لکی ...

[behnam5555]

لکی

لَکی گویش‌ طوایف لَک است. گویش‌ لکی از زبان‌های ایرانی شاخه شمال غربی رایج در مناطق غرب ایران است. زبانشناسان لکی را در شاخه زبان‌های کردی از شاخه زبان‌های ایرانی‌تبار غربی طبقه بندى مى كنند. حدود یک‌ونیم میلیون نفر شامل یک میلیون نفر با زبان مادری (۲۰۰۲)به این زبان سخن می‌گویند.

در استان لرستان جایگزینی زبانی به سوی لری در میان گویشوران لکی در جریان است و گویشوران لری نیز به نوبه خود گرایش به استفاده بیشتر از فارسی معیار دارند.


محل زندگی گویشوران لکی

محل زندگی گویشوران در غرب ایران
دامنه ی گویش لکی از نظر جغرافیایی محدوده ی گسترده ای است که از شمال به استان کرمانشاه و از جنوب به خوزستان، از غرب به استان ایلام و از شرق به استان همدان می رسد. لک ها در شهرستان های دلفان، کوهدشت، هرسین و سلسله متمركزند اما در بسیاری از شهرستان های دیگر: نظیر خرم آباد، بروجرد و نهاوند هم طوایف لک ساکنند.
سکونتگاه اصلی لک‌ها در (لکستان) شرق و شمال و غرب لرستان، جنوب و غرب استان همدان، شرق استان کرمانشاه و شرق استان ایلام است. لک‌ها بیشتر در شهرهای، الشتر، نورآباد، کوهدشت، هرسین، کنگاور، صحنه، شیروان، چرداول، دره‌شهر، آبدانان، تویسرکان، نهاوند، کرمانشاه و خرم‌آباد و همدان ساکنند. در غرب ایران لك ها را پشتکوهى و فیلی نیز میخوانند. حوزه گسترش گویش لکی عبارت‌ است از:
۱- بخش چغلوندی یا هرو در شرق لرستان.
۲- شهرستان سلسله یا الشتر در شمال شرقی لرستان.
۳- شهرستان دلفان یا نورآباد در شمال غربی لرستان، بخش کاکاوند و دلفان.
۴- شهرستان کوهدشت در غرب لرستان، بخش کونانی با طایفه‌هایی همچون اتیوند، اولادقباد، امرایی، آزادبخت، گراوند و شاهیوند.
۵- شرق استان‌ کرمانشاه در مناطق کنگاور، صحنه، هرسین.
۶- ایلام در دینور و دره شهر.
۷- جنوب و غرب استان همدان.

بخش‌هایی دیگر از طوایف لک در کردستان عراق، کرکوک و خانقین سکونت دارند. در کردستان عراق تعداد گویشوران لک بیشتر از ایران است.
در تاریخ گزیده نوشته حمدالله مستوفی از شانزده ولایت به عنوان کردستان یاد شده است. حمدالله مستوفی در سال ۷۴۰ هجری نخستین کسی بود که اسم کردستان و شانزده ولایت آن را آورده است:کردستان و آن شانزده ولایت است و حدودش به ولایات عرب و خوزستان و عراق عجم و اذربایجان و دیاربکر پیوسته است. آلانی , الیشتر , بهار , خفتیان , دربند , تاج خاتون , دربند رنگی , دزبیل , دینور , سلطان اباد , چمچمال , شهر زور , کرمانشاه )قرمیسین( هرسین , وسطام.
در اسناد تاریخى قرن شانزده میلادى نیز طوایف لک را بخشى از طوایف كرد میدانند نظیر كتاب شرفنامه شرف‌خان بدلیسی كه به فارسى نوشته شده است.
با استقرار مملکت داری به شیوه نوین و تقسیم کشور به واحدهای سیاسی به نام‌های ایالات، ولایات و آنگاه استان‌ها، لک‌ها نیز، بین چندین واحد کشوری تقسیم شدند. امروزه لک‌ها در غرب ایران، عمدتا در استان‌های لرستان، همدان، ایلام و کرمانشاه زندگی می‌کنند.

ادبیات


دکتر پرویز ناتل خانلری زبان های لری و بختیاری را همخانواده با کردی می‌داند. در کوهستان بختیاری و قسمتی از مغرب استان فارس ایلهای بختیاری و ممسنی و بویراحمدی به گویشهایی سخن می‌گویند که با کردی خویشاوندی دارد، اما با هیچیک از شعبه‌های آن درست یکسان نیست، و میان خود آنها نیز ویژگیها و دگرگونیهایی وجود دارد که هنوز با دقت حدود و فواصل آنها مشخص نشده‌است. اما معمول چنین است که همه گویشهای بختیاری و لری را جزو یک گروه بشمارند.
از ویژگی‌های لکی، داشتن فرهنگ غنی مکتوب است. برخی آثار سرایندگان لک در تذکره به همت مرحوم اسفندیارخان غضنفری امرایی تحت عنوان «گلزار ادب لرستان» گردآوری شده‌است. شاعران برجسته‌ای از حوزه کولیوند (الشتر) مانند ملا پریشان، ملا منوچهر و ملا حف‌علی و اخیرا رضا حسنوند و عزیز بیرانوند(خم گرین) شعرهایی به این زبان سروده‌اند.

منبع :ویکیپدیا