نگاهی به موسیقی قاره آفريقا

[SHeRvin]

نگاهی به موسیقی قاره آفريقا

هنر یا نیایش؟
موسیقی راز غریبی است؛ امروز آن را تنها یک هنر می‌دانیم در حالی که در زمان باستان در بسیاری از نقاط جهان خود زندگی بوده است. در آن دوران موسیقی بخش مجزایی از زندگی مردم نبود که بتوان آن را به سادگی حذف کرد و نادیده گرفت. البته هنوز هم شاهد ردپاهایی از این میراث گذشته در خطه‌هایی از دنیا هستیم: موسیقی برای بومیان استرلیا و آفریقایی‌ها هنوز هم مفهمومی فراتر از هنر دارد.

موسیقی در جامعه‌ی آفریقا نقش بسیار مهمی دارد و درست از لحظه تولد، یکی از حیاتی‌ترین جنبه‌های زندگی یک آفریقایی را تشکیل می‌دهد. کودکان آفریقایی از خردسالی، نقش مؤثر و مهمی را در موسیقی به عهده می‌گیرند و در سن سه یا چهار سالگی، ساز می‌سازند. بازی‌های موسیقایی که توسط کودکان آفریقایی اجرا می‌شوند، آن‌ها را برای شرکت در فعالیت‌های دوره‌ی بزرگسالی از جمله ماهیگیری، شکار، کشاورزی، آسیاب‌گردانی، حضور در مراسم عروسی تشییع و رقص آماده می‌سازند.

در آفریقا بین انسان و هنر، پیوند عمیقی وجود دارد. هنر در آفریقا، بالاترین نقش را در برقراری ارتباط بین انسان‌ها ایفا می‌کند. شاید به همین دلیل است که در بعضی از زبان‌های آفریقای سیاه، برای تعریف موسیقی، فعل دقیقی وجود ندارد. این هنر به قدری در انسان آفریقایی نهادینه و موروثی است که شاید ضرورتی برای نامگذاری آن وجود نداشته است.

طبل در جامعه‌ی آفریقایی به قدری مهم است که گاهی آن را با یک مرد برابر می‌گیرند، از همین رو زنان باید همان احترامی را که به طور سن‍تی برای مردشان قائل می‌شوند، برای طبل هم قائل شوند.

موسیقی آفریقایی عموما‌ً با هنر دیگری چون شعر یا رقص درآمیخته و به صورت مهم‌ترین عنصر بیانی روحیه و احساسات سیاهان درآمده است. موسیقی در نقاط مختلف آفریقا جنبه‌های گوناگونی دارد: مردم بخشی از کشورهای آفریقایی ذاتا موسیقی‌دان هستند، چون در این کشورها موسیقی عنصری پویا و نیروی پیش‌برنده حیات اجتماعی است.

اما در نقاط دیگری از این قاره، موسیقی کم و بیش شغلی نیمه حرفه‌ای است که همه کس نمی‌تواند آن را خلق و اجرا کند و باید گروه‌هایی در این زمینه، فعالیت کنند. این گروه‌ها نیمی از سال را به موسیقی می‌پردازند و معاش خود را از این طریق به دست می‌آورند و نیم دیگر سال را به کار دیگری می‌پردازند.

در زمینه اجرای موسیقی در این قاره محدودیت‌هایی هم وجود دارد: در بسیاری از جوامع آفریقایی، حق نواختن بعضی از سازها یا شرکت در مراسم آیینی به همه کس داده نمی‌شود و در انحصار موسیقیدان‌های حرفه‌ای است. این افراد منحصرا‌ً از طریق هنرشان ارتزاق می‌کنند و به خانواده‌ها یا طبقات اجتماعی خاصی تعلق دارند. در خیلی از موارد هم به زنان اجازه‌‌ی اجرای موسیقی داده نمی‌شود.