رصد کهکشان ها

[رزیتا]

رصد کهکشان آندرومدا M31

اگر کمی با صور فلکی آشنا باشید می توانید کهکشان آندرومدا - M31 (به فاصله 2,555,000 سال نوری) را بیابید برای رصد آن کافیست ستاره بتا صورت فلکی آندرومدا را به طرف ستاره های میو و نو حرکت بدهید تا این جرم را ببینید. (شما در حال مشاهده 2,555,000 سال پیش هستید)
کهکشان آندرومدا بزرگترین کهکشان در گروه کهکشانهای محلی است و در فهرست مسیه M31 نامگذاری شده است.
گروه کهکشان محلی شاملM31 ،M32 ،M33 ،M110 و کهکشان راه شیری است. این جرم آسمانی با چشم غیرمسلح قابل رویت است.برای اولین بار توسط عبدالرحمن الصوفی به نام ابر کوچک(Little Cloud )شناخته شده بود،در حالی که چارلز مسیه آن را در 13 آگوست سال 1764 در کاتالوگش به ثبت رسانید.تا مدت زیادی تصور می شد که آندرومدا نزدیکترین سحابی به ماست،حتی ویلیام هرشل هم این اشتباه را کرد.در سال 1912 ،اسلیفر(Slipher )از رصدخانه ی لوول(Lowell )سرعت شعاعی سحابی آندرومدا را اندازه گیری کرد و آن را بزرگترین سرعت اندازه گیری شده به دست آورد،300 کیلومتر در ثانیه.برنهم(Burnham) 266 و تولی(Tully )298 کیلومتر بر ثانیه به دست آورد.جرم این کهکشان حدود 300-400 میلیارد برابر جرم خورشید و اندازه ی ظاهری آن 1*3 درجه است. نظریه ها در مورد آندرومدا زمانی تغییر کرد که ادوین هابل ، ستاره شناس معروف، با تلسکوپ 100 اینچی ساخته شده در سال 1917 نزدیک لس انجلس توانست برای اولین بار ستاره ی مشخصی را در بازو های این کهکشان پیدا کند. این ستاره ها مانند ستاره های فراوانی انند که در کهکشان راه شیری می توان پیدا کرد اما آنها بسیار کم نور بودند. هابل همچنین سه ستاره ی متغیر را پیدا کرد که یکی از آنها جزء متغیر های قیفاووسی بود ، متغیر هایی که تغییرات درخشندگی آنها قابل پیش بینی بود. این ستارگان و متغیر های پیدا شده توسط هابل او را به این فکر وا داشت که این سحابی نمی تواند یک خوشه ی ستاره ای در کهکشان ما باشد ، بلکه این یک کهکشان بسیار دور از ما است.

صورت فلکلی آندرومدا

کهکشان آندرومدا - M31

. این کهکشان همچنین تنها کهکشانی است که با چشم غیر مسلح در نیمکره شمالی زمین دیده می شود.
کهکشان آندرومدا بیشتر از این جهت برای ستاره شناسان مهم است که بسیار شبیه کهکشان راه شیری است. تا موقعی که ما نمی توانیم کهکشان خود را از بیرون مشاهده کنیم، می توانیم به مطالعه و مشاهده ی خواهر کهکشان راه شیری بپردازیم.

علیرغم دانسته های زیادی که ما اکنون در مورد کهکشان آندرومدا داریم ، فاصله ی این کهکشان از ما هنوز به طور دقیق مشخص نشده است. در واقع اندازه گیری های بین کهکشانی ما هنوز متغیر است. فاصله ای که معمولا برای این کهکشان بیان می کنند بین 2.4 و 2.9 میلیون سال نوری است. البته فاصله میان ما زیاد مهم نیست چون به هر حال سفر به این کهکشان غیر ممکن به نظر می رسد. متاسفانه ، با وجود تئوری نسبیت ، که سفر با سرعت بیشتر از نور را غیر ممکن می داند، عملا سفر ما به این کهکشان غیر ممکن به نظر می رسد حتی اگر ما تکنولوژی لازم برای این کار را هم داشته باشیم

[رزیتا]

رصد خوشه ستاره ای چشم گربه M4

خوشه ستاره ای چشم گربه M4 نزدیک ترین خوشه کروی به زمین می باشد (7200 سال نوری)و رصد با تلسکوپ بسیار زیباست .
این جرم هدف مناسبی برای دروبین های دوچشمی است خوشه کروی چشم گربه M4 در صورت فلکی کژدم یا عقرب قرار دارد و از قدر 6/5 می درخشد برای یافتن این جرم کافیست که از ستاره قلب العقرب ( آلفا عقرب) کمک بگیرید ستاره ی مزبور را به اندازه ی 5/1 درجه به سمت غرب و کمی متمایل به سمت ستاره ی سیگمای عقرب امتداد دهید در این محدوده خوشه ی چشم گربه را خوا هید یافت خوشه کروی چشم گربه مانند یک توپ گرد نمایان است. . (نقشه زیر راهنمای مناسبی است)

صورت فلکی عقرب

خوشه کروی چشم گربه - M4

[رزیتا]

خوشه کروی جاثی ،NGC 6205، M13، Hercules Cluster


در تب و تاب عبور دنباله هالی در زمستان سال 1364 و بهار 1365، مردم روزانه گزارش هایی مبنی بر دیدار دنباله دار دیگری را در آسمان می دادند. البته این نظریه هم صحیح می باشد که در آن ایام، بیشتر از هر موقع دیگر در طول تمدن بشر بر روی این کره خاکی، تلسکوپ های کوچک و بزرگ به همراه دوربین های دوچشمی به سوی آسمان قراول می رفت. دنباله دار هالی توانست به همه دنباله دارها همانند (( جام مقدس )) تعالی بخشد و جای تعجب نیست که تا زمانی که این دنباله دار در پهنه تاریک فضا ناپدید شد، هنوز هم مردم سر به آسمان، به دنبال آن می گشتند.

در حدود تیرماه 1365 هنوز هم بعضی علاقه مندان گزارش می دادند که توانسته اند آن را در صورت فلکی هرکول و در بالای سر خود ببینند، چون هنوز هم به اندازه کافی درخشندگی داشت که آن را در حاشیه شهرها و در مکان های تاریک با چشم غیر مسلح دیدار کنند. آیا این دنباله دار دیگری بود؟ متاسفانه نه. این جرمی که مورد نظر قرار می گرفت و بعضی آن را ظاهرا کشف کرده بودند، نه یک دنباله دار بلکه یک خوشه کروی در صورت فلکی هرکول (جاثی) بود که در کاتالوگ ها به شماره M13 ثبت شده است.
خوشه کروی بزرگ جاثی مانند جواهری در صورت فلکی جاثی می درخشد . میتوان گفت اهمیت این صورت فلکی به خاطر همین خوشه است . M13 یکی از 150 خوشه کروی است که درهاله پیرامون کهکشان راه شیری قرار دارد .
یکی از خوشه های کروی پر نور آسمان تابستان خوشه M13یا جاثی (هرکول ) است این خوشه در صورت فلکی به همین نام قرار گرفته است این خوشه درخشنده ترین خوشه کروی نیمکره شمال است که با قدر5.8 می درخشد . و نسبتا جرم پرنوری است بطوریکه در آسمان تاریک و بدون غبار میتوان آن رابا چشم غیرمسلح دید و حتی اگر رصد گر تیز بینی باشید می توانید با جوینده ی تلسکوپ از درون شهر آن را رصد نمایید . برای رصد این جرم کافیست به سراغ صورت فلکی جاثی بروید پیدا کردنش بسیار آسان است بین دوستاره اتا و زتا جاثی کمی نزدیکتر به ستاره اتا ، سه ستاره نزدیک هم هستند که ستاره مرکزی درواقع M13 است.
با ‌دوربین دو چشمی یا تلسکوپ خود را روی همین ستاره تنظیم کنید (اگر از تلسکوپ استفاده می کنید توجه داشته باشید که از بزرگنمایی های پایین تلسکوپتان بهره برید) حال با حرکتی بسیارآرام به اندازه ی 2 درجه به سمت ستاره ی زتا جاثی حرکت کنید سپس به دقت به آن ناحیه نگاه کرده و سعی کنید که از گوشه چشم به این جرم نظاره کنید .

اگر موفق شده باشید باید جرم کوچک و کم نورو مه آلود را ببینید . برای دیدن جزئیات بیشتر این جرم صبور باشید به طور کلی اجرام غیر ستاره ای خود را به راحتی به شما نشان نمی دهند و برای دیدن جزئیات آن ها باید دقایقی از پشت تلسکوپ یا دروبین دوچشمی به آن نگاه کنید تا برخی از ستاره های بیرونی آن را از هم تفکیک کنید .
با دوربین دوچشمی در آسمان تاریک به مانند توپ درخشانی می باشد، با دوربین دوچشمی می توان تشخیص داد که چگونه روشنایی آن به سوی مرکز زیاد میشود که آن هم به خاطر تراکم زیاد مرکز خوشه است حتی در تهران با دوربین دوچشمی کوچک به صورت یک ستاره محو به نظر می آید . با تلسکوپهای کوچک و در بزرگنمایی بالا ستاره های هاله آن تفکیک می شود .
این خوشه حدود 300000ستاره دارد که درخشانترین آنها غولهایی هستند که1000 برابر خورشید نورافشانی می کنند .
فاصله این خوشه از ما حدود22800 سال نوری است .این روزها این خوشه حدود ساعت 23در سمت الراس قراردارد وبنابراین بهترین موقع برای رصد آن است .

مشخصات:

16h41m بعد

+36°26' میل

5.78 قدر مجموع

16.8 درخشندگی سطحی(قدربرثانیه قوسی)

23 اندازه زاویه ای (درجه قوسی)

[رزیتا]

خوشه های ستاره ای X و H

شب های پاییز اگر به پیکره برساوش نگاه کنیم، تقریبا در مرز این پیکره با پیکره ذات الکرسی متوجه خواهیم شد که خوشه ای دوگانه منطقه ای بیش از قرص ماه را می پو شاند، اما باید دانست که آنها دوقلوهایی همسان نیستند. ، NGC869 که آن را با H می شناسیم، نسبت به خوشه مجاورش دارای ستاره های بیشتری است، خوشه دیگر که NGC884 نام دارد ، شامل تعدادی ستاره غول است و پیر تر است، برخی از این غول ها با رنگ نارنجی در تصویر نمایان اند، آن را همچنین X هم می نامیم،

از نظر فیزیکی می توان گفت که سن دو خوشه تقریبا برابر است چرا که هر دو دارای ستارگانی هم نوع هستند.
هر دوی آنها در بازوی کهکشان ما سکنی دارند، این دو خوشه در فاصله حدود 7000 سال نوری از ما، قرار دارند ، NGC884 در فاصله 7500 سال نوری از ماست و دیگر خوشه تنها 300 سال نوری از همدمش به ما نزدیک تر است.

این خوشه های باز که به راحتی با دوربین دوچشمی ردیابی می شوند و حتی در آسمان های تاریک می توان با چشم غیر مسلح ناظر آنها بود.
در حقیقت این دو خوشه در سال 130 قبل از میلاد مسیح، در فهرست هیپارخوس، منجم یونانی درج شده بودند.

اکنون نام آنها در بین منجمان با خی - اچ (x-h) شناخته می شود.

[رزیتا]

ستارگان دوتایی عناق و سها

ستاره دوتایی اسب و اسب سوار (عناق و سها) در صورت فلکی دب اکبر اولین دوگانه های دیدگانی می باشد که از آن برای تعیین دید تک تیر اندازها در ایران باستان استفاده می شده است و اکنون رصد آن با دوربین دو چشمی بسیار زیباست.
البته این دو گانه را به اسم عناق و سها نیز می شناسند و و جدایی زاویه بین آن ها به 11 درجه می رسد.
همچنین عناق با قدر 2 و سها با قدر 4 در آسمان می درخشند.
اطلاعات رصداین دو ستاره در ادامه آمده است:
نام عناق
نام لاتین
mizar
قدر
2.0
قدر مطلق
0
فاصله
80 سال نوری
میل
54.93 درجه
بعد
13 ساعت و23دقیقه
زمان ایده آل برای رصد
30 دقیقه عد از غروب
نام سها
نام لاتین
alcor
قدر
4
قدر مطلق
2
فاصله
80 سال نوری
میل
54.99درجه
بعد
13 ساعت و25 دقیقه
زمان ایده آل برای رصد
30 دقیقه بعداز غروب

عِناق و سُها دو تا از ستاره های دب اکبر هستند که هر دو تقریباً از ما 80 سال نوری فاصله دارند اما به حدی فاصله شان از هم زیاد است که نمی توان آنها را ستاره ای دوگانه فرض کرد. از عناق و سها برای تعیین دید خوب استفاده می کنند .به این دوستاره لقب اسب و سوار اسب داده شده است. جدایی بین عناق و سها 11 دقیق قوسی می باشد. (1درجه=60 دقیقه)

کشف اولین ستاره دوتایی قابل مشاهده با کمک تلسکوپ رادر سال 1650 به Riccoli نسبت می دهند که ستاره جفت یا همدم ستاره عناق در صورت فلکی خرس بزرگ می باشد که جدایی دو مولفه 14 ثانیه قوسی است.کشف ستاره های دوتایی همچنان ادامه داشت تااینکه john michell درسال 1767 با ارائه مقاله ای ارتباط گرانشی ومطابقت با بعضی قوانین عمومی حرکت را نشان می داد.ستاره هایی که دارای ارتباط فیزیکی هستند با دوره ایی چندین ساله بدور یکدیگر چرخیده وبا گذشت چند سال وحتی چند ماه در مورد برخی از آنها براحتی می توان چرخش آنها را اندازه گیری کرد.دوره چرخش بعضی ستاره های دوتایی به چند صد تا هزار سال هم می رسد.دو ستاره در واقع حول مرکز جرم مشترکشان می چرخند وهرچه بهم نزدیکتر باشند سرعت چرخش شان بدور هم بیشتر است.

ستارگان دوتایی، خود، انواع مختلف دارند که در اینجا تعدادی از آنها را معرفی می کنیم:

1. دوتایی های دیدگانی: این ستارگان اصلا دوتایی نیستند! بلکه فقط دوتایی به نظر می رسند. مثلاً دو ستاره ی معروف در صورت فلکی دب اکبر وجود دارد، به نامهای «عِناق» و «سُها»، که بسیار به هم نزدیک به نظر می رسند. ولی در واقع هیچ نسبتی با هم ندارند و تنها از دید ما در یک خط دید قرار گرفته اند.

2. دوتایی های مرئی: اینها دوتایی های واقعی هستند و بوسیله ی پیوند گرانشی بینشان به دور هم می گردند. این دوتایی ها با تلسکوپ قابل رؤیت هستند. بعضی ها را مثل بتا- دجاجة با تلسکوپهای کوچک نیز می توان دید. وبعضی ها هم به تلسکوپهای قدرتمند نیاز دارند. سرعت گردش ظاهری اینها خیلی کم است و یک دوره گردش قرنها طول می کشد.
3. دوتایی های گرفتی: این دوتایی ها برعکس دوتایی های مرئی خیلی به هم نزدیک اند و با تلسکوپ نمی توان آنها را از هم تفکیک کرد. پس چگونه آنها را می بینند؟ در واقع صفحه ی گردش مداری این نوع از دوتایی ها به گونه ایست که در هر دور گردش، یکی از ستاره ها - مثل خورشید گرفتگی - جلوی دیگری را می گیرد و مانع رسیدن نور آن به ما می شود، در نتیجه ما نمی توانیم نور یکی از ستاره ها را ببینیم و نور کل، کم و زیاد می شود. ما از روی آهنگ کم و زیاد شدن نور ستاره می فهمیم که آن در حقیقت دو ستاره است، که یکی در حال گردش به دور دیگری است.
4. دوتایی های طیفی: بعضی دوتایی ها بقدری به هم نزدیک اند که امکان تفکیک آنها بوسیله ی قوی ترین تلسکوپ ها هم نیست. در این زمان می توان از روش طیف سنجی استفاده کرد. بدین ترتیب که زمانی که یکی از دو ستاره در حال چرخش، به سمت ما حرکت می کند، رنگش به علت اثر دوپلر به آبی متمایل می شود، و ستاره ی دیگر در مسیر چرخش در حال دور شدن از ما است و رنگش به سمت قرمز متمایل می گردد، به اصطلاح طیفش دچار انتقال به قرمز می شود. پس از نیم دور، همین اتفاق به صورت برعکس روی می دهد.