان و دوران گلدهی نیز تغییر می کند . ولی اگر بر عکس درجه حرارت نامنظم باشد ، فعالیت گلدهی پیاز زعفران مختل شده و چه بسا قبل از ظهور گل برگها بیرون بیابد أه باعث ایجاد مشکلات برأی برداشت و همچنین پایین امدن کیفیت زعفران می گردد.

خاک :
به علت پیاز زعفران مدتی نسبتا طولانی ( معمولا بین 5ـ7 سال ) در زمین می ماند خاک زمین باید نسبتا سبک یا ترکیبی از شن و رس باشد تا پیاز بتواند در این مدت علاوه بر تامین مواد غذایی در مقابل شرایط خاص منطقه نیز مقاومت کنند . از نظر نوع خاک گیاه زعفران بیشتر زمین های شیرین حاصلخیز زه کشی شده بدون درخت و با بافت متوسط ( لومی، لیمونی ، شنی و رسی ) و اهک دار که ph انها بین 7 ـ 8 باشد را بر زمین های شور و فقیر و مرطوب و سبک ( شنی و شنی رسی ) و اسیدی ترجیح می دهد . زعفران در زمینهایی که دارای قلوه سنگ و یا علفهای هرز یا مواد عالی پوسیده نشده باشد محصول خوبی نمی دهد . خاک زعفران همچنین بهتر است زیاد حاصلخیز نباشد چون در خاکهای غنی از مواد غذایی رشد رویشی افزایش یافته و از رشد زایشی کاسته می گردد .

رطوبت :
اب مورد نیاز گیاه عمدتا از طریق ریزشهای جوی ، ابیاری و غیره تامین می گردد . اب قسمت اصلی بافت گیاه را تشکیل می دهد و در فرایندهای فتوسنتزی و هیدرولیک نظیر هضم و جذب نشاسته به مانند یک عامل شیمیایی عمل می کند .

نور :
معمولا گیاهان دارویی به ویژه زعفران دارای موادی هستند که انها را صاحب عطر و طعم کرده است برأی انکه افتاب شدید به انها نتابد و رنگ و مواد معطر ان متصاعد نشود زعفران قبل از طلوع افتاب برداشت می کنمند تا عطر و طعم ان تحت شعاع افتاب قرار نگیرد و محفوظ بماند . چنانچه عملیات جمع اوری گلها در زمانی که افتاب داغ است انجام بگیرد باعث لکه دار شدن انها خواهد شد ، به همین خاطر گلها باید در اوایل صبح قبل لز اینکه افتاب ببینند برداشت شوند . زمان برداشت روی کیفیت گلها تاثیر دارد . گونه ای که از سپید دم صبح تا طلوع افتاب بالاترین کیفیت را دارد و در طول روز در اثر تابش افتاب از میزان کیفیت گل کاسته می شود به طوریکه برداشت گل در ساعات اخر روز کمترین کیفیت را دارد .
نزولات جوی :

گیاه زعفران بیشترین تطابق را با الگوی بارندگی مناطق مدیترانه ای دارد . مکانهایی که 300ـ 400 میل متر بارندگی دارند و در طول فصل زمستان پوشیده از برف می باشند برأی کشت زعفران مناسب هستند . در مناطق کوهستانی علاوه بر اینکه از نزولات جوی بیشتری برخوردار هستند وضعیت و جهت ناهمواری های باعث می شود زعفران دامنه هایی را که افتابگیر نیستند و کمتر در معرض تابش خورشید قرار دارند را ترجیح دهد . فعالیت این گیاه با شروع بارندگی های پاییزه اغاز و با اتمام بارندگی های بهاره خاتمه می یابد در نتیجه بارندگی یا به عبارتی نزولات جوی بیشترین تاثیر را بر رشد این گیاه دارد . بارش باران در فصل تابستان که پیاز در خواب است و همچنین در زمان گل دهی برأی زعفران مضر است . اما پس از پایان این گلدهی تا زمان زرد شدن برگ زعفران بارش نزولات جوی مفید است به ویژه این که از اواسط زمستان به دلیل بالا رفتن دما پیاز مادری تجزیه شده و پیازهای جوان روی ان شکل می گیرد . این پیاز ها در ابتدا فاقد ریشه بوده لذا مواد غذایی مورد نیاز جود را از طریق برگ که اب و مواد الی ( املاح معدنی باران ) همراه با دی اکسید کربن از طریق عمل فتوسنتز بعضی مواد نشاسه ای را در جود ذخیره کرده جذب می کند و باعث رشد و حجیم شدن پیازهای جوان می گردد.

وضعیت زمین :
یکی دیگر از عوامل محیطی که در تولید عملکرد و کیفیت زعفران موثر است وضعیت زمین از قبیل توپوگرافی ، شیب ، جهت ناهمواری و … می باشد . هرچه ارتفاع مزارع زعفران از سطح دریا بیشتر باشد کیفیت و عملکرد محصول نیز بیشتر است . شاد زعفران قئنات و مناطق کوهستانی به دلیل اینکه اتفاع بالایی دارند از مر غوبیت و کیفیت بالایی برخوردار است . زعفران معمولا نواحی سرد و با ارتفاع 1300 تا 2300 متر از سطح درا را ترجیح می دهد .

[deltang]

مراحل کشت و برداشت زعفران :

1ـ تهیه زمین :در تهیه زمین برأی کشت زعفران شرایط ذیل در نظر گرفته می شود . ×زمین مرطوب انتخاب نگردد و سطح اب منطقه پایین باشد . ×خاک زمین دو رگ باشد . ×زمین زیر سایه درختان قرار نداشته باشد . ×زمین باید دارای منابع ابی بوده . یعنی حقابه داشته و یا بتواند از اب زیر زمینی استفاده کند . ×زمین دارای ریگ یا سنگ ریزه نباشد . ×زمین شالی کار باید انتخاب نگردد. ×زمین باید مواد عضوی داشته باشد . ×غلضت ( PH ) خاک باید 7ـ8 باشد .


2ـ اماده ساختن زمین برأی کشت :
×زمین ابیاری گردد.
×زمین در صورتیکه اماده شدیار (شخم زدن ) سه مرتبه ( سه رگ ) و در صورتیکه خاک نرم و ملایم باشد دو مرتبه ( دو رگ ) شدیار گردد .
×در صورت موجودیت کلوخ در زمین باید کلوخ هاک ان میده گردد.
×بعدا زمین مذکور ماله گردد .
×مقدار ( 8 ) تن پارو سوخته ( پوسیده ) یا به تعداد 100 مرکب پارو حیوانی در فی جریب زمین علاوه گردد .
×مقدار 40 کیلو گرم کود سیا ( DAP ) نیز در فی جریب زمین مذکور استعمال گردد .
×زمین باید کاملا مسطح گردد .
×زمین باید به شکل پلاتها ( 5*10) دیزاین گردد .

3ـ انتخاب پیاز و زمان کشت زعفران :
احداث مزارع جدید زعفران فقط به وسیله پیاز ان مقدور و معمول است . بنابراین تهیه و انتخاب پیاز مرغوب جهت کاشت در ایجاد و گسترش کشت حائز اهمیت است . پیاز زعفران را می توان از خاک در اورد به انبار یا مزرعه ی دیگری منتقل کرد ، با توجه به دوره ی خواب یا استراحت پیاز که از اواخر اردیبهشت ماه تا اواخر مرداد ادامه دارد می توان در این فاصله در بیرون اوردن پیاز اقدام کرد . بهتر است پیاز ها بعد از بیرون اوردن از زمین کاشته شوند تا پیازها ضمن ادامه استراحت در زمین جدید مستقر شوند . از بیرون اوردن پیاز ها در اواخر مرداد به بعد باید خودداری کرد چون در این موقع بعضی از پیازها ممکن است برأی ریشه دادن و جوانه زدن اماده باشند هر قدر فاصله بیرون اوردن پیاز تا کاشت کمتر باشد بهتر است با وجود این پیاز زعفران را برأی مدت چند ماه در محل سرد و خشک با ارتفاع 20ـ 30 سانتی متر می توان به صورت پخش شده نگهداری نمود ولی این امر باعث عدم توسعه فیزیو لوژیکی گلها شده و باردهی سال اول کشت را شدیدا کاهش می دهد . پیاز زعفران را از موقع خزان بوته ( اوایل خرداد تا اواسط مهر ماه می توان کشت نمود ولی بهتر است از کاشت پیاز در اواخر تیر و اوایل مرداد خودداری شود زیرا در این موقع هوا و زمین بسیار گرم است و بیم ان می رود که رطوبت پیاز موقع جابجای از بین رفته و به ان صدمه وارد شود . بر اساس تحقیقات انجام شده توسط مرکز پژوهشهای صنعتی خراسان بهترین زمان کشت خرداد ماه می باشد .

4ـ نوع و مقدار کشت پیاز :
به طوریکه گفته شد زعفران به وسیله غده ساقه که عبارت از پیازهای تو پر ( بنه ) می باشد ازدیاد می شود و اندازه ان از یک فندق تا یک گردو متفاوت است . پیازهای انتخابی باید درشت تر سالم تر و بدون زخم و خراشیدگی و عاری از هر گونه بیماری باشد . پیاز ها بهتر است قبل از کاشت با سموم قارچ کش از قبیل سرزان ، سری تیزان و گرامنیون و غیره به نسبت 300ـ 500 گرم سم برأی 100 کیلو پیاز بر علیه بیماریهای قارچی ضد عفونی شوند . در موقع کشت بهتر است پولک یا لایه خشک کف پیاز به همراه مقداری پوسته ازاد وی پیاز جدا شوند تا جذب اب بوسیله پیاز اسانتر و جوانه زدن ان سریعتر انجام شود . مقدار کاشت پیاز بسته به ریزی و درشتی از 3ـ10 تن در هکتار فرق می کند . فواصل کاشت معمولا 25 ـ 30 سانتی متر از هر طرف می باشد . تعداد پیاز انتخابی جهت کاشت در هر چاله 3 پیاز است با وزن متوسط 6 گرم برأی هر پیاز می باشد در صورتیکه پیازها ردیفی در فارو کاشته شوند به صورت منفرد و با فاصله 6 ـ 8 سانتی متر از کدیگر به مقدار 3 تن و در صورتیکه به صورت سنتی و در هر چاله 5 عدد مصرف کنند میزان کاشت پیاز به 5 تن بالغ خواهد شد . گفتنی است که در تحقیقات انجام شده بهتری پیازها ، پیازهایی با اندازه بیشتر از 8 گرم بود .

5ـ انتقال پیاز زعفران :
×پیاز در داخل کارتن سوراخ دار و یا بوجی سوراخ دار انتقال گردد . ×از مقدار ( 25 ) کیلو گرم پیاز زیاد تر در یک کارتن انتقال نگردد . ×بوجی ها باید بالای هم قرار نگیرد . ×زمان انتقال باید متوجه شد که مستقیما شعاع افتاب بالای پیازها قرار نگیرد . ×در صورت موجودیت گرمی هوا انتقال پیازها از یک الی دو روز را در بر نگیرد . ×انتقال پیازها باید از طرف شب نسبت موجودیت سردی هوا انتقال گردد . ×در جریان انتقال از پیاز ها مراقبت گردد . تا گرم نشود به خاطر اینکه اگر پیازها گرم شود فاسد می شود . ×هرگاه گرمی به پیازها می رسد باید پیازها سر زیر شود .

6ـ عملیات کاشت پیاز زعفران :
برأی کاشتن پیاز زعفران ابتدا چاله هاک یک ردیف را با بیل در می اورند و در داخل هر چاله به طوری که گفته شد از 3 ـ 15 پیاز قرار می دهند . عمق کاشت پیاز 15 ـ 20 سانتی متر در نظر گرفته و در موقع کاشت سر پیاز ها باید رو به بالا قرار گیرد . پیازها در عمق 20 سانت متری در زمستان از سرما و یخبندان و سایر تنش های محیطی و در تابستان از گرما زدگی مصون می مانند . برأی کاشت زعفران 4 ـ 5 نفر شرکت می کنند به این ترتیب أه یک نفر با بیل چاله ها را در می اورد دو نفر پیازهای قابل کست را به صورت دسته های 3 تا 5 یا 15 تائی انتخاب می کنند و نفر چهارم پیازها را در داخل چاله ها قرار می دهند و بقیه نفرات کار جود را ادامه می دهند تا تمام زمین کاشته شود . سرانجام سطح مزعه را که نا مسطح شده با بیل یا ماله ایکه صاف و فشرده می سازند تا پیازها به خاک چسبند . زمین کشت شده به همین صورت تا موقع ابیاری پائیزه رها می شود قبل از ابیاری در حدود 10ـ 20 کود حیوانی کاملا پوسیده با بیل یا چا شاخ در سطح زمین پخش می نمایند . در اسپانیا کاشت زعفران به صورت دیم صورت می گیرد پیازهای زعفران به جای کپه کاری در داخل ردیف 4 به فاصله 5 تا 8 سانتی متر از همدیگر کاشته می شود . و ردیف های کاشت از همدیگر 30 ـ 35 سانتی متر فاصله دارد . پس از انجام عمل کاشت روی شیار ها را ماله پوشانده و زراعت ردیفی به نظر می رسد .

7ـ ابیاری :
×ابیاری سال اول باید ( 15 ) برج میزان صورت گیرد . ×ابیاری سال دئوم ( 25 ) برج میزان صورت گیرد . ×در صورتیکه پیاز ها تیغ زدن ( germination ) نداشت باید بعد از مدت 12 ـ 15 یوم ابیاری اول ابیاری دوم اقدام نمود. ×ابیاری سوم در عدم موجودیت باران باید بعد از ختم گل دهی انجام شود .

تو ضیح : پس از پایان کاشت پیازهای زعفران که حداکثر تا اخر شهریور ماه طول می کشد حدود 15 تا 10 روز بعد از کاشت اقدام به ابیاری مزرعه می نمایند . در نقاط مختلف خراسان بسته به وضعیت اب و هوایی منطقه از اواسط مهر ماه تا دهه اول ابان ابیاری زعفران شروع می شود . با توجه که گل کردن زعفران تا حدودی تابع اب اولیه می باشد لذا برأی اینکه برداشت زعفران با مشکل مواجه نشود اب اول را در بین قطعات با فاصله چند روز تقسیم می کنند تا بدین وسیله دوران اوج گل دهی قطعات با یکدیگر همزمان نباشد . اب اول زعفران خیلی مهم است و تمام نقاط زمین باید به طور کافی و یکنواخت اب بخورد تا گلهای یک قطعه با هم و هم زمان بیرون ایند بعد از گاورو شدن مزرعه برأی سله شکنی از کج بیل و چهار شاخ فلزی یا گاو اهن ایرانی با عمق کم استفاده می شود متعاقب ان زمین را ماله می کشند . سله شکستن زمین باعث می شود که جوانه های گل به سهولت بیشتری از خاک بیرون امده و رشد قوی و مطلوبی داشته باشند . پس از ابیاری اول به فاصله 15 ـ 20 روز بعد از ان اولین گلهای زعفران ظاهر می شوند بدیهی است که مزرعه زعفران در سال اول محصول قابل توجهی نمی دهد . از اوایل فروردین تا زمانیکه رنگ برگها به زردی مایل شود هر 6 ـ 12 روز یک بار ابیاری انجام می شود.باید توجه داشت که بعد از وجین یک نوبت ابیاری به تاخیر بیفتد تاعلف های هرز از بین رفته و مجددا سبز نشوند . اب اخر در درشت شدن پیاز ها موثر است .

8ـ استعمال کود :
×پارو حیوانی بهد از اماده ساختن زمین قبل از کشت به مقدار ( 8 ) تن در فی جریب . ×کود کیمیاوی سیا ( DAP ) همزمان با کشت پیاز به مقدار 40 کیلو گرم در فی جریب .×کود سفید ( urea) مرتبه اول به مقدار 20 کیلو گرم در فی جریب در زمان ابیاری اول . ×کود سفید ( urea) به مرتبه دوم نیز به مقدار 20 کیلو گرم در فی جریب بعد از ختم گل دهی ذرزمان ابیاری دومیا سوم .×سالانه باید پارو حیوانی و کود به تناسب استعمال فوق یعنی پارو حیوانی قبل و کود یوریا بعد از ابیاری داده شود .

9ـ سله شکنی :
همان طور که اشاره شد بعد از ابیاری اول به محض گاورو شدن زمین سطح زمین باید سله شکنی شود به نحوی که پیازها صدمه نبینند بهترین وسیله سله شکنی کج بیل و بیل شیار دار و گاو اهن ایرانی و کولیتیواتر است . سله شکنی باعث می شود که گلها به اسانی ا ز خاک بیرون امده و کود حیوانی با خاک مخلوط گردد . و باعث حفظ رطوبت در خاک می گردد . در مواقعی که زارع نتوانسته باشد به زمین خود کود دهد قبل از انجام ابیاری می توان کود لازم را در سطح خاک پخش نمود و با شخم سطحی با خاک مخلوط نمود و بعد از این عمل که در واقع حکم سله شکنی را دارد جهت هموار نمودن زمین و چسباندن خاک به پیاز ها زمین را ماله می کشند . در کل سله شکنی در رشد زعفران کمک می کند .

10ـ وجین علفهای هرز :
علفهای هرز از طریق رقابت با گیاه زعفران از نظر اب و مواد غذایی و نور خورشید سبب کاهش محصول می شود علاوه بر این ممکن است در مراحل کاشت و برداشت زعفران مزاحمت هایی ایجاد و میزبان تعدادی از بیماریها و حشرات و بخوصوص نماتد باشد . وجین مزرعه در هر موقع که علفهای هرز رشد کردند ضروری است در مزارع زعفران اولین وجین بعد از ابیاری دوم انجام و این وجین باعث از بین رفتن علف های هرز مزرعه زعفران می گردد . به طور معمول اولین وجین زعفران بهد از برداشت گلها و دومین ان در صورت لزوم به فاصله در حدود یک ماه قبل از اب سوم انجام می شود . در مورد مبارزه شمیایی با علف های مزرعه باید توجه کرد که چون اثر این علف کش ها بر روی گیاه ازمایش نشده لذا باید حتی الامکان به هنگام رشد بوته های زغفران از مصرف علف کش های شیمیایی خود داری کرد . بنابراین بهترین روش کنترل علفهای هرز وجین دستی است که دوبار در سال انجام می شود .

11ـ برداشت زعفران :
کشت عفران فقط در سال اول ولی برداشت ان 7 سال می باشد . مزرعه زعفران در سال اول محصول قابل توجهی ندارد و فقط پیازهایی که درشت تر بوده و تغذیه خوبی داشته اند به گل رفته و تولید زعفران می کنند . زمان گلدهی مزعه معمولا ابانماه و دوره گلدهی 15 ـ 20 روز به طول می انجامد . تعداد گلها در روزهای اول و اخر کمتر می باشد و در روها وسطی زیادتر است . گل دهی وابسته به درشتی و ریز بودن پیاز می باشد و از هر جوانه به تعداد 1 ـ 4 گل تولید می گیرد . برداشت زعفران توسط دست و نیروی انسانی انجام می گیرد . دستهای کسی که گل را می چیند باید پاک و باصابون شسته شود . بهترین زمان گل گیری در ساعات اولیه صبح و قبل از طلوع افتاب می باشد . بنابراین به تعداد نیروی کارگری زیادی نیاز است اگر گلها در معرض باد و نور خورشید قرار بگیرد کیفیت خود را از دست داده و عطر و رنگ ان کاهش می یابد .بعد از چیدن رشته های زعفران را از گل جدا کرده و بر روی پارچه های تمیز در اطاقکی که سایه بوده و تهویه مناسبی داشته باشند پهن کرده تا کاملا خشک شوند . از هر هکتار مزرعه زعفران به طور متوسط سالانه 10 کیلو گرم زعفران خشک به دست می اید . در پایان سال هفتم باید پیازها را اززمین منتقل نمود . قابل توجه است که پیازها را در سال اول را دارند پس در سال هفتم 5 هکتارزمین را با این پیاز می توان زیر کشت برد . کاشت و برداشت زعفران به ماشین الات نیاز ندارد .

12ـ جدا کردن تار زعفران از گل :
×پوشش گل از سه کاسبرگ و سه گل برگ همزمان نبضش تشکیل شده به طوریکه تشخیص کاسبرگ ا گلبرگها مشکل است . ×در حصه وسطی گل سه کلاله ( تار مانند ) به رنگ قرمز در حدود ( 2 ـ 3 ) سانتی متر نمایان است که تار زعفران نامیده می شود . ×گل زعفران را به دشت راست گرفته به کمک دست چپ سر تار زعفران را از داخل گل جدا نموده . و بین دو انگشت ( شهادت و ما بین ) قرار داده و به همین ترتیب پروسه را ادامه داده . ×تارهای مطلوب را بالا یک پارچه پاک هموار نموده بعد از اینکه ( 75% ) رطوبت ان خشک گردیده دسته بندی نموده و در حدود (ئ50 ـ 60 ) دانه تار به نخ بسته بندی می نمائیم .

13 ـ خشک نمودن زعفران :
هر قدر مدت زمان خشک شدن کمتر باشد به همان اندازه کیفیت زعفران از نگاه عطر ، رنگ و طعم بهتر حفظ می شود . به سه طریق ذیل می توان تار زعفران را خشک نمود .×توسط دستگاهای عصری خشک کننده زعفران که تقریبا در حدود یک ساعت را در بر می گیرد . ×در مجاورت هوای ازاد . ×سنگهای اعیار شده که توسط حرارت و یا اتش داغ می گردد ، زعفران ها را بالای ان به طور هموار قرار داده به اسرع وقت زعفران مذکور خشک می گردد .
نوت : هر قدریکه زعفران زودتر خشک گردد و حفظ لصحه و مراقبت جدی در مراحل ان در نظر گرفته شود به همان ترتیب زعفران خشک به دست امده مرغوب با طعم و با ارزش می باشد .

14ـ چرایی زعفران : همان طوریکه می دانیم برگها کارخانه مواد غذایی گیاه اند . و این مواد پس از ساخته شدن جهت مصرف غذایی متوجه پیاز و ریشه نبات می شود . بنا اگر برگ زعفران درو و یا جرا ییده شوند زعفران صدمه زیاد را می بیند . از این رو تنها موقع می توان برگها را جمع اوری کرد کا کاملا برگها زرد شده باشند . بالا کشیدن زودتر از موعد برگها موجب اسیب رساندن به پیا های زعفران می گردد . همچنان مواد غذایی در برگها در موقع ختم فصل نمویی به پیاز زعفران می رود . و در همین موقع پیاز های زعفران درشت و بزرگ می شوند .

15ـ تکثیر زعفران : تکثیر زعفران از طریق پیازچه ( tuber ) جدید که از پیاز مادر تولید می شود صورت می گیرد . زعفران تهیه و برداشت غده های جدید اقدام نمود .

[deltang]

اثر حاصلخیزی خاک در کشت زعفران و چگونگی حاصلخیزی2

عملیات به زراعی زعفران ( به طور خلاصه ) :
با توجه به اینکه اصلاح نبات زعفران از طرق به نژادی امکان پذیر نیست لذا برأی بازدهی بیشتر محصول و ارتقا کمی و کیفی ان باید به عوامل زیر متوصل شد : 1.زمین انتخاب شده برأی کاشت زعفران باید حاصلخیز بوده و غنی از مواد غذای و الی باشد . 2.پیازهای درشت و سالم عاری از هر گونه بیماری و الودگی برأی کشت مزرعه انتخاب شود . 3.ردیف کاری به جای کپه کاری نتیجه بهتری می دهد و عملیات ماشینی را در داخل مزرعه سهل و اسان می کند . 4.از پیاز های خشک کن و محافظت شده در شرایط خشک و خنک و تهویه شده استفاده شود . 5. در هنگام استراحت تابستانی گیاه زعفران از ابیاری ان خودداری شود . 6.در عمق کاشت پیاز ها دقت شود که در مناطق سرد سیر 15 ـ 20 سانتی متر و در مناطق معتدل 10 ـ 15 سانتیمتر کمتر نباشد . 7.حتی الامکان در موقع خواب تابستانه با علف های هرز مبارزه شود . 8.چون هر ساله پیازها به سطح خاک نزدیکتر می شوند افزودن لایه ای معادل 2 ـ 3 سانت متر از کود و خاک و خاکستر سبب حفاظت بیشتر پیازها از تنش های محیطی شده و در عین حال مواد مغذی بیشتری به گیاه می رسد . 9.به هنگام تهیه زمین از اضافه کردن کود های حیوانی به همراه کودهای شیمیایی لازم که قبلا به مقدار و زمان مصرف ان اشاره شده مایقه ای نشود . 10.پس از ابیاری سله شکنی زمین ضرورت کامل دارد تا گلها به اسانی بتوانند از خاک بیرون ایند منتهی باید دقت کرد که عمق سله شکنی طوری نباشد که به پیازهای زعفران اسیب برسد . 11.مبارزه با جوندگان به خصوص انواع موشها از اهمیت زیادی برخوردار است هرگونه سهل انگاری در این خصوص باعث از بین رفتن محصول و استقرار موشها در زمین می گردد . خرگوش و جوجه تیغی از جمله جانورانی هستند که از پیازهای زعفران تغذیه می کنند . 12.برداشت گل در ساعات اول روز ( 4 ـ 9 صبح ) موقعی که گلها به صورت غنچه باشند باید انجام گیرد . 13.در خشک کردن گلها باید دقت شود تا رنگ و عطر دلپذیرزعفران محفوظ بماند . 14.بهترین روش خشک کردن زعفران روش توسینگ یا خشک ردن اسپانیایی است که به وسیله هیتر و الک نسوز انجام می شود . 15. بالاخره زعفران باید در ظروف در بسته فلزی چوبی قلع دار یا شیشه ای در دار از نور و رطوبت و حرارت نگهداری شود .بخش سوم : چندی از راهای افزایش حاصلخیزی خاک :

نقش ازت در گیاهان و حاصلخیزی خاک :
ازت جز ساختمان کلروفیل بوده و در اثر کمبود ان گیاه به زردی می گراید که این زردی ابتدا از برگهای پایینی و مسن شروع می شود .کود اوره دارای 46 در صد ازت می باشد . از ترکیب امونیاک و گاز کربنیک به دست می اید و در صد ازت ان دو برابر ازت سولفات امنیوم می باشد . شبدر قادر به تثبیت ازت از طریق همزیستی با ریزو بیوم است . مصرف کود های ازتی جذب فسفر توسط گیاه را افزایش می دهند . کودهای ازتی به دلیل حلالیت زیاد از ابشوئی تلف شده بنابراین کودهای ازتی را هرچه نزدیکتر به زمان کاشت و زمانی مه نیاز گیاه به ازت زیاد است مصرف شود .معمولا کودهای ازته مقداری هنگام کاشت و مقداری به صورت سرک و پس از کاشت مصرف می شود . کود ازتی با افزایش میزان شاخ و برگ و تعرق و نازک کردن اپیدرم حساسیت گیاه به بیماری را افزایش می دهد . سولفات امونیوم دارای 21% ازت و 24 % گوگرد می باشد . کود ازتی که بعد از گل دادن به غلات داده می شود مقدار پروتئین دانه را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد و بدین ترتیب کیفیت نانوایی را بهبود می بخشد . بیشتر ازت خاک در مواد الی خاک وجود دارد که به تدریج تجزیه شده و به فرم معدنی در می اید . ازت به دو فرم NH4+ و انیونی NH3- از خاک به وسیله گیاهان جذب می شود . عامل محدود کننده تولیدات کشاورزی ی ـ ازت زیرا معمولا میزان ازت خاک کمتر از مقدار مورد نیاز گیاه برأی تولید حداکثر محصول می باشد . کمبود عنصر ازت میزان اسید امینه علوفه را کاهش می دهد . ازت عنصر اساسی برأی ساخت اسید امینه و پرو تئین است . ازت معدنی در خاک به صورت هاک ازت عنصری ، ازت نیتراتی ، ازت امونیاکی و ازت الی وجود دارد . تاثیر ازت در مقاومت گیاه به سرما ـ مقاومت گیاه را کاهش می دهد . زیرا باعث پر اب شدن سلولها و نازک شدن دیواره سلولی می شود . در مناطق پر باران و خاک سبک مصرف کود ازته در چند نوبت توصیه می شود چون به دلیل بارندگی زیاد و نفوذ پذیری زیاد خاک سبک احتمال شستشوی ازت در این شرایط زیاد است و باید ازت را در چند نوبت به خاک اضافه کرد .


تلفات ازت در خاک های کشاورزی :

با وجود اثرات مفید کودهای شیمیایی در افزایش تولید محصولات مختلف زراعی و باغی در صورتی که استفاده از کودها به همراه اگاهی و علم و چگونگی کاربرد انها نباشد نتیجه حاصله چندان مطلوب نخواهد بود . در زمانهای گذشته متخصصان و پژوهشگران علم گیاهی غالبا نمی توانستند که از مجموع کودهای ازته و ازت معدنی شده خاک فقط 50 % مخورد استفاده گیاه قرار می گیرد و ممکن است ازت به صورت گاز از خاک خارج و یا این که با اب ابیاری و باران از خاک خارج شود . منبع اصلی ازت برأی گیاهان مواد الی خاک می باشد که از باقیمانده حیوان و گیاهان قبلی حاصل شده و به طور طبیعی و یا در نتیجه عمل انسان به خاک داده شده است . معمولا کشت و کارهای صحیح و اصولی مقدار قابل توجهی از ازت را توسط گیاه از خاک خارج می شود با افزودن کودهای الی و باقیمانده گیاهی به خاک برگردانده می شود . اگر کود دامی تازه به صورت جامد یا مایع بلافاصله به داخل خاک برده شود نگرانی از بابت از دست رفتن ازت وجود نخواهد داشت . در حال حاضر توصیه جهت حفظ تعادل ازت خاک ان است که بقاای گیاهی ، کود حیوان و کود سبز به زمین داده شود تا هم ازت خاک متعادل شود و هم مواد الی خاک باعث بهبود خواص فیزیکی خاک شود . البته این توصیه ای عام نیست . به عنوان مثال زیر خاک کردن بقایای گیاهی در نواحی که بیماری و افتی غالب وجود داشته باشد توصیه نمی شود . حفاظت و افزایش بازده ازت موجود در خاک در درجه اول بستگی به حفاظت خاک از عوامل فرسایشی ، کم کردن تلفات به علت شستشو و ممانعت از تشکیل تکیبات ازتی فرار در خاک خواهد داشت . در ارتباط با فرسایش و جلوگیری از ان متاسفانه در کشور ما اقدامات موثری انجام نشده و پر شدن سدها ، جاری شدن سیل و پیشروی کویر و شنزارها معضلات و دشواری های فراوانی موجب شده است ، هر اینه در ایان جلوی صدمات فرسایش گرفته شود ، طبق براوردها زیان اقتصادی تلفات ازت نصف خواهد شد . در ایران میزان تلفات به خصوص در نواحی مرطوب شمال ایران قابل توجه می باشد . در نواحی که مقدار بارندگی در حدود یک متر و بیشتر است ازت خاک می تواند تا اعماق بیشتر از عمق نفوذ ریشه مهاجرت کند . در این نواحی که خاک در اواخر پاییز یخ زده نیست بیشترین تلفات ازت انجام می گیرد . زیرا باران فراوانی باریده و درجه حرارت أتقدر نیست که تعرق و تبخیر تاثیر زیادی در مجموع اب خاک داشته باشد . در این وضعیت می توان با داشتن پوشش گیاهی که کربن انها زیاد است ( به مانند خانواده غلات ) از ازت خاک قبل از شستشو استفاده کرد . در نواحی خشک تلفات ازت ناچیز است مگر در محصولاتی که ابیاری فراوانی نیاز دارند . برنج از جمله محصولاتی است که تلفات ازت در ان قابل توجه بوده و روش های کشت و کار برنج راهایی برأی تقلیل و کاهش تلفات ابشویی باق نمی گذارد . در نواحی خشک نیز قسمت اعظم تلفات ازت در فصل بارندگی و در غیبت و فقدان پوشش گیاهی صورت می گیرد .

تثبیت ازت به روش همیار :
مقدمه : کودهای بیولوژیک که با استفاده از میکرو ارگانیس های مفید خاک تولید می شوند در سالهای اخیر مورد توجه بیشتری قرا گرفته اند . مشکلات اقتصادی ناشی از افزایش رو به رشد بهای کودهای شیمیایی از یک سو و مسائل زیست محیطی مرتبط با مصرف غیر اصولی این کودها از قبیل ایجاد الو دگیهای محیطی . افت سطح حاصلخیزی خاک و کاهش کفیت محصولات از سوی دیگر ، موجبات این حسن توجه را فراهم اورده اند . تلاش برأی بهره گیری از سیستم هاک بیولوژیک تثبیت کننده ازت به عنوان مناسبترین جایگزین برأی کودهای ازتی ابعاد گسترده تری یافته و جلوه های روشنی از امکان تحقق ارمان دیرینه محققان بری استفاده از این پدیده مفید در کشت محصولات استراتژیک مانند انواع غلات ظاهر شده است . یکی از روشهای تولید کودهای بیولوژیک استفاده از باکتریهای همیار ( ASSOCIATIVE ) است . همیاری بین باکتریها و گیاهان که همیاری همزیستی ( SYMBIOSISASSOCIATIVE ) نیز نامیده میشود به معنی ارتباط متقابلا مفید بین باکتریها و گیاهان بد.ون تشکیل اندام همزیستی خاص می باشد . پتانسیل واقعی تثبیت ازت به این روش در حدی است که می تواند تا 50 درصد از ازت مورد نیاز گیاه را تامین نماید .
بقولات و تثبیت بیولوژیکی ازت : در فرایند تثبیت ازت ، یک رابطه همزیستی ، بین گیاه میزبان و باکتریهای ریزوبیوم در گرهکها برقرار می شود . در این همزیستی ، گیاه میزبان علاوه بر ان أه انرژی مورد نیاز باکتریها را به صورت کربن تثبیت شده تامین می نماید انرژی لازم جهت توسعه گرهکها را نیز فراهم نموده . باکتریها ی ریزوبیوم نیز به نوبه جود با واکنش تسریعی انزیمهای نیتروژنازی که تولید می نمایند را به امونیاک تبدیل نموده و امنیاک تولیدی پس از ازت اتمسفری تبدیل به اسیدهای امینه ، از راه اوندهای چوبی به بافتهای در حال رشد انتقال می یابد . در فرایند تثبیت ، به ازای هر مولکول ازتی که تثبیت می شود به جابجای شش الکترون نیاز است ، این نیاز موجب می شود که در شرایط ایده ال به ازای تثبیت هر مولکول ازت ، 20مولکول ATP به مصرف برسد به عبارت دیگر به ازای هر کیلو گرم ازتی که تثبیت می شود ، 4 کیلو گرم هیدرات کربن به مصرف می رسد . البته گرهکها در فرایند تثبیت ازت ،گاز هیدروژن نیز تولید می کنند که این به نوبه ی جود موجب کاهش کارایی فرایند انتقال الکترون می شود . اضافه شدن این مشکل به موازنه الکترونی فوق علاوه بر انرژی مورد نیاز جهت نگه داری باکتریها و گرهکها ، موجب می شود که به ازای تثبیت هر کیلو گرم ازت 8 تا 17 کیلو گرم هیدرات کربن به مصرف برسد . در نتیجه می توان چنین براورد نمود که 10 تا 40 در صد از کربنی أه طی فرایند فتوسنتز در بقولات تثبیت می شود ، صرف تثبیت ازت می شود .
کود اوره با پوشش گوگردی
کود اوره با پوشش گوگردی ( SCU ) به عنوان یک نوع کود اهسته رهش که دارای راندمان بالا و مزایای بسیار زیادی برأی خاک و گیاهان است ، در صنایع کشارزی کاربرد زیادی دارد . اخیرا در کشور ما نیز با توجه به راندمان پایین کود شیمیایی اوره اتلاف ان ، آلودگی شدید خاکها و منابع زیرزمینی آب به نیترات و نیتریت ، کاهش جذب عناصر ریزمغذی بدلیل بالابودن PH خاکها و … استفاده از این نوع کود نه تنها برای مزارع شالیزار که بطور کامل در آب غوطه ورند بلکه برای تمام اراضی کشاورزی توصیه شده است . زیرا صرف نظر از مزایای فوق گوگرد نیز به عنوان یک ماده حیاتی در ساختمان پروتئین ها ، به عنوان کاهنده PH خاکها و در نتیجه ایجاد شرایط جذب عنصر ریز مغذی خصوصا آهن و روی که مردم کشور ما در فقدان میزان آهن و روی رکورد دار می باشند، دارد . در کشور ما سالانه بیش از یک میلیون و ششصد هزار تن اوره جهت تامین نیاز ازت گیاهان در صنایع کشاورزی استفاده می شود.متاسفانه باتوجه به راندمان پایین آن( اتلاف بیش از پنجاه درصد ازت) ، کشاورزان مجبورند جهت تامین نیاز گیاهان مقادیر بیشتری کود استفاده نمایند. البته ازدست دادن این مقدار ازکود نه تنها باعث اتلاف هزینه های بسیار زیادی می شود بلکه بخاطر وجود بیوره و همچنین تشکیل نمکها و کمپلکسهای دیگر در خاک، کاهش راندمان خاک و آلودگی شدید آن ( سفت شدن خاکها) و آلودگی منابع زیر زمینی آب را نیز بدنبال دارد. از طرفی با توجه به نقش ارزشمند گوگرد در کشاورزی خصوصا در کشور ما که بیش از نود درصد از زمینهای کشاورزی آهکی و با pH بالا بوده و این مسئله با عث کاهش راندمان جذب عناصر ریز مغذی که از اهمیت بالایی در رشد و نمو گیاهان برخوردار می باشند ، استفاده از کودهای اوره با پوشش گوگردی از هر دو جهت باعث افزایش راندمان کشاورزی کشور خواهد شد. همچنین با توجه به فرآیند اوره با پوشش گوگردی با تغییر پارامتر های عملیاتی و شرایط فرآیندیو استفاده از سیلنت های مختلف، امکان تولید محصولات اوره با پوشش گوگردی با درصدهای مختلف گوگرد و سرعت انحلالهای متفاوت وجود دارد و همانطور که از نمودارهای ارائه شده مشخص است استفاده از اوره با پوشش گوگردی با حداقل کیفیت ( حداکثر سرعت انحلال هفت روزه) به مراتب مفیدتر و کاراتر از اوره ( با سرعت انحلال پنجاه ثانیه ای) می باشد.لذا بنظر اینجانب با توجه به تاکید وزارت محترم جهاد کشاورزی در خصوص کاربرد گسترده گوگرد ، استفاده از کود اوره با پوشش گوگردی با در صد پوشش های متفاوت ( سرعت انحلالهای متفاوت) به تنهایی و یا بصورت مخلوط با اوره جهت تامین بموقع ازت مورد نیاز گیاه در دوره رشد از کاربرد اوره مناسب تر خواهد بود. این مسئله اگر بصورت دقیق بررسی و براساس نوع کشت و نیاز های آن در طی دوره رشد( نیاز هر گیاه به عناصر مغذی متفاوت است)، شرایط آب و هوایی منطقه و آنالیز دقیق خاک اعمال گردد ، باعث افزایش چشمگیر راندمان محصولات کشاورزی ، بهبود کیفی خصوصیات خاک ، جلوگیری از آلودگی منابع آب و کاهش مصرف اوره می گردد و باتوجه به پرداخت یارانه جهت کود اوره از لحاظ اقتصادی کمک بزرگی به اقتصاد کشور خواهد شد.لذا لزوم ترویج و آشنایی کشاورزان با کود اوره با پوشش گوگردی و همچنین تعیین استاندارهای لازم جهت تولید و مصرف آن در سطحی وسیع در نقاط مختلف کشور و با توجه به نوع کشت ضروری بنظر می رسد.( پس استفاده از کود اوره با پوشش گوگردی برأی افزایش ازت ، و افزایش حاصلخیزی خاک می باشد . )

[deltang]

خصوصیات فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی :×خصوصیات فیزیکی : خاک ها از سه فاز حالت جامد ، مایع ، و گاز هستند . مطالعه فیزیکی این سه فاز ، فیزیک خاک نام دارد و مشتمل بر موارد زیر می باشد :
-دانسیته و تخلخل
-بافت
-ساختمان
-رنگ
-نگهداری و حرکت اب در خاکهر چند بیشتر این خصوصیات خاک از مواد مادری ان به ارث می رسندولی بعضی تلاشهای انسانی می توانند برخیاز این خصوصیات را تغییر دهند به طوریکه حاصلخیزی خاک تامین شود . ساختمان ودوری که در خاک دیده می شود یک نمونه از خاکی است که نمک هاک سدیمی زیادی دارد . محصولات که در چنین خاکهایی رشد می کنند مشکلات فراون نفوذ پذیری ریشه های گیاهی را خواهند داشت . ×خصوصیات شیمیای :مطالعات مربوط به خواص شیمیایی خاک به خصوصیات شیمیایی خاک که بستگی به تکیب معدنی ، مواد الی و محیط دارد می پردازد . همان طور که می دانیم ، واکنش هاک شیمیایی هنگامی رخ می دهند که مواد یا ترکیب و یا تجزیه شوند به طوریکه با مواد اولیه از نظر ماهوی تفاوت دارند . واکنش ها در حین انجام یا انرژی از دست می دهند یا انرژی خواه هستند . مواد جدید وقتی به وجود می ایند که پیوند های بین اتمها یا یونها تشکیل می شود ، پیوندهای شکسته می شوند و یا وقتی اتمها ارایش جدیدی به خود می گیرند . یونها اتمهایی هستند هستند که به واسطه از دست دادن یا گرفتن الکترون ها باردار شده اند ، مثبت یا منفی . یمنهای با بار مخالف همدیگر را جذب می کنند ، در حالیکه یونها ی با بار یکسان همدیکر را دفع می کنند . یک مثال ساده ترکیب اکسیژن و هیدروژن و تشکیل اب است . فهم شیمی خاک در فهم تشکیل خاک و حاصلخیزی نقش مهم دارد . چگونگی شکسته شدن سنگها و کانی ها و تبدیل انها به ترکیبات جدید برأی درک چگونگی هوا دیدگی و فرسایش خاک ضروری است . نیز چگونگی تبدیل و تشکیل مواد معدنی خاکها منجر به حاصلخیزی بهتر و روشهای برتر ازمایشهای خاک منجر می شود . هر کانی دارای قالیت و حلالیت و همچنین مقاومت به هوادیدگی منحصر به فرد مس باشد . در کانی هاک مشابه ، ذرات کوچکتر سریعتر حل می شوند به علت اینکه دارای سطح تماس ( در واحد جرم ) بیشتری هستند و این سطح در معرض فرایند هوا دیدگی می باشند . ×خصوصیات یولوژیکی : بیولوژیک خاک مطاله موجودات زنده در خاک است . تعداد زیادی باکتری ، قلچ ، اکتینومایست . کرمها ، حشرات ، پستانداران و جوندگان کوچک در خاک زندگی می کنند . بسیاری از این موجودات زنده به تامین حاصلخیزی خاک به واسطه تجزیه باقیمانده های گیاهی و جانوری که منجر به گردش مجدد عناصر غذایی می شود کمک می کنند . تاثیر متقابل بین موجودات مختلف یک موضوع بسیار جالب در علم خاک است . یک مثال از این تاثیر متقابل همیاری باکتری با ریشه گیلهان است . اغلب این همیاری به فواید دو طرفه منجر می شود .


اثر کود بیو لوژیک در حاصلخیزی خاک :
ارزش کود بیولوژیک به دلیل سه خاصیت مهم ان است : تغذیه ای و شیمیایی ( از نظر میکرو ارگانیزم خاک ) و خواص فیزیکی و بهبود خواص بیولوژیک

- این نوع کود وقتی به خاک داده می شودمانند یک کود NPK عمل می کند ( 25% ـ 5%25% ) . یعن رای هر مقدار 25 کیلو ازت و 5 کیلو پتا اکسید فسفر و 25 کیلو پتاس فورا در اختیار گیاه قرار می دهد ولی مهمتر ان است که همین مقدار ازت و پتاسیم و 20 کیلو پنتا اکسید فسفر نیز در طول مدت طولانمی به تدریج ازاد و اماده جذب گیاه می شود . غیر از سه عنصر پر مصرف اصلی ، مقادیر چشمگیری از عناصر دیگر از جمله منیزیم و گوگرد و اهن و روی و مس وبر و غیره در اختیار گیاه گذاشته می شود .
تذکر : ( منیزیم نیز باعث حاصلخیزی خاک می شود . منیزیم یکی از عناصر تشکیل دهنده کلروفیل است . و وجود ان برأی تشکیل کلروفیل در گیاهان ضروری است . منیزیم جزء ساختمان کلروفیل است و ماده محرکه انزیمهاست . مثلا : اگر منیزیم مقدارش در علوفه کم باشد مقدار منیزیم خون حیوان از سطح بحرانی پائین امده و حیوان عارضه ای به نام گیجی علف رنج می برد . منیزیم جزء عناصر پر مصرف می باشد . )

- این کود از نظر تولید شدن به کود بیولوژیک در حال حاضر در هیچ کشور دنیابه این روش تولید نمی شود زیرا به صورت اکتری هاک مفید این نوع کود تولید می شود و چون این نوع کود خاک هاک کشاورزی را سفت نمی کند و تبادلات هوا زدگی بین خاک و هوا صورت می گیرد و اب باران در زمین فرو رفته که جود باران دارای مقادیر زیاد نیتروژن می باشد ، فعل و انفعالات و گالانسی از جمله باکتریهای مفید خاک و موجودات ذره بینی و محیط اطراف خود و تنفس تبادلات اکولوژیکی جانداران ذره بینی را مختل نمی کند و این نوع کود از مواد شیمیایی دخالت ندارد بلکه میکروارگانیزم خاک را تقویت می کند . در حاصلخیزی خاک نقش بسزایی دارد .

اثر طرح پخش سیلاب بر نفوذ پذیری و حاصلخیزی خاک :
کمبود آب در مناطق خشک و نیمه خشک یک معضل عظیم و بحرانی می باشد. در حال حاضر این مشکل به شکلهای گوناگونی این مناطق را تهدید می کند. راههای مختلفی جهت مبارزه با این معضل وجود دارد که کشورهای درگیر به روشهای مختلف و با مدیریت های گوناگون با آن برخورد می کنند. در حال حاضر برای استحصال آب با اهداف مورد نظر در ایران از روشهای مختلفی استفاده می شود. یکی از این روشها بهره برداری از سیلابها با استفاده از روش پخش سیلاب بر آبخوانها است. که مراحل تحقیقات تکمیلی و پایش عملکردهای آن در زمینه های مختلف در دست انجام می باشد. این طرح با هدف جمع آوری آب، کاهش فرسایش خاک و بهتر کردن پوشش گیاهی و با نگرشی چند منظوره به اجرا گذاشته شد. علیرغم گذشت شش سال از اجرای این طرح تاکنون هیچگونه ارزیابی مدون و سیستماتیکی برای بررسی دقیق اثرگذاری سیستم بر روی عاملهای اکولوژیکی انجام نشده است. این تحقیق در جهت رسیدن به بخشی از اهداف در زمینه ارزیابی اثرات اجرای طرح پخش سیلاب بر آبخوان آب باریک بم بر روی خصوصیات خاک و با تاکید بر حاصلخیزی خاک پیشنهاد و با تکیه بر استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و استفاده از تصاویر ماهواره ای به مرحله اجرا گذاشته شد.محدوده پخش سیلاب اب باریک در حاشیه کویر لوت در واریزه هاک حاصل از سلسله جبال بارز قرار دارد . برأی انجام این تحقیق نمونه برداری خاک جهت اندازه گیری ازت ، فسفر ، پتاسیم ،PH ، کربن الی و EC همراه با اندازه گیری عمق رسوب منتقل شده و نفوذ پذیری در محدوده پخش سیلاب در عرصه شاهد در اطراف این محدوده انجام گردید . نتایج نشان می دهد که عمق رسوب ، نفوذ پذیری ، فسفر و کربن الی در حد معنی داری افزایش یافته اند . در فواصل بین خاکریز ها نیز تغییرات معنی داری در میزان هر کدام از این عوامل دیده می شود . به طور کلی نتایج این تحقیق نشان می دهد که وضعیت خاک در مجموع بهتر شده است . این وضعیت شامل افزایش حاصلخیزی خاک و بهتر شدن بافت خاک در اثر رسوب گذاری بهبود نگهداشت رطوبت می باشد .

روش بیو تکنولوژی و جدید برأی حاصلخیزی زمینهای کشاورزی :

استفاده از کپسول های بیو لوژیکی با نام BIODEGRANDABILIدر خاک سبب حاصلخیزی سریع زمینهایکشاورزی میشودبراساس گزارش خبر گذاری انسا از رم ، استفاده از کپسول یاد شده سبب حاصلخیز ماندن زمین های کشاورزی برأی مدت زمان طولانی و جلوگیری از رویش علف های هرز می شود . با پاشیدن این کپسول پودر بر روی زمن های کشاورزی می توان باعث حاصلخیزی خاک شد . استفاده از این کپسول نیز باعث بهبود کیفیت محصولات برداشت شده از زمین می شود و محیط را برأی پرورش گیاهان اماده تر می کند . این روش توسط برخی از کارشناسان بخش کشاورزی در ازمایشگاه بر روی خاک های مناسب کشاورزی مورد POZZUL CNRDI شیمی مورد بررسی و ازمایش قرار گرفت . ( مثلا : برأی کشت زعفران که نباید خاک علف هرز داشته باشد مفید است )




نقش مواد الی در افزایش سطح حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه :
مقدمه: توان تولید و باروری خاک از فرایندهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژی خاک است. توازن پایدار این فرایندها به همراه مدیریت مناسب بهرهبرداری از خاک موجب تداوم باروری میشود؛ هر گونه اقدام در جهت بر هم زدن این تعادل اثراتی جبرانناپذیر به دنبال دارد. از طرفی افزایش جمعیت با نرخ بیش از 2درصد در درازمدت شرایطی ناپایدار به وجود خواهد آورد. در بسیاری از کشورها، برای 50 تا 100 سال آینده، تولیدات کشاورزی باید دست کم سالانه 3 درصد رشد داشته باشد. تحقق این اهداف نیاز به بهرهبرداری بیشتر از مواد غذایی خاک دارد. مشکل اساسی رسیدن به این مقدار رشد در تولیدات کشاورزی میباشد که در آن کمیت منابع محیط و ظرفیت تولید اراضی و منابع آبی حفظ شود. مدیریت پایدار منابع و کاربرد فناوری مناسب در ارتباط با بهرهوری از منابع آب و خاک و منابع غذایی باید به گونهای باشد که هدف فوق تحقق یابد.
اهمیت حاصلخیزی خاک:حاصلخیزی خاک توصیفکننده توانایی و قابلیت خاک برای تامین شرایط رشد پایا، بهینه و مطلوب گیاه است. در گذشته حاصلخیزی خاک، صرفاً تامین نیاز عنصری NPK بوده است. پس از آن اهمیت ماده آلی مورد توجه قرار گرفت و سرانجام بحث ریزمغذیها مطرح شد. سپس سیستم دینامیکی زیستی (Biodynamic System) مورد بررسی قرار گرفت که توسط دانشمندی آلمانی به نام Roudolph Steuner ارائه شد و کشاورزی به عنوان یک سیستم پایدار درون اکوسیستم معرفی گردید و نام آن از واژه یونانی »بیو« که به معنی» انرژیزیستی« است، گرفته شده است. در این سیستم جانوران به عنوان یک قسمت از اکوسیستم کشاورزی در نظر گرفته شدهاند. استانداردهای بیودینامیک محدودتر از کشاورزی آلی بود و در کشاورزی بیودینامیک متدهایی شبیه به هومیوپاتی کنونی رایج بوده است و سرانجام بحث کشاورزی آلی مطرح شد (Smith ، 2002).هر چند استفاده از کودهای معدنی ظاهراً سریعترین و مطمئنترین راه برای تامین حاصلخیزی خاک به شمار میرود، لیکن هزینههای زیاد مصرف کود، آلودگی و تخریب محیط زیست و خاک، نگرانکننده است. بنابراین، استفاده کامل از منابع گیاهی غذایی قابل تجدید موجود )آلی و بیولوژیکی ( به همراه کاربرد بهینهای از مواد معدنی، نقش مهمی در جهت حفظ باروری، ساختمان و فعالیت حیاتی خاک ایفا میکند. در ایران با اقلیم غالب خشک و نیمه خشک نه تنها خاکها عموماً از نظر مواد آلی فقیر بوده) کمتر از یک درصد ( بلکه به جهت بالا بودن دما، ثابت نگهداشتن و حفظ مقدار ماده آلی خاک بسیار دشوار میباشد. مواد الی خاک یکی از اجزاء بسیار مهم ان است أه به طور مستقیم و غیر مستقیم تغذیه گیاه ، رشد و تولید محصول را تحت تاثیر قرار می دهد . علاوه بر آن با توجه مشکل یارانهای کودهای شیمیایی، هدف دستیابی به افزایش عملکرد هکتاری، علاوه بر ترمیم مواد آلی خاکها میباشد که مستلزم حمایتهای عملی دولت و نیازمند عزم ملی میباشد چرا که علاوه بر ترویج فرهنگ مصرف کودهای آلی در کشاورزی، نیاز به تولید انبوه این کودها میباشد.
سلامت و کیفیت خاک: مواد آلی به علت اثرات سازندهای که بر خصوصیات فیزیکی) پایداری خاکدانهها (، شیمیایی )افزایش ظرفیت نگهداری عنصری ( و بیولوژیکی) اکتیویته بیوماس میکروبی (دارد، به عنوان رکن باروری خاک شناخته شده است. به طور خلاصه نقش ماده آلی در تامین سلامت و کیفیت خاک را میتوان به شرح زیر بیان داشت:
1ـ منبع کربن و انرژی برای میکروارگانیسمهای خاک، 2ـ منبع عناصر غذایی نظیر نیتروژن، گوگرد، فسفر و … ، 3ـ پایداری و نگهداری ذرات خاک به عنوان خاکدانه یا خاک واحد و کاهش خطر فرسایش خاک، 4ـ توسعه تخلخل خاک و افزایش ظرفیت نگهداری هوا و آب و تسهیل توسعه و رشد ریشهای، 5ـ حفظ و ابقای عناصر غذایی و جلوگیری از هدررفت آنها با افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) و ظرفیت تبادل آنیونی (AEC)، 6ـ جلوگیری از فشردگی و تراکم خاک با پائین نگهداشتن وزن مخصوص ظاهری و ممانعت از ایجاد قشرها و پوستههای سخت، ترک و گسل، 7ـ افزایش قابلیت خاکورزی و تغییر در خصوصیات خاک مثل کاهش چسبندگی، افزایش نفوذپذیری و نرمی خاک، 8ـ ابقای کربن از اتمسفر و دیگر منابع، 9ـ کاهش اثرات محیطی منفی مثل اثر حشرهکشها، فلزات سنگین و بسیاری از آلایندههای دیگر، -10 افزایش قدرت بافری خاک و مقابله با تغییرات سریع اسیدیته خاک و - -11 افزایش سرعت نفوذ آب در خاک و کاهش تولید رواناب.
اثر مواد آلی بر حاصلخیزی و باروری خاک: همانگونه که ذکر شد توان باروری خاک حاصل اثرات سازنده فرایندهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک است. لذا مناسب خواهد بود تا به طور اختصار اثرات مواد آلی بر این ویژگیها مورد بررسی قرار گیرد.
ویژگیهای فیزیکی خاک: ویژگیهای فیزیکی خاک که از عوامل مهم و مشخصکننده رشد گیاهان می باشند، خود تابع عوامل مختلف است. در این بحث اثر متقابل مهمترین خواص فیزیکی خاک و ماده آلی مورد بررسی قرار میگیرد.
1ـ رنگ خاک: رنگ خاک شاخص دقیقی برای تعیین حاصلخیزی نیست زیرا شاخصی کیفی به شمار میرود. در برخی موارد رنگ تیرة خاک میتواند نشاندهندة میزان مادة آلی مناسب و کافی باشد. هر چه رنگ خاک زراعی تیرهتر باشد به دلیل گرمتر شدن زودتر سطح خاک، در بهار زمان کشت تسریع میشود.
2ـ ساختار خاک: آرایش ذرات خاک در تشکیل خاکدانهها، اندازه و پایداری خاکدانهها، بر روی تخلخل، نفوذپذیری و مقاومت آنها بسیار مؤثر است و ماده آلی به دلیل ایجاد هسته مرکزی در تشکیل خاکدانهها در پایداری و قوام آنها بسیار موثر است .(
3ـ تخلخل خاک و نفوذپذیری آن:تخلخل خاک مبین حجم منافذ و روزنههای خاکی است و معبری برای جریان آب و هوا محسوب میشود. در خاکهایی که مواد الی خوبی دارند تهویه به خوبی و راحتی صورت می گیرد . میزان تخلخل خاک 60-30) درصد (، تابعی از ساختمان، بافت و محتوای ماده آلی خاک میباشد. مادة آلی با بهبود شرایط خاکدانه سازی، وضعیت تخلخل خاک و نفوذپذیری آن را بهبود میبخشد.
4ـ بافت خاک: بسیاری از خواص خاک مثل تخلخل، نفوذپذیری، قابلیت فراهمی و ابقای عناصر غذایی تابعی از بافت خاک میباشند. ذرات شنی با اندازه mm2-05/0 بر توزیع هوادهی و زهکشی خاک بسیار مؤثرند اما در حاصلخیزی خاک نقش کمتری دارند. رس که اندازه ذرات آن کوچکتر از mm002/0 است واجد بار منفی، سطح ویژة وسیع و خاصیت ابقای عناصر غذایی میباشد اما در کلاسهبندی بافت خاک خواص فیزیکی کمرنگتری در نفوذپذیری و زهکشی دارد. مادة آلی دارای خاصیت اصلاحکننده بافت در خاکهای سبک و سنگین است.
5ـ ظرفیت نگهداری آب خاک: میزان ظرفیت نگهداری آب خاک متأثر از نوع بافت و میزان مادة آلی میباشد. در حالتهای مختلف میزان آب خاک متفاوت است. پس خاکهایی که دارای مواد الی زیادی هستند نگهداری اب بالایی دارند به عبارتدیگر توانایی نگهداری اب کافی مناسب را دارند . به طور کلی توانایی مواد الی در نگهداری اب چند برابر مواد معدنی می باشد .
6ـ عمق خاک: عمق ریشه ها بر مقدار خاک در دسترس ریشهها که آب و مواد غذایی را برای گیاه تأمین میکند، موثر است و بوسیله سطح ایستابی، سنگ بستر، کفهها و سخت لایه ها و pH پائین محدود میشود.
7ـ شیب خاک: میزان رواناب تابعی از شیب خاک است، زیرا میزان فرسایش در آن بالاتر است و برای کاهش فرسایش خاک، عملیات مدیریتی خاصی را طلب میکند. ماده آلی با افزایش نفوذپذیری خاک باعث کاهش رواناب ایجاد شده و کاهش فرسایش میشود.
خواص شیمیایی خاک:
1ـ کلوئیدهای خاک: کلوئیدهای خاک از بخشهای فعال شیمیایی خاک میباشد که شامل رس، هوموس و اکسیدهای آهن و آلومینیوم میباشند. کلوئیدها دارای بار منفی هستند و مجموع این بارهای منفی ظرفیت تبادل کاتیونی نامیده میشود. CEC مبین مقدار کاتیون ابقا شده در 100 گرم خاک (آون خشک ( میباشد که بر حسب سانتی مول در کیلوگرم (Cmol/kg) بیان میشود. جدول یک میزان CEC کلوئیدهای خاکی آلی و برخی رسهای لایهای نشان داده شده است.
جدول 1- مقادیر CEC چند کلوئید خاکی در مقایسه با ماده آلیهوموس (Brady، 1990)

کلوئید خاکی

CEC (Cmol/kg)

هوموس

300

ورمیکولیت

120

اسمکتایت

90

میکای ریزدانه

25

کائولینیت

5

اکسیدهای آبدار

3

میزان جذب کاتیونی تابعی از بار، اندازه و غلظت کاتیون است. اگر دو کاتیون همبار باشند، کاتیون واجد شعاع بزرگتر، قویتر جذب میشود زیرا کاتیونهای بزرگتر، شعاع آبگیری کوچکتری دارند. CEC در تمام خاکها تابع میزان رس، نوع رس، مادة آلی، pH و اکسیدهای آهن و آلومینیوم میباشد. علاوه بر تاثیر مواد آلی در ویژگیهای شیمیایی، از اثرات مهم این مواد تامین عناصر غذایی و برقراری توازن تغذیهای میباشد. عدم مصرف مواد آلی در اراضی زراعی باعث لطمات غیر قابل جبرانی در حاصلخیزی خاکها میشود. متاسفانه مصرف کودهای آلی در جامعه کشاورزی ما، تقریب به بوته فراموشی سپرده شده است. علیرغم دشواریهای اجرایی، وزارت جهاد کشاورزی برای نیل به کشاورزی پایدار، در نظر دارد تهیه مواد آلی را مورد توجه و حمایت قرار دهد. خوشبختانه منابع تامین کودهای آلی در ایران دارای تنوع زیادی است و شامل کودهای حیوانی، کمپوست حاصل از بقایای شاخه و برگ گیاهان، کمپوست حاصل از تخمیر سبوس برنج و کلش گندم، کمپوست حاصل از ضایعات کشت و صنعتهای تولید قارچ خوراکی، از تخمیر سبوس برنج و کلش گندم، کمپوست حال از ضایعات کشت و صنعتهای تولید قارچ خوراکی، کمپوست حاصل از ضایعات کارخانجات دخانیات و چای خشک کنی، کمپوست حاصل از ضایعات کارخانجات قند، کمپوست حاصل از تخمیر زباله های شهری، شاخههای هرس شده چای، خرما، کمپوست حال از تخمیر فاضلاب شهری، کمپوست حال از ضایعات حاصل از ضایعات نیشکر، کودهای آلی حاصل از ضایعات بسته و پودر استخوان و سایر مواد مشابه که علاوه بر اصلاح نسبت کربن به ازت، غلظت عناصر غذایی مورد استفاده گیاهان زراعی را افزایش میدهد. در جدول 2 چند نمونه از مواد کودهای آلی با درصد عناصر غذایی موجود در آنها گنجانده شده است.
جدول 2ـ درصد عناصر غذایی موجود در شماری از مواد و
کودهای آلی)بایبوردی و همکاران، 1379(

منبع کود آلی

ازت

فسفر

پتاسیم

کلسیم

منیزیم

گوگرد

کلر

لجن فاضلاب فعال شده

0/6

2/2

ـــ

5/2

5/1

4/0

5/0

خون خشک شده

0/13

ـــ

ـــ

5/0

ـــ

ـــ

6/0

آرد استخوان) خام (

5/3

0/22

ـــ

5/31

0/1

2/0

2/0

آرد پوسته کاکائو

5/2

0/1

0/3

5/1

5/0

ـــ

ـــ

آرد پنبه دانه

6/6

5/2

5/1

5/0

5/1

2/0

ـــ

پسمانده ماهی) اسیدی شده(

7/5

0/3

ـــ

5/8

5/0

8/1

5/0

پسمانده ماهی) خشک شده(

5/9

0/6

ـــ

5/8

5/0

2/0

5/1

کود زباله خانگی

5/2

5/1

0/1

5/4

5/0

4/0

3/1

آرد پوست بادام

2/7

5/1

2/1

5/0

5/0

6/0

1/0

آرد پوست بادام زمینی

2/1

5/0

8/0

ـــ

ـــ

ـــ

ـــ

پیت

7/2

ـــ

ـــ

0/1

5/0

0/1

1/0

آرد سویا

0/7

2/1

5/1

5/0

5/0

2/0

ـــ

کود مایع، حیوانی

0/7

0/10

ـــ

5/15

5/0

4/0

7/0

ساقه توتون

5/1

5/0

0/5

0/5

5/0

4/0

2/1

[deltang]

اثر حاصلخیزی خاک در کشت زعفران و چگونگی حاصلخیزی3

برقراری توازن تغذیهای:باروری و حاصلخیزی یک خاک علاوه بر وابسته بودن به مقدار عناصر غذایی به توازن و تعادل آنها نیز شدیداً وابسته است. به طوریکه در حالت عدم توازن و تعادل تغذیهای، مصرف کودها نه تنها موثر واقع نمیشود، حتی در بعضی مواقع در جهت عکس عمل کرده و کشاورزان را متحمل ضررهای اقتصادی فراوانی میکنند. مثلاً در سطح ثابت K،افزایش کود ازتی نه تنها افزایش عملکردی را به دنبال نداشته بلکه در بعضی مواقع منجر به کاهش آن نیز شده است، لذا اهمیت توازن تغذیهای در بعضی موارد و در مورد بعضی عناصر بیش از خود آنهاست بطوریکه متخصصین تغذیه اغلب برای آگاهی از وضعیت تغذیهای گیاهان نسبتهای بین عناصر را به غلظت واحد آنها ترجیح میدهند، اما از طرفی هم ایجاد توازن تغذیهای و مصرف متعادل کودهای شیمیایی کاری بسیار دشوار و وقتگیر است و نیازمند صدها آزمایش کودی در مناطق مختلف میباشد که غالباً هم به خاطر شرایط پیچیده خاک، نیاز و قدرت متفاوت گیاهان، رفتارهای متفاوت عناصر در خاک، عوامل متغیر محیطی و شرایط مدیریتی مزرعه نتایج مطلوبی نمیدهند. بنابراین استفاده از کودهای دامی که اکثریت عناصر مورد نیاز گیاهان را تقریباً به نسبتی که آنها جذب میکنند دارا هستند دامنه موفقیت را افزایش میدهند. چرا که در یک تن کود دامی خوب 4 کیلوگرم N- 3 کیلوگرم P2O5- 3/5 کیلوگرم K2O- 4 کیلوگرم Cao- 2 کیلوگرم MgO – 5/0 کیلوگرم گوگرد و به مقداری کمتر ریزمغذیها وجوددارد و خاک را در درازمدت در جهت تعادل پیش خواهد برد. بنابراین با افزودن 30 تن کود دامی مرغوب به یک هکتار خاک زراعی حدود 120 کیلوگرم ازت، 90 کیلوگرم فسفر، 160کیلوگرم پتاسیم و … به خاک افزوده میشود که تقریباً با نیاز گیاهان مطابقت دارند و البته بسته به نوع خاک و گیاه بایستی کاستیها را توسط کودهای شیمیایی جبران نمود.
اثر مواد آلی بر خواص بیولوژیکی خاک: خاک یک محیط زنده است که بسته به نوع آن در هر سانتیمتر مکعب آن میلیونها موجود زنده از جمله قارچها، باکتریها و … زندگی میکنند و مهمترین نقش را در تخریب و تحول مواد آلی در خاک بر عهده دارند و به مراحل هوموسی و معدنی شدن مواد آلی سرعت میبخشند. با مطالعه بیولوژی ارگانیسمهای خاک میتوان دریافت که با افزایش مواد آلی خاک، محیط جهت رشد آنها مساعدتر شده و بر جمعیت آنها افزوده میشود، طوری که هر چه مواد آلی خاک ( تا حدی( افزایش یابد ارگانdسمهاd آن زیاد شده و خاک شکل زندهتری به خود میگیرد و هر چه خاک زندهتر باشد به دلایل زیر حاصلخیزتر خواهد بود: ×تولید هوموس ( هوموس به خاطر خواص کلوئیدی یکی از ارکان حاصلخیزی خاک است)×معدنی شدن وگردش سریع عناصر غذایی،×افزایش جذب عناصر غذایی توسط گیاهان به خصوص در مورد فسفر،×افزایش تثبیت ازت )باکتریهای آزاد-ریزوبیومها و … ) و اکسیداسیون گوگرد و تبدیل آن به شکل قابل جذب (SO2-4) که این مسئله در خاکهای آهکی کشور ما اهمیت قابل ملاحظهای دارد، چون که در این نوع خاکها به علت بالا بودن pH تیوباسیلوسها جمعیت کمی داشته و افزایش عنصری به خاکها اغلب بی ثمر بوده و به شکل قابل جذب آن تبدیل نمیشود، لذا با وجود ماده آلی میکروارگانیسمهای دیگر وارد عمل شده و در نتیجه گوگرد را به سولفات که قابل استفاده برای گیاهان است تبدیل مینمایند (Moody، 1994). در سطور گذشته راجع به اثرات مواد آلی به خواص سه گانه خاک بحث شد. حال این سئوال مطرح است که چه عواملی میزان مواد آلی خاک را کنترل میکنند؟
عوامل کنترل کننده ماده آلی در خاک :مقدار ماده آلی خاک به وسیله تعادل بین اضافه شدن مواد آلی گیاهی و جانوری و مقدار هدررفت و تجزیه آن کنترل میشود. مکانیسمهای اضافه شدن و کاهش یافتن ماده آلی به وسیله عوامل و فعالیتهای مدیریتی به شدت تحت کنترل قرار میگیرند. مقدار آب قابل دسترسی برأی رشد گیاه اولین فاکتور کنترل کننده در تولید مواد گیاهی است. حاصلخیزی خاک و میزان دمای هوا دو عامل عمده دیگر به شمار میآیند. سرعت تجزیه ماده آلی در دمای نزدیک به صفر درجه خیلی پائین است اما با افزایش دما سرعت تجزیه ماده آلی به شدت افزایش می یابد. استرس و تنشهای اعمال شده و وجود مواد شیمیایی سمی در خاک میتوانند از عوامل محدودکننده تولید بیوماس گیاهی باشند. میزان شدت تابش نور خورشید، محتوی دی اکسید کربن در اتمسفر و رطوبت نسبی از عوامل کنترلی دیگر میباشند. مقدار ماده آلی که در خاک باقی میماند به جمعیت مصرفکننده هتروتروف وابسته است. مجموعه عملیات مدیریتی که موجب افزایش مقدار مواد آلی میشود شامل اقداماتی برای افزایش تولیدات گیاهی، جلوگیری از هدررفت و اقداماتی برای جلوگیری از تجزیه و تخریب سریع مواد آلی میشود که شامل موارد زیر میباشد:
1ـ افزایش عملکرد و تولیدات گیاه با اعمال:
آبیاری، کوددهی مناسب و افزایش تولید بیوماس گیاهی،استفاده از گیاهان پوشاننده (Cover crop)، بهبود و اصلاح زیستی گیاهان ایستا،احیاء جنگلداری واحیاء چمنزارها و مراتع.
2ـ افزایش فراهمی مواد آلی:
حفاظت از آتش سوزی و عدم آتش زدن مزارع بعد از درو،کنترل آفات، حشرات، جوندگان،استفاده از کود دامی و فاضلاب غنی از کربن،کنترل شخم،استفاده کنترل شده گیاهان به منظور چرا در موقع مقتضی و ممانعت از چرای بیرویه.
3ـ کاهش تجزیه یا تخریب ماده آلی:
کاهش یا حذف شخم غیر ضروری،استفاده از گیاهان پوشاننده (Cover crop) ونگهداری حالت اشباع خاک در برخی موارد خاص، هر چند ممکن است باعث برخی مشکلات دیگر شود (White، 1997).
مروری بر کودهای آلی: تاکنون در مورد اهمیت ماده آلی در خاکها بحث و گفتگو شد، در ایجاد مروری بر منابع کودهای آلی و انواع آن ضروری به نظر میرسد. کودهای آلی شامل کودهای حیوانی، سبز، ضایعات کشاورزی و زباله شهری (کمپوست( میشوند.( از این کود ها برأی حاصلخیزی خاک استفاده می کنند . )
1ـ کودهای دامی:کودهای دامی یا حیوانی را سرگین و گمیز دامها و کاه و کلشی که برای تهیه بستر آنها به کار میرود، تشکیل میدهند، این کود شامل دو بخش مایع و جامد میباشد که از لحاظ وزنی، تولید کود اصطبلی جامد سه برابر مقدار مایع آن است. حدود نیمی از ازت و پتاسیم و تمام فسفر کود اصطبلی در قسمت جامد آن متمرکز شده است، ولی از آنجا که فضولات دامی دارای مقدار زیادی ازت قابل جذب است، این مواد دارای جنبه اقتصادی با ارزش میباشند و به همین دلیل کودهای حیوانی باید پیش از خشکیدن در کشتزار پخش و در خاک دفن شوند تا ازت آنها به صورت آمونیاک به هدر نرود.با ملاحظه جدول 3 و ارزیابیهای مشابه میتوان گفت که کود مرغی از نظر عناصر N، P، Ca، Mg، Na و S از قویترین کودهاست. کود گوسفندی هم از نظر Nمشابه کود مرغی ولی از نظر K غنیتر از آن میباشد در مجموع میتوان در میان کودهای دامی متداول ترتیب: کود مرغی <کود گوسفندی < کود گاوی را از نظر غنای عناصر مورد نیاز گیاهان قائل شد. طوری که از نظر ریزمغذیها هم عناصر Zn، Cu و Mnکود مرغی غنی بوده و عنصر آهن هم در کود اسبی بالاترین مقدار را دارد و در این میان کود گاوی حالت بینابین را داراست. بیشتر محققان این اختلافات را به نوع تغذیه حیوانات ربط میدهند و بر این باورند که علف خشک، سیلو، علف تازه و غدهها غنی از پتاسیم هستند و تغذیه با آنها موجب زیاد شدن K در کود دامی میشود، دانهها و بذرها هم محتوی ازت و فسفر زیادند، به همین دلیل هم کودهای مرغی (به علت تغذیه طیور از دانه)محتوی ازت و فسفر بالایی هستند. البته قابلیت جذب هر یک از عناصر غذایی در کودهای دامی را نباید از نظر دور داشت و علاوه بر مقدار مطلق آنها باید این عامل را نیز در بیلان غذایی دخیل دانست. بطوریکه مقدار P و Kرا تقریباً میتوان صددرصد در بیلان قرار داد. در صورتی که این مطلب برای ازت صادق نیست. در کودهای دامی سه فراکسیون مختلف ازت تمیز داده میشود:
ـ ازتی که مستقیماً قابل جذب است مانند ازت معدنی و اوره.ـ ازتی که به آهستگی قابل جذب میشود مانند پروتئینها و اسیدهای آمینه و
ـ ازتی که عملاً غیر قابل جذب است مانند ازتی که در ساختمان مواد آلی سخت تجزیه شونده وارد شده اند. فراکسیون ازتی که به آسانی قابل جذب است در کود دامی برابر 10 درصد و در کود دامی مایع تقریباً برابر 50درصد است و تاثیر آن تقریباً سریع و مشابه کودهای ازتی معدنی میباشد. اما ازت آلی کودهای دامی به سختی قابل جذب گیاه هستند و بیشتر در ساختمان اسیدهای فولویک، هومیک و هومینها یافت میشوند. در حالت کلی فقط 50 درصد ازت موجود در کود دامی را میتوان در بیلان کودی منظور کرد. در این رابطه باید زمان مصرف کود و سرعت به زیر خاک بردن آن نیز مورد توجه قرار گیرد. به طوریکه افت ازت در صورت به زیر خاک بردن کود دامی برابر 10درصد و در صورتd که به زیر خاک برده نشوند برابر 90-40 درصد آمونیاک موجود است که این عمل از طریق متصاعد شدن آمونیاک حاصل میشود. بنابراین در یک مدیریت کودی صحیح باید تمام عوامل ذکر شده بالا را در نظر داشت و با توجه به نوع گیاه- تجزیه خاک و نوع کود دامی کم و کاستیهای کود دامی را از کودهای شیمیایی جبران کرد طوری که امروزه برای رسیدن به عملکردهای بالا مخصوصاً در واریتههای پر محصول چارهای جز مصرف تلفیقی کودهای آلی و شیمیایی نیست چرا که کودهای آلی با توجه به سرعت کم معدنی شدن نمیتوانند تمام نیاز غذایی گیاهان پرمحصول را تامین نمایند و استفاده مطلق هم از کودهای شیمیایی، خاک را در جهت تخریب و پس رفت حاصلخیزی سوق خواهد داد. بهتر است در مزارع از کودهای دامی پوسیده استفاده کرد چرا که استفاده از کودهای دامی تازه علاوه بر افزایش علفهای هرز و بیماریها، گیاهان را در اوایل رشد با کمبود ازت ( زردی عمومی مزرعه ) مواجه میسازند. لذا توصیه میشود حتیالامکان در این حالت همراه ماده آلی از کودهای ازتی استفاده نمایند و برای رهایی از خطر بیماریها و علفهای هرز بهتر است کودهای دامی را به مدت 3ـ6ماه در شرایط مناسب نگه داشت تا در اثر تولید حرارت اکثریت این عوامل از بین بروند.
2ـ کود سبز :کشاورزان سالیان مدیدی است که با چگونگی تهیه کودهای سبز آشنای دارند و معمولاً در سالهای گذشته که کشاورزی به این حد متمرکز نبود و بشر اینقدر خاک را تحت فشار قرار نداده بود با این مسئله و رعایت آیش، انس بیشتری داشت. در هر حال کود سبز از کشت گیاهان علوفهای با رشد سریع به ویژه از خانواده بقولات و زیر خاک کردن محصول سبز به دست میآید. به علت قابلیت زیاد تجزیه و تخریب این مواد، مقدار هوموس حاصله از کود سبز تا حدودی تحتالشعاع سایر محاسن قرار میگیرد. فواید بسیاری برای دادن کودهای سبز به خاک قایل شدهاند که مهمترین آنها افزایش مواد آلی، افزودن خاک، ازدیاد فعالیتهای زیستی و بالاخره نگهداری و قابل جذب نگهداشتن عناصر غذایی خاک میباشد. یک هکتار کود سبز معمولاً بین 50-25 تن شاخ و برگ و انساج گیاهی تازه را وارد خاک میکند که این خود برابر با 20-10تن کود حیوانی بوده و میتواند بین 2-1 تن هوموس به خاک بیفزاید که در صورت کمبود کود دامی یکی از بهترین راههای جبران تلفات مواد آلی خاک دادن کود سبز میباشد. در بیشتر مواقع از گیاهان خانواده بقولات به عنوان کود سبز استفاده میشود که در این میان معمولاً نزدیک به 200کیلوگرم ازت هوا به وسیله غدهها در ریشههای یونجه، 150-100کیلوگرم در هکتار در ریشههای شبدر و نصف این مقدار در سویا تثبیت میشود. شبدر بین 5/2-2درصد ازت در شاخ و برگ و غدهخود دارد بنابراین هنگامی که یک هکتار از این گیاه در خاک برگردانده شود نزدیک به 100-80 کیلوگرم ازت به خاک افزوده میشود. پیامد افزایش کود سبز تشدید فعالیت میکروبهای مفید خاک میباشد که این خود تصعید گازکربنیک و آزاد شدن نیترات و دیگر ترکیبات غذایی را باعث میشود. میکروبهایی مانند ازتوباکتر که ازت خاک را زیاد میکند حساسیتی فوقالعاده به مقدار کربن خاک دارد، هر چه مقدار این ماده بیشتر باشد فعالیت آنها نیز فراوانتر خواهد بود. کودهای سبز به خاطر دارا بودن رویش فوقالعاده و ریشه های قوی میتوانند مقدار زیادی از عناصر محلول را که در شرایط عادی بر اثر شستشو به اعماق پایین خاک حرکت دادهاند جذب خود کنند و با تجزیه و تحلیل سریع خود در زیر خاک آنها را در افقهای سطحی در اختیار زراعت بعدی قرار دهند. همچنین این گیاهان قادرند از فسفاتهای غیر محلول پتاسیم تثبیت شده و عناصر کممصرف، تا حدی زیاد استفاده کنند. بنابراین برگرداندن این گیاهان به خاک علاوه بر بهبود خواص فیزیک وشیمیایی و زیستی سبب تسهیل آزاد شدن عناصر غذایی پرمصرف و کم مصرف میشود. لازم به ذکر است در مناطقی که برای افزایش مواد آلی خاک از کاه و کلش استفاده میشود چرا که کربن بالای کلش موجب تثبیت شدید ازت معدنی میشود و قابلیت جذب ازت در خاک را شدیداً کاهش میدهد به همین دلیل توصیه میشود با استعمال کودهای کلشی همیشه مقداری ازت اضافی به خاک داده شود و در خاکهایی که از نظر ازت مخصوصاً نیترات فقیر هستند برای هر 100کیلوگرم کلش یک کیلوگرم ازت توصیه میشود. تاثیر مثبت کوددهی با کلش در مقدار کربن آلی خاک بستگی زیادی به قابلیت ازت خاک دارد به طوریکه بوش و گوستر (1985) توانستند با آزمایشهای درازمدت خود نشاندهند که ازدیاد کربن آلی در خاک با استفاده از کودهای ازتی همراه کلش افزایش مییابد. . حبس کردن کربن در خاک نیز باعث حاصلخیزی خاک می شود . بدینوسیله معلوم میگردد که ایجاد مواد آلی در خاک نه فقط به کربن آلی بلکه به ازت نیز نیازمند است. اما شدت تجزیه مواد آلی در خاک به مقدار لیگنین آنها بستگی دارد. به طوریکه 50 درصد کود دامی، 60درصد کلش و 80 درصد مواد سبز گیاهی.نگاهی کلی و اجمالی به کود سبز :
تعریف کود سبز : کود سبز شامل گیاهی است که آنرا قبل از کاشت محصول اصلی کشت کرده و بعد از مقداری رشد سبزینه ای آنرا به زمین بر می گردانند بدون اینکه از این گیاه محصولی برداشت کنند این گیاه می تواند شامل هر گیاهی باشد غیر از آنهایی که بخشهای خشوی دارند یا اثر آللوپاتی بر روی گیاه محصول دار بعدی می گذارند . در اصل کود سبز یک تناوب است که محصول ندارد و برای بهبود باروری و حاصلخیزی خاک و در صورت لگوم بودن تامین کل یا بخشی از ازت مورد استیاده محصول بعدی استیاده میشود به طوری که از نظر رطوبت با محصول اصلی در رقابت نباشد .
فواید کود سبز
کود سبز یک روش دیرینه کشاورزی است که استفاده از آن فواید زیادی را به همراه دارد . یک هکتار کود سبز معمولا بین 25 تا 50 تن شاخه ، برگ و انساج گیاهی تازه تولید می کند و این بقایا را وارد خاک می کند که خود حدودا برابر با 10 تا 20 تن کود حیوانی بود که این مقادیر حدود 1تا 2 تن هموس به خاک بیافزاید . یکی از مهمترین فواید کود سبز بهبود خواص فیزیکی خاک می باشد . بالا رفتن هموس باعث تشکیل خاک دانه ها می شود و لوله های مویین خاک بیشتر شده و تهویه و نفوذ پذیری خاک را افزایش می دهند . کود سبز از دو طریق بر میزان تلفات ناشی از آب شویی تاثیر می گذارد یکی از طریق انتقال آب از خاک به اتمسفر بر اثر تعرق ، و دیگری از طریق جذب عناصر غذایی از محلول خاک و جلوگیری از انتقال آن به زه آبها ، در صورتی که محصول دارای سایه انداز (کانوپی ) گسترده باشد و سطح خاک را به طور کامل بپوشاند ،‌ تعرق مکانیزم اصلی اتلاف رطوبت خاک خواهد بود . اتلاف رطوبت خاک از راه تعرق موجب کاهش نفوذ آب به پایینتر از محدوده ریشه شده و در نتیجه میزان تلفات ناشی از آب شویی را کاهش می دهد . از برخورد مستقیم قطرات باران با خاک جلوگیری کرده و مانع از دیس پرس خاک توسط قطرات باران می شوند و هچنین از طریق بهبود خاک دانه ها نیز باعث جلوگیری و مقاومت خاک در برابر دیس پرس می شوند این گیاهان از فرسایش بادی نیز به وسیله پوششی که در روی خاک دارند جلوگیری کرده و همچنین به وسیله این پوشش مانع از تشکیل روا ناب شده و آب جذب شده توسط خاک را افزایش می دهند . بقولات به خاطر رشد ریشه ای زیادی که دارند می توانند مواد غذایی شسته شده که عمدتا کلسیم و ازت است را که در لایه های پایین تر خاک هستند جذب کرده در خود نگهداری کنند و بعد از برگرداندن آنها به خاک آنها را در لایه های سطحی رها سازند و آنها را مجددا به جریان می اندازند و در نتیجه بر قابلیت دسترسی و استفاده از این عناصر توسط محصولات بعدی تاثیر می گذارند .موردی دیگر از فواید کود سبز در زمینهای است که به خاطر کمبود اکسیژن خاک مشکل دینیتریفیکاسیون دارند . وجود شرایط بی هوازی در خاک ،‌ که لازمه انجام فرآیند دینیتریفیکاسیون است ، می توان ناشی از رطوبت زیادی خاک باشد ؛ زیرا چنین وضعیتی مانع ورود اکسیژن (O) به خاک می شود .البته ، میزان رطوبتی که خاک دریافت می نماید بستگی به شرایط اقلیمی منطقه دارد. شیب زمین ، پوشش گیاهی ی، و بافت و ساختمان خاک نیز از جمله عوامل موثر بر میزان رطوبت خاک بوده و از این رو توان انجام دینیتریفیکاسیون در آن را تحت تاثیر قرار می دهند . استفاده از کود سبز با بهبود ساختمان خاک و ایجاد تهویه مناسب می تواند تاثیر مثبتی بر زهکش خاک داشته باشد و با تاثیر مطلوب بر ساختمان خاک ظرفیت اکسیژن پذیری آن را افزایش داده و همچنین با تعرق مقداری از آب را به صوت بخار از زمین خارج کرده و از این رو موجب کاهش میزان دینیتریفیکاسیون می شوندیکی دیگر از فواید کود سبز افزایش ازت خاک است البته این در موردی صادق است که گیاه مورد استفاده لگوم باشد . نیتروژن برای هر گیاه لازم است تا بتواند رشد کند . سالانه 110 میلیون ازت برای تولید غذا در جهان استفاده می شود ولی تنها قسمت کمی از این مقدار توسط کودهای شیمیایی جایگزین می شود . قسمت عمده این ازت توسط لگوم ها جایگزین می شود . لگوم ها تقریبا تنها گیاهانی هستند که می توانند مشکل ازت را با توجه منبع نامحدود ازت که همان جو است رفع کنند. در صورت در تناوب قرار ندادن این گیاهان با غیر لگوم ها مجبور به جایگزین کردن ازت خاک توسط کود شیمیایی هستیم که منبعی محدود و تولید آن به انرژی زیادی نیاز دارد که مشکلات زیست محیطی زیادی به دنبال دارد .

[deltang]

گیاهان لگوم با توجه به رابطه همزیستی که با باکتریهای تثبیت کننده ازت دارند منبع خوبی برای افزایش ازت خاک هستند این باکتری ها که شامل انواع ریزوبیوم ها هستند می توانند ازت موجود در جو را به صورت قابل جذب برای گیاه در آورده و در عوض مقداری از گیاه مواد غذایی که عمدتا قندها هستند برای ادامه زندگی خود دریافت کند که با توجه به مقدار ازتی که به گیاه می دهد این مقدار قند قابل مقایسه نیست . گیاه این مقدار ازت را در طول دوره رویش خود جذب کرده و بعدا به زمین بر می گرداند البته تنها ازت نیست که این مسیر را طی می کند بلکه عناصر دیگری مثل فسفر، کلسیم و عناصر کم مصرف نیز توسط گیاه از لایه های زیر زمین جمع آوری شده و به قسمتهای فوقانی می دهد همچنین این سیکل از شستشوی مواد غذایی در طول فصل رویش جلوگیری می کند . در حقیقت کودهای سبز چه لگوم و چه غیر لگوم باشند مانند یک گاو صندوق عمل می کنند که مواد غذایی را در زمانی که گیاه محصول در زمین نیست در خود نگهداری کرده و آنرا بعدا در اختیار گیاه محصول قرار میدهند . آیش تابستانه باعث کاهش مواد آلی خاک می شود چون مواد آلی در این مدت به راحتی و به سرعت تجزیه می شوند . آیش تابستانه برای خاکهای غنی از مواد آلی می تواند روش خوبی باشد زیرا با تجزیه مواد آلی و فراهم شدن مواد غذایی مورد نیاز گیاه زمین حاصلخیزی خوبی پیدا می کند . آیش تابستانه روش خوبی برای کاهش جمعیت علفهای هرز است . و همچنین روش خوبی برای در معرض قرار دادن خاک در برابر انواع فرسایشها . ولی کودهای سبز لگوم نه تنها مواد آلی را افزایش می دهند و ساختمان خاک را بهبود می بخشند و علفهای هرز آنرا کاهش می دهند باعث حفاظت خاک در برابر فرسایش نیز می شوند و تنها مشکل آنها کاهش رطوبت خاک است . بنابراین کود سبز می تواند با در تناوب قرار گرفتن خاک را در مدتی از سال که در آیش است بپوشاند . در خاکهایی که از لحاظ رطوبت در محدودیت هستند باید توجه داشت که کود سبز می تواند باعث کاهش رطوبت شود و کاهش رطوبت نیز باعث کاهش عملکرد می شود ولی در مناطقی که بارندگی در حد متوسط و حتی مقداری کمتر هم وجود دارد می توان از کود سبز استفاده کرد . در یک پژوهش آیش تابستانه را با کود سبز مقایسه کردند و مشاهده کردند که بعد از پایان دوره مقدار آب داخل خاک به ترتیب 47 و 31 میلی لیتر بود ولی عملکرد دانه گندم پائیز به ترتیب7 تا 5/7تن در هکتار بود این آزمایش نشان می دهد اگر تا حدودی از رطوبت خاک کاسته می شده ولی کود سبز در این شرایط نیز باعث بهبود عملکرد می شود . البته در خاکهایی که غنی از مواد آلی هستند نیز کود سبز می تواند مفید باشد از این جهت که این خاکها بیشتر در مناطق پر باران وجود دارند و از لحاظ بارندگی وضعیت مناسبی دارند همچنین در این مناطق هوا نسبتا گرم است . این گرما باعث افزایش تبخیر از سطح خاک شده و یک لایه خشک را در سطح خاک ایجاد می کند که این لایه در بارندگی بعدی به شدت در معرض دیس پرس قرار می گیرد و متلاشی میشود و باعث بسته شدن لوله های مویین خاک شد و از تهویه و نفوذ پذیری می کاهد و روا ناب را گسترش می دهد که خود مشکلات زیادی به دنبال دارد از این رو کود سبز با پوشش قرار دادن خاک از این مشکل جلوگیری می کند و همچنین چون مقدار بارندگی زیاد است ، برای محصول بعد کمبود رطوبت ایجاد نمی کند .کود سبز همچنین می تواند دمای خاک را تا حدودی نگهداری کند که این باعث می شود که فعالیت میکروارگانیسم های خاک افزایش یابد و آنها نیز به نوبه خود باعث حاصلخیزی خاک می شوند . با توجه به این موارد گلوم ها می توانند جزء بهترین کود های سبز قرار گیرند زیرا جدا از این موارد ازت را نیز به خاک می افزایند که خود عامل مهمی در بالا رفتن عملکرد می شود براساس آزمایش در آلمان باقلای سفید عملکرد غله را تا 1.5 تن در هکتار و شبدر قرمز تا 1 تن در هکتار افزایش داد . البته مقدار نیتروژن تثبیت شده توسط این گیاهان بستگی به رقم و گونه مورد استفاده ، مقدار و نوع باکتری های همزیست آنها ، و وضعیت حاصلخیزی خاک و شرایط اقلیمی دارد . کود سبز معمولا سریع شده بوده و بیشتر از 3 تا 6 هفته از یصل رشد را به خود اختصاص نمی دهد و معمولا زود هم تجزیه می شود . در آزمایشی دیگر آیش تابستانه و کود سبز شبدر قرمز و نوعی خلر با هم از لحاظ اقتصادی مقایسه شدند که در این آزمایش هزینه های مصرف شده در عملیات زراعی برای هر کدام از تیمارهای محاسبه شد . در آخر هزینه خالص حاصل از کسر کردن ارزش مقدار ازت بدست آمده از تیمارها را برآورد کردند که در جدول زیر نمایش داده می دهد .

آیش

شبدر قرمز

خلر

هزینه ناخالص

20

17.32

34.98

ارزش تثبیت ازت

___

35

11.52

هزینه خالص

20

17.32_

23.46

مقادیر به دلار می باشند.در این آزمایش کارهای هزینه بردار شامل شخم – بذر – بذرپاشی و دیسک است . براساس این آزمایش شبدر قرمز نه تنها هزینه ناخالص نداشت بلکه به میزان 68/17 دلار در مصرف کود ازته در محصول بعدی صرفه جویی کرد آیش و خلر نیز به ترتیب 20 و 46/23 دلار هزینه برداشتند که با توجه به این که مصرف کود سبز باعث بهبود خاک می شود و این در سالهای متوالی می تواند باعث افزایش عملکرد شود استفاده از کود سبزی مثل خلر نیز که هزینه بردار است می تواند در محصول بعد باعث افزایش عملکرد شود .
کود سبز چند مزیت دیگر نیز دارد از جمله
1ـدر مقایسه با کود دامی ارزانتر و مصرف آن آسانتر است . یک بسته بذر کود سبز بسیار ارزانتر و سبکتر از مقدار معادل کود دامی است
2ـ زمان خاصی از فصل کشت را اشغال نمی کند
3ـ از علف هرز جلوگیری می کند از 2 طریق یکی از طریق اثر آللوپاتی و دیگری سایه اندازی و رقابت با علف های هرز
4ـکاهش جمعیت بیماری ها و تعدادی از آفات گیاهی. در میان زارعین اعتقاد بر این است که تناوب گیاهان زراعی خطر شیوع حشرات ، بیماریهای گیاهی ، نماتدها و علفهای هرز را کاهش می دهد . تحقیقات به عمل آمده نشان داده شده است که این کاهش از طریق شکسته شدن چرخه تولید مثلی این ارگانیسمها صورت می گیرد.
5ـ افزایش جمعیت میکروبی خاک و تولید دی اکسید کربن توسط این میکروارگانیسم ها و در نتیجه افزایش فتوسنتز گیاهانگیاهان مختلفی را می توان به عنوان کود سبز انتخاب کرد ولی استفاده از لگوم ها بهتر است زیرا توانایی تثبیت ازت جو را دارند در صورتی که گیاهان غیر گلوم تنها مواد آلی خاک را زیاد کرده و از این را برای بهبود خاک استفاده می کنند . البته می توان از مخلوطی از گیاهان نیز استفاده کرد . مزیت این روش اینست که می توان از اثر آللوپاتی برخی غیر گلوم ها برای علفهای هرز همراه با گیاهان لگومی که ازت کم دارند ولی زود تجزیه می شوند و لگوم هایی که ازت زیاد دارند و دیر تجزیه می شوند استفاده کرد مثل مخلوطی از شبدر یونجه ، شبدر گندم سیاه و ماشک گل خوشه ای چاودار . که گفته شده ماشک گل خوشه ای چاودار یک ترکیب خوب است زیرا ماشک تولید کننده خوبی برای ازت است و چاودار نیز اثر آللوپاتی خوبی بر علفهای هرز دارد .×در انتخاب یک گیاه به عنوان کود سبز باید به نکات زیر توجه داشت1.انتخاب کند رشد بودن یا تند رشد بودن گیاه با توجه به مدت زمانی که زمین بلا استفاده است2ـفصل مناسب : زیرا همه رقم ها قادر به رشد و یا زنده ماندن در زمستان نیستند3ـ وضعیت خاک از لحاظ مقدار ازت و اینکه به ازت نیاز دارد یا نه
5ـ نوع خاک و میزان زهکشی آن
ـ 6در دسترس بودن بذر گیاه و به صرفه بودن قیمت آن
7ـ مقدار رطوبت خاک یا مقدار آبی را که می توانیم تامین کنیم .
8ـ اثر آللوپاتی گیاه کود سبز بر روی محصول بعدی
رقم های مورد استفاده
چند گیاه کود سبزی که مورد استفاده قرار می گیرند و مقدار ازتی که به خاک میدهند: از لگوم ها شبدر شیرین با 233 ، باقلا 267 ، سویا با 134 ، خلر با 178 ، نخود با 108 ، عدس با 134 ، یونجه با 221 ، و شبدر قرمز با 167 lbw/ac و همچنین لگوم های دیگر مثل شبدر دو رگ ، ماشک ، یونجه سیاه یا رازکی (Medicago lupulina) ، ماشک گل خوشه ای و شبدر مریمسون (lupinus ongustifolius ) ، chickling vatch و از غیر لگوم ها گندم سیاه ، خردل ، چاودار ، جو و شنبلیله .
خصوصیات برخی از این ارقام :
خلر : دارای ماده خشک خوبی است ولی تثبیت نیتروژن آن محدود است و هزینه قابل توجهی دارد .
عدس : بذر کوچکی دارد ولی معمولا بذر آنها در دسترس نیست و یا به مقدار زیاد موجود نمی باشد . رشد گیاه و نیتروژن تثبیت شده توسط عدس ها معمولا کمتر از دیگر لگوم است اما برای خاکهای خشک مناسب است یکی دیگر از مزایای این گیاهان این است که بقایای آن به سرعت خرد شده و به خاک بر می گردد .
Chickling vatch :یک گیاه تازه وارد و جدید در سری گیاهان مورد استفاده در کود سبز در جهان است که در نوار باختری کانادا کشت می شود . این گیاه قدرت نسبت نیتروژن خوبی دارد همچنین تقریبا زودتر از عدس نیز به خاک برگردانده می شود . در زمینهای خشک مقدار کافی ازت را برای کشت بعدی که معمولا غلات است فراهم می کند ولی بذر آن به آسانی به دست نمی آید .
باقلا : برخلای دیگر لگوم ها نیتروژن را در تمام فصل رویش می تواند تثبیت کند در شرایط خوب باقلا می تواند مقدار ماده خشک زیادی تولید کند و همچنین نیتروژن را با سرعت بالایی تثبیت کند ولی در رطوبت کمتر از 8 اینچ نمی تواند نیتروژن را به خوبی تثبیت کند مشکل عمده دیگر این گیاه اینست که بذر آن بزرگ و پر هزینه است و به آسانی نیز در دسترس نمی باشد .
شبدر شیرین : بذر آن در دسترس است و هزینه کمی دارد . با وجود بذر کوچک ، این گیاه قادر است مقدار ماده خشک خوبی تولید کند و تقریبا مقدار خوبی ازت را نیز تثبیت می کند تنها زمان برگرداندن آن به خاک حساسیت زیادی دارد . زیرا از رطوبت خاک نسبت به دیگر کودهای سبز بیشتر استیاده می کنند . به طور کلی شبدرها و یونجه ها با توجه به مقدار ازتی که تولید می کنند و توانایی تحمل سرما را نیز دارند و همچنین بذر آنها ارزان و در دسترس است معمولا بهتر از سایر لگوم ها هستند در بین گیاهان کود سبز یونجه ، چاودار و خردل اثر آللوپاتی خوبی بر علفهای هرز دارند در یک تحقیق انجام شده تعداد علفهای هرز بعد از این گیاهان به میزان قابل توجهی کاهش یافت . با توجه به مطالب ذکر شده کود سبزی خوب است که مقدار مصرف آب آن کمینه و تولید ازت آن بیشینه باشد و از لحاظ اقتصادی نیز به صرفه می باشد
روش استفاده از کود سبز

روش کاشت :
در هر زمان قبل از زمستان که شرایط برای رشد مناسب باشد می توان آنرا کشت کرد تقریبا تا اواسط پاییز . روش کاشت از این قرار است که می توان زمین را در لایه سطحی به وسیله کلتیواتور یا یک دیسک آماده کرد و مقدار بذر را بسته به نوع کود سبز در سطح زمین پاشید و آنرا لایه سبکی خاک داد تقریبا مثل کشت علوفه . البته در زمین هایی که برای بار اول است که در آنها کود سبز استفاده می شود یا به عبارتی فعالیت های ارگانیک در آن صورت نگرفته به طور یقین جمعیت میکروبی خاک مخصوصا ریزوبیومها و عوامل تجزیه کننده مواد آلی کم است بنابراین پیشنهاد می شود در این شرایط باکتری های مذکور را هنگام کشت کود سبز به زمین اضافه کنیدبعد از گذشت 4 هفته از کشت ، گیاه به صورت گیاه چه ای در آمده قبل از تشکیل اولین گل باید آنرا به زمین برگردانیم زیرا در این مرحله گیاهان ترد و ضعیی هستند و بافتهای آنها به راحتی تجزیه می شود کود سبز به مدت زمان 1 تا 4 هفته بسته به نوع آن تا 6 هفته برای تجزیه شدن زمان لازم دارد که البته این محدوده بستگی به دمای تهویه خاک دارد که هر چه بیشتر باشد سرعت تجزیه نیز بیشتر می شود .عمق شخم برای بر گرداندن کود سبز به زمین در خاکهای سنگین 15 تا 20 سانتی متر و در خاکهای سبک بین 25 تا 35 سانتی متر است . بهترین زمان برای برگرداندن کود سبز به زمین زمانی است که تثبیت ازت و رشد گیاه در پیشینه و تخلیه آب زمین توسط گیاه در کمترین وضعیت باشد و همچنین با توجه به شرایط محیطی و رطوبت و دمای خاک زمان کافی برای تجزیه آن تا قبل از کشت بعدی وجود داشته باشد . اگر گیاه کود سبز مسنتر شود مقدار بیشتری مواد آلی و نیتروژن را به خاک می دهد ولی دوره رها سازی آن بیشتر طول می کشد ولی گیاهان جوانتر و دارای ساقه نازکتر می توانند زودتر تجزیه شوند ولی در عوض ازت کمتری را تثبیت می کنند . لازم به ذکر است که اگر کود سبز در شرایط آبی کشت می شود باید آنرا به نحوی آبیاری کنیم که تنش خشکی متعادلی در اوایل رشد داشته باشد تا وادار به ریشه دهی بیشتر شود و در نتیجه از این روش می توانیم جهت بالا بردن جمعیت ریزوبیوم ها استفاده کنیم . البته این تنش نباید طوری باشد که رشد سبزینه ای را مختل کند یا باعث اختلال در کار ریزوبیوم ها شود .
کلام آخر
در آخر باید گفت که کود سبز معقولانه ترین و به صرفه ترین کار برای بهبود مواد آلی ساختمان خاک و همچنین جایگزین کردن مقداری از ازت است که توسط غلات از زمین برداشت می شود و نیازمند فعالیتهای بیشتری در این زمینه است . البته نباید انتظار داشت که با یک بار مصرف این کود تمام مزایای آنرا یک جا و به نمو مطلوب دریافت کرد زیرا بهبود ساختمان خاک ، جایگزین کردن مواد آلی خاک و در کل حاصلخیزی و بهبود خاک کاری است که نیاز به زمان و دقت کافی دارد و به مرور زمان می توان از این روش برای بهبود زمین های کشاورزی استفاده کرد . بیشتر نقاط ایران شرایط مطلوبی برای استفاده از کود سبز دارند و با توجه به اینکه محصول اکثر زمینهای کشاورزی ایران را در درجه اول غلات شامل می شود می توان این گیاهان را قبل از چنین محصولاتی کشت کرد تا جدا از بهبود باروری خاک حداقل مقداری از ازت مصرفی به صورت کود شیمیایی را جایگزین کنند .با توجه به شرایط ایران و بذرهای در دسترس در بازار ایران بهترین کود سبز می تواند از انواع شبدر باشد که به راحتی در تمام نقاط ایران در دسترس است و شرایط آب و هوایی مطلوب نیز برای آن مهیا است.

بخش چهارم : عوامل کاهش حاصلخیزی :
چند ی از عوامل هستند که باعث کاهش حاصلخیزی خاک می شود و از جمله انها می توان به موارد زیر اشاره کرد : 1ـ شوری خاک 2ـ باران اسیدی : باران اسیدی چیست؟یکی از آثار و نتایج آلودگی هواباران اسیدی است. دردودههاخیرودربرخینواحیصنعتیوبراثرفعالیت‌هایکارخانه‌هامیزاندی اکسیدگوگردودی اکسیدازتدرهواافزایشیافتهاست. ایندومادهدراتمسفر بااکسیژن وبخارآبواکنش ایجادمیکندوبهصورتاسیدنیتریکواسید سولفوریک درمی آید. ا ینذراتاسیدیمسافت‌هاکطولانیرابوسیلهبادطیمیکنندوبهصورتباراناسیدیبرسطحزمینفرومی ریزند. چنینبارش‌هاییممکناستبهصورتبرف یا باران یا مهنیزدربیاید. پیامدهای باران اسیدی·باران اسیدی باعث از بین رفتن بناها و آثار تاریخی بخصوص در ساختمان‌هایی که از سنگ مرمر یااهکی ساختهشده.
باشند می شود . ·باران اسیدی میزان حاصلخیزی خاک را کاهش می دهد و حتی ممکن استمواد سمی راواردخاکهاکند .

·باران اسیدی موجب نابودی درختان و کاهش مقاومت آنها بخصوص در برابر سرما میشود. 3ـ فرسایش خاک : مهمترین اثر فرسایش کاهش حاصلخیزی خاک می باشد .( مثلا با فرسایش ، مواد الی سطح خاک شسته شده و با از بین رفتن مواد الی که باعث حاصلخیزی خاک می شدند خاک حاصلخیزی خود را از دست می دهد . )
توضیح : فرسایش و اب شویی
مادامی که عوامل فرساینده خاک از قبیل رواناب و باد کنترل نشوند ، انسان شاهد هدر روی عناصر غذایی از این طریق خواهد بودحجم هدر روی عناصر غذایی از طریق آب شویی تحت کنترل اقلیم ، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک ، نوع محصول ، و نوع عنصر غذایی و غلظت آن در خاک است . اثرات متقابل این عوامل موجب می شود که تلفات عناصر غذایی از راه آب شویی دارای دامنه ای وسیع باشد . از آن جا که عناصر غذایی به وسیله آب از محدوده ریشه و نهایتا از چرخه خارج می شوند لذا نوع نزولات جوی و نحوه توزیع آنها بر میزان هدر روی عناصر غذایی از طریق آب شویی تاثیر می گذاردیک روش کاستن از تلفات ناشی از آب شویی استفاده از کودهایی است که عناصر غذایی آنها به مرور در طی فصل رشد آزاد می شود . بارزترین نمونه این کودها ، کودهای دامی و کودسبز است که به موازات تجزیه در خاک عناصر آنها آزاد شده و در اختیار محصول قرار می گیرد . البته اگر مقدار ازت تولیدی توسط این کود ها بیش از حد نیاز محصول بعدی باشد ، مشکل آب شویی نیترات و خروج آن از محدوده ریشه وجود خواهد داشت .

[deltang]

یک مطلب جالب و کاربردی در مورد حاصلخیزی خاک :

با برگهای خشک باغچه منزل چه کنیم ؟


سوزاندن برگها باعث می شود که هوا الوده شود و الودگی هوا به سلامت جامعه صدمه می زند و برأی افراد مبتلا به اسم و دیگر الرژی ها بسیار خطرناک است و بدین ترتیب سوزاندن برگ ها در حیاط منزل برأی همسایگان ایجاد مزاحمت می کند . اصول شهر نشینی مدیریت های اجرایی قدیمی و کهنه ای برأی سوزاندن زباله و مواد زاید اعمال می کند . کود همان خاک اصلاح شده و غنی شده است که سلامت و حاصلخیزی خاک را افزایش می دهد و مواد رستنگر را به ریز سازواره های خاک افزوده و خاک را حاوی مواد معدنی می کند همچنین به خاک کمک می کند تا همیشه رطوبت خود را حفظ کرده و خشک نشود . با بازیافت برگهای منزل می توان بسیاری از هزینه های مالیاتی و مصرفی شهرداری را کاهش داد . چه باید کرد ؟ با لاشبرگ کردن باغچه ( با برگ پوشاندن سطح باغچه ) می توان علاوه بر اینکه در زمانی که می بایست صرف جمع کردن برگها شود صرفه جویی کرد ، مواد مغذی و معدنی بیشتری را به خاک بخشید و ان را حاصلخیز کرد . هنگامی که چمن ها را می چنیم بهترین راه این است که چمن های چیده شده به خاک بازگردانده شود راو که بدین طریق نیتروژن که بسیار ارزشمند است دوباره به خاک بازگردانده می شود و خاک حاصلخیز تر می شود . ( سر زنی چمن های هزار فوت مربع ـ هر فوت معادل 48/30 سانتی متر است ـ از سبزه زار ها حاوی 6 پوند ـ هر پوند 454 گرم است ـ نیتروژن و 1 پوند پتاسیم است . ) بنابراین برگها ی در ختان را در مراتع ، جنگلزارها ، چمن زارها در زیر در ختان و بوته ها بگذارید تا به تدریج تجزیه شود . از راه های بازیافت این برگ ها کود سازی است که در این قسمت به ان خواهیم پرداخت :

طریقه کود سازی :
کود سازی یکی از راههای طبیعی فرایند بازیافت در منزل است که با استفاده از برگ ها و چمن های چیده شده و سایر مواد زائد باغچه این کار را انجام داد ریز سازواره های طبیعی مانند ترکیزه ها و یاخته ها و غیره در اثر فعل و انفعالات با کود می تواند به گیاهان کمک کند تا بر امراض و افت ها غلبه کنند . رطوبت کافی خاک ، هوا و دمای مناسب به عملکرد طبیعی این ریز سازواره ها کمک می کند . در طول مدت زمان 4 ـ 5 هفته ، هنگامی که خاک توسط مواد معدنی حاصلخیز می شود کود اماده است تا در باغچه مورد استفاده قرار گیرد .

خواص کود :
-در اثر ابیاری خاک در عین حال که همیشه رطوبت جود را حفظ می کند فروشسته نمی شود ـ موتد معدنی اش را از دست نمی دهد ـ و نیاز به ابیاری کمتری دارد .
-جلوگیری از ابتلا به بعضی افت های گیاهی
-کاهش نیاز به استفاده از افت کش ها و قارچ کش ها به دلیل وجود میکروب ها و قارچ ها ی مفید در خاک
-افزایش میزانبرداشت محصولات کشاورزی و گلها
-بهبود ساختار خاک
-بازیافت مواد از راه طبیعی ، کمک کردن به سلامت خاک و حاصلخیزی خاک بدون استفاده از کودهای شیمیایی
-صرفه جویی در فضا از طریق نیاز کمتر به محل های دفن زباله و کاهش تولید گاز متان

روش های تهیه کود :
1ـ شاخ و برگ ها و میوه ها ـ هم سبز رنگ و هم زرد رنگ ـ را جمع کنید . برگ ها و میوه های سبز حاوی مقادیر بالای نیتروژن هستند ( برأی این کار از علف های هرز که توسط ریشه های زمینی رونده تکثیر می شوند استفاده نکنید . ) همچنین می توانید از کود حیوانات گیاه خوار نز استفاده کنید . شاخ و برگ های زرد رنگ ، میوه های در خت کاج ، برگهای سوزنی شکل ( که ابتدا می بایست خرد شوند و نباید تشکیل دهنده بیش از 10% کل کود باشند ) و خاک اره چوب ( علاوه بر کربن دارای نیتروژن نیز می باشد ) حاوی مقادیر بالای کربن هستند .2ـ هنگامی که این مواد را انباشته می کنید در یک سمت مواد سبز رنگ و در طرف دیگر زباله های زرد رنگ را بگذارید . 3ـ کمی از خاک باغچه را به ان اضافه کرده و سپس انها را خرد کنید تا بدین وسیله کود سریعتر درست شود . 4ـ به ان اب اضافه کنید تا کود همیشه رطوبت خود را حفظ کند . 5ـ این توده را هفته ای یک بار زیر و رو کنید . ( با این کار کود سریعتر درست می شود . ) 6ـ هنگامی که رنگ توده سیاه شد و دیگر مواد داخل ان قابل تشخیص نبودند کود اماده است . این پروسه بین 4 هفته تا یک سال ممکن به طول بیانجامد که بستگی به زیر و رو کردن مداوم کود و مرطوب نگه داشتن همیشگی ان دارد . استاد راهنما:دکتر مهرزاد مستشاری تهیه و تنظیم کننده : فرهانه محمدی
منابع :

www. Akash . persian blog . com www. Rahmat petawal. Blogfa . com
www. Irteb. Com www. Saharkhiz saffron . com
www. Sabz iran . ir www. Alone farmer . blogfa . com
www. Keshavarze javan . com www. Kasra 87 co . blogfa . com
www . khakazamegin . com www . irib . com
www . soil 78 . blogfa . com www. Ssssari . blogfa . com
www . zist 1 . blogfa . com www. Hamid reza 82 . blogfa . com
www. Pars biology . com www. Royan 4 . blogsky . com
www.iransoil.com