بیماران مبتلا به کوشینگ بخوانند

[رزیتا]

بیماران مبتلا به کوشینگ بخوانند
Cushing syndrome

برای حصول بهترین نتیجه در درمان چاقی، در قدم اول بایستی به علل ایجاد کننده آن از جمله بیماری ‏های زمینه ‏ای، داروهای مصرفی و... توجه کرد و عدم توجه به آن می‏ تواند باعث گمراهی و اتخاذ تصمیمات نادرست توسط کارشناسان تغذیه شود.
در این مقاله به بررسی بیماری کوشینگ می ‏پردازیم که یکی از نشانه‏ های بالینی آن، چاقی تنه ‏ای می‏ باشد.




تعریف سندروم کوشینگ

افزایش ترشح هورمون گلوکوکورتیکوئیدی کورتیزول منجر به سندرم کوشینگ می‏ گردد، که اختلال متابولیک می‏ باشد و متابولیسم کربوهیدرات، پروتئین و چربی را تحت تأثیر قرار می ‏دهد. سندرم کوشینگ با چاقی، فشار خون بالا و سطح بالای کورتیزول شناخته می‏ شود.
افزایش فیزیولوژیک کورتیزول در استرس سه ماهه آخر بارداری و کسانی که ورزش سنگین انجام می ‏دهند وجود دارد.
حالات پاتولوژیک افزایش کورتیزول شامل سندرم کوشینگ اگزوژن (برون ‏زا) یا آندروژن (درون ‏زا) و چند وضعیت روانی شامل افسردگی، بی ‏اشتهای عصبی، اختلال پانیک و محرومیت از الکل می ‏باشد.


علل

* در اکثر موارد علت سندرم کوشینگ آندوژن، هیپرپلازی (افزایش تکثیر سلولی) دو طرفه غده آدرنال (فوق کلیه) است که به دلیل افزایش ترشح هورمون ACTH (آدرنوکورتیکوتروپین) از غده هیپوفیز و با تولید نابجای ACTH به وسیله یک منبع غیر هیپوفیزی رخ می‏ دهد.
میزان بروز هیپرپلازی آدرنال وابسته به هیپوفیز در زنان سه برابر بیشتر از مردان بوده و شایع‏ ترین سن شروع آن، دهه‏ های سوم و چهارم عمر است.
* شایع‏ ترین علت سندرم کوشینگ اگزوژن، تجویز استروئیدها می‏ باشد.
تجویز طولانی مدت ACTH، هیدروکورتیزون یا آنالوگ‏ های آن منجر به علائم کلینیکی مشابه این اختلال می ‏شود که به سندرم کوشینگوئید معروف است. سندرم کوشینگوئید بیشتر در رابطه با مصرف خوراکی یا تزریقی داروهای کورتیکواستروئید می ‏باشد. در این سندرم مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدها باعث افزایش چربی بدن می ‏شود که علت آن افزایش دریافت انرژی به همراه کم شدن سوخت و ساز بدن می ‏باشد.
با توجه به این نکته در بررسی علت چاقی بیماران باید حتماً به تاریخچه‏ ی داروهای مصرفی آن ها توجه کرد.


تظاهرات بالینی

افزایش بیش از حد کورتیزول سبب رسوب بافت چربی در بعضی از نقاط خاص بدن می‏ شود؛ به ویژه در قسمت فوقانی صورت(که حالت مشخصه چهره " ماه مانند " را به وجود می ‏آورد)، ناحیه بین دو کتف (که کوهان بوفالو را می‏ سازد) و قسمت میانی و احشایی که باعث " چاقی تنه‏ای " می ‏شود.
علت این نحوه توزیع به خصوص بافت چربی، مشخص نیست، ولی این حالت با افزایش

مقاومت به انسولین و با بالا رفتن سطح انسولین همراه است.
صورت بیمار ظاهری گلگون دارد که این حالت حتی در غیاب هر گونه افزایش در غلظت گلبول‏ های قرمز خون دیده می ‏شود.
ممکن است مبتلایان به سندرم کوشینگ ضعف عضلانی داشته باشند و علامت فیزیکی ناتوانی در بلند شدن از وضعیت چمباتمه کاملاً آشکار است.
در زنان مبتلا، اغلب قاعدگی نامنظم زودتر از دیگر علائم کوشینگ دیده می ‏شود، در حالی که مردان مبتلا اغلب از کاهش میل جنسی شکایت دارند.
وجود آکنه شروع شده در بزرگسالی یا هیرسوتیسم ( پُرمویی ) در زنان، شک پزشک را به سندرم کوشینگ برمی ‏انگیزد.
خطوطی به رنگ بنفش (ارغوانی یا قرمز تیره) روی پوست بیماران کوشینگوئید دیده می شود که این خطوط به پهنای حداقل یک سانتی‏ متر است.
یافته‏ های آزمایشگاهی در سندرم کوشینگ عبارتند از افزایش آلکالن فسفاتاز، گوانولوسیتوز، هیپرکلسترولمی، هیپرتری گلیسیریدمی و علت عدم تحمل گلوکز.


درمان

درمان با توجه به علت ایجاد کننده سندرم کوشینگ متفاوت می‏ باشد.
* چنانچه علت بیماری مصرف داروهای استروئیدی باشد، قطع داروهای مصرفی بایستی در نظر گرفته شود.
* در سندرم کوشینگ وابسته به ACTH (تومور هیپوفیز یا تومورهای نابجا در سایر اندام‏ ها)، برداشت غده هیپوفیز توصیه می شود.

* در سندرم کوشینگ ناشی از تومور آدرنال، پرتو درمانی، شیمی‏ درمانی یا جراحی آدرنالکتومی(برداشتن غده آدرنال) انجام می ‏گیرد.


نکات تغذیه ای

اخیراً، آگاهی مردم از فواید رژیم غذایی متعادل و ارتباط آن با سلامتی افزایش یافته است. این

ارتباط به خصوص در هنگام بیماری‏ مهم تر می ‏باشد. در هنگام بیماری مانند سایر موارد استرس، بدن شما برای بهبود، به مواد مغذی بیشتر از حد معمول احتیاج دارد.
سندرم کوشینگ، نیاز و نحوه استفاده بدن را به چربی، سدیم، کلسیم و قند تغییر می‏ دهد.
* بیشتر افراد مبتلا به سندرم کوشینگ دچار اضافه وزن می ‏شوند. مقدار اضافه وزن از فردی به فرد دیگر متفاوت می ‏باشد، اما افزایش تجمع چربی در قسمت مرکزی بدن در اکثر بیماران دیده می ‏شود در حالی که ابعاد و مقدار چربی پاها و بازوها تغییری نمی ‏کند. اگر چه در بیماران مبتلا به سندرم کوشینگ، از اضافه وزن نسبی می‏ توان پیشگیری کرد ولی با اصلاح رژیم غذایی و کنترل کالری دریافتی بر اساس وزن قابل قبول آن ها، می‏ توان اضافه وزن را به حداقل رساند. هنگامی که علت بیماری شناخته و کنترل شود می‏ توان زیر نظر رژیم شناس اقدام به کاهش وزن کرد.
* چربی خون بالا حدوداً در 70 درصد از بیماران مبتلا به سندرم کوشینگ دیده می ‏شود اگر چه طبیعت بیماری حفظ چربی‏ های خون در محدوده طبیعی را مشکل می ‏سازد ولی رعایت توصیه‏ های عمومی به صورت دریافت کلسترول کمتر از 300 میلی‏ گرم در روز و اسیدهای چرب اشباع کمتر از 10 درصد کالری رژیم می ‏تواند مفید باشد.
* از عوارض سندرم کوشینگ، فشار خون بالا و ادم می ‏باشد که بدین منظور باید از دریافت بیش از حد سدیم اجتناب گردد. همچنین هنگام مصرف استروئیدها، سدیم دریافتی محدود شود.
* گاهی اوقات افراد مبتلا به سندرم کوشینگ دچار هیپرگلیسمی می ‏شوند و نیاز به دریافت انسولین و یا داروهای کاهنده قند خون پیدا می‏ کنند. در این موارد پیروی از توصیه‏ های تغذیه ای افراد دیابتی می‏ تواند مفید باشد.

* هیپوکالمی (کاهش پتاسیم خون) و استئوپروز (پوکی استخوان) از عوارض سندرم کوشینگ می ‏باشد که برای پیشگیری از این موارد دریافت کافی کلسیم و پتاسیم توسط بیماران توصیه می ‏شود. مصرف داروهای گلوکوکورتیکوئید باعث استئوپروز و افزایش دفع کلسیم می ‏شوند.
* همچنین نیاز به مقادیر بالای ویتامین D نیز

می ‏باشد که البته به منظور پیشگیری از ایجاد مسمومیت به دلیل مصرف بالای ویتامین D نباید به مدت طولانی استفاده شود.
* چنانچه در این بیماری دفع پروتئین از بدن زیاد شود، باید دریافت مقادیر کافی پروتئین (یک گرم به ازای کیلوگرم وزن بدن یا بیشتر) را نیز برای بیماران مبتلا به کوشینگ در نظر گرفت.

سارا نجاتی کارشناس تغذیه
زیر نظر دکتر سعید حسینی پزشک و متخصص تغذیه و رژیم درمانی از آمریکا
و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران