راه معصوم شدن باز است

[رزیتا]

راه معصوم شدن باز است


همواره این سوال مطرح می شود که آیا مقام عصمت تنها در انحصار خواص درگاه خداست یا اینکه دستیابی عموم بدین مرتبت و منزلت نیز میسور است.
پاسخ اجمالی این است که مقام عصمت ملک طلق هیچ کس نیست و حتی غیر از پیامبران و امامان نیز به درجاتی از عصت نایل شده و می شوند.
و اما تفصیل پاسخ را از زبان حکیم و مفسر فرزانه، استاد جوادی آملی پی بجویید:

" آنچه در جهان امکان یافت می‏شود، موهبت الهی است: ﴿وما بکم من نعمة فمن الله﴾۱؛ ولیّ نعمتِ همهٔ نعمتها خداست، لیکن درجات مواهب خدا فرق می‏کند، علل عادیِ بعضی از امور، فراوان و مشهود است و علل بعضی دیگر مخفی است و گر نه:

أزمَّة الأمور طرّاً بیده ٭٭٭٭ والکلّ مستمدَّةٌ من مدده ۲

انسان چیزی را با تفویض و اختیار مالک نمی‏شود که خدا در تحقق آن نقشی نداشته باشد. هر موجود ممکنی به استناد واجب یافت می‏شود، حتی علوم عادی هم معلّمش خدای


سبحان است: ﴿علَّم الإنسان ما لم یعلم﴾۳٫ درس و بحث و معلم، علل اِعدادی است و علّت فاعلی حقیقی همهٔ آنها خداست و علت اِعدادی سهمی اساسی ندارد، همچون شیار کردن زمین که علت اِعدادی است؛ کشاورز تنها زمین را شیار کرده، بذر را به دل خاک می‏سپارد، ولی آن را رویش نداده بارور نمی‏سازد. فاعل حقیقی که به حبّه‏ای بی‏جان حیات می‏بخشد خداست: ﴿ءأنتم تزرعونه أم نحن الزارعون﴾۴، اوست که بذر بی‏جان را دو نیم کرده رویش می‏دهد: ﴿فالق الحبّ و النوی﴾۵، از درون، ریشه و از بیرون جوانه می‏رویاند و به صورت مزروع و سنبل درمی‏آورد.
انسان می‏تواند با ریاضت شرعی و تهذیب نفس، به مقام عصمت دست یابد؛ عصمت منحصر به پیغمبران و امامان معصوم(علیهم السلام) نیست، البته هر پیغمبر یا امامی باید معصوم باشد، ولی هر معصومی پیغمبر یا امام نیست. با تهذیب نفس می‏توان نسبت به آینده مصون ماند و نیز ممکن است گذشته را با کفارات‏و… جبران کرد اما نمی‏توان آن را به گونه‏ای ترمیم کرد که عصمت نسبت به گذشته تحصیل شود؛ چون نمی‏توان واقع شده را تغییر داد، گرچه هر انسانی می‏تواند قبل از بلوغ، در سآیهٔ تعلیم و تربیت و تهذیب و تزکیه به جایی برسد که در هنگام بلوغ معصوم باشد.
کسی که از تعلیم و تربیت صحیح اولیای الهی بهره‏مند است، ممکن است به مقامی از عصمت نایل شود که در مسائل علمی نیز اشتباه نکند: ﴿إن‏تتّقوا الله یجعل لکم فرقانا﴾۶، فاروق محض نصیب او گردد، نه بد بفهمد و نه فهمیده‏ها را بد نگه دارد، گرچه ممکن است بعضی از چیزها را نداند، چون عصمت نیز مانند سایر کمالات وجودی دارای درجات و شئون و شُعب است، نه این که در همهٔ افراد یکسان باشد.
با تهذیب نفس، مواظبت بر اعضا و جوارح و خاطره‏ها از هواجس بد، مراقبه، محاسبه، مشارطه، معاتبه و معاقبه، می‏توان از ملکهٔ عصمت در بخش علم و عمل بهره‏مند شد.
آنچه انحصاری و موهبتی است و کسی نمی‏تواند با تلاش و کوشش آن را کسب کند نبوّت، رسالت و امامت است که: ﴿الله أعلم حیث یجعل رسالته﴾۷٫ امامان معصوم تنها دوازده نفرند ولی معصوم شدن ممکن است، همچنان که حضرت فاطمهٔ زهرا (علیها أفضل صلوات المصلین) دارای ملکهٔ عصمت بود بدون آن که دارای سمت نبوت، رسالت و امامت باشد.
عصمت علمی و عملی گرچه هر دو موهبت است، ولی انسان می‏تواند زمینهٔ این دو را در خود فراهم کند تا خدای سبحان که وهّاب مطلق است، برابر استعداد فراهم شده، کمال عصمت را عطا کند: ﴿واتاکم من کلِّ ما سألتموه﴾۸٫ یعنی هرچه را به لسان استعداد سئوال کردید جواب آن آماده است و خدای سبحان عطا خواهد کرد: «لکل مسألة منک سمع حاضر»۹٫
____________________
۱ ـ سورهٔ نحل، آیهٔ ۵۳٫
۲ ـ شرح منظومه، بخش حکمت، ص ۸٫
۳ ـ سورهٔ علق، آیهٔ ۵٫
۴ ـ سورهٔ واقعه، آیهٔ ۶۴٫
۵ ـ سورهٔ انعام، آیهٔ ۹۵٫
۶ ـ سورهٔ انفال، آیهٔ ۲۹٫
۷ ـ سورهٔ انعام، آیهٔ ۱۲۴٫
۸ ـ سورهٔ ابراهیم، آیهٔ ۱۲۴٫
۹ ـ مفاتیح الجنان، اعمال ماه رجب.
برگرفته از: سیره پیامبر اکرم ج۲، ص ۲۱



تنظیم: شکوری_بخش قرآن