خدایان و مقدسات مردم هند

[دانه کولانه]

خدایان و مقدسات مردم هند

هندوستان از گذشته هاي دور سرزمين عجايب جهان بوده است و در چند دهه ي اخير بسيار مورد توجه جهان غرب قرار گرفته است به طوريكه امروزه تمام اطلاعات مربوط به تمدن و اديان و افسانه هاي هند در سايتهاي اينترنتي بسياري قرار گرفته و كتابهاي مذهبي و تاريخي آن به زبانهاي گوناگوني ترجمه شده است.در چنين شرايطي باعث تاسف است كه ما ايرانيان با وجود داشتن تمدني مشترك با هندوستان, اطلاعات اندكي از اين سرزمين در اختيار داريم. هندوستان با بيش از ۱ ميليارد جمعيت, دموكراسي ترين كشور جهان سوم است و مردمي خونگرم و مهربان دارد.۹۹% از جمعيت هند را هندوان( پيروان هندوييسم) تشكيل مي دهند.از آنجا كه آيين هندو غالبترين مذهب هندوستان است و آشنايي ما با اين آيين چندان زياد نيست, در اين مقاله به بررسي مختصري از مقدسات هندو و قوانين آن مي پردازيم.
هند: سرزمين رودها
در حيات هندو, رودخانه ها نقش بسيار مهمي بازي مي كنند.زيرا رودها براي هندوان مقدس هستند اما اين تقدس و پرستش به معني كفر ابتدايي و يا شرك آنان نيست, بلكه ريشه در فرهنگ و تمدن كهن تري دارد كه پيرو احترام به طبيعت است, همانگونه كه در نزد زرتشتيان باستان بوده است.

رودخانه هاي مقدس براي هندوان

:

۱- گنگ: مقدس ترين رود هند است .الهه گانگا اين رود را نگهباني مي كند.گنگ از هيماليا سرچشمه مي گيرد و از شهرهايي مثل بنارس, هردوار , الله آباد, وراندابن و...مي گذرد. بر طبق افسانه ها گنگ از پاي ويشنوVishnu( خداي نگهدارنده زندگي در زمين) جاري شده و پس از گذشتن از گيسوان شيوا Shiva(خداي فنا و نابودي) به زمين مي رسد. هندوان معتقدند كه غسل در گنگ, گناهان كبيره را مي شويد و اصولاً غسل در رودهاي مقدس به هنگام كسوف و خسوف واجب است.آنها همچنين خاكستر و استخوانهاي نيم سوخته ي مردگان خود را با مراسمي خاص در آب گنگ مي ريزند.
۲- سند: دومين رود مقدس هندوان است و نام هندوستان نيز از همين رودخانه گرفته شده است. نام قديم سند, سندو , بوده است و ايرانيان باستان آن را ,هندو, نام نهادند و در اثر گذر زمان هندو به نامي براي اين سرزمين تبديل شد و هندوستان يعني "سرزمين رودها". شايد جالب باشد بدانيد كه نام لاتين هند, يعني اينديا Indiaنيز از همين رود سند برداشته شده است.يونانيان باستان در زبان خود سند را ايندوسIndus مي ناميدند و اينديا با كمي تغيير از ايندوس برداشته شده است.البته لازم به ذكر است كه نام قديم هند در زبان سانسكريت " بهارات" (Bharat)مي باشد. رود سند نيز از هيماليا سرچشمه مي گيرد و به درياي عرب مي ريزد.
۳- برهماپوترا(Brahmaputra): از كوههاي هيماليا واقع در تبت سرچشمه مي گيرد و رودخانه اي طوفاني است.
۴- جمنا (yamuna): از پنج آب (پنجاب) به سمت جنوب جاري مي شود و دهلي را مشروب مي كند و شكوه تاج محل در آگره را در آبهاي خود منعكس مي كند.جمنا با افسانه هاي مربوط به كريشنه وابسته است.
۵- سرسوتي(Saraswati): رودخانه اي مقدس كه در دوران باستان , در كنار آن قرباني هاي ودايي انجام مي دادند و عالمان ودايي در حوزه اين رود زندگي مي كردند. سرسوتي نام الهه علم و دانش است.
ساير رودهاي مقدس هندوستان در جنوب هستند و شامل رودهاي گوداوري, كاوري , نرمدا و تاپي مي باشند.

گياهان مقدس :
درختان و گياهان نيز به عنوان يكي از مظاهر طبيعت , مورد احترام هندوان هستند به طوريكه آنها پيش از قطع يك درخت او را ستايش كرده و عذر خواهي مي كنند كه اين نوع احترام به طبيعت با فرهنگ سرخپوستان بسيار مشابهت دارد. مقدس ترين گياه هند , انجير مقدس(Pippala) است كه نماينده ويشنو است.اين درخت حتي مورد احترام بوداييان نيز هست زيرا معتقدند كه بودا زمانيكه زير سايه اين درخت نشسته بود, به حقيقت دست يافت. از ديگر درختان مقدس مي توان از درخت پنبه ابريشم نما, درخن تمالا , درخت ويلوا و درخت شمي نام برد.
گل ها نيز بسيار مورد توجه و علاقه هندوان هستند.آنها تقريبا در اكثر مراسم خود از گل به اشكال مختلف استفاده مي كنند. گل سرخ چيني براي شيوا, گل سفيد براي ويشنو , گل نيلوفر براي لكشمي(Laxmi) (الهه ثروت و خوشبختي) , گل زرد براي سرسوتي, گل انبه به خداي كام وگل نيلوفر سرخ براي خورشيد , نمونه هايي از تقديم گل به خدايان هستند.

[دانه کولانه]

كوههاي مقدس:
مقدس ترين كوه هندوستان هيماليا است.( هيماليا در لغت از دو جزء تشكيل شده است.يكي هيما-به معني برف و سرما و ديگري ليا- به معني خانه و انبار و هيماليا در كل به معني "خانه برف" است)هيماليا از اين جهت مقدس است كه در گذشته محل زندگي خدايان بوده است. در مقابل كوههاي بلند هيماليا در جنوب, چند رشته كوه و تپه نيز در جنوب هند وجود دارند كه ويندهيا (Vindhia)ناميده مي شوند.ويندهيا در زبان هندي به معني كوه جنوبي مي باشد و افسانه هاي زيادي در مورد اين كوه وجود دارد.
نوشته هاي مقدس:
مهمترين و معتبرترين نوشته هاي مقدس هندوان كه بين تمام فرق هندو مورد قبول است, عبارت است از: -كتب ودا (Veda) - براهمن (Brahmana) - آرنيك (Aranyaka) -اوپانيشاد(Upanishad) - پوران(Purana) - راماينه (Ramayana) -مهابهارت( هند بزرگ) (Mahabharat) -آگم ها (Agamas) -پنج راتره (pancara tras) -تنتره(Tantras)
اين نوشته ها در يك زمان فراهم نيامده و متعلق به ازمنه متوالي است

خدايان(شخصيت هاي مقدس):

شايد با شنيدن نام خدايان, اين تصور پيش آيد كه هندوان بت پرست هستند و از وجود خداي يكتا بي خبرند.اگرچه هندوان در ظاهر بت مي پرستند اما حقيقت اين است كه دانايان,حكيمان و هندوان با سواد, خداي يكتا را مي پرستند و معتقدند كه ذات مطلق الهي يگانه است ولي قشر فقير و كم سواد هندوستان تا حدود زيادي به همان مظهر مادي توجه دارند و آن را مي پرستند اما اين نيز به معني كفر آنان نيست.هندوان معتقدند كه اين خدايان, مظاهر گوناگون همان خداي يكتا هستند در اين باره در ريگ ودا(يكي از چهار وداي موجود)آمده است :
" بر هر ثابت و جنبنده و نيز بر هر آنچه را ه مي رود وبر هر آنچه مي پرد و بر تمام اين آفرينش رنگارنگ,تنها يك خدا فرمانروايي مي كند."
در واقع بايد گفت كه حقيقت يكي بيشتر نيست اما به نامها و شيوه هاي گوناگون توصيف مي شود.
آفريدگار در اين آيين , برهما (Brahma)ناميده مي شود كه مظهر آفرينش است.ساير خدايان مهم هندو عبارتند از:
-ويشنوVishnu(خداي مظهر بقا و زندگي روي زمين)
- شيوا Shiva(خداي فنا و نابودكننده و وحشت آور اما نام او در سنسكريت به معني مهربان نيز هست.)

-سرسوتيSaraswati(الهه ي علم و دانش و همسر برهما.سرسوتي دختر شيوا از همسرش پاروتي است)
-لكشمي Laxmi(الهه ي ثروت و خوشبختي و همسر ويشنو. و خواهر سرسوتي)
-شكتيShakti( الهه قهر و نابودي و همسر شيوا)
-گانشا Gnesha( خداي علم و دانايي كه سري همچون سر فيل دارد و پسر شيوا است.)
-كاليKali (الهه مرگ)

-رام چندر Ram chandar(رام ماه مانند كه يكي از مظاهر ويشنو روي زمين است.)

-كريشناKrishna(هشتمين مظهر ويشنو است.)
-ایندرا Indra(خداي باستاني اقوام آريايي كه خداي رعد و برق است)
-اگني Agni(خداي آتش و تجسم آتش مقدس است.ِاگني از دير باز توسط آرياييان باستان پرستش مي شده است و هنوز هم آثار تقدس آتش ميان هنديان و زرتشتيان وجود دارد.اگرچه زرتشتيان آتش پرست نيستند اما تقدس آتش متعلق به فرهنگ پيش از زرتشت است و تا كنون نيز باقي مانده است.)
-گرودهGaruda(رئيس پرندگان كه نيمي از بدنش انسان و نيم ديگر پرنده است و مركب ويشنو است.)
-خورشيد Suryaو ماهSoma وبسياري خدايان ديگر

شهرهاي مقدس:
شهرهاي مقدس و زيارتگاههاي هندو عبارتنداز:
۱-اجودهيا يا آيوديا(Ayodhya): اين شهر در شمال هند واقع است و بنابر داستانهاي هندو،اين شهر پايتخت سلاطين سلسله ماه و از آن جمله رام چندر بوده است.
۲-اوانتي(Avanti): از شهرهاي قديمي هند است و امروزه اوجين(Ujjayina) ناميده مي شود.گويند كريشنه در اين شهر بزرگ شده است.
۳-گايا(Gaya):شهر گايا واقع در ايالت بيهار در شمال هند است.
۴- كاشي(Kashi): مقدس ترين شهر هندوان است.نام قديم آن "بنارس" است و پس ازآن كاشي و بعد هم وارانسي ناميده شده است.شهر بنارس در ساحل شمالي رود گنگ احداث شده است.
۵-كانچي(Kanchi): اين شهر در نزديكي چناي يا مدرس قرار دارد.
۶- متهورا(Mathura):نام يك شهر قديمي است كه اكنون شهر جديدي روي آن ساخته شده است.بنابر روايات هندو اين شهر زادگاه كريشنه است.شهر متهورا در كنار رودخانه مقدس جمنا در شهر آگره واقع شده است و هر سال هنگام عيد هولي زايران كثيري به اين شهر مي روند.
۷-دواركا(Dvaraka):اين شهر در ساحل رود كاتهياور است و گويند كه پايتخت كريشته بوده است.
۸-هردوار: اين شهر در مجاورت رود گنگ است.و در آن كشتن حيوانات و حشرات ممنوع است و حتي خوردن تخم مرغ هم ممنوع است
۹-پوشكر(Pushkar): نام اين شهر به معني نيلوفرآبي است و در ايالت راجستان قرار دارد.
روزهاي مقدس(اعياد):
در آيين هندو روزهاي مقدس بسيار زياد است و به مناسبت هر روز جشن مخصوصي بر پا مي شود.اين جشن ها به منظور نزديكي به معبود از طريق ستايش و شادي و اميد است و سبب پاك شدن گناهان مي شود.چند عيد مهم عبارت اند از:
-ديواليDiwali: جشن سال نو در شمال و غرب هند
-ويشوVishu:جشن سال نو در ايالت كرالا در جنوب
-عيد هوليHoli: جشن رنگ كه مردم پودرهاي رنگي و آبهاي رنگي به يكديگر مي پاشند.
-دورگا پوجاDurgapuja: جشن پيروزي رام بر ديو پليد راونا كه شرح آ، در راماينه آمده است.
-جانمشتاميJanmashtami: جشن تولد كريشنه

-گانش چاتورتهيGanesh chatuthi: جشن ستايش گانشا
-ماها شيوراتريMahaShivratri: جشن ستايش شيوا
هر يك از اين جشن ها داراي چندين افسانه و داستان هستند كه هر كدام در نوع خود شنيدني است.
سرزمين يوگا:
بسياري از ما كلمه يوگا را به عنوان شناسهاي از هندوستان شنيده ايم و كتابهاي بسياري در اين زمينه به فارسي موجود است.
يوگا(جوگ) Yogaبه معني انضباط فكري است و در مفاهيم متعددي استفاده مي شود مثل تمركز فكر،مكاشفه،اتحاد روح با ماده،استغراق،اتصال و هر عملي كه موجب انضباط فكري شود.كلمه يوگ از فعل يوج(Yuj) مشتق شده است و به معني بستن و مهار كردن حيوان سركش است (وشايد از اين نظر با كلمه يوغ در فارسي مشابهت داشته باشد اگرچه يوغ در حال حاضر در فارسي فعل نيست.)پس يوگا يعني اينكه انسان نفس سركش خود را مهار كند تا بتواند در نهايت به روح كيهاني و اعلي متصل شود.يوگا بر خلاف تصور،از آيين بودا برنخاسته بلكه متعلق به آيين هندو است و شامل تمرينها و مراحل بسياري مي باشد كه برخي از آنها در يوگا سوتره آمده است.

مذهب هندو:
آيين هندو،قديمي ترين و كهن ترين مذهب زنده جهان است و اكنون بالغ بر ۹۰۰ ميليون هندو از آن پيروي مي كنند.مذهب هندو،مكتبي ماوراي طبيعي است و اجازه نمي دهد كه پيروانش فقط به دنيا يا آخرت دلخوش كنند.زيرا مذهب هندو هدف بزرگتري را دنبال مي كند و آن دست يابي به حقيقت زندگي است.منظور اصلي آيين هندو آن است كه هر هندوي واقعي بتواند به حقيقت مطلق كه برهمن نام دارد ،متصل شود.اين حقيقت عبارت است از روحي ابدي كه برتر و بالاتر از هرگونه علت و معلول و زمان و مكان است.
در مذهب هندو تمام كارها و اعمال مثل كارهاي هنري،علمي،سنتي،سياسي و اجتماعي،وسيله اي هستند براي رسيدن به رستگاري و به همين دليل يك هندوي كامل،كارهاي خود را با نيتي پاك و والا به درست ترين شكل ممكن انجام مي دهد.
رقص نيز جزئي از آيين هندو است و جايگاه بسيار بالايي در فرهنگ آن دارد.زيرا رقص كاري مقدس است كه از خدايان به انسان رسيده است.شيوا معتقد بوده است كه تمامي كائنات همواره در حال رقص جاودانه اي هستند و او اين رقص را ايجاد كرد و خودش به انجام آن مي پرداخت.رقص هندي كه بسياري ازحركات يوگا را در خود دارد،فقط براي سرگرمي يا تفريح نيست بلكه يك رقصنده با ايمان هنگام انجام اين حركات به حالت خلسه رفته و به آرامش دست مي يابد.اين رقص موجب نشاط و شادي روح وروان نيز مي شود.
رقصها نيز انواع متنوع و مختلفي دارند.
مذهب هندو دستوراتي خاص در مورد غذاي هندوان دارد.هندوان معتقدند كه افراط در غذا سبب تنبلي جسم و انحطاط فكر مي شود.اغلب هندوان در تمام طول عمر خود، لب به گوشت قرمز نمي زنند وعده اي نيز فقط گوشت مرغ و جوجه يا ماهي مصرف مي كنند.
غذاي هندوان غالباً شير گاو و گاوميش و فراورده هاي شير است اما شير گاو زلئو و شتر را نمي خورند.برنج، جو،گندم،لوبيا،خردل،نارگيل،دانه هاي نباتي، انواع ميوه و آجيل از غذاهاي عمده هندوان است.همچنين مصرف سير،پياز،تربچه و قارچ براي هندوان و مخصوصا براهمن ها ممنوع است.اگرچه اين قوانين، كمي عجيب به نظر مي رسد، اما نرم خويي و آرامش و قناعت مردم اين سرزمين، ناشي از همين تغذيه است.اهميت ندادن به خوراك و توجه به روح و روان ، مهمترين دليل پرورش عارفان و ريشيانRishi بزرگ در هند است.
از ديگر معتقدات هندوييسم، تناسخ است. اعتقاد به تناسخ روح به اين دليل است كه هندوان مي گويند، انسان در طول يك عمر كوتاه، نمي تواند به رستگاري و شعور الهي دست يابد و براي همين هر كسي سلسله اي از چند زندگاني دارد و در هر زندگي بر حسب كارهاي زندگي قبلي به قالبي در مي آيد،گاهي در غالب انسان و خدايان و گاهي در قالب حيوان و گياه و آنقدر به اين تناسخ ادامه مي دهد تا به حقيقت مطلق الهي پي برده و رستگار شود.
مذهب هندو،هم مذهبي ساده و ابتدايي است و هم مذهبي پيچيده و فلسفي است.بر همين اساس هر فردي از هر طبقه جامعه مي تواند به آن بگرود و از آن استفاده كند.به همين دليل نيز در جامعه هندو،هم عارفاني هستند كه به مقصد عالي رسيده اند و هم عامياني هستند كه هنوز قدمي در راه مذهب برنداشته اند.
اخلاق اساسي هندوييسم، بر پايه طهارت،ضبط نفس،آزادي، راستي و بي آزاري است.بسياري تصور مي كنند كه هندوييسم يعني رياضت،اما چنين نيست.هندوييسم از زهد و رياضت طرفداري نمي كند و اصرار هم ندارد كه پيروانش اميال نفساني را به كلي سركوب كنند.اين تفكر مورد تاييد پيروان مذاهب جينJain و بودا Buddhaاست اما هندوييسم برعكس، پيروانش را به ازدواج و تشكيل خانواده ترغيب مي كند و يكي از مراحل برهمني نيز ازدواج مي باشد.
در هر صورت هندوييسم مذهبي است كه اگر عميقاً به آن نگاه كنيم، دستورات خوب و اخلاقي در خود دارد و معتقد به افراط و تفريط در هيچ كاري نيست بلكه ميانه روي را توصيه مي كند.با اين حال هر فرد هندو آزاد است كه بر حسب توان و خواست خويش، از اين مذهب بهره برداري كند.
و سرانجام آنكه، هندوييسم مي گويد،بشر ناآگاه است و نمي داند كه ذات مطلق چگونه روح خود را در آفريدگان دميده است.آغاز و پايان جهان، ماوراي زمان است و زمان همانند پلي است ميان ازل و ابد و چون انسان مادي ،اسير در حصار زمان و مكان است، نمي تواند از ازل و ابد آگاهي داشته باشد.
جمله اي زيبا در بهگودگيتا (Bhagavad gita)هست كه مي گويد:
"آغاز هستي مخفي و وسط آن آشكار و پايانش ناپيدا است."
شيرين اشتري
منابع: هند در يك نگاه نوشته دكتر سيد محمدرضا جلالي نائيني
مشرق زمين گاهواره تمدن نوشته ويل دورانت فصل چهاردهم
سايت:www.hindunet.org
من از سایت سارا شعر برداشت کردم