هنر خوشنویسی

[چرو]

خوشنویسی و نقاشی خطهای علی شیرازی

در این مقاله به دیدگاه های استاد علی شیرازی، پیرامون هنر خوشنویسی پرداخته شده است و ایشان خود به شرح سیر تحولات آثارشان پرداخته اند.

خوشنویسی سنتی ، راهی است برای آنکه متن ، خوانا بر صفحه کاغذ ضبط شود و هدف نهایی آن چیزی جز این است ، هرچند که تلاش های زیادی در زمینه ارایه زیبایی شناسی این هنر سنتی انجام شده است.
30 سال در نستعلیق سنتی زوایای نا شناخته این خط کهن را واکاوی کردم و از سال 1375 از آن وادی به خط نقاشی پای گذاشتم، تجاربی در زمینه نقاشی و شناخت رنگ ها و نیز گرافیک داشتم و دلم می خواست با تلفیق این دانش و تجربه، فضاهایی تازه در خط نقاشی را ترسیم کنم. نخستین نمایشگاه خط نقاشی ام را سال 1375 در نگارخانه برگ برپا کردم.
همان سال مجموعه ای از نقاشی خط هایم با عنوان «قاصدک» را منتشر کردم که شامل خط نقاشی شعرهای نوی اساتید نیما، سهراب و اخوان بود.
به نظر من روح خوشنویسی سنتی چنان است که امکان تحریر شعرهای نو کمتر مهیاست و به همین سبب محتوای خوشنویسی سنتی همیشه شعرهای کهنه بود اما من به لطف همنشینی رنگ ،فرم و خط در خط نقاشی توانستم این کار نو را انجام دهم.
من حتی در خوشنویسی سنتی هم همیشه درشت نویسی کرده ام کما اینکه 200 تابلویی که موزه امام علی(ع) از آثارم در گنجینه اش دارد همگی 90أ—120 سانتی متراند که برای خوشنویسی سنتی ابعاد بسیار بزرگ ارزیابی می شوند. همین روند را درخط نقاشی هایم ادامه داده ام.

به نظر من روح خوشنویسی سنتی چنان است که امکان تحریر شعرهای نو کمتر مهیاست و به همین سبب محتوای خوشنویسی سنتی همیشه شعرهای کهنه بود اما من به لطف همنشینی رنگ ،فرم و خط در خط نقاشی توانستم این کار نو را انجام دهم.

باید تاکید کنم آخرین درشت نویسی ها در خوشنویسی سنتی به دو سه قرن پیش باز گردد و از آن پس دیگر هیچ خوشنویسی صاحب نامی قلم درشت بدست نگرفت بنابراین هر چه خوشنویس ماندگار می شناسیم همگی ریز نویس هستند اما من حوالی سال 1360 در اصفهان نمایشگاهی برگزار کردم و برای نخستین بار خوشنویسی هایی با قلم درشت ارائه دادم که آن روزگاران برخی اساتید آن را تایید نکردند آنها یک ضرب خط درشت نوشتن را مشکل و غیر ممکن می دانستند. اما من به این شیوه ایمان داشتم و به این گونه خوشنویسی با اصرار ایستادگی کردم بعدها از سال های میانی دهه 70 شمسی درشت نویسی چنان فراگیر شد که در تمام نمایشگاه های خوشنویسی سنتی هم آثاری با قلم درشت ارائه می دادند و این روزها که دیگر این گونه خطاطی بسیار هم معمول است.»

در ریز نویسی، مرکبی که اطراف قلم هست به صورت طبیعی برخی ایرادهای احتمالی خط را پر می کند اما در خط درشت همه وظایف و قواعدی که باید رعایت شود، آگراندیسمان می شود و تبحر هنرمند در معرض قضاوت جدی تری قرار می گیرد اما از دیگرسو در این درشت نویسی ها من توانسته ام کرشمه ها و توانمندیهای نستعلیق را بروز دهم. این روزها تابلوهای بزرگ 300أ—200 خط نقاشی ام جلوه ای حماسه ای به خط پارسی داده است و اگر اروپایی ها و اعراب همزمان این آثار را می پسندند و می خرند به سبب طنازیها و جلوه گری های بصری خط پارسی ست که در این وسعت بزرگ قدرتش را بر مخاطب دیکته می کند.
باید دانست که خوشنویسی سنتی همچنان خط کاربردی است به رغم رویکردهای هنری که در سالیان متمادی بر خوشنویسی سنتی افزوده شده اما همچنان این خوشنویسی برای ارائه قابل خوانش یک متن است در این میان البته «سیاه مشق» به جهت اهمیت فرم، اندکی از کاربردی بودن فاصله گرفته است اما در خط نقاشی به کل هدف ارائه بصری زیبا شناختی از خط است. کمااینکه برخی خط نقاشی ها اصلا کلمه خاص را بازتاب نمی دهند و گاه فرم یک حرف را دستمایه خود قرار می دهند.
باید بدانیم که استقبال از خط نقاشی ایرانی نزد اعراب ریشه در اشتراکات فرهنگی مان دارد. خط مشترک کارکردی مثل زبان مشترک دارد و از این حیث اعراب با این آثار همذات پنداری بیشتری می کنند. علاوه بر آنها، جهانیان از اعتبار فرهنگ ایرانی با خبرند، قدمت و قدرت فرهنگ و هنر آنقدر والا و بالاست که آنها کمترین ادعایی درباره اش ندارند، خط نقاشی را میراث دار آن تمدن و پیشینه کهن می دانند.

[چرو]

جلیل رسولی و هنر خوشنویسی

جلیل رسولی از جمله هنرمندان خوشنویس کشورمان است که نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای جهان به واسطه آثار بدیعش در هنر نقاشی‌خط شهره است.

او متولد سال 1326 در همدان است و خوشنویسی را در فاصله سال‌های 1347 تا 1351 نزد مرحوم استاد حسن میرخانی فرا گرفت و نخستین نمایشگاه آثارش را سال 52 در گالری سیحون برپا کرد.
او پا را از محدوده خوشنویسی سنتی ایران فراتر نهاد و با ورود به حوزه نقاشی‌خط توانست آثاری تازه و بدیع بر پایه خوشنویسی سنتی ایران پدید آورد،‌ آثاری که نه تنها در ایران بلکه در دیگر کشورهای جهان نیز مخاطبان بسیاری را مجذوب خود کرده است به طوری که مجله معتبری در مصر شماره ویژه خود را به معرفی این هنرمند ایرانی اختصاص داده و یکی از معتبرترین مسابقات خوشنویسی در کشور ترکیه او را به داوری آثارش دعوت کرده است.
این هنرمند پرکار نقاشیخط ایران، نمایشگاه‌های بسیاری را در سراسر جهان برپا کرده است و بارها آثارش در موزه هنرهای معاصر تهران به نمایش درآمده. آخرین نمایشگاه آثار او در این موزه نیز سال گذشته با عنوان «مروری بر نیم قرن نقاشی خط معاصر ایران» برپا شد که در این نمایشگاه از کتاب «نور علی نور» رسولی نیز طی مراسمی با حضور وزیر ارشاد رونمایی شد.
کتابت ترجمه فارسی نهج البلاغه و دیوان حضرت امام (ره) از جمله آثار اوست که بارها تجدید چاپ شده است. همچنین او افتخار داشته است که خوشنویسی گنبد بیرونی حرم حضرت معصومه (س) را انجام دهد.
رسولی اکنون 65 ساله است و هنوز هم سوژه‌های تازه برای نمایشگاه‌های جدیدش در سر می‌پروراند. به گفته خودش این تکنیک‌ها و سوژه‌های جدید آن قدر متنوع و زیاد هستند که آرزو می‌کند ای کاش فرصت زندگی کافی برای خلق و نمایش همه آن‌ها را داشته باشد.
رسولی معتقد است که حالا دیگر این خط است که عاشق او شده .

او پا را از محدوده خوشنویسی سنتی ایران فراتر نهاد و با ورود به حوزه نقاشیخط توانست آثاری تازه و بدیع بر پایه خوشنویسی سنتی ایران پدید آورد،‌ آثاری که نه تنها در ایران بلکه در دیگر کشورهای جهان نیز مخاطبان بسیاری را مجذوب خود کرده است به طوری که مجله معتبری در مصر شماره ویژه خود را به معرفی این هنرمند ایرانی اختصاص داده و یکی از معتبرترین مسابقات خوشنویسی در کشور ترکیه او را به داوری آثارش دعوت کرده است.

وی در مورد هنر خوشنویسی معاصر و رواج آن در میان جوانان از جمله فرزندان خود می گوید:
بسیار علاقمند بودم كه دخترم نرگس كه فارغ‌التحصیل مترجمی زبان انگلیسی است راه من را ادامه دهد. خط بسیار خوبی دارد؛ به‌راحتی قلم به دست می‌گیرد و به زیبایی می‌نویسد تا جایی كه اگر زمان نوشتن او را ببینید گمان می‌برید كه خودكار به دست گرفته چرا كه به نرمی و راحتی قلم را روی كاغذ حركت می‌دهد اما او نیز همچون دیگر فرزندانم این راه را انتخاب نكرد و در مسیر دیگری گام برداشت و با وجود این كه از استعداد كافی برای درخشیدن در هنر خطاطی برخوردار بود اما به این هنر علاقه چندانی نشان نداد.

با این حال خوشحالم از اینكه مقدمه كتاب «كتاب نور و علی النور» من را او ترجمه كرده است. در مورد فرزندان دیگرم هم باید بگویم با این كه از ابتدا در محیطی پرورش یافتند كه چشم و روحشان با رنگ و هنر آشنا شد، آنها هم راهی جز راه من را در پیش گرفتند. حامد فرزند دیگر با وجود آن كه به خوبی با هنر آشنا شده و آن را می‌شناسد برنامه‌نویسی كامپیوتر را انتخاب كرد. از این میان مریم كه ادبیات خوانده علاقه بیشتری به هنر نشان می‌دهد تا جایی كه علاقه بسیاری به نقاشی دارد. در مورد پسر آخرم هاتف هم باید بگویم كه او نیز راه دیگری را در پیش گرفت به‌گونه‌ای كه در رشته IT (فناوری اطلاعات) دانشگاه تهران تحصیل كرد.البته این را هم باید بگویم كه من هم مانند تمام پدر و مادرها تنها آرزوی موفقیت فرزندانم را درسرمی‌پرورانم و نمی خواهم همچون گذشته كه مشاغل بویژه درهنرها به نسل بعد منتقل می شد اجباری را به فرزندانم تحمیل كنم.
خانواده نیز ازجمله نهادهایی است كه مهم‌ترین وظیفه را برعهده دارد چراكه پدر و مادر می‌توانند با كشف استعدادهای كودكانشان آنها رابه سوی مسیری درست هدایت كنند. خیلی اوقات به پدر ومادرانی برمی‌خورم كه از من درباره فرزندشان و اینكه چه زمانی برای آموزش آنها مناسب است. می‌پرسند كودكانی كه اغلب بیش از هفت سال هم ندارند. به عقیده من تصمیم‌گیری برای این كه كودك شما چه زمانی وارد این حیطه هنری شود در این سن كمی زود است چرا كه هنوز خود خط در آنها به انسجام نرسیده و شاید بسیاری از آنها هنوز نوشتن عادی را نیاموخته باشند.

البته هستند كودكانی كه از همین سنین پائین استعداد خود را در هنر خوشنویسی نشان می‌دهند. خود من هم در 6 سالگی خط خوبی داشتم. در زمان كودكی‌ام به جای آن‌چه امروز به آن پیش دبستانی می‌گویید مكتبخانه رایج بود. هنوز آن روزگار را به خاطر دارم كه پدر مرحومم من را به مكتبخانه فرستاد. فردی به نام حسن آقا در مكتبخانه ما بود كه به تمام در و دیوار خط و نقاشی چسبانده بود و من در تمام مدتی كه در مكتبخانه بودم مجذوب تماشای آنها بودم. زمان تدریس، معلم مرتب حواس‌پرتی من را گوشزد می‌كرد. اگر پدر و مادری متوجه چنین علاقه‌ای در فرزندشان شدند بدون توجه به آنچه درباره سن یادآور شدم او را به مسیری كه علاقمند است هدایت كنند اما در حالت معمول كودك ابتدا باید به مدرسه رفته و با خط و نوشتن آشنا شود تا بتوان در مورد این كه در این هنر موفق می‌شود یا نه تصمیم گرفت.
از خانه و اهل خانه كه بگذریم شاید بد نباشد نگاهی به وضعیت هنر بویژه هنر خوشنویسی و نقاشیخط در كشورمان داشته باشیم. اظهارنظر پیرامون وضعیت فعلی هنر خوشنویسی دركشورمان كار چندان ساده‌ای نیست و نمی‌توان با قاطعیت از وضعیت فعلی آن اظهار رضایت یا نارضایتی كرد. اما حقیقت آن است كه در این هنر نیز همچون دیگر هنرها هم نقاط ضعف دیده می‌شود و هم نقاط قوت كه باید به آنها در كنار آن كم‌‌وكاستی‌ها توجه شود. در صورت انجام گرفتن تحقیقات لازم می‌توان از هنرمندان به عنوان فعالان این عرصه و از مسئولان كشور بویژه در عرصه‌های فرهنگی به عنوان سكانداران هدایت این هنر انتظار یاری خواستن و انجام اقدامات لازم را داشت.

[چرو]

قرآن کریم به خط نستعلیق در ابعاد 6 در 4 متر

محمد سلحشور، خوشنویسی قرآن کریم را به خط نستعلیق با قابلیت چاپ در ابعاد 4 متر در 6 متر بعد از گذشت بیست سال به پایان رساند.

محمد سلحشور استاد خوشنویسی ایران،‌ مدت 20 سال را صرف نوشتن و خوشنویسی کامل قرآن کرده است، این قرآن در 618 صفحه آماده انتشار است و قابلیت چاپ در ابعاد 4 متر در 6 متر را داراست.
محمد سلحشور متولد 1311 تهران است.او خوشنویسی را نزد استاد حسن زرین‌خط شروع کرد و سپس از محضر استاد سید حسین میرخانی و استاد علی‌اکبر کاوه سود جست.
وی در حدود ده هزار صفحه را کتابت کرده است که از آن جمله دیوان‌های شعر نظیر دیوان رباعیات خیام، باباطاهر و حافظ را می‌توان نام برد.
مـحـمــد سـلـحـشور کـه درسـال 1364 دکترای درجه یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کرده تا امروز آثارش را در نـمـایـشـگـاه‌هـای مـتـعـددی در فـرانـسه، انـگـلـسـتـان، پـاکـسـتـان، هـنـدوستان، کویت، الجزایر، امارات و... به نمایش گذاشته و بارها مورد تقدیر و ستایش مراکز معتبر هنری قــرارگــرفـتــه اسـت.
وی کـه از سـال 1329 خوشنویسی را فرا گرفته در سال 1333 خوشنویسی کتاب‌های درسی دوم و سوم دبستان را و سال 1362 خوشنویسی کتاب‌های سوم و چهارم دبیرستان ادامه داد و در این مسیر حتی 30 کتاب درسی کشور افغانستان را نیز نوشت.
نگارش قسمت‌هایی از دروس قرآن برای مـدارس به سفارش شهید دکتر باهنر در سال 1347، نـگـارش گـلـچـیـنـی از نـهج‌البلاغه، 4 بار خوشنویسی غزلیات حاف1 2 مرتبه خوشنویسی دوبیتی‌های باباطاهر، 4 مرتبه خوشنویسی رباعیات عمرخیام نیشابوری، نـگـارش اشـعـار سـعـدی، هاتف اصفهانی، صـائـب تـبریزی و... بخشی از آثار وی هستند.
خوشنویسی در قالب کتیبه، سیاه مشق، چلیپا، شمسه و چند سطری با خطوط نستعلیق و زینتی در آثارش به چشم می‌خورند.

محمد سلحشور استاد خوشنویسی ایران،‌ مدت 20 سال را صرف نوشتن و خوشنویسی کامل قرآن کرده است، این قرآن در 618 صفحه آماده انتشار است و قابلیت چاپ در ابعاد 4 متر در 6 متر را داراست.

سلحشور به عنوان چهره ماندگار(هشتمین دوره) معرفی شده است.
محمد سلحشور کتاب‌های بسیاری از شاعران بزرگ ایران را چندین مرتبه با خطوط مختلف خوشنویسی کرده است و قرآن تنها کتابی است که یک بار به طور کامل آن را خوشنویسی کرده و مدت زمان 20 سال را صرف نوشتن آن کرده است.
این قرآن همراه با ترجمه فارسی به خط نستعلیق و تذهیب هم‌اکنون به دارالقرآن تحویل داده شده است تا مراحل نهایی برای چاپ و انتشار آن انجام شود.