ارتباط در فرایند تدریس

[رزیتا]

ارتباط در فرایند تدریس


اثر ارتباط معادل فارسی لغت Cormmunication است و به معنای پیوند دادن ، ربط دادن و نیز به معنای پیوند و رابطه بکار می‌رود. در فرایند آموزشی ، ارتباط عبارت است از برقراری رابطه بین دو فرد ، دو موضوع ، دو اندیشه یا بیشتر و به عبارت بهتر عبارت است از تفاهم و اشتراک فکر و اندیشه بین معلم و فراگیر یا فراگیران.


دید کلی

کلمه ارتباط بیشتر ، در علوم ارتباطات استعمال می‌شود و مفاهیم گوناگونی نظیر انتقال و انتشار آگاهی‌ها ، اندیشه‌ها ، ایجاد پیوستگی اجتماعی ، اشتراک فکری و همکاری عمومی را در بر می‌گیرد. ارتباط در فرایند آموزشی شامل تفاهم در سطح دانش ، فرهنگ و ارزشهای حاکم بر دو فردی که باهم ارتباط برقرار می‌کنند، می‌شود.

هر قدر جلوه اشتراک بیشتر باشد ، برقراری ارتباط سهل‌تر و مطلوب‌تر خواهد بود. همچنینی ارتباط یک جریان است یعنی مجموعه‌ای از اعمال متداوم‌دار که نتیجه خاصی را در پی دارد یا موقعیت جدیدی را بوجود می‌آورد. در واقع ارتباط عبارت است از وقایع و روابط پویا ، جاری ، مستمر و پیوسته در حال تغییر ، نه رویدادی ثابت.


سیر تحولی

هر یک از دانشمندان با توجه به دیدگاههای خاص خود ، تعریف خاصی از ارتباط ارائه داده است. بعضی از آنها ارتباط فن انتقال اطلاعات و افکار و رفتارهای انسانی از یک شخص به شخص دیگر گفته‌اند و گروهی دیگر ، کلمه ارتباط را معرف تمام جریانهایی دانسته‌اند که بوسیله آن یک اندیشه می‌تواند اندیشه دیگری را تحت تاثیر قرار دهد.

دانشمندان علوم اجتماعی ، ارتباط را معنی تعامل اجتماعی بکار برده‌اند و آن را منشا فرهنگ و عامل هر نوع تعالی اجتماعی ذکر کرده‌اند و در فرایند تدریس و یادگیری دانشمندان ارتباط را انتقال پیام از فرستنده (معلم) به گیرنده (فراگیر) مشروط بر این که محتوای پیام مورد نظر فرستنده به گیرنده پیام منتقل شود و بالعکس می‌خوانند.


طرز کار

برقراری ارتباط ، از نظر هدف و روش به شکل واحدی صورت نمی‌گیرد. اگر چه تفکیک هدف و روش ارتباط از هم در بسیاری از مواقع بسیار مشکل است، می‌توان گفت که عامل مهم در تعیین روش برقراری ارتباط ، هدفی است که بوسیله فرستنده پیام (معلم) دنبال می‌شود. در هر صورت پیام به خودی خود دارای هیچ گونه هدفی نیست. هدف پیام بستگی مستقر به شرایط فرستنده و گیرنده پیام دارد بنابراین ، فرستنده و گیرنده پیام هستند که در شرایط خاص هدف ویژه‌ای را در یک فرایند ارتباطی در نظر می‌گیرند و روش مناسب با آن را انتخاب می‌کنند.

نقش در زندگی و هر یک از ما در طول شبانه روز ، در هزاران جریان ارتباطی وارد می‌شویم، فقط برای اینکه در مخاطبان خود تاثیر بگذاریم و در فکر و عقیده و رفتارشان تاثیر بگذاریم در واقع هدف اساسی ما این است که خود را به صورت عامل موثری درآوریم که بتواند در دیگران ، در محیط و حتی در سرنوشت خویش تاثیر بگذاریم و از همه مهمتر به تمایلات و خواسته‌های خود جامه عمل بپوشانیم.


کاربرد

وقتی در آموزش و پرورش از ارتباط معلم و شاگرد صحبت می‌کنیم در واقع هدفهایی را همچون شناخت ، تاثیر ، کنترل و هدایت به ذهن می‌آوریم. به عبارت دیگر ، مجموعه فرایند آموزشی تلاشی است در جهت تغییر شرایط یادگیری و تحت تاثیر قرار دادن و کنترل فکری و رفتاری فراگیران . پیچیدگی نو تداخل روشهای ارتباطی در مدرسه (شفافی ، کتبی ، مستقیم و غیر مستقیم) باعث تداخل هدفهای ارتباطی می‌شود.

در نتیجه در یک فرایند ارتباطی ، چندین هدف و کاربرد نهفته می‌باشد. با پیشرفت علوم کاربرد و هدفهای ارتباطی پیچیده شده و ناگزیر جهت تحقق هدفهای پیچیده باید روشهای پیچیده‌تری مطرح شوند. در هر صورت در هر الگوی ارتباطی ، فرد یا افراد ، موسسه یا گروهی به عنوان فرستنده یا منبع پیام برای برقرار ارتباط وجود دارد که این نقش در کلاس درس و فعالیتهای آموزشی به عهده معلم خواهد بود که در تحلیل فرستنده پیام شناخت سه متغیر در تسلط بر محتوا ، نگرشها و مهارت در علامت‌گذاری را که بالقوه نقش موثری در ارتباط دارند، نباید فراموش کرد.

عنصر مهم دیگر گیرنده پیام (فراگیر) است که به هیچ وجه در جریان ارتباط حالت انفعالی ندارد. از عناصر دیگر مهم در فرایند ارتباط عنصر تاثیر است که از برقراری ارتباط حاصل می‌شود و هدفی است که فرستنده از ابتدای ایجاد ارتباط باید به آن توجه داشته باشد.


چشم انداز

مطالعات و بررسی‌های آموزشی نشان می‌دهد که درک مفاهیم تدریس شده بستگی به ارتباط مطلوب معلم با شاگرد دارد. به عبارت دیگر موفقیت یا شکست معلم در امر آموزش و ایجاد موقعیت‌های مطلوب یادگیری و حتی اصلاح یا تقویت عوامل موثر در یادگیری تا حد زیادی بستگی به نوع پیام چگونگی انتقال آن و نحوه بازخورد شاگردان نسبت به پیام دارد.

به همین دلیل در جریان ارتباطهای آموزشی ، می‌توان معلم را کلید و عامل اصلی کنترل و هدایت رفتار فراگیران و نیروی موثر در برقراری ارتباط و سودمندی آن در کلاس درس دانست؛ زیرا می‌تواند با توجه به بازخورد فراگیران ، شرایط و عوامل موثر ارتباط ، نوع کیفیت و سودمندی تفهیم و تفاهم را بیشتر کند و در نتیجه سطح و میزان یادگیری را افزایش دهد.