کمک‌های اولیه(مسمومیت ها)

[رزیتا]

سم : هر ماده‌ای که به هنگام ورود به بدن و یا تماس با پوست موجب اختلال در سلامتی و یا موجب مرگ شود.
مسمومیت : اختلالات و آسیب‌هایی که توسط مواد سمی در دستگاه‌های مختلف بدن ایجاد شود که می‌تواند عمدی یا غیرعمدی باشد.
همیشه مواد زیان‌آور مسمومیت نمی‌دهند و گاهی مصرف زیاد مواد ضروری بدن نیز می‌تواند ایجاد مسمومیت کند مثل مسمومیت با آب
راه‌های ورود سم به بدن

1) گوارشی 2) تنفسی 3) تماسی 4) تزریقی
مسمومیت گوارشی

مخاط دهان و معده چندان جاذب خوبی نیست ولی روده کوچک بهترین محل جذب است.
این مسمومیت‌ها 80% مسمومیت‌ها را شامل می‌شود.
عوامل ایجادکننده : موادغذایی فاسد- داروها- مواد نفتی- مواد شیمیایی- گیاهان سمی و ...
علائم: علائم مسمومیت‌ها بسته به نوع سم، میزان سم خورده شده، طول مدتی که سم را خورده متغیر است.
تهوع- استفراغ- دل‌درد- اسهال- سوزش دهان- افزایش ترشح بزاق- علائم شوک- تنگی یا گشادی مردمک‌ها- اختلال تنفسی- تغییر سطح هوشیاری و ...
کمک‌های اولیه :

1. تماس با اورژانس یا بخش کنترل مسمومیت‌ها.
2. تعیین موقعیت بحرانی بر اساس سن فرد مسموم- میزان سم خورده شده- نوع سم- طول مدت مصرف.
3. کنترل باز بودن مجاری تنفسی.
4. رقیق کردن سم به وسیله دادن آب یا شیر به مصدوم.
5. وادار کردن به استفراغ در30 دقیقه اول به وسیله تحریک عقب حلق- دادن آب نمک- شربت اپیکا- گرد زغال احیاشده (شارکول) و زغال فعال (اکثر مسمومیت‌ها خود به خود استفراغ می‌دهد.)
موارد منع استفراغ :

- مسمومیت‌های شیمیایی (چون در صورتی که این مواد وارد ریه شود، آسیب جدی به ریه می‌زند و حتی ممکن است فرد را با خطر مرگ روبرو کند ثانیاً سبب افزایش سوختگی شیمیایی مخاط‌ها شده، خطر خفگی زیاد می‌شود.
- مواد نفتی (فرآورده‌های نفتی بسیار کم از راه گوارش جذب خون می‌شوند بنابراین خطر زیادی را تا زمانی که در معده بمانند، ایجاد نمی‌کنند اما زمانی‌که حتی 1 میلی‌لیتر آنها وارد ریه شود، می‌تواند سبب التهاب شدید و کشنده ریه شود.
- افراد بیهوش
- زنان باردار اواخر حاملگی (زیرا احتمال آسیب به مادر، جفت و جنین وجود دارد.
- فرد در حال تشنج
- سابقه بیماری قلبی(سبب افزایش فشار وارده به قلب شده و احتمال حمله قلبی افزایش می‌یابد.
- کودکان زیر 6 ماه
- عدم توانایی در بلع به علت سوختن مجاری گوارشی (در این موارد بهتر است کیسه یخ روی معده قرار داده شود.)
میزان مصرف شربت اپیکا :

کودکان 12-6 ماه ------- 1 تا 2 قاشق چایخوری با یک لیوان آب گرم
کودکان 12- 1 سال ------ 1 قاشق غذاخوری با 2-1 لیوان آب گرم
بزرگتر از 12 سال -------- 2 قاشق غذاخوری با 3-2 لیوان آب گرم
اثر شربت 20 دقیقه بعد ظاهر می‌شود و در 97% موارد جواب می‌دهد، اگر استفراغ در عرض 20 دقیقه ایجاد نشد، می‌توان یک بار دیگر تکرار کرد.
برخی پزشکان می‌گویند این شربت در موارد نادر و وقتی کاهش سطح هوشیاری نداریم، طبق تجویز پزشک داده شود زیرا اگر بعد از خوراندن شربت، کاهش سطح هوشیاری پیش آید و استفراغ کند، خطر خفگی زیاد و کشنده است.
شارکول مثل اسفنج سموم را به خود گرفته و با جذب آنها از ورودشان به خون جلوگیری می‌کند.
شارکول بدمزه و بد منظر است بنابراین بهتر است همراه شیر یا شربت خورده شود. مقدار مصرف آن 1 گرم برای هر کیلو وزن بدن فرد مسموم می‌باشد و عوارض آن تهوع، استفراغ، سیاهی مدفوع و اختلال تنفسی می‌باشد.
مسمومیت‌های غذایی

این نوع مسمومیت‌ها وقتی در بدن ایجاد می‌شوند که غذای خورده شده با باکتری آلوده و سمی به نام توکسین تولید نماید که بسته به نوع باکتری آن، اختلالاتی به شرح زیر در بدن ایجاد می‌کنند :
- اگر باکتری موجود در غذا سالمونلا باشد؛ تب و ضعف عمومی می‌دهد. شروع علائم ممکن است ناگهانی یا پس از چند روز تأخیر باشد.
- اگر باکتری موجود در غذا استافیلوکوک باشد (این باکتری در غذای داخل یخچال هم رشد می‌کند)؛ فرد دچار تهوع، استفراغ و اسهال می‌شود.
بوتولیسم

بوتولیسم یک نوع مسمومیت غذایی است که در نتیجه سم باکتری مخصوصی به همین نام در غذا یا کنسرو تولید می‌شود. این باکتری اغلب در خاک نمو می‌کند و می‌توان در کنسروهایی که تمیز تهیه نشده باشند، آن را یافت. اگر سبزی یا میوه‌ای که با خاک آلوده به این باکتری است، بجوشانند ممکن است هاگ‌ها کشته نشده و با میوه و سبزی داخل قوطی کنسرو جای گیرند و چون در داخل قوطی هوا وجود ندارد، باکتری‌ها شروع به فعالیت کرده و در داخل کنسرو سم ترشح می‌کنند. سم این باکتری رنگ و مزه غذا را تغیر نداده و نشانه‌ای بر روی غذا نمی‌گذارد.
خوشبختانه سم آن در برابر حرارت مقاومت ندارد. بنابراین برای آن که خطر مسمومیت پیش نیاید، کنسروها را قبل از مصرف به مدت نیم ساعت بجوشانید.
سایر علائم مسمومیت گوارشی عبارتند از دردهای پیچشی در شکم- علائم ناشی از شوک- کاهش سطح هوشیاری و ...
نشانه‌های بیماری معمولاً تا 24 ساعت بعد از مصرف سم ظاهر نمی‌شوند و بعد از آن علائمی شامل : خشکی دهان، گلودرد، خستگی شدید، اشکال در صحبت کردن و بلع، مردمک گشاد، اختلال شدید تنفسی، دوبینی و فلج اندام‌ها. این باکتری بی‌هوازی بوده و در کنسروهای تاریخ گذشته که خوب حرارت ندیده‌اند، رشد می‌کند. میزان مرگ آن 60% است.
کمک‌های اولیه:

- کنترل علائم حیاتی و باز بودن راه تنفسی
- خوراندن آب یا شیر
- ایجاد استفراغ (هر چند استفراغ به علت فلج معده زودگذر است و یا وجود ندارد) و سریع بیمار را به بیمارستان رساند تا ضد سم اختصاصی تزریق شود.
مسمومیت با الکل

علائم آن اشکال در صحبت کردن، برافروختگی صورت، تهوع و استفراغ، هذیان‌گویی، ناتوانی در ایستادن و نداشتن تعادل، صورت برافروخته و مرطوب، نبض ضعیف، تنفس عمیق و پرصدا.
کمک‌های اولیه :

- کنترل علائم حیاتی و باز نگه داشتن راه‌های هوایی
- کنترل صدمات در فرد خصوصاً صدمات وارده به سر، چون الکل حس درد را کاهش می‌دهد و ممکن است آسیب‌های وارده تشخیص داده نشوند.
- گرم کردن فرد با پتو، چون الکل باعث گشادی رگ‌های خونی شده و منجر به کاهش دمای بدن می‌شود.
- خواباندن فرد به پهلو
- رساندن به مرکز درمانی
مسمومیت با داروها

- خواب‌آورها- مخدرها و آرام‌بخش‌ها مثل ماری‌جوانا، حشیش، آمفتامین و ...
- سایر داروها مثل آسپرین، داروهای قلبی، گلی‌بن‌کلامید و ...
کمک‌های اولیه :

- کنترل علائم حیاتی و کنترل راه‌های تنفس
- وادار کردن به استفراغ (تریاک چون به معده می‌چسبد، چندین بار فرد را وادار به استفراغ می‌کنیم)
- جلوگیری از خوابیدن فرد به وسیله پارچه سرد و مرطوب یا آب زدن.

نکته : بر طبق نظر برخی پزشکان دادن آب یا شیر در مسمومیت دارویی به علت حل شدن سریع‌تر دارو و افزایش سرعت جذب آن، جایز نیست .