کوک کردن پیانو

[SHeRvin]

کوک استاندارد برای پیانو هنگامی است که نت لا در اکتاو میانی، صوت موسیقی با فرکانسی معادل 440 هرتز را تولید کند. اینکه این فرکانس از کجا آمده است، داستان مفصلی دارد اما همین بس که در این فرکانس قدرت و رنگ صدای نت ها بهتر خود را نشان می دهد و پس از جنگ جهانی اول بعنوان استاندارد کوک شناخته شده است.

کوک کردن پیانو پیچیده تر از سایر سازهای زهی است

اغلب سازهایی که عامل تولید صدا در آنها سیم های زهی هستند - مانند ویولن، سنتور، گیتار و ... - معمولآ توسط نوازنده کوک می شوند اما پیانو اینگونه نیست. وسعت صوتی این ساز از حدود 27 هرتز شروع می شود و تا حدود 3500 هرتز ادامه دارد و بعلت پیچیدگی ساختاری که دارد معمولآ برای کوک نیاز به تکنیسین مجرب دارد.

ممکن است کلاویه های مختلف ساز شما نسبت به هم متعادل باشند و مشکل هارمونیک نداشته باشند در این حالت نواختن موسیقی با این ساز برای خیلی از افراد عادی طبیعی بنظر خواهد رسید اما یک گوش دقیق تفاوت این ساز را با یک ساز استاندارد بخوبی تشخیص می دهد.

با توجه به کیفیت مواد و قطعاتی که در ساخت پیانو بکار برده می شود هر چند مدت یکبار باید ساز را کوک کرد. گذشت زمان اغلب باعث می شود که کوک انواع سازهای زهی بیفتد و برخی از سیم ها پایین تر از آنچه باید نوسان کنند، و نتیجتآ نت بم تری را تولید کنند.

پیانو نیز از این قاعده مستثنا نیست و پیچیدگی های بیشتری دارد، چرا که تقریبا" به غیر از یک اکتاو پایین پیانو، هر کلاویه در سایر اکتاوها از دو یا سه سیم تشکیل شده است و از آنجا که معمولآ سیمها یکسان از کوک خارج نمی شوند، حتی نواختن یک نت نیز می تواند صدای غیر قابل تحملی را ایجاد کند.

[SHeRvin]

پیانو چه مواقعی نیاز به کوک کردن دارد؟
Steinway & Sons می گوید : "مهم نیست که پیانو شما از چه مارکی باشد، چه کسی آنرا قبلآ کوک کرده باشد و در چه شرایط آب و هوایی باشد. طبیعت پیانو در این هست که به تدریج از کوک خارج شود."

بنابراین نباید انتظار داشت که حتی بهترین پیانو ها دیر به دیر کوک شوند. سازندگان بزرگ پیانوهای خوب همانند Steinway & Sons ، Yamaha ، Baldwin ، Schimmel و ... همگی اتفاق نظر دارند که یک پیانو باید حداقل دو بار در سال کوک شود.

اما ممکن است شما یکی از همین مارکهای خوب پیانو را داشته باشید و بگویید که ساز من کوک خود را طی یکسال حفظ می کند. باید گفت اینگونه نیست! از آنجایی که پروسه خارج شدن کوک - در صورتی که تغییر ناگهانی به ساز اعمال نشود - تدریجی است گوش شما اغلب قادر به تشخیص آن نخواهد بود و یک ناظر خارجی و متخصص بسادگی می تواند تشخیص دهد که ساز شما از کوک خارج است یا خیر.

لذا طبق توصیه سازندگان حداقل دو بار در سال پیانو خود را کوک کنید. اما چنانچه پیانو توسط یک فرد حرفه ای و روزانه بیش از 3-4 ساعت استفاده میشود و یا کاربری آن مانند پیانو یک آموزشگاه است، ممکن است لازم باشد بیش از 4 بار درسال به کوک شود چرا که استفاده زیاد از پیانو بخصوص در فصولی که رطوبت هوا زیاد است به شدت بر روی کوک پیانو تاثیر می گذارد.

آیا با کوک نکردن پیانو مشکلی برای ساز بوجود می آید؟
یک ورزشکار هنگامی که برای مدت زیاد ورزش نکند دیگر نمی تواند خیلی سریع به اندازه اولیه خود باز گردد و لازم است که برای مدتی از ورزشهای سبک شروع کند تا نهایتآ به شرایط اولیه بازگردد. برای پیانو هم تقریبآ همین موضوع صادق است. سیم های پیانو از لحاظ فیزیکی باید همواره تحت کشش مشخصی باشند و چنانچه ساز برای چندین سال کوک نشود کشش روی سیم ها کم شده و برای بازگرداندن ساز به کوک استاندارد، ممکن است چند هفته کار لازم باشد. سیمها در مدتی که پیانو در خواب بوده از حالت تعادل در کشش کوک درست به حالت تعادلی در یک کشش کمتر عادت کرده اند و بازگرداندن آنها به وضعیت جدید زمان می خواهد و با یک کوک اینکار ممکن نخواهد بود.

پیانو را هنگام جابجایی حتمآ با پتو محافظت کنید .

آیا حرکت دادن پیانو کوک را تغییر می دهد؟
کاملآ بستگی به این دارد که با چه مهارتی ساز جابجا شود. اگر ساز را در محدوده کوچکی فقط روی چرخهایش تکان دهیم به احتمال زیاد تغییری در وضعیت کوک رخ نخواهد داد. اما اگر ساز را با پیچ و تاب زیاد یا در فواصل طولانی جابجا کنیم ضربات احتمالی ممکن است باعث تغییراتی هر چند کوچک در صفحه صدای (Soundboard) یا سایر قسمتهای ساز شود که می تواند عاملی برای از کوک خارج شدن باشد.

بخصوص اگر وضعیت محیطی ساز تغییر کند. مثلآ از یک اطاق با کولر آبی به یک اطاق با کولر گازی منتقل شود بدون شک روی کوک ساز تاثیر خواهد گذاشت. نکته مهم آن است که در اینگونه موارد باید بگذاریم ساز برای مدتی به حال خود بماند و از لحاظ فیزیک خود را با شرایط محیط منطبق کند بعد اقدام به کوک مجدد ساز بنماییم.


نکته بسیار مهم هنگام جابجایی پیانو
پیانو بهترین دوست و همدم یک نوازنده است و جدای از این مسئله به دلیل گران قیمت بودن این ساز، به هنگام نقل و انتقال آن همواره از افراد و تیم های مجرب استفاده کنید. لحظه ای درنگ نکنید و بخاطر چند هزار تومان بالا یا پایینتر انتقال ساز خود را به دست افراد کم تجربه نیندازید. متاسفانه در همین شهر تهران شاهد آن بوده ایم که به دلیل کم تجربگی هنگام پایین آوردن ساز از وانت، ساز رها شد و بر زمین افتاده و یا به هنگام عبور دادن ساز از پای پیچ پله ها آنرا به در و دیورا کوبانده اند.

اگر تیم جابجا کننده برای جابجایی از تسمه هایی که روی دوش کارگران می افتد استفاده نمی کند، به هیچوجه کار را به آنها محول نکنید. حتمآ از تیم جابجا کننده ساز بخواهید که روی ساز شما پوشش کلفت برزنتی یا پتو بکشند چرا که گوشه های ساز بخصوص در کنار پایه های جلویی همواره در خطر برخورد با دیوار هستند. همچنین کارگرانی که ساز را حمل می کنند اغلب روی پله ها، برای استراحت، کف پیانو را به زمین می کشند و باعث خرابی کف آن می شوند. بنابراین با دقت همواره بالای سر افراد جابجا کننده ساز و در مواقع مورد نیاز به آنها تذکر دهید.

با وجود سنگینی ساز (بطور متوسط 250 کیلوگرم)، دو یا حداکثر سه نفر برای جابجایی پیانو کافی هستند و اگر با تجربه باشند بسادگی مثل آب خوردن ساز را جابجا می کنند اما اگر بی تجربه باشند، هر چند نفر هم کمک داشته باشند نمی توانند ساز را جابجا کنند.

در کشورهای پیشرفته شما می توانید پیانو خود را هنگامی که می خواهید از یک نقطه شهر به نقطه دیگر منتقل کنید، بیمه نموده با خیال راحت دست به اینکار بزنید. اما متاسفانه در ایران شرکت های بیمه چنین پوششی را نمی دهند.

[deltang]

چرا کوک کردن پیانو زمان زیادی لازم دارد؟
کوک پیانو معمولآ در چند مرحله انجام می شود. اگر شاهد کوک کردن حرفه ای یک پیانو بوده باشید حتمآ تعجب کرده اید که چرا تکنیسین پیانو چند بار بصورت رفت و برگشت ساز را کوک می کند. (اگر اینکار را نمی کند حتمآ در مهارت او و گوش موسیقی خود شک کنید!)

دلیل آن این است که مجموع سیمهای پیانو فشاری در حدود 16 هزار کیلوگرم به اتصالات و صفحه چدنی نگهدارنده سیم ها وارد می کند. بنابراین بدیهی است که فشار وارده به مجموعه، هنگامی که از سمت سیمهای باس به سمت سیمهای ریز برای کوک کردن حرکت می کنیم تغییر می کند و در نهایت روی کوک سیم های قبلی تاثیر می گذارد. به همین دلیل یک تکنیسین مجرب معمولآ مجبور است چند بار با حرکت رفت و برگشت کوک هر کلاویه را کنترل و در صورت نیاز تصحیح کند