نگاهي به سريال هوش سياه

[LP Girl]

نگاهي به سريال هوش سياه
پليسي دات كام

مسعود آب‌پرور را همواره با كارهاي پليسي‌اش مي‌شناسيم چه سريال‌‌هاي كه براي تلويزيون ساخته چه فيلم‌هاي سينمايي. حالا وي همان نگاه و شيوه خود را در فيلمسازي در هوش سياه هم دنبال مي‌كند با اين تفاوت كه او اين بار مولفه‌ها و عناصر پليسي را با مضامين و سوژه‌هاي تازه در يك فضاي مجازي و اينترنتي دنبال كرده و بسط مي‌دهد. از اين حيث مي‌توان هوش سياه و كار مسعود آب‌پرور را با جستجوگران محمدعلي سجادي مقايسه كرد. سجادي هم كه به سينماي جنايي ـ پليسي علاقه‌مند بود وقتي به سراغ تلويزيون و سريال‌سازي مي‌آيد نيز همان شيوه را در قالبي جديد پي مي‌گيرد يعني اين‌بار همان فضاي پليسي را با محوريت پرونده مفاسد اقتصادي به تصوير مي‌كشد.
آپ‌پرور نيز در هوش سياه با دستمايه قرار دادن پرونده مفاسد اجتماعي ـ فرهنگي همان ساختار پيشين را بازتوليد مي‌كند. هوش سياه نيز همچون جستجوگران، ساختار اپيزوديك را براي تعريف داستان‌هاي خود بر مي‌انگيزد. بدون شك هيچ شيوه ديگري به غير از اپيزود نمي‌توان به اين سوژه‌ها پاسخ دهد.
به اين دليل كه هر يك از اپيزودها ريشه در واقعيت بيروني دارد و آب پرور با ارجاع به پرونده‌هاي واقعي در بخش جرايم الكترونيكي پليس و در واقع جرم‌هاي اينترنتي، قصه‌هاي خود را به نمايش گذاشته است به جز يك اپيزود به نام نخ تسبيح كه برخاسته از ذهنيت و تخيل نويسنده سريال است. هوش سياه كه نام مناسبي هم براي اين سريال است جداي از ساختار معمايي ـ پليسي كه بالطبع جذابيت‌هاي ژانري خاص خود را دارد به دليل دست گذاشتن روي موضوعات تازه و در واقع جرم‌هاي جديد كه به فضاي مجازي و دنياي ديجيتال و اينترنت ارتباط دارد هم مخاطب را با سريالي متفاوت و بكر روبه‌رو مي‌كند كه دست‌كم در تلويزيون ما سابقه نداشته است و هم آنان را با جرايم جديد در دنياي مجازي مدرن آشنا مي‌سازد.
البته به همين دليل هم ممكن است هوش سياه بخشي از مخاطبان خود را از دست بدهد. مخاطبان ميانسال و سنتي‌تر كه اساسا با دنياي اينترنت و مجازي، آشنايي و سر و كار ندارند و از مناسبات و نابساماني‌هاي آن سر در نمي‌آورند اما بالعكس مخاطب جوان از اين سريال استقبال كرده و برايشان جذابيت فراواني دارد.
امروزه در دادسراها و مراجع قضايي با پرونده‌هاي زيادي مواجه هستيم كه يك سر آن به همين تخلفات اينترنتي وصل مي‌شود؛ تخلفاتي كه با اينترنت، ايميل، بلوتوث، هك كردن و.... گره خورده است و در واقع يك نوع خلافكاران جديد و باسواد را به ناهنجاري‌هاي اجتماعي اضافه كرده كه تيپولوژي آنها با خلافكاران سنتي متفاوت است. لذا هوش سياه در به تصوير كشيدن نيروهاي خير و شر خود نمي‌تواند به همان تصاوير كليشه‌اي و تجربه شده مراجعه كند و بايد كاراكترهاي منفي خود را متناسب با جرايم جديد و دنياي مجازي اينترنتي، هماهنگ سازد.
صفحه حوادث روزنامه‌ها امروزه سرشار از اخباري است درباره لو رفتن بلوتوث‌هاي غيراخلاقي و خانوادگي و يا پيامك‌هايي كه به قتل و دعوا منجر شده است. بديهي است كه جاي چنين سريالي در تلويزيون ما خالي بود و آب‌پرور توانسته است با تكيه بر تجربيات خود در ساخت آثار پليسي، سريال جذاب و پركششي از اين ماجراها خلق كند كه داراي تعليق، هيجان و ساختار روايي جذابي است.
انتخاب حسين ياري در نقش سرگرد احمدي كه نقش محوري اين سريال را بازي مي‌كند نيز اين جذابيت را تكميل كرده است. هوش سياه دقيقا به خاطر اتكا به جرايم دنياي مدرن و ديجيتالي، با فضاي متفاوتي از يك اثر پليسي سر و كار دارد و شايد به همين دليل ما شاهد نوعي آشنايي‌زدايي از اين آثار براي مخاطبان سريال باشيم.
سريال پليسي بر مبناي يك موقعيت تعقيب و گريز بين مجرم و پليس بنا مي‌شود كه غالبا داراي كاراكتر و تيپ‌سازي‌هاي مشخصي است اما در اينجا به تناسب نوع جرم، اين ساختار بهم مي‌ريزد و تصوير ديگري از وضعيت دزد و پليس ترسيم مي‌شود.
غالبا مجرمان اينترنتي افراد تحصيلكرده و باسوادي هستند كه به دليل آشنايي با اينترنت و كاركردهاي آن به كلاهبرداري و كلاشي دست مي‌زنند و لذا رفتارشناسي آنها با يك دزد يا خلافكار سنتي كاملا فرق مي‌كند. لذا عملكرد پليس و اساسا رفتار پليسي در هوش سياه با سريال‌هاي مشابه در اين ژانر فرق مي‌كند. ضمن اين‌كه اين جرايم به دليل عبور از خط قرمزهاي اخلاقي و خانوادگي و طرح مسائل و جرايمي كه به حريم خصوصي افراد ارتباط دارد، كنجكاوي مخاطب را برمي‌انگيزد و پتانسيل خوبي براي ايجاد تعليق و تزريق هيجان به اثر دارد.
از سوي ديگر جرايم اينترنتي به لحاظ پليسي و كشف جرم از پيچيدگي بيشتري برخوردار است و به هوشمندي بيشتري هم از سوي پليس نيازمند است. به همين دليل موقعيت معمايي هوش سياه ساختار پيچيده‌تري دارد و ذهن مخاطب را بيش از فيلم پليسي متداول درگير مي‌كند و همين هم موجب شده تا مخاطبان با فرآيند حل مساله و گره‌گشايي از راز در هوش سياه بيشتر مواجه شوند و از تماشاي آن لذت ببرند. ضمن اين‌كه در اين سريال ما با مجرمان كم‌هوش يا بي‌سوادي مواجه نيستيم كه از سر فقر و فلاكت يا بي‌اخلاقي‌هاي انساني به سوي خلاف كشيده شده‌اند بلكه بالعكس با مجرمان باهوشي مواجه هستيم كه نه ظاهري خلافكار دارند و نه اين‌كه بسادگي دم به تله مي‌دهند.
آنها حتي ممكن است از پليس هم باهوش‌تر بوده و او را به چالش بكشند. لذا در هوش سياه پليس با حريف قدر و باهوشي مواجه است كه بسادگي در دام پليس نمي‌افتد و ردپايي از خود به جاي نمي‌گذارد. آب‌پرور در هوش سياه، هوشمندي خود را در ساخت يك سريال پليسي نشان مي‌دهد و با خلق فضاهاي پرتعليق و رازآميز و بهره‌گيري از پرونده‌هاي واقعي در بخش جرايم الكترونيكي نيروي انتظامي، ضمن حفظ وجوه رئاليستي درام، از عناصر و مولفه‌هاي ژانر پليسي در فضايي متفاوت و مدرن بهره مي‌گيرد و هوش سياه را در تصويري روشن بازنمايي مي‌كند.